Ka Nupepa Kuokoa, Volume I, Number 33, 12 July 1862 — Page 2
Ka N upepa Kuokoa.
Na ka uku o ka L. K Hoomalu Hilo.... $ 2,000.00
No k e Kakauolelo o ka Aha Kaap. Ap. 2. 400.00
" " " " " " 3. 200.00
" " " " " " 4. 300.00
No ka uku o ke Kakauolelo o ka Aha Kiekie a me ka Aha Kaap. Apana 1. 3,600.00
No ke Kakauolelo o ka Aha Kiekie... 2,000.00
No ka aie i ka Peresidena o ka P. H ... 25.34
No ke Keena o ko na Aina e,............. 2,716.00
N o ka uku o ka Loio Apana o Maui, a hiki 5 Maraki 17, 1862,. .................... 187.50
Hoop aneeia ka hana.
LA 30.— Iune 28.
Heluheluia ka moolelo a aponoia. Pule a pau.
Hoike mai o Kimo Pelekane, o ke Komite Wae i kohoia e noonoo i ka Bila a Balawina, e pili ana i ka hookaawale i ekolu keena uku ole no na haumana ekolu iloko o ke Kulanui o Kapunahou.
Ua hoololiia e ke Kom ite, aia o na keiki Hawaii a me ka poe i komoia e ke koko Hawaii, ke hoopomaikaiia ma ia Kanawai. Ua Komite ka Hale, a ua kokua nui ia ka Bila, e Kimo Pelekane, Manini, Balawina. Hikikoke, Kipi, Kaauwai, a me Moku. Kue nui ia e Wilimana, Wepa, Kaapa, Kahalewai, a me Nuuanu, no ka ilihune o ke Aupuni. A mahope o ka hoopaapaa nui ana, ua hooholo ia ka Bila, he 17 i ae, a he o i hoole.
Hoike mai o Wepa, o ke Komite i kohoia e noonoo i ka Bila Kanawai a Hikikoke, e pili ana i ka lapaau ana i na mai ino. Ua hoomakaukau ke Komite he Bila hou e pili ana ia mea, a ua hooholoia ka Bila e ke Komite o ka Hale, me ka hoopaapaa uuku no. Hoopaneeia ka hana.
LA 51.—Iune 30.
Heluheluia ka moolelo a aponoia. Pule a pau.
Heluhelu mai o Moku, he palapala hoopii no Kaanapali, e noi ana : E hoopauia ke Kanawai hoolaha o na Pa Aupuni. E aponoia ka Bila a na'lii e hoohui ana i na hana i na Makai Nui. E auhauia na holoholona ma ka hapahaneri. E hoopauia ka uku o ke poo leta. Haawiia kekahi mau Pauku i ke Komite, a hoomoeia kekahi ma ka papa.
Heluhelu mai o Papaua, he palapala hoopii no Kohala Hema, e noi ana : E hoopauia ke Kanawai Hookamakama. E hoopauia ke Kanawai Hoolaha i na wahine. E hooemiia na Lunakanawai Kaapuni o Hawaii. E hanaia i Kanawai ao i na kanaka i ke Kauka. E hoopauia ka auhau Lio. E aeia ka poe i okiia e mare ke uku i $20.00 no ka palapala ae. E aeia na Misionari e lapaau, elima dala e uku ai i ka palapala ae. I hookahi Lunakanawai no Kohala, a me Kona. Haawiia kekahi mau Pauku i ke Komite, hoomoeia kekahi ma ka papa.
Heluhelu mai o Kamalo, he palapala hoopii no Kona, e noi ana : E aeia na kanaka o ka Moi e Kalepa i na waiwai, e uku i $50.00 no ka palapala Sila, a me na mea e ae he nui. Haawiia kekahi i na Komite, hoomoeia kekahi ma ka papa.
Heluhelu mai o Kauhane, he palapala hoopii no Kau, e noi ana : E aeia na kanaka e Kalepa i na waiwai o na aina e, hoomoeia ma ka papa. E hookuuia na makua mea keiki i ka auhau waiwai, a me na kumu hoopii e ae. Haawiia i ke Komite Wae kekahi i na Komite mau hoi, a hoomoeia kekahi ma ka papa.
Heluhelu mai o Papaua, he palapala hoopii na na Komite he 13, e noi ana : E hoomauia ke Kanawai Hookamakama, e ukuia na wahine Hookamakama i $10.00 no ka makahiki. Na ka Luna no i nalo wale ai ke dala o ke Aupuni e uku ia mea. Na na Luna Aupuni no e uku i ko lakou mau Kakauolelo. O ka poe mea hale ole, e hopuia no ka palaualelo. E ukuia na Lunakanawai ma ko Koina. E aeia na Kahuna Hawaii, e uku i ka Halemai o ka Moiwahine i $5.00. Haawiia kekahi mau Pauku i ke Komite, hoomoeia kekahi ma ka papa. Heluhelu hou mai no ia Luna he palapala hoopii, e noi ana : I 12 la hana o ke Konohiki no ka makahiki hookahi. E hoohanaia na Lawehala ma ko lakou apana iho. E kohoia na Luna Makai nui ka makahiki. E hookuuia na makua mea keiki lehulehu i ka auhau, a me na kumu e ae he nui wale.
