Ka Nupepa Kuokoa, Volume I, Number 34, 19 July 1862 — HE KAAO NO KA POE ILIHUNE E NOHO ANA MA NU IOKA. [ARTICLE]

HE KAAO NO KA POE ILIHUNE E NOHO ANA MA NU IOKA.

(Lmihiia no f.e Kuo'.oa.)

lIKL!' 9. jn AIA MANAWA KOKE IHO NO, | hoomaK:iuU;)ui;j ka mnre o laiia nei, k';i l )i!>o a maikai, hele laua nei e mare, a [Kiu Ka mare ana, hoi lakou nei tiii' na'iii a ni'* na koa o ke Aupuni, kani na ['i !uh;i, a inki iakou nei i ka haie ahaaina i }j-»>Miakaukau mua no ka mare ana o laua r;* i, ai lakou nei tnc ka nmikai a me ka hain>'n:»no nni. a pau iakou i ka maona, rne he im'.i ia i jnia ae na mnka o na'lii a me na !n>:i ai a p:iu e noiio ana ina ka papa aina. i nana iiio ka iiana o iakou nei, aole na mea , ai o luna o ka papakaukau, ku ana na oinnie , wainn, inu iakou nei a pau, launa aloha pu l ikou me na mea mare me ka oluolu. ; Ma ia iiope iiio, ku mai la ka makuakane 0 lloku, a olelo mai ia imua o na'iii, penei •• K'- haawi nei au i ke Aupuni no Eiki PeI»i. oia ke Aupuni nkahi o Eiki Peki." Noho pu i'no la keia me kana waiiine a po ia )a, mai i i po a ao, olelo aku la o Eiki Peki i Lma uahine. '• Ina e hanau oe he keikikae.e, kapa oe i kona inoa o Eiki Daimana, a r 1 aii'.iu he kaikamahine, e kapa oe i kona inoa ; 1111 kou aoao." Olelo nku ia kana wahine, " Uuiuo'i puha e noho knua a hala lu.okuhi i pii •, alaila, iieie oe." Oielo mai ia ke kane. e like me ke kauoha a nn kupuna 0 kaua, I, E iiele au e imi i na Aupuni hookahi haneri j r.te kau ilima, a pau na Aupuni i ka loaa ; alaiia, hoi mai au, noho pu kaua." Ae akn ' no kana waiiine me ka oliklu o ka manao, • a me kona aloha no hoi i ka heie koke o ka-' 111 kane mai kona alo aku. I Ma ia liope ilio. hoe uiakaukau ae la keia • ii<> ka iieie ana, puka ae la lukou nei a ku j maw.iho, ninau ae \\ keia ia Ipukukui. oia j iioi ka inoa o kekahi knpunakane ona, " Au-j liea ke Kaaleie Pane mai la ua kupuaka-1 ne nei. •• Eia 110." Ia nianawa 110, unuiii; ae ia keia i ua kaa nei, olelo aku ia kana ' wahiue, •• O kaua pu no ke hele." Oleloi uv\i ia kana kan \ " Aole pono ke hele pu | 0/ iin' a'u o iui luu auanei au i.i oe." Ika ; i !.e ana o ka wahine i keia mau oleio, nui; loa kou.i uwe. no ke aloha i ke kane, no ka I I .uliu oie oko laua noi\o pu ana, koi aku uoj kan.i wahine. īne ka o'elo aku, 4 'O kaun pu | r.o ke heie, ma kou walii e make ai, malailai pu no kaua." Olelo hou mai la kana ka'ne | ia ia, •• H ■ k; nawai paa keia 110 inakou mai, n 1 kupuna mai, a luki ia'u» aole pono ke he-| jumo ka wahine." Ma ia olelo ake kane. p;ni ka manao 0 ka wahine, no ka hele pu me ke kane. I.i manawa koi e 110. olelo hou mai !a ka11.1 kane ia ia, '• Ka'noa hoi ua peno iho la ne hoi oe i ka Hale Uaimana, me k« pa guia. a me na pono a j"«u o kaua." «E hele ae !ioi au a hoi mai, i keia olelo ana a ke kane [iela.kulou liio la ka wahine, me kn uwt, a oielo .>! u ia ke kane, 44 Ei * kuuhoailona la, 0 ka {ua a kaua, i nana auanei oe a i īnae, e manao 00 ua make au, n ina no e m>«u ka uuihala mnikai ana, nole nu i make." Un

