Ka Nupepa Kuokoa, Volume I, Number 34, 19 July 1862 — Page 1

Page PDF (1.59 MB)

KA
NUPEPA KUOKOA:
Ke Kilohana Pookela no ka Lahui Hawaii .
BUKE I. HONOLULU , IULAI 19, 1862. HELU 34.

(Unuhiia no ke Kuokoa.)
HE KAAO
NO KA POE ILIHUNE E NOHO ANA MA NU IOKA.
HELU 9.

            MA IA MANAWA KOKE IHO NO, hoomakaukauia ka mare o laua nei, kahiko a maikai, hele laua nei e ma-re, a pau ka mare ana, hoi lakou noi me na'lii a me na koa o ko Aupuni, kani na pu aloha, a hiki lakou nei i ka hale ahaaina i hoomakaukau mua no ka mare ana o laua nei, ai lakou nei me ka maikai a me ka hanohano nui, a pau lakou i ka maona, me he mea la i paia ae na maka o na'lii a me na hoa ai a pau e noho ana ma ka papa aina, i nana iho ka hana o lakou nei, aole na mea ai o luna o ka papakaukau, ku ana na omole waina, inu lakou nei a pau, launa aloha pu lakou me na mea mare me ka oluolu.
            Ma ia hopo iho, ku mai la ka makuakane o Hoku, a olelo mai la imua o na'lii, penei : " Ke haawi nei au i ke Aupuni no Eiki Peki, oia ke Aupuni akahi o Eiki Peki." Noho pu iho la keia me kana wahine a po ia la, mai ia po a ao, olelo aku la o Eiki Peki i kana wahine. " Ina e hanau oe he keikikane, kapa oe i kona inoa o Eiki Daimana, a i hanau he kaikamahine, e kapa oe i kona inoa ma kou aoao." Olelo aku la kana wahine, " Kainoa paha e noho kaua a hala hookahi pule, alaila, hele oe." Olelo mai la ke kane, e like me ke kauoha a na kupuna o kaua, "E hele au e imi i na Aupuni hookahi haneri me kanalima, a pau na Aupuni i ka loaa ; alaila, hoi mai au, noho pu kaua." Ae aku no kana wahine me ka oluolu o ka manao, a me kona aloha no hoi i ka hele koke o kana kane mai kona alo aku.
            Ma ia hope iho, hoi makaukau ae la keia me ka hele ana, puka ae la lakou nei a ku mawaho, ninau ae la keia ia Ipukukui, oia hoi ka inoa o kekahi kupunakane ona, " Auhea ke Kaalele ?" Pane mai la ua kupuakane nei. " Eia no." Ia manawa no, unuhi ae la keia i ua kaa noi, olelo aku la kana wahine, "O kana pu no ke hele." Olelo mai la kana kane. " Aole pono ke hele pu oe me a'u o luuluu auanei au ia oe." I ka lohe ana o ka wahine i keia mau olelo, nui loa kona uwe, no ke aloha i ke kane, no ka liuliu ole o ko laua noho pu ana, koi aku no kana wahine, me ka olelo aku, "O kaua pu no ke hele, ma kou wahi e make ai, malaila pu no kaua." Olelo hou mai la kana kane ia ia, " He kanawai paa keia no makou mai na kupuna mai, a hiki ia'u, aole pono ke hele pu me ka wahine." Ma ia olelo a ke kane, pau ka manao o ka wahine, no ka hele pu me ke kane.
            Ia manawa koke no, olelo hou mai la kana kane ia ia, " Ka noa hoi ua pono iho la no hoi oe i ka Hale Daimana, me ka pa gula a me na pono a pau o kaua." E hele ae hoi au a hoi mai, i keia olelo ana a ke kane pela, kulou iho la ka wahine, me ka uwe, a olelo aku la ke kane, " Eia kuu hoailona la, o ka pua a kaua, i nana nuanei oe a i mae, e manao oe ua make au, a ina no e mau ka mohala maikai ana, aole au i make." Ua maikai keia mau mea a pau i ka manao o kana wahine; alaila, hopu aku la ke kane i ka li-ma o ka wahine a honi aku la, a aloha aku no hoi keia i na makua o ka wahine, a pau ia, komo ae la keia iloko o ke Kaalele, a o ka lele aku la no ia o lakou nei, hookahi ma-kahiki: hiki lakou nei i na Aupuni ekolu o ka Ilio, ku ana lakou nei ma ka ili o ka honua. Olelo aku la o Eiki Peki, i na kupuna ona, " Aohe anei he kanaka o keia mau Aupuni ? " Pane mai la na kupuna ona, " He kanaka no, ua kipi nae ko aikane, ua hoopaa wale ia no na kanaka iloko o ka hale paahao e ka hana hookaumaha wale.