Heluhelu mai o Alapai, he palapala hoopii no Kohala Akau, e noi ana : E hookaawaleia i mau puu da la no na Alanui oia wahi. Moe ma ka papa kekahi, haawiia i ke Komite.
Heluhelu mai o A. M. Kahalewai, he palapala hoopii na ka poe o Puunui, e noi mai ana i Alanui liilii no lakou. Haawiia i ke Komite no ke Kalaiaina.
Heluhelu mai o Kapihe, he palapala hoopii na Mr. Gr een o Makawao, e noi ana: E hookuuia'ku oia mai ka uku ana i ke dute no kekahi mau mea ana i lawe mai ai. Haawiia i ko Komite no na Dala Koi Ana.
Hoike mai o Barenaba, he hoopii ua Keola loa ma, e noi ana i Alanui hou ma Koolaupoko, e pili ana i ko laua aina. Hoomoeia ma ka papa.
Heluhelu mai o Pomaikai, he hoopii na Iwa ma, hookahi no limu nana i kakau. Ua hoihoi houia ka palapala i ka Luna nana i heluhelu mai.
Heluhelu mai o Kaakua, he palapala hoopii no Honolulu, he 217 inoa, e noi ana: E kohoia o Ap ale i Luna O lima no nei Mokupuni. Ma ke noi mai e hookaawale ka ka Poeikohoia i puu kala nana. Hoihoiia i ka Luna nana i hoopuka mai.
Heluhelu akoluia k a Bila Kanawai e hoololi ana i ka Pauku 280, a me 302 o ke Kanawai Kivila, e pili ana i ka Papaola. A ua hooholo loaia ia Bila.
Heluhelu akoluia ka Bila Kanawai e hoonohonoho ana i mau haumana ekolu ma ke Kulanui o Kapunahou. Oia hoi e ae ana i na haumana Hawaii ilihune e komo ma ia kula, me ka uku ole. A ua hooholo loaia ia Bila. Loaa mai he paiapala e hai mai ana, ua hooleia ka Bila Kanawai e hoololi ana i ka Mokuna XIV o ke Kanawai Kivila. Ka Bila e hoololi ana i ka Pauku SS6 o ke Ka-nawai Kivila, ua hooholoia.
Hoouna mai ka Hale o na'lii, he Bila Kanawai e Koho ana i mau Komisina, nana e hooponopono i na Palena Aina ma keia Mokupuni. A he Bila Kanawai hoi kekahi e hooponopono ana i ka Helu. a me ka Ohi ana o ka auhau.
Heluhelu muaia ka Bila e pili ana i na auhau. Manao o Kimo Pelekane, e hoole aku ia Bi la. Kue o Kanuka, me ke noi e kapae i na rula, a e heluhelu aluaia ma ke poo. Ua ninauia, a ua hooleia ka Kimo Pelekane.
Heluhelu muaia ka Bila o ka Hale o na'lii mai, e pili ana i ke Koho ana i mau Komisina no na Palena Aina.
Ma ke noi a Kaakua, ua heluhelu aluaia ma ke poo. Ma ke noi a ka Luna Hoomalu, ua haawiia i ke Komite Wae. Kohoia o Kanuka, Balawina, a me Kaauwai. Ma ke noi a Kaakua, ua hapaiia ka hana i hoopaneeia.
KOMITE KA HALE.
No ka noonoo ana i ka Bila a Balawina, e hoopau ana i ke Kanawai e kinai ana i na ino i laha mamuli o ka Hookamakama. O Alapai ka Luna Hoomalu.
Manao o Wepa, e noonoo na Luna mamua o ka hai ana i ko lakou manao, no ke Kanawai e manaoia nei e hoopau. Aole i hoopauia ke Kanawai.
Poe ma ka Hoopau: Alapai, Bala wina Hikikoke, Kaapa, Kahookano, Kahookaumaha, Kahananui. Kapihe, Kauhane. Kipi, Heleluhi, Moku, a me Papaua.
Poe hoole: Barenaba, Kimo Pelekane, Hala si, Kaakua, Kaauwai, Kamalo. Kanuka, Kahalewai. Manini. Nuuanu, Pomaikai, Kapena Loke, a me Wepa.
Hapaiia ka noonoo ana no ka Pauku 877, o ka Mokuna XIV o ke Kanawai Kivila. No ka uku o na Lunakanawai Kaapuni: Hoopaapaa nui na Lunamakaainana, a hooholoia.
