Ka Nupepa Kuokoa, Volume I, Number 31, 28 June 1862 — Page 2
Ka Nupepa Kuokoa .
Ke Kakauolelo o ke Kiaaina o Maui,.. 500.00
" " Kauai............... 500.00
" " Hawaii,............ 500.00
No ke aina ana,.................... ............... 800.00
No ka Oihana Kinai Ahi o Honolulu, 3,800.00
No ka aie o ka Oihana Kinai Ahi...... 1,000.00
No ka Luna Makai Kiekie,................ 6,000.00
No ka Luna Makai Nui o Maui, me ka hana i ka Oihana Luna dute, Luna awa o Lahaina........................... 3.009.09
No ke Kakauolelo a ka Makai Nai o Maui....................................................... 500.00
No ka Luna Makai Nui o Hilo, oia no ki Luna Leta Luna Awa,
a me ka Luna Dute no Hilo................ 3,000.00
No ke Kakauolelo a ka Makai, Nui o Hilo........................................................ 500 00
No ka Luna Makai Nui o Kauai.......... 1,600.00
No ke ola o na Lawehala..................... 8,000.00
No ka Luna o ka Halepaahao o Oahu.. 2,400.00
Ma ke noi a Kapihe, ua hoopauia ke Komite. Hoopaneeia ka hana.
LA 36.—Iune 12.
Heluheluia ka moolelo a aponoia. Pule a pau.
Hoike mai o Wilimana, no ke Komite Waiwai, no ka mea, e ninauia e keia hale no ke Kuhina, no ka mea i hanaia no na dala he $8,344, i aihueia mai ka Hale dute aku. i ka hapaha mua o ka makahiki 1858. Ua loaa mai ka palapala a ke Kuhina Waiwai, e hai mai ana, ua hoikeia e ka papa hoike e kona mua. Ua kakauia kela mau dala ma ka noao o na Lilo a loaa wale.
Ma ke noi a Kanuka, ua laweia ka hoike a ua waihoia ma ka papa.
Hehihehi alua mai o Balawina, i kana Bila Kanawai e hoopau ana i ke Kanawai i kapaia. "He Kanawai e hooemi ana i na mai ino i laha ma ka Hookamakama."
Ma ke noi a Wilimana, ua hooholoia, e haawiia keia Bila i ke Komite o ka Hale, uo ka Bila Waiwai mamua pono ae o ka maopopoia ana o ka Haawina o ia mea.
Hoike mai o Wilimana, Kapaeia na rula, no ke Komite Waiwai, no ka Olelo Hooholo e Kauoha ana e ninau aku i ka nui o na loaa a ka Luna Awa o Honolulu, i na makahiki elua i hala ae nei. Eia na loaa o ka M. H. 1861, he $2.666. 23/100. na loaa o ka M. H. 1862, he $1,487.84. Laweia a waihoia ma ka papa keia hoike.
HAPAIA NA HANA I HOOPANEEIA.
Lilo ka Hale i Komite no ka Bila Haawina. Noho o Kapihe i Luna Hoomalu. Heluheluia ka Bila a hooholoia penei:
No ka mea, malama i ka Halewai, no ka mahina, $80.................................. 1,920.00
Hope Makai Nui, $70....................... 1,680.00
Elua Luna Makai haole, $50.100.... 2,400.00
No ka Makai mua. $25........................ 600.00
No na Makai ewalu, $20 no ka mahina. $160........................... 8,840.00
No kela a me keia lilo,......................... 560.00
$11,000.00
Ka hope Makai Nui o Maui........ . $l,440.00
Na Makai o Maui,............................. 2,000.00
$3,440.00 Hawaii............................. $l,968.00
Kauai................................................. 1.004.00
Na mea palapala. o na Aha apana,.. 1,000.00
No kela a me keia lilo o ke Aupuni.. 2,000.00
No ka Luna Leta Nui........................ 8.000.00
No ke Kakauolelo a ka Luna Leta Nui.. 800.00
No ka poe lawe Leta o Kauai............ 300.00
" " " Oahu, ............. 416.00
" " " Maui............... 600.00
" " " Hawaii,......... 1,500.00
Hoopauia ke Komite : Heluhelu mai ka Luna Hooniniu, he palapala no ka Hale o na'lii mai, e hoihoi mai ana i ka Bila Kanawai e hoololi ana i ka Pauku 1035 o ke Kanawai Kivila, ua hooholo loaia, a e hoike mai ana, ua koho lakou i Komite kuka e hui mai me ke Komite o keia Hale, e kuka no ka Hila e hooemi ana i ka auhau Lio, e hoike mai ana, ua waihoia ma ka papa ka Bila mokumahu, a mahope noonoo hou aku. Hoopaneeia ka hana.
LA 37.—Iune 13.
Heluheluia ka moolelo a aponoia. Pule a pau.
