Ka Nupepa Kuokoa, Volume I, Number 34, 19 July 1862 — Page 2
Ka N upepa Kuokoa .
K auoha ; a e hoihoi mai ana i ka Bila Kanawai e hoomau ana i ka olelo a na hoike a ua hooholoia.
Hoolaha mai o Kaauwai , he Bila Kanawai e hoololi ana i ka Pauku 913 o ke Kanawai Kivila, a he Bila hoi e hoololi ana i ka Pauku 240, a me kekahi mau Pauku e ae o ke Kanawai Kivila. Hapaiia na hana i hoopaneeia.
KOMITE KA HALE.
Noho o Mr. Moku i Luna Hoomalu, Hapaiia ka noonoo ana no ka Bila e haawi ana i kekahi mau pono i ka Hui, Hoomaemae Kopaa o Honolulu. Ua hooholoia ka Bila me ka hoololi. Hoopauia ke Komite ana, a aponoia na hana. Hoopaneeia ka hana.
LA 60.—IULAI 10.
Heluheluia ka moolelo a aponoia. Pule a pau.
Heluhelu akoluia a hooholo loaia ka Bila Kanawai, e haawi ana i kekahi pomaikai i ka Hui Hoomaemae Kopa a.
KOMITE KA HALE.
Mr. Kapihe ka Luna Hoomalu. Noonooia ka Bila Kanawai a Kapena Loke, i kapaia " He Kanawai e hoololi ana i na Kanawai e pili ana i na kula." Manao o Wepa, e hoopauia ke Komite a hooleia. Noi mai o Kaapa, e hoopanee loaia ka Bila, ua nui ka hoopaapaa ana, a ma ke noi a Kipi, ua kapae Paukuia, Kapaeia ka Pauku 1. Noi mai o Wepa, o kali ka noonoo ana a loheaia mai ka manao o ka Hale Alii no ka Bila mua e pili ana i ke kula. Ma ke noi a Balawina, ua hoomoeia ka Bila ma ka papa, he 16 ka poe ae, a he 11 ka poe hoole. Hoopauia ke Komite ana, a aponoia na hana.
Lilo hou ka Hale i Komite no ke Kanawai e pili ana i ka Helu a me ka Ohi ana i na auhau mai ka Hale Alii mai, ma ka hoike pu hoi a ke Komite Waiwai. Mr. Kahananui ka Luna Hoomalu. Heluheluia ka Bila, Kokua o Kanuka. Wilimana, a me Kamalo. Kue o Kimo Pelekane, Kahananui, Kaapa, a me Kaheleluhi. Ua waihoia ka Bila ma ka papa. Hoopauia ke Komite ana, a aponoia na hana.
Lilo ka Hale i Komite no ka noonoo ana i ka hoololi a ka Hale o na'lii, no ka Bila Kanawai e pili una i ka hoonoho i na haumana ekolu ma ke Kulanui o Kapunahou. Mr. Kaakua ka Luna Hoomalu. Ma ke noi a Wepa, ua hooleia ka hoololi a na'lii. Hoopauia ke Komite ana, a aponoia na hana.
Lilo ka Hale i Komi te, o Mr. Kipi ka Luna Hoomalu. Noonooia ka Bila Kanaii na'lii, e hoomaopopo ana i ka poe kupono ke hookohuia ma na Oihana o ke Aupuni, Oia hoi ka poe i ike i ka olelo Hawaii, a me ka olelo Beritania, Koe nae na Kuhina. Ua hooholoia ka Bila o ka Hale naauao o ka Poeikohoia. Hoopauia ke Komite ana, a aponoia na hana. Heluhelu akoluia ka Bila a hooholo loaia.
Lilo ka Hale i Komi te no ka Bila Kanawai Komikina Palena Aina a na'lii mai. Mr. Alapai ku Luna Hoomalu. Heluheluia ka Bila, ua nui ka hoopaapaa no na Luna, a ua haawiia ke Kanawai i ke Komite Wae. Hoopauia ke Komite ana, a aponoia na hana. Hoopaneeia ka hana.
LA 61 .—IULAI 11.
HALAWAI KA HALE I KA WA MAU.
Heluheluia k a moolelo a aponoia. Pule a pau.
O ka mea no i hanaia o ka Bila Kanaw ai a ka Mea Hanohano R. C. Wale, e pili ana i ka haawi aku i kekahi mau pono i ka Hui Mokumahu o ka Pakipika. Ua noonooia ma ke Komite o ka Hale me ka hoopaapaa iki no. a ua haawiia i ke Komite Wae. Kohoia o Wepa, a me Kimo Pelekane, i mau mea nana o hooponopono.
No k a hana makaukau ole; nolaila, ua hoopaneeia ka halawai.
LA 62.—IULAI. 12.
Heluheluia k a moolelo a aponoia. Pule a pau.
HOIKE KOMITE WAE.