            A hala kekahi manawa pokole, ninau aku la keia i na kupuna ona, " Pehea la auanei ka pono, e hele paha au e kaua me lakou ?" Ae mai na kupuna, " E hele oe me ka makaukau, me ko Pahikaua mana, a me ko Kawele mana." Olelo hou aku la o Eiki Peki, " Heaha la ka pono o keia Pahikaua, me ke Kawele ? " Hai mai la kupuna, " He wahi pono hoi paha, hookahi no hahau ana lehu, pela no hoi ka make a ke Kawele." Uamaikai keia i ka manao o ua keiki nei, hopu iho la keia i ka Pahikaua, a hawele ae la i ke apo ili ma kona puhaka, a hookomo keia i ke Kawele ma ka pakeke o ke Kuka, a haawi hou mai la na kupunakane i ke Kapapouli, me ka olelo mai, " Eia no kou kapa la, e uhi oe a paa." Olelo aku o Eiki Peki, " Heaha ka pomaikai e loaa mai ana noloko mai o keia Kapapouli ? " Hai aku la kupuna ia ia, he wahi pono no e loaa mai ana, " Ina e ike mai kou mau enemi ia oe, a manao iho lakou e hoopoino mai ia oe, e uhi ae no oe i ko Kapapouli, nalowale oe, aole hoi e loaa oe ia lakou." A ua maikai keia mau olelo a pau i ka manao o ua keiki nei.
            Alaila, kauoha keia i na kupuna ona. " I nana ae auanei oukou a i pilikia au, kokua ae oukou ia'u." Ae aku la no na kupuna ona, puka aku la keia a koomaka e hele, ike e mai la o Moo ma laua me Iole, i ko ia nei hele ana'ku, holo aku la laua e hai ia Lauka, ike aku la no hoi o Eiki Peki i ko laua holo ana. Ia manawa no, unuhi ae la keia i na Kamaaholo o ia nei, a hookomo ma na wawae a paa, o ka holo aku la no ia o ia nei, aole i liuliu, puka e aku la keia mamua, a a hiki i ka Hale Alii, me ko lakou ike ole mai ia ia nei ; no ka mea, ua aahu keia i ke Kapapouli o ia nei, a komo e keia mamua iloko o ka Hale Alii, me ko lakou la ike ole mai, a o Eiki Peki wale no kai ike ia lakou a pau. A liuliu iki iho, hiki mai la ua mau wahi holoholona mama ole nei, me ka hoo maopopo aku imua o na Kuhina, i ke ano o ke kanaka a laua i ike ai, me ko laua manao e kii mai ana paha e kaua i ke Aupuni a e lawe paha nona, ke ikaika ole kakou ma ke kaua ana.
            Ma ia hope iho, hoomakaukau lakou no ka ai ana, ai lakou a maona, olelo ae la ke Kuhinakaua o Lauka, ia ia na mea kaua a pau loa, ia ia ka make a me ke ola. Olelo mai hoi ke Kiaaina. " Pehea ka pono o ke Aupuni o kakou ? " Olelo mai hoi o Lauko, " Eia ka pono, o ka ikaika i ka hakaka, ina i make au, lilo ke Aupuni ia ia, a ina hoi e make oia ia'u, paa kuu Aupuni." Puka aku la o Lauka iwaho, me ka manao e ike aku i kona hoa kaua, ia manawa no, o ka hahau aku la no ia o Eiki Peki ia Lauka, a make koke iho la i ka mana o ka Pahikaua ; alaila, lilo ke Aupuni ia Eiki Peki. Lawe ae la keia i ke kino make o ua Ilio nei, a kiola'ku ma o, a maanei, oia ka ka laha ana o ka Ilio e noho nei i keia manawa, o ko ia nei hele aku la no ia a ke Kaalele o ia nei, komo ae la keia iloko me na kupuna ona, a o ka lele aku la no ia o lakou nei me ka manao e loaa ana kekahi Aupuni hou ia lakou, ke hala ia lakou kekahi mau mahina ma ia lele hou ana.
            A hala kekahi manawa loihi o ko lakou lele ana, loaa ia lakou na keiki imi naauao ekolu, e lele ana iloko o ka Noholele. Olelo aku keia i na kupuna ona, " E iho kakou ilalo e ike ai i kela poe keiki ekolu e lele mai nei." Ae aku no na kupuna, o ka lele aku la no ia o lakou nei a hui me na keiki, aloha aku la o Eiki Peki i na keiki, aloha mai la no hoi lakou ia ia nei, ninau aku la o Eiki Peki, "E lele ana oukou i hea?" Olelo mai la lakou me ka hai maopopo loa mai, " E lele ana makou e imi i Aupuni no makou." Ninau mai la hoi lakou ia ia nei, " E lele ana hoi oe i hea ? " Hai aku keia me ka oiaio, "E