Hoike mai o Mr. A. M. Kahalewai, i kona palapala hookohu Lunamakaainana no ka apana o Koolauloa, a ua hoohikiia oia e ku Luna Hoomalu, a ua noho oia ma kona noho.
Hoike mai o Wilimana, o ke Komite Waiwai no ka palapala Kauoha a keia Hale, i ke Komite e ninau aku i ke Kuhina Waiwai, i ka nui o na dute, a me ka loaa i ukuia i ku Oihana Waiwai, e hai mai ana, ua palapala'ku ke Komite i ke Kuhina, a ua pane mai oia, aia a loaa mai ia ia ka hoike a ka Luna Dute Nui; alaila, e hoike koke mai oia i ko ka Hale.
Laweia ka hoike a ke Komite, a e noonooia i ka wa e hiki mai ai ka hoike a ke Kuhina no ia meu.
Hoike mai o Nuuanu, o ke Komite Wae i kohoia e noonoo, i ka palapala hoopii a kekahi poe e noi ana. e hookaawaleia i puu dala e kukulu ai i Halepaahana no ka hana lole, a me ko kuai anoano no ke Olona a me ka Pulupulu. Manao ke Komite,e kokua ke Aupuni i ka mahiai Pulupulu, Ko, a Kope me ke kukulu ana i mau Halepaahana : A e aeia ke Aupuni e aie aku i na dab he $200,000, a oi aku paha, a emi mai paha i mea e holopono ai ka hana ana o ia mea.
Ma ke noi a Kipi, ua waihoia ka hoike ma ka papa.
Heluhelu aluaia ka Hikikoke Bila Kanawai e kokua ana i ka lapaau ana i na poe i loaa i na mai ino.
Ma ke noi a Hikikoke, ua haawiia i kekahi Komite Wae, me ke Kauoha e hoike koke mai, a ua kohoia o Hikikoke, Kanuka, Kamalo, Kapihe, Kahalewai.
Heluhelu mua mai o Balawina, i kana Bila e hookapu ana i ke kuai bipi, a me na mea e ae ma ka la Sabati. Haawiia i ka Unuhiolelo. Heluhelu mua mai o Nuuanu, he Bila
Kanawai e hoololi ana i ka Pauku 92. a me 94 o ke Kanawai Kivila. Haawiia i ka Unuhiolelo.
HAPAHA NA HANA I HOOPANEEIA.
Lilo ka Hale i Komite no ka Bila Haawina. O Kaakua ka Luna Hoomalu. Heluheluia a hooholoia no ke
KEENA KALAIAINA.
No ke kuai ana i ka palapala O lima. a me ka uka o ka poe O lima, aia i ka manao o ka papa oia,........... $1,000.00
No na lilo o ka papa ola..................... 400.00
No na Jiure Kolonero,.......................... 500.00
No ka aku makahiki, a me na lako o ka Hale Aupuni,..................................... 2,400.00
No ke pai ana i ka papa kuhikuhi o na Buke Hoona Kuleana........................... 100.00
No ke Kope ana i ka moolelo o ka Aha kuka malu............................................. 850.00
No ka Hale Palapala o ke Aupuni, e like me ka hoolimalima,................. 7,600.00
No na Luna Alanui........................... 6,000.00
No ka Aha mahiai Haole,.................. 500.00
" " " maoli,............. 500.00
No ka Luna Wai, a me ke Kakauolelo o ka Makeke.................................. 2,400.00
No na Halepaahao ku i ka wa, me na Lawehala i ai ua lakou....................... 1,500.00
No ka Halepaahao ma Nawiliwili,...... 400.00
Waimea, Hawaii................................ 200.00
No ke kapili hou ana i ua Hale Aupuni, 4,000.00
No ka hana hou ana i na Uapo, a me na manao o ke Aupuni, a me ka Hoomaikai i na Ohe, a me na Kiowai, 4,000.00
No ka poe poho i ka hana ana i ke Alanui hou.......................................... 1,000.00
No ke Auhaka ma Oahu,................ 2,000.00
" " " Hawaii................ 1 000.00
" " " Maui,.................. 1,400.00
" " " Kauai.................... 300.00
No ke Alanui ma Kawaihae kai Hawaii,...................................................... 500.00
" ka pali o Nuuanu, ....................... 2,500.00
No ke Pai ana i na Kanawai hou,...... 600.00
No ka mokumahu "Pele.
"No ke Kapena no ka mahina, $70 $1,680.00
No ka malama Huila mahu. $125.00. 3,000.00
No ka mea puhi ahi, ......................$30 720.00
No ka lilo i kela a me keia mea,
5,500.00
10,900.00
No ka uku ana i makana no na Lawehala mahuka,.............................. 3,000.00
Pau ke Komite ana. Hoopaneeia ka hana.
LA 38.—Iune 14,
Heluheluia ka moolelo a aponoia. Pule a pau.