Hoike mai o Kimo Pelekane, o ke Komite no ka Bila Kanawai e pili ana i ka haawi i kekahi mau pomaikai no ka poe hooholo Mokumahu o ka Pakipika. Haawiia na ke Komite o ka Hale e noonoo.
Hoike mai o Wepa, no ka Bila Kanawai no na hipa mai. Haawiia i ke Komite o ka Hale i koia la.
NA OL ELO HOOHOLO.
Heluheluia he olelo no ka Hale o na'lii mui. e hai mai ana ua hoopau lakou i ko lakou hoololi no ke Kanawai e ae ana i kekahi mau haumana ekolu ma ke Kulanui o Kapunahou, a ua holo loa ia Bila Kanawai.
Heluhelu mu a mai o Kimo Pelekane, he Bila e hoololi ana i ka Pauku 130, a me 131 o ko Kanawai Kivila, e pili ana i ua Luna Sepa kanaka.
Manao o Wilimana, e hoomoe i ka Bila Kanawai ma ka papa, ua waihoia ma ka papa. Hapaiia na hana i hoopaneeia,
KOMIT E KA HALE.
Lilo la Hale i ka noonoo ana i ka Bila e haawi ana i ka pomaikai i ka poe hooholo Mokumahu o ku Pakipika. Mr. Kaakua ka Luna Hoomalu. Kokuaia ka Bila e Wilimana, Wepa, Kimo Pelekane, Kaapa, Kipi, a me Manini. Kue o Barenaba, Nuuanu, Kahananui, ka Luna o Hana. Ua hooholoia ka Bila. Hoopauia ke Koiuiu? aua, a aponoia na haua.
Lilo ka Hale i Komi te no ka Bila Kanawai e pili ana i ka hoopakele ana i na hipa
mai ka mai ana. Mr. Pomaikai ka Luna Hoomalu. Heluheluia ka Bi la, ua hooholoia ka Bila. Hoopauia ke Komite ana, a aponoia na hana, hoopaneeia ka hana.
L A 63—IULAI 14.
Heluheluia ka moolelo a aponoia. Pule a pau.
Heluhelu mai o Kahananui, he palapala hoopii no Hamakua Hawaii, e noi ana : E ana houia na aina o na'lii, a me na kanaka. E ae houia ka hana Kuleana. E haawi i $3,000,00 no ke Alanuni o Mahiki. E hooemiia i $12.00 no ka palapala ae e kuai. E noa ka Iliahi. E hoopauia ka hope o ke Kiaaina o Hawaii, e hana maoli no oia i kana Oihana. Waihoia ma ka papa, mai mua a hope.
Heluhelu mai o Papaua, he palapala hoopii na na Ka tolika o Kohala, e noi ana : E hooemi i hookahi dala ka uku la o na makaainana, a me na mea e ae. Waihoia ma ka papa.
Heluhelu mai o Kanuka, he palapala hoopii na ka poe o Kauaula, Lahaina, e noi ana E weheia i mau Alanui mai Wainee, a hiki ilaila. Ma ke noi a Baranaba, ua hoihoiia i ka Luna o Lahaina, a nana e hele i ke Kuhina Kalaiaina. HOIKE NA KOMITE WAE.
Hoike mai o Bala wina, o ke Komite i kohoia e noonoo i ka Bila a Kapena Loke, e pili ana i ke Kanawai Moekolohe. Laweia ka hoike a ke Komite i ke Komite o ka Hale o keia la.
OLELO HOOHOLO.
Heluhelu mua mai o Balawina, i kana Bila Kanawai e hookaawale ana i na keikikane, a me na kaikamahine ma na kula, ua heluhelu aluaia ma ke poo. Ma ke noi a Kaakua, ua haawiia i ke Komite o ka Hale i keia la.
Heluhelu mai o Hala si, i ka Bila Kanawai a ka Luna o Wailuku, e hoololi ana i ka Pauku 488 o ke Kanawai Kivila. Haawiia i ke Komite o ka Hale i keia la.
Heluhelu mai o Nuuanu, he Bila Kanawai e kokua ana i ka poe mahiai. Ua heluhelu aluaia, a ua haawiia i ke Komite Wae nana e noonoo mai ka Bila a Kamalo no ia mea.
Heluhelu mai o Kapihe, he Olelo Hooholo e Kauoha ana e hoike mai ke Komite nana e noonoo nei ka hoololi o ke Kumukanawai, e hai koke mai i ka lakou hana.
Hoolaha mai o Kahookaumaha, he hoololi no ka Pauku 1312 o ke Kanawai K ivila.
Hoolaha mai o Halasi, he Olelo Hooholo e hapai hou i ka noonoo ana i ka Bila i hoololiia e na'lii e pili ana i ka uku o na Lunakanawai o ka Aha Kiekie. Kue o Kanuka, a me Kipi, ua hooleia. He 16 ka poe hoole, a he 10 ka poe ae.