lele ana no hoi au i ka imi i Aupuni no'u." O ko lakou nei lele like aku la no ia, i nana aku ka hana o ia nei, lele launa ole ua Noholele nei, olelo aku keia i ua poe keiki nei. "O kakou pu aku no malaila." Ae mai la no ua poe keiki nei, a hoopili mai la i ka Noholele o lakou ma ka aoao o ke kaalele o ia nei, a ee aku la keia iluna o ka Noholele, hoi ae la no ke Kaalele o ia nei a ka Ipukukui noho, o ko lakou nei lele pu aku la no ia me ua poe keiki nei iloko o ka Noholele, olelo aku la o Eiki Peki, e hai mai oukou ia'u i ke kumu o ko oukou moolelo.
            Maanei, e waiho kakou i ka moolelo o Eiki Peki, a e nana kakou i ka moolelo o na keiki imi naauao. Olelo mai la o Pama ia Eiki Peki. "I hoounaia mai nei au e ko'u makuakane, e hele i ka imi naauao." Olelo aku au, "E kapili hoi paha i moku." Ae mai no kela, hoomakaukau ke Aupuni i ke kapili i ka moku, elua no la, o ka paa no ia, i ke kolu o ka la, o ka lana no ia iloko o ke kai, i ka ha o ka la, hoomakaukau ka holo o ka moku, olelo aku ka makuakane, " I elua mau keiki kuaaina, e holo pu me ke keiki Alii.'' Hele mai la elua keiki kuaaina, a ku mai la imua o ka makuakane o ua keiki Alii nei, olelo mai la kela, " E holo olua me ke keiki Alii.'' Olelo aku la no ua mau keiki kuaaina nei, " Aia no paha ia oe ko maua holo a me ka ole." Olelo hou mai la no ka makuakane o ua keiki Alii nei. "E holo no olua me ke keiki Alii, eia ko olua wahi ola la, hookahi dala a kekahi, a hookahi no hoi dala a kekahi." Hoi aku la ua mau keiki kuaaina nei e hoomakaukau i ko laua mau pono no ka holo ana.
            A mahope o ka ainaa wakea, o ka holo aku la no ia o ka moku o ua keiki Alii nei, ee aku la ua mau keiki kuaaina nei me ka ike ole mai o ua keiki Alii nei. Ia manawa, ki na pu aloha o ka aina ia ia nei, no ka hele ana o ia nei i ka imi naauao. Holo aku la lakou nei a hala hookahi mahina, pii ae la ua keiki Alii nei iluna, a ia manawa no, ike aku la keia i na keiki kuaaina e noho ana mamua o ka moku, ninau aku la keia i ke Kapena, " Nohea kela mai keiki, e noho mai ia mamua o ka moku ?" Olelo aku la ke Kapena, "No ke Aupuni no o kakou.'' Kahea koke aku la ua keiki Alii nei i na keiki kuaaina, " E laua'la e, hele mai mahope nei." Hele mai la ua mau keiki kuaaina nei a ku imua o ua keiki Alii nei, olelo aku ia keia, " O olua pu mai nei no ka kekahi i holo mai nei." Ae mai la no ua mau keiki kuaaina nei, ninau aku la keia, " Heaha ke kumu o ko olua holo ana mai nei maluna o keia moku ? " Olelo mai la ua mau keiki kuaaina nei, "E hele ana maua e huli i ka naauao." Olelo aku la ua keiki Alii nei, me ka hai maopopo loa'ku ia laua, oia kona kuleana nui i hooholoia'i ma keia moku, o ka imi i ka naauao.
            Ma ia hope iho, pau ko laua noho ana mamua o ka moku, hoi aku laua nei a noho pu me ke keiki Alii mahope o ka moku, olelo aku la ua keiki Alii nei i ke Kapena. " E kii aku oe i na wahi ukana o laua nei e hoi-hoi mai mahope nei." Ia holo ana a lakou nei, a hala ekolu mahina, hiki lakou nei i ke Aupuni Kamana , ia manawa, hoomaka ka pau ana o ka hai ana o ua keiki Alii nei i kona moolelo. Olelo aku o Eiki Peki, " E ai kakou." Olelo mai no hoi ua poe keiki nei. " He wahi ai no ka makou eia no iloko o ka pahu ume o ka papakaukau." Olelo hou aku la o Eiki Peki. " Eia no kahi ai mama o ka'u he Laumaona, hoopa ae no i ka waha, maona ; makewai no, hoopa ae no i ka puu, kena no ka makewai." Ia hoopa ana ae no a lakou, ko no e like me ka Eiki Peki olelo. Olelo aku o Eiki Peki ia Pama. " E hai hou mai oe i ko oukou moolelo.'' Ae mai mai no o Pama.
(Aole i pau.)