Hoike mai o Kapena Loke, o ke Komite Kalaiaina, no ka Bila e pili ana i ka Oihana Lawe Leta. Ua waihoia a pau ka unuhi ana ; alaila, waiho mai imua o ka Hale.
Hoike mai o Hikikoke, o ke Komite Wae i kohoia e noonoo i ka Bila Kanawai e pili ana i ka lapaau i na poe mai ino.
Manao o Balawina, e apono aku i ka hoike a ke Komite, no ka mea, ua kohoia lakou e hooponopono i na mea hemahema o ia Bila ; alaila, waiho mai imua o ka Hale.
Manao o Kipi, e lawe i ka olelo hoike a ke Komite, a e hoihoi hou i ka Bila i ke Komite e noonoo ai ia Bila. Ua hooleia.
Ua hoaponoia ka hoike a ke Komite, a ua hoihoiia ka Bila i ke Komite no na Aha Hookolokolo.
Ua kapaeia na rula, a ua heluhelu mua mai o Kamalo i kana Bila Kanawai, e kokua ana i ka mahiai, a me na Hana Lima.
Ma ke noi a Wilimana, ua haawiia i ka Unuhiolelo.
Hoike mai o Kamalo, he Olelo Hooholo e Kauoha ana i na Komite o na Buke Helu e kikoo aku i na lilo a pau o keia Hale a hiki i keia la. Hooholoia.
Heluhelu alua mai o Nuuanu i kana Bila e hoololi ana i ka Pauku 92, a me 94 o ke Kanawai Kivila.
Ma ke noi a Kaakua, ua waihoia i ke Komite o ka Hale i ka Poalua.
Heluhelu alua mai o Balawina i kana Bila, e papa ana i ke kuni ma ka la Sabati.
Ma ke noi a Wilimana, ua haawiia i ke Komite o ka Hale i ka Poalua.
Hoike mai o Kipi o ke Komite no na Buke Helu e kikoo aku no na lilo a me na Bila aie o keia Hale.
Hoike mai o Kimo Pelekane, he Olelo Hooholo e Kauoha aua i ke Komite Waiwai e noi aku i ke Kuhina Waiwai, e hai mai i ka nui o ka aie o hai i ke Aupuni, a me ko lakou mau inoa, a me ke kumu o ko lakou aie ana, a me ke kumu o ka hookaa ole ana mai a hiki i keia la.
Manao o Wilimana, e hoololiia a e hookomoia na huaolelo " i na he aie, " a ua hooholoia me ka hoololi.
HAPAIIA NA HANA I HOOPANEEIA.
Lilo ka Hale i Komite no ka Bila Haawina. O Barenaba ka Luna Hoomalu. Heluheluia ka Bila Haawina. A hooholoia no ke
KEENA O KO NA AINA E.
No ke Kuhina................................... $6,000.00
No ke Kakauolelo............................. 8,000.00
No ka Luna o ka Moi ma, Ladana,... 1,000.00
No na lilo o na Luna o ka Moi o na aina e........................................................... 1,000.00
No ka Unuhiolelo, a me ka mea
Kakau me ka uku Leta,....................... l,000.00
OIHANA WAIWAI.
No ke Kuhina................................... 6,000.00
No ke Kakauolelo,............................ 8,000.00
No ka Luna Dute Nui,...................... 4,000.00
" Hope " a Kakauolelo,..... 2,400.00
No ka Luna Awa, a me ka mea ana,. 2,000.00
No ka Luna Pule o Kawaihae,.......... 4,000.00
" " " o Kealaakekua.,... 2,00.00
No ke kiai a me na lilo e ae o ka Hale Dute................................................ 1,000.00
No na Luaa Helu, 4 keneta ka uku no ke dala auhau,............................... 7,000.00
Hoopauia ke Komite a aponoia na hana. Hoopaneeia ka hana.
Ua holo aku o Ema Ruka i ke ahiahi iho nei o ka Poakolu, no Hilo, kipa'ku nae ma Lahaina, Kaupo, a me Kohala, ua hoolimalimaia oia e kekahi poe kanaka Katolika he 300, e holo ana i Hilo e komo ai i kekahi Halepule Katolika hou malaila. Pela ka lohe mai.
Ka Nupepa Kuokoa.
HONOLULU, IUNE 28, 1862.
KA AHAOLELO.