Heluhelu mua mai o Kaakua, he Bila Kanawai e hoololi ana i ka Pauku 237 o ke Kanawai Kivila, e pili ana i na la e malamaia'i o na holoholona helehewa ma ka Pa Aupuni, e hooemi ana i 15 la; alaila kudalaia ka holoholona, ua heluhelu aluaia. Haawiia i ke Komite o ka Hale i keia la, hapaiia na hana i hoopaneeia.
Heluhelu akoluia ka Bila Kanawai e pili ana i ka hoolaha ana i ka mai i na hipa, a hooholoia.
He luhelu akoluia ka Bila Mokumahu o ka Pakipika, a hooholoia.
KOMITE KA HALE.
Mr. Alapai ka Luna Hoomalu. Lilo ka Hale i ka noonoo ana i ka Bila Kanawai a Kapena Loke, e pili ana i ka hoowalewale a me ka launa hewa e Moekolohe. E hoopai ana i ka poe hoowalewale i na wahine. Ua nui loa ka hoopaa paa'na, o Kahananui kai hoopaapaa nui no kona kamailio ana. Kokua nui o Kamalo, Kipi, Balawina, a me Hikikoke, a ulu mai ka hoopaapaa ino loa. Hoopauia ke Komite me ka holo ole o ka hana, a aponoia na hana.
Ma ke noi a Wilimana, ua lilo hou ka Hale i Komite no ka Bila no i noonoo muaia iho nei. Mr. Kapihe ka Luna Hoomalu. Wehewehe loihi mai o Kahalewai i na kumu o kona manao ana e hoomoeia ka Bila ma ka papa. Kokua o Kaapa ia Kahalewai, e Barenaba kekahi i huipu me laua, makemake o Kahananui, e hoopaiia ke kanaka e hoowalewale ana i ka wahine, ma ke kiia'na i ka pu, hoakaka mai no hoi oia no Kiikiki a me Puahauo, alena, pela kana hoike ana mai i kaua mau hoohalike no keia Kanawai. Hoonohoia ka Luna o Hana ilalo no ka pau o ka manawa. Ma ke noi a Kamalo, ua kakauia na ae me na hoole. He 16 ka poe hoole, a he 8 ka poe ae, ua hooholoia ka Bila. Hoopauia ke Komite ana, a aponoia na hana. Ma ke noi a Kamalo, ua haawiia e kakau Poepoeia, a ua hoopaneeia ka hana.
LA 64—IULAI 15.
Heluheluia ka moolelo a aponoia. Pule a pau.
Hapaii na hana i hoopaneeia. Heluhelu akoluia ka Bila Kanawai a Kapena Loke, e pili ana i ka hoowalewaleia o na wahine, e hoopiiia ka poe e hoowalewale ana. Ua hooholo loaia ia Bila.
Ua kapaeia na rula, a ua heluhelu muaia mai ka Bila Kanawai no ke Alanui a Wilimana, o ke Komi te Wae i kohoia e noonoo i na Bila Kanawai e pili ana i ke Alanui. Ua manao ke Komite, e waiho i na Bila e ae ma ka papa. Ma ke noi a Kipi, ua haawiia i ka Unuhiolelo.
KO MITE KA HALE.
Lilo k a Hale i ka noonoo ana i ka Bila Kanawai a Balawina, e hookaawale ana i na keikikane, a me na kaikamahine ma na kula okoa. Noho o Mr. Kahananui i Luna Hoomalu. Ua kokua o Kamalo, Kaapa, manao o Kanuka, e waihoia ka Bila ma ka papa. Kue o Kapena Loke, kokua nui i ke Kanawai. Ua hooholoia ka Bila me ka hoololi a Kamalo, hooholoia ka Bila. Hoopauia ke Komite ana, a aponoia na hana.
Lilo hou ka Hale i Komi te no ka Bila Kanawai e pili ana i ka uku o na Lunakanawai Apana, e haawi ana i ko lakou uku ma na Koina. Noi mai o Kaakua, e hoopanee loaia ka noonoo ana i keia Bila. Kue o Halasi, a ulu koke no ka hoopaapaa ana. Noi mai o Kimo Pelekane, e waihoia ka Bila ma ka papa. He 19 ka poe ae a he 6 ka poe hoole, waihoia ka Bila ma ka papa. Hoopauia ke Komite ana, a aponoia na hana.
Lilo hou ka Hale i Kom ite no ka Bila Kanawai e hoololi ana i ka Pauku 237 o ke Kanawai Kivila, e pili ana i na Pa Aupuni. Kue o Kahalewai i ka Bila ma na kumu kupono, Kokua o Kipi i ka Bila. Manao o Kimo Pelekane, e hoololiia i 15 la mahope iho o ka hoolahaia'na, ua hooholoia ka Bila. Hoopauia ke Komite ana, a aponoia na hana. Ma ke noi a Kamalo, ua haawiia e kakau Poepoeia, ua hooholoia.