AHAOLELO HAWAII .
Hale o ka Poeikohoia.
LA 56.—LULAI 5.

            Halawai ka Hale e like me ke ano mau.
            Heluheluia ka moolelo a aponoia. Pule a pau.

NA OLELO HOOHOLO.

            Heluhelu mua mai o Halasi, i kana Bila Kanawai e pili ana i ka hookapu i ke alakai ana i na hipa mai. Ma ke noi a Kaakua, ua haawiia i ka Unuhiolelo.
            Heluhelu muaia ka Bila Kanawai a Kapena Loke, e pili ana i ka hoololi i ka Mokuna XIII o ke Kanawai Karaima. Ma ke noi a Kaakua, ua haaw ia i ka Unuhiolelo,
            Heluhelu aluaia ka Bila Kanawai a Kapena Loke, e ae ana i ke Kuhina Waiwai, e aie i $100,000.00. Ma ke noi a Kaakua, waihoia i ke Komite o ka Hale i ka Poakahi.
            He Olelo Hooholo ka Kamalo, e Kauoha ana i ke Komite o na Buke Helu, e kikoo aku i na lilo a pau o ka Hale a hiki i keia la. Ua hooholoia.
            Heluhelu akoluia ke Kanawai e pili ana i ke kakau i na olelo a na hoike, a ua hooholo loaia ia Bila.
            Heluhelu mai ka Luna Hoomalu, he Bila Kanawai i hooholoia e ka Hale o na'lii, e hoakaka ana, aole e kohoia kekahi mea i Luna Aupuni, ke ike ole i ka olelo Hawaii. Ma ke noi a Kipi, ua haawiia i ke Komite o ka Hale i ka Poakahi.
            Heluhelu mai ka Luna Hoomalu, i ka Bila e hoololi ana i ka Pauku 846 o ke Kanawai Kivila i hooholoia e keia Hale, a mai ka Hale o na'lii me na hoololi. Noi o Kaakua, e waiho i ka Bila ma ka papa.
            Noi mai o Kipi. e kupaa ka Hale ma ko lakou manao mua.
            Manao o Halasi, e hoopaneeia ka noonoo ana no ia Bila. Ua hoomoeia ma ka papa. Heluheluia ka Bila Kanawai o keia Hale e hoololi ana i ka Pauku 777 o ke Kanawai Kivila. Ua hoololiia e na'lii. Noi o Kipi, e apono i ka hoololi ana. Noi o Kaakua, e hoole i ka hoololi, ua hooleia ko Kaakua manao.
            Noi o Kaakua, e waiho i ka Bila ma ka papa. Kue o Kipi, hooholoia ko Kipi manao, a ua hooholoia ka Bila, me na hoololi a na'lii.
            Heluhelu mai ka Luna Hoomalu, i ka Bila Kanawai Mokumahu, ua hooholoia e ka Hale o na'lii. A aponoia ka hoololi a na'lii.
            Hoike mai ke Komite o na Buke Helu, he mau Bila aie ia H. M. Wini, a me kekahi poe e ae. Ua hooholoia e ukuia na Bila. Hapaiia na hana i hoopaneeia.
                KOMITE KA HALE.
            Lilo ka Hale i ka noonoo ana i ke Kanawai a Hon. D. D. Balawina, e hookapu ana i ke kuai bipi, a me na nua ulu i ka la Sabati. Mr. Kauhane ka Luna Hoomalu.
            Heluheluia ka Bila a Balawina, e pili ana i ka hookapu i ke kuai bipi, a me na mea ulu i ka la Sabati. Ua nui ka hoopaapaa o na Luna. Noi mai o Kaakua, e lawe i ka Pauku 1 a me ka Bila, a e waiho ma ka papa.