UA hooholoia ka Bila Kanawai Loio Kuhina, e ka Hale o na'lii me ka hoololi pu, oia hoi. ua haawiia ka mana i ka Moi e koho i kekahi o kona poe kanaka e noho ma ia wahi, ke ike nae ua mea la a ka Moi i koho ai i ka olelo Beritania, a me ka olelo Hawaii. Ua noonoo no na Hale Ahaolelo o keia Aupuni i ka hooholo ana i ke Kanawai me ka hoakaka nae o ka ike i ka olelo Hawaii ka mea e kupono ai ke lawelawe ia Oihana, oia no ka pololei maoli. Ua hoopukaia mai i ka Hale o ka Poeikohoia, he Bila Kanawai e Mr. Balawina, e hookaawale ana, he mau keena ekolu iloko o ke Kulanui o Kapunahou, i wahi e hookomoia'i o na keiki ilihune e makemake ana e aoia i na mea hohonu a pau o ka ike ; oia no hoi ka hale kula pookela ma na mea a pau o ka ike, ma keia Pae Aina. A ma ia Bila, ua kauohaia ke Kuhina Kalaiaina e hookaawale he puu dala no ia mea, a ma ka uku hoopanee wale no o ia mau dala e ohiia'i, i mea e uku ai i na lilo o ke ao ana o ua mau haumana Hawaii ilihune nei ekolu, iloko o kela a me keia makahiki.
He mea nui keia, no ka mea, he nui wale o na keiki Hawaii mai lilo i poe akamai like loa me na ili keokeo i hiki mai ma Hawaii nei; aka, ua oki puia mai ko lakou huli ana i ka ike, no ka ilihune o na makua ; a pehea ? Aole anei e hooholo ka Ahaololo i Bila e kokua'i i ka naauao Hawaii, i mea e malamalama'i keia Aupuni, a me keia Lahui, a i hiki io mai ai hoi ka la e ko ai na mea a kakou i kaniuhu ai. a i lia ai—oia hoi ka lilo o na hana Aupuni a pau i na haole ? He nui na makua mea keiki i kena aku i ka lakou mau keiki e hele i ke kula, a ua uku aku lakou e like me kahi loaa uuku i loaa ia lakou. A hele aku ka lakou mau keiki i ka wa o lakou na makua e noho ana me ka loaa ; aka, loohia mai la ua ohana la i ka ilihune ; alaila, o ka akoia iho la no ia o ka pomaikai ana o ua keiki nei; no ka mea, ua ilihune iho la na makua, a ua hiki ole ia ia ke hoomau i kona huli ana i ka naauao ; a nolaila, ua haulehia ia keia keiki maikai, a ua kinai ia kona manaolana, a me kona ake no ka ike e ka nele a me ka hune. A no ia mea, ke ninau nei makou i ka poe a pau e manao ana, aole o ka pono a me ka pomaikai o ka mea hookahi, a ohana paha: aka, i ka pono a me ka pomaikai o ka lahui holookoa. He hiki anei ia kakou ke kapa iho, ua hana kakou me ka pololei, a me ka malama i ka pono holookoa o keia lahui kanaka, i na kakou e kinai i keia Kanawai maikai? Ke manao paa nei makou, aole. I na e holo keia Kanawai: alaila, e ike kakou ma keia hope aku, a i ole hoi i ke au ia kakou nei, i ke au paha o ka poe opiopio e ulu nei, e noho ana ma kahi hanohano nui o neia Aupuni, kekahi o ua poe keiki la a kakou i hoopomaikai ai ma keia Kanawai, a e lilo ia i mea e mahalo nuiia'i me ke aloha o ka poe alii o ka Ahaolelo nana i kau ia Kanawai.
I lilo la ka noho Lunakanawai Kiekie i na ili keokeo no ke aha? I lilo la ka hapanui o na Kuhina Aupuni i poe ili keoke no ke aha? I lilo la ka noho ana Loio Aupuni a me na hana nui e ae o ke Aupuni i na haole no ke aha ? Eia ka makou malaila, i lilo no ka nele o na kanaka Hawaii i ka ike e malama'i i ua mau Oihana la. A pehea, e hoomau no anei kakou i ke pani ana i ko kakou mau maka i ka oiaio, a e hoole no i keia Kanawai, oiai hoi ua maopopo ia kakou o ka nele i ka ike a me ka naauao ke kumu o ko kakou noho mau ana malalo iho o ka poe malihini ? Malia paha he nui ka naauao e noho mai nei iloko o ka lolo Hawaii, a no ka nele i ke aoia, ua lilo ia i mea poho wale, a me ka ike iho no anei o kakou i keia mau kumu e ku kilakiia ana imua o kakou, e mau no anei ko kakou hoopaa ana e pani i ka puka, i hiki ole ai i ka ili ulaula Hawaii, ke noho pu mai me kona mau hoahanau ili keokeo ma ka papa hookahi o ka ike a me ka naauao ? Ke lana nei ko makou manao, e huipu mai ana no na Luna naauao a pau o ka Hale o ka Poeikohoia me makou, ma ka hooho ana, " Aole! Aole!! " A nolaila, i kapaia mai ai kakou he poe hana pololei, a imi hoi i ka maikai holookoa o keia lahui, ua hiki ole ia kakou ke kanalua i ka pomaikai io e loaa ana i keia Lahuikanaka, ke holo ua Bila la.