No ka L unakanawai Kaapuui Oahu,.... .$800.00
" " " " Kauai..... 800.00
" " " " Maui....... 800.00
No n a Lunakanawai Kaapuni elua $80000 pakahi, o Hawaii....................1,60000
Hooholoia ke Kanawai, a me ka hoololi ana. Ma ke noi a Kipia, hoopauia ke Komite, ma ke noi a Kipi, e kakau Poepoeia, a heluhelu akoluia. Heluhelu mai ka Luna Hoomalu, he palapala no ka Hale o na'lii mai, e hooholo loa ana i ka Bila Kanawai o ka Loio Aupuni.
Heluhelu akoluia ka Bila Kanawai no ke kokua alua o ka Lunakanawai Kiekie, a ma ke noi a Manini, ua hooholo loaia ia Bila.
Hoopauia ke Komite, a aponoia na hana, hoopaneeia ka hana.
LA 52—IULAI 1, 1862.
Heluheluia ka moolelo a aponoia. Pule a pau.
HOIKE KOMITE MAU.
Hoike mai o Kapena Loke, o ke Komite no ke Kalaiaina, e hoomoe ana ma ka papa i ka hoopii a ka poe o Puunui; no ka mea, he Kanawai no e waiho nei no na mea a ia poe i hoopii mai ai. Ua kohoia o Barenaba i Komite nana e kuhikuhi ia Kanawai.
OLELO HOOHOLO.
He olelo hooholo ka S. Kipi, e kauoha ana i ke Komite o na Buke Helu, e kikoo aku i $100.00 na ke Kahunapule. Kue mai o Barenaba, kokua o J. H. Moku, a me Kamalo, i ka hooholo. Ua hooholoia i $100.00 ka uku o ke Kahunapule no keia kau Ahaolelo.
Ma ke noi a Kanuka, ua kohoia o Kanuka, Kimo Pelekane, Kaauwai, i Kom ite no ke Kanawai e pili ana i na mai ino.
Heluhelu mai ka Luna Hoomalu, he palapala na ke Kuhina Waiwai, e hai mai ana i ka ne o kekahi poe e hooaie mai i ke Aupuni, $100,000.00, me ka uku hoopanee he 9 keneta no ka makahiki hookahi. Manao na Kuhina e lawe ia mau dala, a e uku aku i ka aie mua. Haawiia i ke Komite Waiwai.
Ma ke noi a Barenaba, ua kohoia o Kimo Pelekane, ma kahi o Wilimana, ma ke Komite Waiwai, a hiki i ka wa e hoi mai ai ka Luna mau. Noi mai o Kapena Loke, o ke Komite Waiwai, e hele i ke Keena Waiwai.
Ua ikea ka ikaika o ke Aupuni ma k a uku ana i na aie. Haawiia i ke Komite Waiwai. Ma ke noi a Barenaba, ua lilo o Kimo Pelekane kekahi o ke Komite Waiwai.
Heluhelu alua mai ka Luna Hoomalu, i ke Kanawai o ka Hale o na'lii mai, e pili ana i ka Helu ana.
Noi mai o J. H. Kaakua, e haawiia i kekahi Komite Wae. Koi mai o Hikikoke, e hoopanee loa ia Bila, kue o Kanuka. Ua haawiia i ke Ko mite Wae, Kohoia o Kanuka, Barenaba, a me Kaakua.
Hoolaha mai o Kaakua, he Bila Kanawai e hoololi ana i ka Pauku 1325 o ke Kanawai Kivila. Ua kapaeia na rula, a heluhelu mua ia ka Bila. Ma ke noi a Halasi, ua hooleia ka Bila.
Hoolaha mai o Kaakua, he Bila Kanawai e pili ana i na mai ino. Hooleia e ka Luna Hoomalu. Ma ke noi a Hikikoke, ua hapaiia na hana i hoopaneeia.
KOMITE KA HALE.
Hapaiia ka noonoo ana no ka Bila Haawina. Ma ke noi a Kipi, ua hookomoia ka uku mile o na Makai ma na hihia Kivila iloko o ka Bila Haawina. Ua hapaiia ka noonoo ana no ka haawina o na Koa. a ua nui a loihi no hoi ka hoopaapaa ana. a ua hooholoia he $31,975 50. a ua hooholo loa ia ia. Haawina no na Koa. Ma ke noi a Kamalo, ua hoopauia ke Komite, a ua hoopaneeia hoi ka hana.
LA 53—IULAI 2, 1862.
Halawai ka Hale i ka wa mau.
Heluheluia ka moolelo, aponoia. Pule a pau.
HOIKE K OMITE WAE.
Hoike mai o Kanuka, o ke Ko mite Wae no ka noonoo ana i ka Bila e pili ana i ka Helu ana. e apono ana, a ua aponoia ka hoike. A ma ke noi a Kaakua, ua haawiia i ke Komite o ka Hale i keia la.