Ua hapaiia mai ka papa mai ka Bila, e hoouku ana i na poe e kuai hoopukapuka ana i na laau lapaau, ua haawiia i ke Komite Wae. Kohoia o Wilimana, a me Kahalewai, hoopaneeia ka hana.
LA 65.—IULAI 16.
Halawai ka Hale i ka manawa mau.
HOIKE NA KOMI TE WAE.
Hoike mai o Moku, o ke Komite Wae no na palapala hoopii o Kau, e noi ana: E auhauia na Lio, Bipi, a pela'ku. Manao ke Komite e waiho ka hoopii ma ka papa. Ua hooholoia.
Hoike mai o Wepa, o ke Komite Wae no ka noonoo ana i ka Bila Kanawai Komisina Palena Aina. Ua hooholoia, a aponoia ka hoike. Ma ke noi a Kaakua, ua haawiia e paiia ka Bila.
Hoike mai o Kahookano, o ke Komite Wae e noonoo ai i ka hoopii a kekahi poe e ae i ka noho Kahuna ana. Laweia ka hoike, a ia a hiki mai ka Bila a na Komite i hoomakaukau ai; alaila, noonooia.
Heluhelu aluaia ka Bila Kanawai o ke Alanui a Wilimana ma i hoomakaukau ai, a ua waihoia ma ke Komite o ka Hale i keia la.
Heluhelu mai o Kaakua, he Bila Kanawai e hoololi ana i ka Pauku 407 o ke Kanawai Kivila, e pili ana i ka Oihana Leta. Manao o Kimo Pelekane, e waihoia ma ka papa ke Kanawai. Ua hooleia, a ua haawiia ka Bila i ke Komite o ka Hale i ka la apopo.
Heluhelu mua mai o Kahookano, o ke Komi te Wae, i ka Bila Kanawai e ae ana i kekahi poe kanaka maoli e lapaau, me ka uku i ke Kuhina Kalaiaina i $600 no ka palapala hookahuna. Manao o Kaapa, e waiho iluna o ka uluna ma ka papa ka Bila, kokua o Barenaba. Kokua nui o Kaakua i ka Bila, a me ka Luna naauao o Hanalei. Ua haawiia ke Kanawai i ke Komite Wae, Kohoia o Kipi, a me Kanuka.
Heluhelu mua mai o Kahookaumaha, he Bila Kanawai e hoomaopopo ana i ka mahele o ke kane, a me ka wahine make ma ka waiwai o kekahi a me kekahi. Aole no hoi o kanamai ka loihi o ua Kanawai'la. Ma ke noi a Kimo Pelekane, ua hooleia ka Bila.
Hoolaha mai o Kahookano, he Kanawai no ka auau pu o na keikikane, a me na kaikamahine. Hapaiia na hana i hoopaneeia. Ua hooholo loaia ke Kanawai e hooemi ana i na la e hoolahaia'i o na holoholona helehewa, he 15 la mahope iho o ka hool ahaia'na. Hoooholo loaia ke Kanawai e hookaawale ana i ke kula o na keikikane, a me na kaikamahine.
KOMITE KA HALE.
Mr. Kapihe ka Luna Hoomalu. Lilo ka Hale i k a noonoo i ka Bila Kanawai Komisina Palena Aina, ua hoololiia e na'lii a hoihoi houia mai. Ua hooholoia ka Bila me na hoololi a ke Komite. Hoopauia ke Komite ana, a aponoia na hana. Ua kapaeia na rula, a ua heluhelu akoluia ma ke poo, a ua hooholo loaia ia Bila.
Lilo ka Hale i Komite no ka Bila Kanawai Alanui a Wilimana. Mr. Kauhane ka Luna Hoomalu. O ke ano nui o ia Kanawai, o ka hooemi i na la hana o ka poe e hele ana i kahi loihi e hana'i. Hoopauia ke Komite ana, a aponoia na hana. Hoopaneeia ka hana.
PAKELE I KA PU—Ma ka auina la o ka Poaono, la 12 iho nei, ua ku kekahi wahine ma Halealii, i ka pu a kekahi koa, o Kilinahe kona inoa, ma ka poohiwi hema ke ku ana, aole no nae i make ua wahine la, ke ola nei no a hiki i keia la, a e mama loa'e ana no. O Paahao ka mea nana ka pu a Kilinahe i ki ai, i ka loheia mai aole no oia i ki me ka manao ua piha ka pu i ka poka. Ua hookolokoloia ma ka Aha Hookolokolo Koa o Kilinahe a me Paahao, a ua hookuuia o Paahao, a o Kilinahe ua hoopaiia i ka Helepaahao ma Kawa elua pule ; pela makou i lohe mai nei.
Ka Nupepa Kuokoa.
HONOLULU, 1ULAI 19, 1862.