Ua hooholo iho ka Hale Mahaloia o ka Poeikohoia i Rula ku i ka wa no ko lakou Hale, e hoakaka ana i ka manawa e kamai-lio ai o kela Luna keia Luna, oia hoi elua ku ana e kamailio no ka Bila hookahi, a elima minute e kamailio ai i ka wa hookahi. Ua hanaia paha keia Rula i mea e kaulawaha'i i ke kamailio kumu ole me ka pinapinai loa.
Ua lohe mai makou e hiki koke mai ana kekahi Wili hoomaikai loa i ka laiki maanei mai Kapalakiko mai, na Kauka, G. P. Judd ma. Nolaila, e makaala i ka mahiai i ka laiki, i hiki ai ia kakou Hawaii nei ke olelo iho he hanauna waiwai no kakou.
NA MEA HOU O HAWAII NEI.
E noho ana o Kilauea i keia pule ae, e nana i kona mau hao, a me ka ipuhao. A ia a keia pule aku : alaila holo hou.
MAKE LOA—Oiai e hele ana kekahi kanaka i ka lawai-a uhu, hele aku la oia ma Makapuu, aia hoi ua haule iho oia ilalo o ka pali a make loa
Ma keia la, alua makahiki o ko Kilauea holo ana ma nei mau Kai, a e manaolana kakou e mau loa'ku kona holo pili aina ana maanei.
Maikai ke KII a H. L. Chase e pai nei. ua ike makou i kekahi Kii o ka Home Luina, a me ka Hale Leta, a ua maikai maoli no hoi i ka nana'ku. Nolaila, e hele ae no e ikemaka.
Ke haiamu nui nei na kanaka ma Kulaokahua, me na lio mama o lakou, e kakele ana i makaukau ai no ka heihei ma ka la 4 o Iulai, oia hoi ka Poalima o keia pule.
Ua hoihoii'ku ka moku ahi hou oia o Anne Laurie i kona kahua paa o ka opu o ka moana, ma ka Poakolu iho nei kona hooleiia'na'ku; na Miss. J. Makibina i wahi ka omole a papatema aku i ua moku la ma ka inoa i haiia maluna. Ua paapu no i ka poe makaikai, malaila na Moi kahi i makaikai ai i ka hooleleia'na o ua moku la i ke kai.
Ua nui a loihi ka hoopaapaa ana o ka Hale o ka Poeikohoia no ka Bila Kanawai e hooemi ana i ka uku o ka Lunakanawai Kiekie, a me na Lunakanawai kokua o ka Aha Kiekie. E hoomakaukau ana keia Bila i i ka hooemi i ka uku o ka Lunakanawai hou, ke haalele ka Lunakanawi e noho nei, ma ka Poakolu a me ka Poaha, ka hoopaapaa ana, a ua hooholo ma ke Komite o ka Hale ia Sila.
PUALI KOA LIO.—Ua iini nui ka manao o nei Puali Koa, i ka holo o ka hana o ko lakou mau alii i ke ao ana mai ia lakou ma ka Paikau ana. I ke ahiahi Poaono o kela pule aku nei, ua puka ae keia Puali i ka Paikau, i Kulaokahua, a i ke kakahiaka nui o ka Poalua, ua puka hou mai no lakou. Ua puka mai na koa kai wawae o ka Moi, i ka lakou Paikau no hoi, a ua Paikau like no hoi na Koa. Ma kekahi o keia Paikau ana, ua holo aku na Koa Lio me ka ikaika e hahau me ka pahikaua, a ia manawa, ua poai like ae la na Koa maoli a puni, o na'lii i waena, kokoke mai la na Koa Lio, ia manawa, kani like aku la ka pu a na Koa maoli. Ma kakahiaka i nehinei, ua puka hou mai no na Koa Lio. a me na Koa maoli. O ka Moi kekahi ma ia Paikau ana. He maikai maoli ka hana a na Koa maoli, malalo o ka malu o Major Hasslocher.
NA NU HOU KOPE LOA.
Ua loheia mai nei ka Nu Hou ma ka moku kialua Fanny, he 17 la mai Kapalakiko mai, a eia iho na mea Hou loa i hiki mai nei.
Ua haalele iho o Gen. Biurigada me kona mau tausani koa ia Koronita, a ua holo loa, aku i ka Hema, a ua lilo iho la ia wahi i ka Akau. O Rikemona hoi ke kulanakauhale ahi o ka moku aina o Vereginia ua hoopuniia e ka puali koa o ka Patomaka malalo iho o Gen. Makalelana. A aia na Kipi iwaena konu kahi i noho ai, oiai ua puni lakou i na koa Aupuni. E kali ana o Gen. Makalelana i ko lakou hooia ana mai i ko lakou pio ana, me ka huki ana'e i ka Hae keokeo. A nolaila, aole oia i hoouka'ku me lakou. Ua paniia na mea a pau mai na Kipi mai, aole e loaa'ku ke kauwahi mea ai, a mea kaua hoi mai na wahi e aku, no ka mea, ua paa na alanui a pau. A ma na moku aina no a pau, ua lanakila ka Akau, a ua ulu nui mai ka manao hilinai o na kanaka i kunana mamua'ku nei i ke Aupuni kahiko.