            Manao o Kimo Pelekane, e hoopanee loa i ka noonoo ana i keia Bila. Ma ke noi a Hikikoke, ua kakau inoa na ae, a me na mea hoole, he 15 ka poe i ae, a he 10 ka poe hoole ; nolaila, ua hooleia keia Bila.
            Hoopauia ke Komite ana, a aponoia na hana. Ma ke noi a Kamalo, ua hoopaneeia ka hana.

LA 57.—IULAI 7.

            Kohoia o Kimo Pelekane i Luna Hoomalu no ka manawa pokole. Heluheluia ka moolelo a aponoia. Pule a pau.
            Heluhelu mai o Kahananui, he palapala hoopii no Hana, e noi ana : E auhauia na Bipi. E auhauia na Hipa, a e heluia e na Luna Helu. Aole e kohoia i Kahukula ka mea ike ole. E hooleia ka Luna Alanui i ka hoohana i na kanaka o ka Apana e. E hooemiia ka uku o ka Lunakanawai Kaapuni o Maui $800.00. E hooemiia ka uku o M. Kekuanaoa i $1,500.00. E hooemi i ka auhau kula i $1.00, o ka poe mea keiki ole. E hooopauia ka uku makahiki o L. Anaru. E kue ana i ka Pauku elima o na hoololi o ke Kumukanawai, he 18 kumu hoopii. Haawiia kekahi mau Pauku i na Komite, hoomoeia kekahi ma ka papa.
            Heluhelu mai o Kaauwai, ma ka olelo Beritania, he palapala na kekahi poe haole eono o Wailuku, Maui, e noi ana : E hanaia i Kanawai e hoomalu ana i ka hoopoino waleia o na laau opiopio o na ululaau, a me na kula. Ma ke noi a Nuuanu, ua haawiia i ke Komite Wae. Kohoia o Kanuka, Kaauwai, Nuuanu, a me Kipi.
            Heluhelu mai o Kanuka, he palapala hoopii no Niihau, e noi ana : E hooemiia ka auhau Alanui i 3 la hana, a ina ma ka uku i $1.00, o Niihau wale no ke pomaikai ma ia Kanawai, a me na kumu e ae. Ma ke noi a Balawina, ua hoomoeia ka hoopii ma ka papa.
            Heluhelu mai o Kamalo, he palapala hoopii no Puna, e noi ana : E ukuia na hoike hele aku e hopu i ka Lawehala me na Makai. Hoomoeia ma ka papa.
            Heluhelu mai o Kahananui, he palapala hoopii no Kaupo, Maui Hikina, e noi ana: Aole e ukuia ma ke dala ka poe hana Wai Ona : aka, e hoohanaia i 2 makahiki ma ka hana oolea. E hoopaiia ka poe Ona i $50.-00 no ka hewa mua, i $100.00 no ka hewa alua. E hooemiia i $30.00 o na palapala ae kuai liilii, ma kekahi mau Apana, &c. Ma ke noi a Kaakua, ua hoomoeia ma ka papa.
            HOIKE KOMITE WAE.
            Hoike mai o Kanuka, o ke Komite i kohoia e noonoo i ka Bila o ka Hale o na'lii mai, e Koho ana i mau Komisina nana e hooponopono na Palena Aina, ua hoololi ke Komite i kekahi mau mea oia Bila. A aponoia ka hoike a ke Komite.