Heluhelu mai ka Luna Hoomalu, he palapala mai ka Hale o na'lii, e hoihoi mai ana i ka Bila Kanawai no ke kokua Lunakanawai alua o ka Aha Kiekie, ua hooleia. E hoihoi mai ana i ka Bila Kanawai e pili ana i ka hookomo wale i na haumana ekolu ma Kapunahou. Ua hooholoia e ka Hale Alii, me na hoololi. Noi mai o Kipi. e ae aku i ka hoololi a ka Hale o na'lii. Kue o Kanuka, me ke noi e haawiia i ke Komite o ka Hale, kokua o Kaakua, a ua hooholoia ko Kanuka, e haawiia i ke Komite o ka Hale.
Heluhelu hou mai ka Luna Hoomalu, he Bila Kanawai na ke Kuhina o ko na Aina e mai, e pili ana i ka hoolakalaka mai i na Mokuahi e holo mau ana mai Kapalakiko a Kina, ke ano o ia Bila. i ku mai ai ua mau Mokuahi la ianei. Ua haawiia i ke Komote no ke Kalaiaina.
Ma ke noi a Kaakua, e hapaiia na hana i hoopaneeia. Ma ke noi a Kamalo, Komi te ka Hale, a e heluheluia ka Bila Haawina.
Noi mai o Balawina, e hookomo $380.00 ; ka uku hoopanee no na makahiki elua, no na dala o ke kula o Kapunahou. Hooholoia. Noi mai o Balawina, e hookaawale i $800.00 i mea e hoolimalima, a e kuai lilo paha i kela wahi no ke Aupuni, kue o Kanuka. Lawe hou o Balawina, a hookomo $400.00 no na makahiki elua, kue hou na Luna. Hooholo ia e kuai lilo i kela apana aina $800 00, he $500.00 ke kumukuai, i $300.00 aie, huina $800.00.
Noi mai o B arenaba, e hookomo $1,600.00 no na makahiki elua, no ka Makai kiekie o Oahu, hoole ia.
Noi mai o Kaapa, e hookomo i $ 1,500.00 i mea Hale Mai no Hilo, hooleia
Noi mai o Wepa, e hookomo i $4,000.00 i mea kokua no ka lapaau, e like me ke Kanawai e hooemi ai i na ina. Hoololi o Hikikoke, e haawiia ka puu dala malalo o ke Ka-nawai hou, hoole ia. Noi hou mai o Hikikoke, e kapae loa i keia Haawina, a ma ka ninau ana i ka Hale, ua kapae loa ia.
Hooholoia iloko o ka Bila Haawina, i $1,000.00 no ka Moiwahine kane make, a e hookaawaleia i $1,500.00 i mea kokua no ka Buke a Aneru, i 500 kope no ke Aupuni.
Hapai hou ia ka noonoo ana e kokua ia o Ane ru i $1,500, a e waiho mai ia i ke Aupuni i 500 kope. Hoopaapaa nui na Luna. Noi mai o Halasi, e kohoia i mau Luna 1 no ka Hale Alii, 1 no ka Hale o na Lunamakaainana, a e huipu me ka Papa Hoonaauao, a na lakou e noonoo.
Noi mai ka Luna Hoomalu o ke Kalaiaina, $1,000.00 i mea kukulu Hale Pauda, no Honolulu.
Noi mai o Kaapa, e hookaawale i puu dala no J. Ii, olelo o Wepa, e hana i Olelo Hooholo ka po uo, ua hooleia.
Ma ke noi a Kipi, e hapai hou ia ka noo-noo ana no ke kokua alua o na Lunakanawai Kiekie, i $2,000.00 no ka makahiki, a ua hooholoia.
Ma ke noi a Kaauwai, e hapai hou ia ka noonoo ana no ka Oihana Kalaiaina, e pili ana i ke Kiaaina o Oahu. Ma ke noi a Kipi, e hoomoe ma ka papa, ua hooholoia.
Ma ke noi a Kahananui, e hapai hou ia ka noonoo ana i ka uku o na Luna Auhau, ua hooleia.
Heluhelu ia ka Pauku 2, o ka Bila Haawina, hooholoia. Heluheluia ka Pauku 3, hooholoia. Heluheluia ka Pauku 4, hooholoia. Heluheluia ka Pauku o, hooholoia.
Ma ka noi o Kaauwai, e noonoo hou ia no ke Kuhina Kalaiaina, hoole ia. Heluheluia ka Pauku 6, hooholoia. Heluhelu hou ia ma ke poo o ka Bi la, a ua hooholo loa ia. Hoopauia ke Komite.
Ma ke noi a Kahalewai, e kakau poepoeia, a e heluhelu akoluia i ka wa e makaukau ai.
Ma ke noi a Hikikoke, e hapaiia na hana i hoopaneeia. Ma ke noi a Kipi, e Komite ka Hale. Noho o Kahananui ma ka noho Luna Hoomalu.
Heluheluia ka hoololi o ka Pauku 796, o ke Kanawai Kivi la, e pili ana no ke Koho ana. Ma ke noi a Kamalo, e heluhelu pakahiia, a hooholo pakahiia ua Pauku.