O na wahine kekahi i komo iloko o keia kaua ana, ua lawe pioia ka wahine a Gen. Biurigada ma Nu Olina, e Gen. Butela o ka Akau, a o ka wahine hoi a Gen. Lee, kekahi o na Gen. akamai loa o ka Hema, ua lawe pioia e Gen. Makalelana. A aole no hoi laua e hookuuia'na, ke hookuu oleia mai o Gen. Kokorana, oia kekahi alii koa o ka Akau i pio i ke kaua ana i Bulu Rana. A nolaila, he hiki ia kakou ke manaolana, aole paha e loihi loa keia kaua ana.
Ua loaa kekahi poe e manao ana e kukulu i poe koa kokua ia Polani, ma ke Kulanakauhale nui o Rusia. Ua olelo wale ia, e haalele aaa na koa Panini ia Mesiko, aole nae i maopopo.
Ua hooia mai o Enelani, i ke ano pilikia o na poe kipi ma na mea a lakou i ike mai nei, i na hoouka kaua ana i haia iho nei. Ua hooleleiai ke kai he moku hao hou o Iron-sides kona inoa, no ke Aupuni ia moku.
Na Palapala.
He Olelo Pane ia Oiaio Loa.
Ua halawai mai au me ka olelo a Oiaio Loa i hoolimalima'i ia hai e kakau, i mea e hoeha mai ai ia'u, (wahi paha a kona manao.) no ka'u mau olelo, no kona kumu manao ma ka Hoku Pakipika o ka ia 12 o Iune nei; a no ia mea, ke wikiwiki nei au e pane aku, me ka waiho aku i ka oiaio imua o ka lehulehu, ka lahui o Hawaii nei. Mamua nae o ko'u hoomaka ana i ka pane aku nona, e hai mua au ia ia, ina ua waihoia kona pela e moe ai maluna o na kui, ke hai aku nei au, nana no i hoomakaukau ia wahi nona iho.
Aole au e hookaumaha'ku i ka lehulehu ma ka hookomo ana i na olelo ana me ka'u e kakau nei; no ka mea, ua maopopo lea i ka lehulehu ka oiaio o na mea a'u i manao wale aku ai, oia hoi o ka inaina ke kumu o kona manao ino ana mai ia'u ; a ua hooia mai nei ma kana mau olelo i pane mai nei, o ke kumu io no ia, a no kona piha loa i ka inaina ; nolaila, ua haalele mai ka huaolelo maemae i kona waha, a o ke kamaaina o ia wahi ona i keia manawa, oia no na huaolelo hakukole, a me na olelo pelapela e ae. Aloha ino no ia, i ke komo o ke apo hao o ka inaina ma kona ihu, me ke kauo ia ia ma na wahi a pau a ka huhu e manao ai e alakai; aka, malia paha ua kuhihewa au ma ia manao ana, malia no paha o kona ano maoli no ia, a o kona kulana hoi, ma ka helu no o ka poe pelapela ? A ina oia he mea i noho ma kahi hanohano a kiekie hoi, ke manao paa nei au, he komo hewa kona ilaila, pela ka helehelena o kana mau olelo e hai mai nei, a ka poe heluhelu nupepa no e hoomaopopo mai nei.
Ke olelo hou mai nei oia, " E akahele ka ka'u pane no ko'u pono kaulike ole me ia." Auwe! ua ike io no ka paha oia ia mea, aole paha? Aka hoi, no ka hio nui o kona manao inaina i ka mea i manao wale ia o Waianuenue ; nolaila, ua wikiwiki ke alelo pelapela i ka hoopuka mai owau no ia, me ka ninau mua ole i ka oiaio mamua o ke kamailio ana pela. Ma ia mea, ua hiki i ka lehulehu ke ninau me ke kumu kupono i ka hoomaopopoia o ka huaolelo oiaio, e ka mea e kakau nei ia ia iho o Oiaio Loa. Aka, o ko'u manao paa, he mea hiipoi ole ia ka oiaio eia. A ina ka wau e lawelawe aku i kona haawina ; alaila, lilo ka ia i mea no'u e hilahila'i, ke kuhihewa nei kona waha, a ua pane mai pela. Ke hai aku nei au ia oe, aole kekahi mea hiki i ka waha o Oiaio Loa ke pane mai i hiki ke hoohilahila mai ia'u, he ole loa no. A aohe no hoi o'u puiwa i kona hoopuka i na olelo o ia ano, a ina oia e hoopuka i na hua o ia ano aia no ia i kona manao, a oia no ke kuhikuhiia e ka lima hoowahawaha o na poe hanohano io a pau, a e lilo no kana puu i pana mai ai no'u i mea nana e hou aku ia ia me ka walania nui me he aha ala la.