OLELO HOOHOLO

            Heluhelu aluaia ka Bila Kanawai a Kapena Loke, e pili ana i ka hoololi i ka Mokuna XIII o ke Kanawai hoopai Karaima. Ma ke noi a Kaakaa, ua haawiia i ke Komite o ka Hale i ka ia apopo.
            Heluhelu mai o Kanuka, o ke Komite i ka hoololi ana no ka Bila Kanawai e Koho ana i mau Komisina nana e hooponopono i na Palena Aina. Manao o Kaakua, e lawe mai i ka hoike a ke Komite, a me ka Bila, na ke Komite o ka Hale i ka ia apopo. Ua hooholoia.
            Ma ke noi a Kaakua, ua hapaiia na hana i hoopaneeia. KOMITE KA HALE. Hapaiia ka noonoo ana o ka Bila Kanawai e ae ana i ke Kuhina Waiwai o ka Moi, e aie aku i puu dala no ke Aupuni, aole nae e oi aku mamua o na dala he $100,000,00, he 10 makahiki e uku ai, aole nae e oi ka uku hoopanee maluna o 9 keneta no ko dala no ka makahiki hookahi. Mr. Kapihe ka Luna Hoomalu. Ma ke noi a Balawina, ua waihoia ka Bila ma ka papa, a hiki i ka wa e hoike mai ai ke Komite Waiwai. Hoopauia ke Komite ana a aponoia na hana.
            Lilo ka Hale i Komite no ka noonoo ana i ka Bila Kanawai e hoololi ana i ka Pauku 720 o ke Kanawai Kivila, e pili ana i ka uku o na Puuku kula. Mr. Kaapa ka Luna Hoomalu. Manao o Kapena Loke, e hoopanee iki i ka noonoo ana i keia Kanawai, aia a pau ka noonoo ana o kekahi Kanawai e pili ana i na kula. Kue o Hikikoke, a ua ulu mai ka hoopaapaa. Hooleia ka manao o Kapena Loke, a ua hooholoia e noonoo anoia ka Bila. Noi o Kapena Loke, e hookomoia i hookahi keneta, ma kahi o 2 1/2 keneta. Noi o Kipi, e hookomoia i 2 keneta, ma kahi o ka 2 1/2 keneta. Manao o Barenaba, e hookomo i 4 keneta, ma kahi o 2 1/2 keneta. Manao o Kaauwai i 10 keneta, e hookomoia ma kahi o 2 1/2 keneta. Like ole na Luna ma ka hoololi a Kapena Loke, a ua hooholoia ka hoololi a Kipi e 2 keneta.
            Ma ke noi a Kipi, ua hooholoia ka Pauku mua me ka hoololi. Ua hooholoia ka Bila me ka hoololi. Hoopauia ke Komite a aponoia na hana, ma ke noi a Kamalo, ua Kauohaia e kakau Poepoeia. Lilo ka Hale i Komite no ka Bila a Kapihe, e hoouku ana i dute no kekahi mau waiwai o na aina e mai, oia hoi ka Palaoa, Belena, Mauu Ota, Ota &c. &c. Mr. Kahananui ka Luna Hoomalu. Heluheluia ka Bila.
            Noi mai o Kimo Pelekane, e hoopanee loaia ka Bila. Kue o Kipi, makemake no o Wepa, Balawina, a me Kapena Loke, e hoomoe i ka Bila ma ka papa. Kokua o Kanuka mamuli o ka Bila, makemake no o Halasi i ka Bila i na e hanaia i Bila hoomalu maluna o na Waiwai a pau.
            Manao o Wepa, e hookomo i hoololi i 50 keneta no ke dala hookahi ma ke kaa, ka ili i hooluuia, ka i-a paakai. Hooleia, ua kakau inoaia na ae me na hoole. He 17 ka poe ae, he 5 poe i hoole. Ua hooholoia ka Bila me na hoololi. Hoopauia ke Komite ana a aponoia na hana. Ma ke noi a Kaa-kua, ua haawiia e kakau Poepoeia, ma ke noi a Kamalo, ua hoopaneeia ka hana.