Eia iho malalo nei ka hoike a ka hapanui o ke Komite o ka Hale o na'lii i kohoia e noonoo i ka Bila Haawina i hooholoia e ka Hale o ka Poeikohoia ; aole nae i ikea ka manao o na'lii no ia hoike. Ua lawe mai makou mai ka Pakipika mai, a penei no ia:
Imua o ka mea Hanohano, o ka Hale Ahaolelo o na'lii.
O makou, ko oukou Komite i kohoia ma ka la 3 o keia mahina, e noonoo i ka Bila Haa wina i hoopuka ia e ka Hale o ka Poeikohoia, ke hoike aku nei makou me ka haahaa, penei:
I ka noonoo ana i keia Bila, ua ike aku makou me ka haohao, ua haalele loaia ka Bila Haawina i hoomakaukauia e ke Kuhina Waiwai, a ua hoike ae ka Poeikohoia, e like hoi me ka mea i hoomaopopoia i kela a me keia Kau Ahaolelo, i ka makemake mau o ia Hale e kaili nona ka mana, e hoomakaukau i ka Bila Haawina. He mea ia, i ko makou manao, e kue ana i ke Kumukanawai, i na pono o ka Moi a me na mana hooko o kona Aupuni. Malalo o ke Kumukanawai, i ko makou noonoo ana, he mana ko ka Hale o ka Poeikohoia e hooholo i ka Bila Haawina, mahope iho o ka noonoo maikai ana i ka Papa hoike no na lilo a me na loaa, a ke Kuhina Waiwai i hoomakaukau ai a waiho aku imua o lakou ; he mana like no hoi ko ka Hale Ahaolelo o na'lii, e hooholo ai i ka Bila Haawina. Aka, o ka hoomakaukau ana o ia Bila, na na Kuhina ia hana, a o ka hooholo, oia ka ka Ahaolelo.
Ke manao nei ko makou Komite, ua like me ia ka hana ana ma na Aupuni Alii a pau malalo o na Kumukanawai; oia hoi ke ano o keia Aupuni o kakou, a nolaila, e noonoo nui auanei ka Hale i keia kumu manao.
Ua hai waha mai ka Luna Hoomalu o ke Komite Waiwai o ka Poeikohoia, i ka Luna Hoomalu o ko oukou Komite, e i mai ana. " O ke kumu o ko lakou hooponopono ana i na Haawina no kela a me keia Luna Aupuni," ma ke ano i ikeia ma ka Bila Haawina a lakou, eia ke kumu. " No ko lakou makemake e hoemiia ka uku o kela a me keia Luna o ke Aupuni, e like me ke Kauoha a ka Moi i Kauoha ai, e hoemi i na lilo o ke Aupuni."
I ka heluhelu ana i ua Bila Haawina nei, ua hoomaopopo ia, i ka manao o ko oukou Komite, o ka makemake o ka Poeikohoia, aole no i ku i ka naauao, aole hoi i ke kaulike.
Ke hoike aku nei makou me ka haahaa, i keia kumu manao i loaa ia makou, ma keia hana ana o ka mea i Mahaloia ka Hale o ka Poeikohoia, oia hoi ka hooholo ana o kela a me keia Haawina iloko o ka Bila, ua hoike lakou i ko lakou ano uhauha, a manao ole no hoi i ke kaulike ma ko lakou hoemi ana i na uku o na Luna Aupuni, a me na Haawina e ae, e pono ai i kela a me keia Oihana o ke Aupuni.
Aole no makou i hookomo ma keia hoike ana i kela a me keia Haawina, i manao ai makou he pono ke hoololiia ; aka, ua koe no ia makou ka pono e kamailio imua o ka Hale, a e hoike i ko makou mau manao no kela a me keia Haawina, e like hoi me ka manao hope i haiia ma keia palapala hoike.
O keia ano uhauha, i hoikeia e ka hapa nui o ka Poeikohoia, me ke kuihe nae o ka hapa uuku, na akaka malaila ia makou, he aneane e pilikia ana ke Aupuni o ka Moi, ina e hilinai ana oia mamuli o ka Hale o ka Poeikohoia, oiai o ka hapa nui oia Hale, he poe loiloi o ka manao a me ka noonoo ole i ka hana pololei.
No ia mau kumu i hoikeia maluna, ke hai e aku nei ko oukou Komite imua o keia Hale Hanohano, he manao ko makou e hoomakaukau, a e hoopuka imua o ka Hale, ke hiki i ka wa kupono, he Olelo Hooholo, e hoike aku ana i ka Moi ke Alii, ua mau ke aloha o kona Hale Ahaolelo Alii, i kona kino Alii a me kona ohana; aka hoi, e hoike ana i ka manao paa o keia Hale, ua kupono ole ke Kumukanawai e noho nei, i kona Lahui a me kona Aina.
Me keia mau olelo ma ke ano nui, ke noi aku nei ko oukou Komite, o ka Bila Haawina i hooholoia e ka Poeikohoia, e noonoo puia me ka Bila Haawina i hoom akaukauia e na Kuhina o ka Moi.