Ke i hou mai nei nei no hoi, no na mea e pili ana i na Mamo a Venusa, aole oia he Ilio; he oiaio no ia, nau no oe i kapa, a i hoohalike ia oe iho me he ilio la. Ke olioli nei au i ka paa ana o kou ihu i ke apo gula au no i luhi ai (?) a ke olioli pa tausani nei au no ia mea. No ka mea, he mea ia e mao ai ka luuluu ana oloko; a he mea no hoi ia e pakele ai i ka hoohalikeia me kekahi poe e olelo wale ia nei. ka hele ka e huli i ka i-a o ka moana i kapaia he Maomao, i mea e mamalu ai i ka manao minamina, a i kena ole ai hoi i na Kiu, me he mea la o na Magoi e hele ana i kahi o ka hoku hoailona o ka hanau ana o ka Mesia, i kea'i. Ke olelo hou mai nei, " Ina ka oia e ike ole i na rula o ka paio maikai, ina la ua hiki ole ia ia ke malama i kona mau pono pili kino." Ke olelo nei au, he pane lalau ia na ka Ulua, ka i-a kapapa o ke kai. No ka mea, he ike ole ka Iakake a me ka Ilio, i na rula o ka paio maikai ana ; aka, ua hiki no nae ia mau holoholona ke malama i ko laua mau pono pili kino, he kahili no i ka nalo me ko laua huelo, a he keehi aku hoi i na holoholona e hana ino mai ana ia laua; nolaila, ua like ole kau kumu hoohalike.
Eia hou keia. Ina paha owau io ka mea ino loa a ua o Oiaio Loa e olelo mai nei, ke olelo nei au, aohe mea a'u e weliweli nei, aohe ao naulu e kau nei maluna o'u, aohe a'u Waipuilani e makau ai i ke poha mai me ka ninini i ka wai no'u e haukeke ai; he ole Ioa maoli no, ua kaulike ko'u noho ana me ko ke ao nei, aohe a'u mea i hoopoino aku ai; no ia mea, ua hiki i ko'u Lunaikehala ke hiamoe malie, aohe kumu a'u e kiola'i ia'u iho iloko o na lima hoowalewale o Bakusa, i mea e hiki ai ke moe ma ka lima o Mofuisa, i hooalaala ole ia'i ka po a ke kaumaha o ka Lunaikehala; he ole loa no, a he olioli nui au me ka manaolana pela io no la kona ano. Ke olelo mai nei oia, no kona hookuina ia e ka pomaikai; aole no au e hoole aku ia mea, a aole no hoi o'u kanalua iki no ia mea. Aka, ke koi aku nei au ia oe e hoomanao iho, " Aole o ka waiwai ka oiaio." He waihooluu okoa loa ko ka waiwai, a he okoa hoi ko ka oiaio; he mau manu laua me na hulu ano e, a aole no hoi o kou pomaikai ana ka mea e hoopepe wale aku ai ka oioio, aole! Aole o'u hilahila ke kapaia mai. " He mea ilihune," No ka mea, he hiki no i na poo ilihune a pau ke ako i hale no lakou, ma ke kihapai, a me ke kahuahale a ke Akua i hoomakaukau ai, me ka poe e makemake ana e huli i ke kuleana o ke ola mau loa ilaila : a nolaila, he hooilina kaulike kou ma ia ao e hiki mai ana. a e haawiia mai kahi noho e like me ke ano o kana mea i hana'i ma keia ola ana. A ke hai paa aku nei au ia oe a me ka lehulehu, aole au i hoolilo i ko'u noho ilihune ana, i mea e pakaha wale aku ai i ka mea aole na'u, a aole no hoi o'u makemake e hoowaiwai ia'u iho ma ka hou o ko hai lae, a me ka hooili aku i ka ilihune iluna o kekahi ohana holookoa, i mea e hookuina ia'i au e ka pomaikai; no ka mea. o ka ai ana i ka waiwai i loaa ma ia ano, he kaakukua, a me ka puua ka hope.