LA 58—IULAI 8.

            Heluheluia ka moolelo a aponoia. Pule a pau.
            Heluhelu akoluia ka Bila Kanawai e hoololi ana i ka Pauku 720 o ke Kanawai Kivila, e pili ana i na Puuku kula, e hookomo ana ma kahi o ka huaolelo elima, ua komo malaila elua. Ma ke noi a Kipi, ua hapaiia na hana i hoopaneeia.
            KOMITE KA HALE.
            Lilo ka Hale i Komite no ka noonoo ana i ka Bila Kanawai e hoololi ana i ka Pauku 233, a me 235 o ke Kanawai Kivila, e pili ana i na Pa Aupuni. O Mr. Pomaikai ka Luna Hoomalu. Heluheluia ka Bila. Manao o Manini, e hoopanee loa i ka Bila, no ka maopopo ole o na kumu, a me ke ano o ka hanaia'na o ka Bila; Kokua no o Wepa ia manao.
            Hoakaka mai o Kaauwai i ke kumu o kona hana ana ia Bila. Hoololi ka Luna o EWA i kona manao mua, a noi e waihoia ma ka papa, Hooholoia. Hoopauia ke Komite ana a aponoia na hana.
            Lilo ka Hale i Komite no ka Bila Kanawai a Kimo Pelekane, e pili ana i ka hana i wahi e malama i ka poe Pupule. O Mr. Alapai ka Luna Hoomalu. Heluheluia ka Bila. Manao o Barenaba, e hoomoeia ka Bila ma ka papa, a hai mai no hoi i ka wehewehe kupono no kaua mea i noi ai. Kokua mai o Kaapa, i ka Luna o Koolaupoko, me ka hoopuka mai i na manao kikoo-la launa ole. Wehewehe mai o Kaakua i na manao naauao a kaulike hoi, a pela no hoi o Kimo Pelekane. Wepa, Hikikoke, Kamalo, Kapena Loke, Moku, a me Kipi, ua hai mai no lakou i na wehewehe kupono.
            Manao o Kahalewai, e kokua i ke Kanawai ina $7,000.00 wale na ka lilo no ia mea ; aka, i na e mau aku ana ka lilo ana no ia mea ; alaihi, kokua oia i ka manao o Barenaba. Kue mai o Kauhane, a hai mai i kona manao, me ka ninau i ka Hale i ka mea i oi ka makamae o ke dala paha, o ke ola paha o ke kanaka ; a me ka wehewehe nui mai no hoi i ka manao naauao ma ia Bila, no ka pono io no e loaa ana ia poe i ka Pupule. Hai mai o Kahalewai, mamuli o ka Bila mahope iho o ka wehewehe ai a mai a na Luna no na pomaikai e loaa ana i ka lehulehu ma ia Kanawai ke holo.
            Kue ikaika no o Nuuanu i ka Bila, a kamailio mai a no ka pau ana o na minute elima, ua noi oia i ka Hale e kamailio hou, a ua hooleia; nolaila, ua emi pu kana wehewehe ana. A ua ninauia no ka hoopanee loa, he 19 ka poe hoole, a he 6 ka poo ae, ua hooleia ka hoopanee loa, a ua hooholoia ka Pauku 1, 2, 3, a me 4 me ka hoololi, a me ka Pauku 5, 6, 7, 8, hooholoia ka Pauku 9 me ka hoololi, a hooholo loaia ka Pauku 10 me ka Bila. Hoopauia ke Komite ana, a aponoia na hana.
            Ma ke noi a Kaakua, ua kakau Poepoeia ka Bila, kapaeia na rula, a hoike mai o Kimo Pelekane o ke Komite no ke Kalepa ana no ka Bila Kanawai e pili ana i ka Moku-mahu holo ma ka Pakipika, apono ke Komite e noonoo ka Hale ia Bila, a aponoia ka hoike a ke Komite.
            Heluhelu akoluia ka Bila e kau ana i ke dute maluna o ka Ota, Belena, &c., ua ulu mai ka hoopaapaa. Ku mai o Halasi a wehewehe loihi mai i ke kumu e pono ole ai ke hooholo i kela Bila. Ua ninauia ka hooholoia o ka Bila, he 14 ka poe i ae, a he 7 ka poe i hoole; a nolaila, ua hooholo loaia ka Bila.
            Heluhelu mai ka Luna Hoomalu, he pala-pala no ka Hale o na'lii mai, e hai mai ana ua holo ka Bila Kanawai e pili ana i ka hoopiiia o na Lunamakaainana. Hoopaneeia ka hana.