Ke waiho aku nei ke Komite i keia olelo hoike me ka mahalo.
L. KAMEHAMEHA. P. NAHAOLELUA.
O ke ano o ka manao o na'lii no ka hoike maluna'e nei, aole i hoikeia mai e ko lakou waha, a o ka mea wale no i hoikeia mai o ke Kauohaia'na e pai. Ina la paha makou i ike, oia la ka manao lokahi o ia Hale a he oiaio la " ka pilikia o ke Aupuni o ka Moi," i ulu mai noloko o ka hana pololei ana a na Lunamakaainana, a lakou i hooholo ai me ko lakou naauao nui, i uku no kela, a me keia o na mea e lawelawe ana i na Oihana o ke Aupuni, i na la ua nana makou ia hoike me ka helehelena e, e like me ka manao o kekahi o na kanaka e ae o ke Alii. Ke manao nei makou no ka ike ole i ka lokahi o ka manao o na'lii, o keia i hoikeia maluna, o ia no ka manao o na'lii nona na inoa i hoopiliia'ku malalo. No ka pili loa o na pono o ka Moi na'lii a me na makaainana kekahi me kekahi; nolaila, aole e hiki ke hookui aku i kekahi, me ka hoonaueue ole i kekahi. Aole e pono ke keakea i na pono a me ka mana o ka Moi, a aole no hoi e hiki ke hoonui aku me, ka hookaumaha ole aku i kekahi wahi pono o na makaainana.
O ke Kumukanawai ma keia a me na Aupuni naauao e ae i like me keia, oia no ka olelo kuikahi, a hoohiki oiaio iwaena o ka Moi, a me kona mau makaainana, a he mea kupono hoi ke hoakaka ponoia na mea i ae likeia. A ina e akaka ole a e kupono ole paha i ka hoopomaikai i ka Lahui; alaila, he pono ke hoololi; aia no nae a e maopopo ana ka hoopomaikaiia o ka poe a pau ma ia hoololi ana, a nolaila, i pono ai ka malama hemolele ana i ke Kumukanawai, a nolaila no hoi i pono ole ai ka hoololi pinepine ana ia mea. A oia no ke kumu nui i hoihoi oleia'i o na hoololi i manaoia i na wa he nui no ke Kumukanawai. Ina ua ikeia ka hewa o ke Kumukanawai; alaila, he pono no ke hana hou. He poe aloha Alii makou, a e hooikaika no makou me ko makou ikaika a pau i ka malama ana i kona mau pono, a me kona makemake; aka, aole makou i ike e hoopuka ana ka Moi, i kekahi hoailona e hoike mai ana i kona makemake i Kumukanawai hou, a ina wa a pau ana e makemake ai, ke ikea na kumu kupono: aole no makou e kanalua ana, i ka hui oluolu aku o ka Hale Mahaloia o ka Poeikohoia me ka Hale Hanohano o na'lii, e hoomakaukau i Kumukanawai hou. Ua manao waleia e kekahi poe, o na hooweliweli i hoopukaia, iho nei no ke Kumukanawai, e hoopauia'na ia mea. Aka, ua nui ko makou hiilani me ke aloha a me ka manaoio i ka Moi, e manao ai la makou e ae ana ia ia mea, no ka mea, ua maluhia kona Aupuni, a ua malamaia hoi e kona poe kanaka Hawaii, a me kona poe kanaka o na aina e mai, e malama ana i ke aloha o ko lakou Moi iloko o ko lakou mau puuwai aloha Alii. O ka nui o na kamaaina he 65,000, a o ka nui o ka poe o na aina e mai he 4,000; a aole no hoi ia poe he poe ku i ka hoowahawahaia.
O ka maluhia i loaa mai ia kakou, o ka holo ana o kakou imua, ma na mea a pau o ka ike a me ka naauao, ka hikiwawe o ko kakou huli ana'e mai ka noho hupo ana a pegana hoi, a i ka naauao, a na Aupuni o ka honua i mahalo mai ai, a i alakaiia'i hoi kakou, a aeia mai e komo iloko o ka Ohana o na Aupuni o keia ao, oia mau pomaikai a pau, noloko mai no o keia Kumukanawai a kakou e hilinai nei. Ina noloko mai o keia Kumukanawai na pomaikai a kakou e loaa mai nei ; alaila, he ano pohihihi ka hoololi hou ana'e ia mea. Ina kakou e kiola i ke Kumukanawai, ke kuikahi o ko kakou naauao ana; alaila, e huki mai no kakou ma ia hana ana, i ko kakou Aupuni nei, mai ka noho pu ana me ka Ohana Aupuni o keia no, me ke koi aku hoi i ka hookahe koko, me ka hoohaunaele, i mea nana e papani ka hakahaka o ka maluhia a me na pomaikai a kakou i hoopomaikaiia iho nei, me ka hoopilikia maoli i ke ola o ko kakou Aupuni nei. Ke hoopau kakou i ke Kumukanawai; alaila, e hoopauia no ka hilinai me ka manaoio o na haole e holo mai nei ianei me ka waiwai nana e hoala mai ka momona o ka honua ; no ka mea, ma ka maluhia ana i na eheu o ke Kumukanawai ko lakou hilinai ana a hele mai ai ianei, a ma ia hana ana no hoi me he mea la, e koi ana kakou i ka poe ino hoohaunaele, i poe e hana ino mai ia kakou.