Heluheluia ka Pau ku 1, a hooholoia, me ka hoololi a Wepa, i hoopololei loa ia e Kaauwai. He hoololi hou na Kahalewai, " O ka hana paewaewa e ae a ua kanaka la."
Ma ke noi a Kamalo, e hoopauia ke Komi te Hooponeeia ka hana.
LA 54—IULAI. 3.
Heluheluia k a moolelo a aponoia. Pule apau.
Heluhelu mai o Kapena Loke, o ke Komite Waiwai he Bila Kanawai e ae ana i ke Kuhina Waiwai e aie aku i $100,000.00 me ka uku hoopanee 9 keneta no ka makahiki no ke $1.00. Ma ke noi a Kaakua, ua haawiia i ka Unuhiolelo.
Ma ke noi a Kipi, ua hapaiia na ha na i hoopaneeia. Ma ke noi a Kamalo.
KOMITE KA HALE.
Mr . Barenaba ka Luna Hoomalu, ia nui ka hoopaapaa o na Luna no ka hoololi ana i ka Pauku 796 o ke Kanawai Kivila, a ua hooholoia ia Bila. Ma ke noi a Kahalewai, ua hooholoia e kakau Poepoeia, a e heluhelu akoluia i ka la apopo. Heluhelu akoluia ka Bila Haawina, a hooholoia. Hoopauia ke Komite ana, hoopaneeia ka hana.
LA 55.—IULAI 4.
Heluheluia ka moolelo a aponoia. Pule a pau. i
Ek olu Bila i heluhelu akoluia, a hooholoia. Ma ke noi a Balawina, ua hoopaneeia ka hana.
Ka Nupepa Kuokoa.
HO NOLULU, IULAI 12, 1862.
KA AHAOLELO.
Ke holo nei ka manawa e hiki ai na Ia o ka halawai ana o keia kau Ahaolelo i ka kaneri hookahi, me ka hana oleia o kekahi mea ano nui, koe nae ke kau ana i na dute maluna o kekahi mau mea ai o ka poe paahana. Ua hooholo iho ka Hale o ka Poeikohoia, he Kanawai e kau ana i ke dute hookahi keneta maluna o ka paona Palaoa, Barena. Laiki, Ota, a me ka mauu Ota. Ua kue nuiia ia Kanawai e na haole a pau, koe nae o Kanuka, a ua hui mai na Luna kanaka me ia ma ke kokua ana ia Bila. O na kumu hoopaapaa a ka poe e kokua ana ia Kanawai, o ka olelo a ke Kuhina Waiwai ma kana Hoike, a me ka manaoia e hoopomaikaiia ke Aupuni holookoa ma ua Kanawai la. O na mea a ke Kuhina i manao ai he pono, ua hiki ole maoli; ano la, ke hai mai nei ka ia i kona manao he maikai ke kau ana i dute hoomalu i mea e pani aku ai i ke dala me ke kipaku aku hoi i ka hiki ana mai o na moku a me na ukana iloko o keia Aupuni, me ka hookau iho i ka auhau kaumaha no na mea ai maluna o ka lehulehu, i mea e hoopomaikai aku ai i kekahi poe uuku.
Aole e loaa iki ana i ka Waihona o ke Aupuni kekahi wahi pomaikai iki, ma ka hookau ana i keia dute. Alia, e noonoo kakou no ka Palaoa, o ka nui paha o na pahu i aiia he 5,000 i kela makahiki keia makahiki, a no waho mai paha 2,000 paha a ke Aupuni e ohi ai. he $1,000 a $1,200 paha, oia hoi he 50 paha, a he 60 paha keneta no ka palili hookahi. Ma ke Kanawai hou, ua pii ke dute he $200 no ka pahu hookahi; a nolaila, e pau ana paha ka lawe nuiia'na mai o ia mea maanei. A malia paha e lawe liilii loa ia mai no ka makau i ke dute ; a nolaila, ma kahi paha e loaa mai nei he 81,200 aole paha e hiki ana i ka $600.