LA 59.—IULAI 9.

            Heluheluia ka moolelo a aponoia. Pule a pau.
            OLELO HOOHOLO.
            Heluhelu alua mai o Halasi, i kana Bila Kanawai e kinai ana i ka hoolahaia'na o na mai ino iwaena o na hipa.
            Noi mai o Halasi, e haawiia ka Bila i ke Komite Wae. Ua hooholoia, a ua kohoia e ka Hale o Wepa, koho ka Luna Hoomalu ia Halasi, Wilimana, Manini, a me Kahalewai ma ia Komite Wae.
            Loaa mai he palapala no ka Hale o na'lii mai, e hai mui ana, ua hoomoeia ma ka papa ka Bila i hooholoia i keia Hale, e hoololi ana i ka Pauku 280, a me 302 e pili ana i na mai e lapaauia, a me ka hoike mai no hoi i ke kumu o ka waihoia'na oia Bila ma ka papa.
            Manao o Halasi, e waihoia i Komite kuka, ua hooholoia o Halasi, Hikikoke, Moku, Kipi, a me Kamalo.
            Noi mai o Kaakua, e hapai houia ka noonoo ana o ke Kanawai e kau ana i ke dute maluna o ka Ota,. Huita, &c &c. Kue o Kipi, Kanuka, Kaauwai, a me Moku, kokua o Kimo Pelekane, Balawina, Nuuanu, Kahalewai, a me Halasi, i ko Kaakua, a ua nui ka hoopaapaa ana a na Luna. Ua hooleia.
            Heluhelu akoluia ka Bila Kanawai a Kimo Pelekane, e pili ana i ka malama i na Pupule. Noi mai o Kaapa, e hoopanee loa i ka noonoo ana i ka Bila. Kokua o Barenaba, a me Nuuanu, ua makemake ia i ka Bila, AKA, he ilihune ke Aupuni.
            Noi mai o Kapena Loke, e hooholo loaia ka Bila, a ua hoopaapaa nui no. Ua hooholo loaia ka Bila.
            Loaa mai he palapala no ka Hale o na'lii mai, e hai mai ana, ua hoomoeia ma ka pa-pa ke Kanawai e pili ana i ka Aha Hooko