Ke mahalo aku nei au ia oe i ko hoomanao anamai, "Ina o ka mea e hoopunipuni, e aihue no ia." He oiaio no ia. a o ke kanaka o ia ano, he hiki ke pakaha wale, a ko kuko i ka waiwai o hai, a me na hewa e ne no he nui wale. Ua lohe mai au i ka olelo hooweliweli a ka mea i manaoia o Oiaio Loa, o hahau ka ia'u i ka huipa, heaha la hoi ka hewa ; aia no ia i kona manao, a ma ia hana'na ana e ikea'i ka pili pono o na mea i oleloia iho nei nona, ina oia e manao o kuu eha ka mea e wa ai o kona inaina, aia no ia ia ia. Ua lohe au i keia mea ma ka waha mai o ka poe hanohano io o keia kulanakauhale, ana paha i hai mai ai me ka manao paha, no kona manao ino ana, oia ke kumu o lakou la e manao ino pu mai ai. Aka, aole no o'u manao no ia mau olelo; no ka mea, malia paha e eha kuu kino; aka. e ai aku no ia eha ana i kona Lunaikehala me he ahi la. (ina i lako ia i ka hilahila, a me ka Lunaikehala.) A ua oluolu no hoi au i ka hoomanao ana'e i na olelo a Riselu, ke Kuhina akamai kahiko o Farani, e i ana, " Malalo iho o ka malu o ke kanaka i oi mau ko koikoi, ua oi ka mana o ka hulu kakau mamua, o ka pahikaua." Aole o ka ikaika ka mea nana e wehe mai ka oiaio ; aka, o ka pono. A ina oe he kanaka ike i ka heluhelu ; alaila, e hoomanao oe i ka olelo a ka poe kahiko, " O ka pono ka ikaika, aole o ka ikaika ka pono."
Eia hou keia, ke i mai nei, " Ua makemake ole au e hoike i ko'u inoa, o ikea mai auanei ko'u ano maoli." Kupanaha ! Ina io paha owau ua mea ino la. aia lio ka'u mau olelo imua o ka lehulehu, a na lakou no e hooholo iho ka oiaio a me ka ole ; o lakou ka poe nana e kau mai i ka olelo hooholo ma ia mea, aole o Oiaio Loa.
A no la, ke hooki nei au i ka pane ana'ku, me ka olioli no i ka waiho aku imua o ka lelehulehu, a na lakou no e kau i ka apono a me ka ole ma ka'u mea e kamailo nei, aole nae me ka makau, no na poino ili mai a oe mai. He mau Kumu kupono keia au e i iho ai. " Ua aie oe ia'u." Ma na mea a'u i ao aku nei, he hiki paha ia oe ke lawe i ke kekahi o ia nou, i mea nana e hoopololei ia oe iho no keia mau la'ku o kou ola ana, a ina e lilo ia manaolana ana o'u i mea ole ; alaila, malia o aoia'ku oe i ka ike, i mea nana oe e aua mai i ka hele ana imua o ka lehulehu, i mea e akaaka ia'i, i ka waiho mai i ka olelo imua o ka le hulehu a hai i haku ai nau.
No kuu makemake nui e waiho akea aku i na kumu hoopaapaa imua o ka poo a pau ; nolaila, ua hoolimalima aku i kekahi e unuhi ia mea, a e pai hoi ma ka olelo Beritania, ma na nupepa haole.
AIPUALEHUA.
Ia Pilinakekeke.
Ua loaa mai ia'u ma ka hora 6, o ka la 12 o keia mahina, na olelo wahahee loa a Piliole, i hoike mai nei ma ka Helu 28 o keia Nupepa ; o na haina i hoikeia ma ka Helu 26, o ka la 24 o Mei.
E W. Piliole: Ua hiki mai kela mau ninau au ma ko'u hale, i ka la 15 o Mei, ua unuhiia a loaa, a kakauia e a'u ma ka la 16, a ma ka hora 1 ½ o ka la 17, ua heluheluia e a'u imua o kekahi mau haole pope, o Petero Raikina no Caneda i Amerika, o Come Finedera laua o Johnson, no Potugala, ma ka olelo Hawaii ka heluhelu ana, a mahope ma ka olelo Latina, a mahope ka Bipilia Sagrada. oia ka Baibala ma ka olelo Potugala, na kela Buke ma kuu hale; a pau kuu heluhelu ana. " E like me na olelo ma ka Hela 26," Kauoha aku au ia Petero Raikina, i holo oe i Honolulu, e lawe aku oe i ka palapala e pai. A ma ka la 18, hora 4, hiki aku au ma Waialua, a launa pu me Natanaela, a me kekahi poe e ae, a mahope iho launa pu hou me Iokeve, aia no malaila o Ioane, a me kekahi poe e ae. " Mai hea mai oe," wahi a Iokeve, " Mai Waianae mai au." " O oe no anei o Koha, ka mea hoopaapaa me makou ?" " Ae, owau no ?" " O oe no anei ka mea hoopuka i na ninau Baibala ma ke Kuokoa," "Ae, owau no?" A loihi ka maua kamailio ana no ia mau ninau me ka huhu ole, a wehewehe mai i na ano o ka naauao, a me na olelo o ka Latina, me kuu hilinai ole ma-muli o kana alapahi, mamua o ko'u launa ana me Iokeve, ua ninau mai no o Natanaela ma, ua hai aku no au ma ka olelo Latina. a me ka olelo Hawaii. E like me ka mea i paiia ma ka Helu 26, malaila no ke keiki a Polu, a me na mea e ae, ma ka hora 4 hiki au ma ko'u hale. Ma ka hora 7, o ka