Ke i ia mai nei e pomaikai ana ke Aupuni, a me ka poe kanu palaoa o Makawao, ke manao nei makou, he manao kuhihewa ia. Ke loaa nei i ka poe kanu palaoa o Makawao, he $1.00 no ka busela hookahi, a ina no e lilo keia i Kanawai, o kahi kumu kuai iho la no ia. O ka poe kuai palaoa a me ka poe hale wili ka poe e hoopomaikai nuiia'na ma ia Kanawai; a o ua pomaikai la i na e loaa, noloko mai no ia o ka hou o ka lae o ka poe paahana haole, a me na kanaka. Pehea, aole anei keia he Kanawai e haawi ana i ka pono kapahi ? Na ka lehulehu no ia e noonoo. Kainoa, aole o ka pono o ka mea hookahi a ohana hookahi, a o kekahi poe kanaka paha ke manaoia ; aka, o ka pono o ka lahui holookoa, a pehea la keia Kanawai, e hoopomaikai ana i kekahi poe uuku wale no, me ka hookaumaha i ka hapa nui o ka lehulehu ma na mea e pili ana i ka pono o ka noho ana ? Aka, o ka holo paha o ka hana mahiai, me ke keakea oleia ka mea i pono ai o keia Kanawai ? Ke manao nei no makou, aole no pela ka hana ana o ka pololei, a me ke kaulike. No ka mea, aia no o ka maikai o ka mea i kanuia, ka mea nana e huki i ka poe makemake e kuai i na mea i kanuia i Hawaii nei. Ke lawe nuiia mai nei anei ke Kopaa ulaula iloko o keia Aupuni ? Ke olelo nei makou aole; no ka mea, ua kipakuia'ku e ke Kopaa maikai i kanuia ma Hawaii nei, a pela no i na e oi ka mai. kai o na mea e ae i kanuia e kakou ; alaila, aole no e laweia mai na mea o waho mai. Ke kau aku nei kakou i ke dute ma na mea o na aina e mai, malia paha o duteia mai ka pulupulu, a me na mea e ae a kakou e hoouna'ku ai ilaila : no ka mea, " E like me ke ana au e ana aku ai, pela no e anaia mai ai."
Ka Lahui Hawaii.
Ua nui na la o ka noho ana o na Hale Ahaolelo o keia Aupuni, ua hanaia e lakou na Kanawai he nui wale e pili ana i ka malama ana, a i ka hooemi ana i na lilo a me na mea e ae e pili ana i ka hoomama i ke kaumaha o ka lehulehu a me ka hoomau ana i ka maluhia a me na pono o na makaainana a me ke Aupuni. Aole o makou make make e lilo i poe hoahewa a e hohalahala hoi i na hana o ka poe Mahaloia o ko Ha-waii nei Aha kau Kanawai; aka, oiai hoi o ke ola o ka Lahui ka mea e manaoia mamua o na mea e ae a pau ; nolaila, ke aa uei no makou e hoomanao aku i na Lunamakaainana, me ka hai aku i ko makou kanalua a me ka minamina i ka hoomanao ole o lakou i ka mea e ulu ai ka Lahui; a i ole hoi ia, o ka imi ana i mea e hookupaa'i i keia Lahui mai ka holoiia'na'e mai ka Helu o na Aupuni o keia ao. Ua laweia mai kekahi Bila Kanawai e Mr. Hikikoke, e pili ana i ke kokua iki i ka Lahui, a ua haawiia i ke Komite, ua hooponoponoia, a ua waihoia mai imua o ka Hale o ka Poeikohoia, aole no i ku loa i ke kokua i ka hooulu ae i ka Lahui; aka, ua pili iki aku nae ilaila ; a i ko makou manao ana, ua ahona iki kahi pomaikai uuku i manaoia e loaa i ka Lahui ma ia Kanawai, mamua o ka nele loa ana. Ua lana'e ko makou manao e holo ana ia Kanawai me ke kue ole ia; aka, ua haulehia ka manao ana o makou pela ; no ka mea, ua kue ia ka Bila, a ua make uwe ole ia i ka Hale o ka Poeikohoia.
Ke hoomakukau nei kakou i na Kanawai malama'i i na pono owaho ; aka, o ka io a ue ka poe i manaoia no lakou ka pomaikai huliia nei, aole i hoomaopopo iki ia. O ke kumu kue o na Luna o ka ilihune ka o ko Aupuni; a me ka aie, he kupanaha ke kanalua ana i ka hoola ana i ka Lahui no ia nau kumu. Owai ke Aupuni ? A owai hoi ia makaainana ? Ke olelo nei makou, o na makaainana ke Aupuni, a o ke Aupuni ka Lahui; a nolaila, aohe pono ke huli i ka pomaikai kapakahi o ke Aupuni, me ka hoomanao ole i ka Lahui.
Aole e hiki ia kakou a pau ke moe na maka me ka nuiia maoli iho a me ke pani aku hoi i na maka i ka ike ana i ka emi ana o ka pua Hawaii. A ua maopopo no hoi ia kakou ke kumu o ka emi ana ; oia no ka mai, a me kekahi mau kumu e ae ; a i ko lakou wa mai, aohe mea nana e malama, a e kuhikuhi aku hoi i ka lapaau ana, a me ke kokua'ku hoi i ka poe i loohia i ka mai me ka hikiole ia lakou ke malama ia lakou iho no ka nele. O ka ilihune anei o keia poe e loohia ana i na mai ke kumu e kapae waleia'i lakou, me ka hoomanao ole ia e na Lunamakaainana ? Ke olelo nei makou, aole. A pehea la e pau ai ka pilikia ana o keia poe ? E hana i mau Halemai ma na Mokupuni a pau o keia Au-puni.