Ina he hoololi ko ke Kumukanawai; alaila, e hana Kumukanawai no, ma ke kuka ana o ka Moi, na'Lii a me na Makaainana, ma o ko lakou mau Komisina la, a lakou e makemake ai e koho, a pela wale no e hanaia'i ke Kumukanawai, me ke kiai pono i na pono o ka Moi, na'Lii a me na Makaainana.
Aka, ua maopopo no ke ano o ko kakou Moi maikai, anolaila, aole kumu e hiki ai ke hoolele mai i ka oili o kakou, ma ka manao ana'e e hana mai ana ia i kekahi mea e poino ai kona poe kanaka.
Heaha na hana kupono i ke Aupuni i holo ka pono, a maemae ka Aina ?
O ke Aupuni, oia no ka huipu ana o na kanaka a pau ma kekahi aina, o na'lii a me na makaainana i hookahi ohana, e hana p u i na mea e pono ai ko lakou noho ana, o keia huipu ana i ohana hookahi, ke Aupuni no ia. Ua maopopo paha ke Aupuni ?
Eia ka mea i koe. Na hana kupono i ke Aupuni, i holo ka pono, a maemae ka aina. Eia kekahi hana kupono i ke Aupuni. Ka imi i mea e malu ai ka noho ana o na kanaka a pau ma ia Aupuni. Aole e holo ka pono ma kekahi aina, a Aupuni paha, ke ole e maluhia ka noho ana o na kanaka a pau ma ia Aupuni, o na'lii a me na makaainana. Nolaila, ua akaka ka pono o ka imi ana o ke Aupuni i ka mea e malu ai ka noho ana o na kanaka ma ia Aupuni. He hana kupono hoi keia ia ia—o ke Aupuni i manao ole i keia mea, oia no ke Aupuni poino nui wale.
Aka, heaha la na mea e malu ai, a e maluhia ai ke Aupuni, a e holo ai ka pono ? No ka mea, he nui wale na mea e haunaele wale ai, a e ulu wale ana hoi na hana hewa he kinikini wale, me he zizania la iloko o ka mahinaai hui ta.
1. Na Kanawai. O na Kanawai ka mea e malu ai ke Aupuni, o ke Aupuni Kanawai ole ; aole e maluhia, a oia no paha ke Aupuni pookela o na ino a me ka haumia, a me pelapela—o kekahi mau Aupuni no nae, he mau Aupuni Kanawai no, aole nae holo ka pono. No ke aha la ? No ka pono ole o na Kanawai, me ke ino o na Kanawai, pela no ke ino o ke Aupuni; no ka mea, o na Ka-nawai, " Oia ka iwi a me ka io o ke Aupuni."
Ua ikeia ma ke kino e na kanaka a me na holoholona, a me na mea e ae, ina inoino ka iwi a me ka io o kekahi mea, ua haumia wale ia mea. Pela no ke Aupuni.
Nolaila, he mea nui na Kanawai, ka mea e hoopio ai i na hewa he nui wale, ka mea e maluhia ai, a e holo ai ka pono, a maemae ka aina. A he mea nui no hoi ke koho ana o na makaainana i na Luna, e hele i ka Ahaolelo. O na makainana o Beritania, nana lakou i ka mea noonoo, naauao, a koho aku ia ia i e hele aku i ka Ahaolelo me ke Alii nui, a me na haku, e imi i na mea e pono ai ka aina.
Ina paha e koho ana na makainana o keia Pae Aina i na Luna no k a ai ana i ka io bipi, a no ke ano naaupo paha, a no ke ano lealea wale iho no paha, o lakou kai imi ae i ka mea e poino loa ai ke Aupuni.
No ka mea, me ke ano o ka poe k au Ka-nawai, pela no ke Kanawai i hanaia e la-kou. Ina e kau ana lakou i na Kanawai e kue ana i na Kanawai hemolele o ke Akua, e holo auanei ka hewa, a e pio ka pono. O lakou nae ka poe i oleloia, " Auwe ka poe kau i na Kanawai hewa !"
2. O na Lunakan awai. Ua imiia ke Kanawai, a ua loaa ; ua paiia; a ua hoolahaia a puni ka aina. Aole nae maluhia ka aina ma ke Kanawai wale no, ke ole ka poe nana e hooko aku na Kanawai : oia hoi na Lunakanawai. Eia nae, ina no he mau Lunakanawai hana hewa, a hooko pono ole i na Kanawai, aole no e holo ka pono, aole no hoi e maemae ka aina. Nolaila hoi, he hana ku-pono maoli no i ke Aupuni, ke koho ana, a me ka hoonoho ana i na Lunakanawai kupono, i holo ka pono, a maemae ka aina, aole e like me na Lunakanawai o Sodoma.