E kue hou mai no paha auanei ua poe nei no ka ilihune o ke Aupuni. Ke olelo nei makou, o na kene ta a pau i hooliloia no na mea e pili ana i ke ola o ka Lahui ; he mea ole ia, a aole no hoi i hookaumahaia ke Aupuni e ia mea ; no ka mea, o ka mau o ka pii ae o ka Lahui ka mea e nui ai ka waiwai o ke Aupuni. A ina paha o ka aie kuapapanui ka mea e hiki ke hooko mai ia mea ia kakou nei; alaila, ua ahona ke komo hohonu ana o ke Aupuni iloko o ka aie, mamua o ka make ana o keia Lahui, a me ke kukuluia i Kiahoomanao ma kona lua kupapau, e olelo ana, " He Aupuni i make no ka makau i ka aie" A nolaila, e ka poe Mahaloia, he hiki no i ka poe o oukou i manao e hana pela, e hapai i Kanawai o ia ano, a e aua hoi i ko oukou Lahui mai ka iho ana'ku i ka nenelu o ka make mau loa.
( Aole i pau.)
Palapala Hoike a ka Lunakanawai Kiekie i ka Ahaolelo o 1862.
MA ka palapala i haiia maluna, ua loaa mai keia olelo. Ma ka nana ana i ka papa o na hewa e pili mai la, ua ikeia ua emi loa ka ona, a me ka moekolohe. Ua pololei no paha ka hoike ana o ua Lun akanawai la. Ma ka nana ana i ka papa o na hewa ana i hoike ai, a na Lunakanawai hoi malalo iho ona i hoike ai ia ia. Aole nae i akaka lea malaila, ua emi io ua mau hewa la. Ke ike nei na mea maka e nana mai ana, aole o kana mai ka nui o ka hewa, i pili ma ke ano moekolohe i keia wa. Ua hiki no i kekahi, ke hooluolu i ka manao o ko kakou Moi, a me ka Ahaolelo kau Kanawai, me na hua e like me kela maluna, a ua pololei no. I ka nana ana i ka papa hoike no na hewa, aole nae he oiaio maoli, e pili ana iloko o ka pomaikai o ka Lahui; nolaila, he mea hiki no ke kuhihewa ma ka heluhelu ana i na mau huaolelo.
Ua hiki no p aha i kekahi Kahuna Lapaau ke holo ma kona kaalio ma na alanui o kekahi kulanakauhale, a komo aku paha iloko o kekahi mau hale o na haole, a me kekahi mau hale o na kanaka Hawaii, a hoi aku, a hai aku peneia: "Ua ola pono na kanaka, ua emi loa ka mai i keia wa, aole pala, aole puupuu, aole na mai e ae e nawaliwali ai, a e make ai ka lahui." No ke komo ole aku iloko o ka nui o na hale, ke kumu o ka hoike ana o ua Kahuna Lapaau la. Aia no ka pelapela, Ua pala, a me na mai he nui wale e make ai. Ua pomaikai anei ka lahui, ma ka hoike ana he ola i ka wa e make nui ana ? Ke hoole nei oukou, "ao/e, e aho ke hoomaopopo ka nui o ka mai, e hiki ke lapaau iho."
Nolaila, ke hai aku nei au ia oe, e ka mea e heluhelu ana i keia palapala, aole i emi ka hewa moekolohe o keia wa ; oia no ka mimilo e hoopau ana i keia lahui. Ke noho alii nei ua hewa la. O ka haalele wahine haa-lele kane mare, a hoopili wale aku i na kane e, na wahine e me ka mare ole, he nui loa ia hewa. A no ke aha la i hoopili ole ke Ka-nawai o ka aina? Olelo kekahi poe, " He kapu i na Makai ke inu aku i ua hewa nei." Manao paha lakou, he oiaio ia olelo. Nolaila paha kekahi ahuli ole, a lawe ole ia imua o na Lunakanawai e hookolokoloia ua hewa nei. No ka hookolokolo oleia, nolaila ka emi o ke Karaima Moekolohe ma ka papa hoike o na Lunakanawai.
No kela olelo a ka Lunakanawai Kiekie, i hoikeia maluna, ua kuhihewa ka Moi aloha o kakou. A nolaila, ma kana olelo ana i hoike aku ai imua o na hale elua o ka Aha-olelo, ua hoolana oia i ko kakou manao, no ka emi ana o kekahi mau hewa e pili ana i ke ano poino o ka lahuikanaka. Aia no paha iloko oia huina, ua hewa kaulana nei o ka moekolohe. Mai kuhihewa kakou. Ke kuhikuhi nei ka Moi o kakou, i ka mahiai, i kumu i emi ai ka hewa. He oiaio no, o ka hana maoli kekahi mea e pono ai ka noho ana o na kanaka. O ka poe noho wale, a ai nui i ka ai, lilo nui no lakou i ka hewa He mea olioli no ka lilo ana o ka lahui, i ka huai ana mai i na waiwai mai ka lepo. Eia nae ka mea e poino ai ka lahui, o ka noho huikau wale o na kane, na wahine. ma na wahi i akoakoa nui ai e mahi i na aina Raiki, Palaoa. Ko, ia mea aku ia mea aku. Ua manao no kekahi poe kanaka, ua malu ko lakou hana hewa, ke hui iloko o ka huina o ka poe hana. Ua olelo kekahi poe kanaka ma ke akea, " He kapu loa" ko la-kou wahi, malalo o na haku hana. Ua kapu i na makai ke huli i na hewa ma ia wahi. Haalele paha kau wahine mare ia oe, a holo aku me ke kane manuahi, a hoohiki malalo o kekahi haku hana. Manao iho la kela ua maluhia iloko o kona hewa. Hoopii paha oe i ka Lunakanawai, no kou pilikia, a noi ia ia e kokua mai, i loaa hou mai ka wahine i pili ia oe ma ka Oihana mare. Pane iho la ua Lunakanawai la, " Aole hiki ia'u ke hoihoi ia ia, no ka mea, ua hoohiki oia me kekahi haku hana. Oia, ua hoohiki no kela ma ka hewa ; oiai ka hoohiki i paa. O keia hoohiki ma ka hewa anei e ? Aole loa ! O ka hoohiki ma ka mare, oia no ka hoohiki paa ana. O ka haalele wale i ke kane o hoopili hewa, he komo hewa ia. Hiki no i ke kanaka ke lawe i kona waiwai, ke loaa ia ma ka lima o hai. No keia mau mea i haiia maluna, ua maopopo no ka mahuahua o ka hewa ano moekolohe i keia wa. E ka hoa luhi e kau Kanawai nei o ka Hale Alii, a me ka Hale Makaainana, e noonoo nui oukou i mau Kanawai e malu ai na kane mare, ka wahine mare. I emi io hoi ka hewa e poino ai ka lahui, oia ka moekolohe.
NA MEA HOU O HAWAII N EI.
Aole o makou makemake o pai i na palapala a pau i kakauia me na inoa kapakapa, me ka ike ole o makou i ka inoa ponoi o ua mea la nana ia palapala.
*Ua holo aku ka moku manuwa Ame-rika Wyoming i Manila, ma ka hora 9 o ka po Poakolu iho nei. A malaila aku a hiki loa i Kina, a me Iapana. E holo ana e kiai i no moku, a me na kanaka Amerika ma ia mau Aupuni.
Ke makemakeia nei ka i poe kanaka hana no Punaluu, Koolauloa, Oahu, me ka ukuia'ku i ka uku makepono; nolaila, o ka poe e makemake ana e loaa kahi hana me na haole oluolu, e pono ke hele o kamailio pu me W. P. R. Bila, ma ke Keena kakau o ke Nupepa Kuokoa.
Ua hiki mai io makou nei he le ta na Wehekaolu, o Lahaina, e pane hoino ana i na Lunamakaainana o ia Apana. A no kona hai ole mai ia makou i kona inoa ponoi, a me ka maopopo ia makou, he inoa kapakapa kana i kakau ai; nolaila, ua seku loa aku ma-kou me ke pai ole i kana palapala.
MANAOIA UA MAKE. Ua haiia mai makou e Loe, i ka nalowale ana o Wiliama Naholowaa. Kana kane, ua holo aku oia i Molokai, iloko o na pule mamua aku nei, a elua ae nei pule o kona nalowale ana, a aole i ku aku i Molokai, i kahi i holo aku ai ; nolaila. ua manaoia ua make. Olioli wale makou ina aole lakou i poinoia ; aka, malia paha ua huhewa ka holo ana o ka moku ; me ka wahine kane nalowale no ko makou ma u manao pumehana o ke aloha.
NA LUNA HELU.—Eia malalo nei ka papa inoa o na Luna Helu Auhau no ka makahiki 1862.
OAHU. MAUI.
Kona................W.H. Pease : Lahaina......J.Y. Maipinepine
Ewa..............J.W. Makalena : Wailuku...........T.C. Forsyth
Waialua..J.W. Keawehunahala : Makawao..........T.W. Everett
Koolauloa................R. Moffitt : Hana..........C.K. Kakani
Koolaupoko........R. Barenaba : Lanai..........James Smythe
Molokai.......D. Kaopeahina
KAUAI HAWAII
Waimea............... V. Knudsen Hilo ....................F.S. Lyman
Koloa.................. D. McBride Puna................D Keawehano
Lihue.............H.A.Wi demann Kau .............C.E. Richardson
Anahola ...................E. Krull Kona Hema........H.L.Sheldon
Hanalei..... G.F.Wundenburg Kona Akau..........J.H.Kamalo
Niihau.................... D Ka'ulei Kohala Hema.............Iaukea
Kohala Akau.............J.Wight
Hamaku............J.W.Kauwahi
KA AHA JURE.—Eha wale no hihia o ke ia Kau, ua hoomaikai aku ka Mea Hanohano ka Lunakanawai Kiekie, i na poe Jure no ka uuku o ka hihia o keia Kau. O ka hihia mua i nanaia.
Ke Alii vs. Charles King—Hoopiiia no ka aihue. Ua hookuuia.