3. Na Kaiko, na Makai, a me na Ilamuku, a me na Luna Makai. O ka hana a keia poe, o ka hooko i ka olelo a ka Lunakanawai. oia hoi ka hopu i ka poe kue i na Kanawai, ka lawe ae imua o ka Lunakanawai. Aka, e noonoo no ke Aupuni i ka poe kupono ma keia oihana—o na Makai no, a me na Kaiko kekahi poe e haule pu noi iloko o na hana ino; ona rama kekahi poe, a me na hana ino he nui wale. Me poe kupono anei lakou e hoomalu i ke Aupuni, a e holo ai ka pono ? Aole paha pela.
Eia kekahi hana kupono i ke Aupuni, e holo ai ka pono. Ka imi i ka mea e naauao ai na kanaka ma ia Aupuni. Na'lii a me na makaainana, o na aina, a me na Aupuni i naaupo; oia no na aina a me na Aupuni i holo ole ka pono, a i haumia wale hoi. Pehea na aina hoomana kii ? He poe naauao anei lakou ? Ua holo anei ka pono malaila ? Aole anei malaila na hana ino he nui wale, na hana haumia pelapela ? Pela no. Heaha ke kumu o ia mau hana ino ? Ka naaupo paha kekahi.
Aole anei o ka naauao ke kahua e lilo ai kekahi poe i poe pono, a i poe malama i ka olelo a ke Akua ? Aoia kekahi poe ma na Kula Apana, a mahope komo iloko o na Kulanui. Lilo kekahi poe i mau Kumu Kula, a i mau Kahunapule, a i poe Misionari e holo ma na aina e. Akamai na kanaka i ka heluhelu i ka olelo a ke Akua, loaa mai na ohana maikai. Aole anei pela ? Aole anei holo ka pono ma na aina naauao ? Pehea o Beritania, a me Amerika ? Ua holo paha ka pono ea ? Nohea mai la ia pono ? No ka naauao kekahi.
He mea manao nuiia keia ma na aina naauao, o ka poe naauao, o lakou kekahi poe nona ka hooponopono ana i na Kanawai, a kau mai no hoi i na Kanawai kupono. Nolaila, he hana kupono keia i ke Aupuni, ka imi i ka mea e naauao ai na kanaka ma ia Aupuni, na'lii a me na makaainana.
Pehea la e hiki ai ? M a ke kokua ana no i na kula, e like me ka olelo hope a Kanaloahokana i na'lii o Amelika Huipuia, penei, " E kokua nui mai oukou i na kula hoolala ike; no ka mea, he kumu nui ia e paa'i ke Aupuni." Nolaila, ua pono i ke Aupuni ke kokua mau i na kula, kahi e ao ai i na kamalii. Na Kulanui me na kula liilii, a e hoolako i na Buke, a e koho i mau kumu akamai a pono hoi. Me ke ano o ke kumu, pela no ka haumana, a e uku no hoi i ka uku kupono—no ka uuku loa o kahi uku ; nolaila, haalele kekahi mau kanaka Hawaii i na kula. A ina ma ka holo o ka pono ko lakou manao nui, e ahonui no lakou ma keia mau hana.
Kekahi pohaku kihi paha keia e paa'i k eia hale, o ka naauao o na kanaka ma ia Aupuni. Ina i loaa na kumu pono, ao pono hoi i na kamalii ma na kula, ma kela mea keia mea e naauao ai. Ina he mau kula keikikane, oia no ; a ina no hoi he mau kula kaikamahine, pono no. Aia a maikai na makuahine, e pono ana no na keiki; a nolaila, he mea pono i ke Aupuni ke kokua nui i na kula kaikamahine. He mea no ia e holo ai ka pono, a e maemae ai ka aina ; he hana pono loa no keia i ke Aupuni, ka imi ana i na mea e naauao ai na kanaka ma ia Au-puni.
E pono no hoi ke A upuni ke kokua i ka poe imi naauao, e like me na haumana ma na kula. E hoopakeleia lakou ma na auhau e pili ana ia lakou ; no ka mea, o ka poe naauao ka poe e pono ai ke Aupuni. A e kau no hoi paha ke Aupuni i mau Kanawai e pili ana i ka poe imi i ka naauao, i ikaika lakou; no ka mea, he molowa kekahi poe i ka imi ana i ka naauao, a haalele i ke kula, a pela wale aku no.
A ke l ana nei hoi ke makou manao, o ka naauao ana kekahi mea e pono ai a e maemae ai ka aina. Ua haumia no nae ka aina i kekahi poe naauao, e like me Lono i hoohaumia ai i keia Lahui. A pela no paha