m .ikui keia mnu mea n |>nn ika mnnaoo knna; w;:hini»; nl ula. hopu aku la ke knne i ka li' nu o ka wahine a honi aktt la» a aloha aku! r.o hoi kvia i na mnliua o kn wahine. a pau' i.i. komo ne la keia iloko o ke Kaaiele, a o' ka k-le aku la no ia o lakou nei, hookahi ninkaiiiki: liiki lakou nei ipa Aupuni eko!u o ka li.o. ku ana lakou nei ma ka ili o ka ho-: jiu t. Olelo aku la o Eiki Peki, i na kupuna on:i, •' Aohe nnei he kanakn o keia mau Aupuni ! " Pune mai la na kupuna ona, u He! ka'i»k;i no. ua kipi nae ko aiknne.ua hoopaa wale ia no na kanaka ilokoo ka hule paahao e kn hnna hookaumaha wale. A ha(a kekahi inanawa pokole. nioau aka b keia ina kupuna ona f ** Pehea k auanei ka pono. e hele paba au e kaua me lakou ?" Ae mai na kupuna, *• £ hele oe me ka makauknu, me Vo Pahikaua mana,a ine ko Ka* wele mana." Olelo hou aku la o Eiki Peki, '• Meaha la ka pono o keia Pahikaua, me ke Kawele ?" Hai mai la kupuna. 4 * He wahi pono hoi pah-i, hookahi no htfhau ana lehu, peia no hoi ka make a ke Kawele." Ua inaikai keia i ka manao o ua keiki nei, hopu 7

iii'» la keia i ka Pahikaua, a hawele ae la i k* 1 a; o ili rna kona p ihakn. a hookomo keia i ke K wile nia ka pakoke o ke Kuka, a haaw hou rr»ni !a na kupunnkane i ke Kapapouli, tne ka <>!eio mni, " Eia no kou kapa la, e uhi oe a paa." Olelo aku o Eiki Peki, 44 Hi-aha ka pomaikai e lona mai ana noloko mii o keia Kapapouli i " Hai aku la kupuna i;\ ia, 'ne wahi pono 110 e loaa mai ana, " Ina e ike mai kou mau enenii ia ce, a manao iho lakou e hoopoino mai ia oe, e uhi ae no oe i ko Kapapouli, nalowale oe, ao!e hoi e loaa oe ia lakou." A ua niaikai keia rnau olelo a pau i ka mnnao o ua keiki nei. j Aiaila, kauoha keia i ria kupuna ona. " I nann ae auanei oukou a i pilikia au, kokua : ae oukou ia'u." Ae aku la no na kupuna i ona, puka aku la keia a koomaka e hele, ike e mai la o Moo ma laua me lole, i ko ia nei hele ana'ku, holo nku la laua e hai ia Laukn, j ike uku la no hoi o Eiki Peki i ko laua holo' nna. Ii manawa no. unuhi ae la keia i na ; Knmaoholo o ia nei, a hookoino ma na wa-! wae a paa, o ka holo aku la no ia o ia nei,! aole i liuliu, puka e aku la keia mamua, a j a hiki i ka Hale Alii, me ko lakou ike ole | mai ia ia nei ; no ka mea, ua aohu keia i ke ! Kapapouli o ia nei, a komo e keia mamua { iloko o ka Hnle Alii. me ko lakou la ike ole I mai, a o Eiki I\ ki wale no kai ike ia lakou ! a pnu. A liuliu īki iho, hiki mai la ua mau wahi holoholona mama ole nei, me ka hoo maopopo aku iinua o na Kuhina. i ke ano o ke kanaka a laua i ikeai, me ko laua manao j e kii niai ann paha e kaua i ke Aupuni a e f lawe paha nona, ke ikaika ole kakou ma ke kaua ana. Ma ia hope iho, hoomakaukau lakou no ka ai ana, ai l.ikou a maona, olelo ae la ke Kuhinakaua o Laukn, ia ii nn inea kaua a pau loa, ia ia ka make a me ke ola. Olelo mai hoi ke Kiaaina. 44 Pehea ka pono o ke Aupuni o kakou ? " Oleio mai hoi o Lauka, " Eia ka pono, o ka ikaika i ka hakaka, ina i make nu, liio ke Aupuni ia ia, a ina hoi e make oia ia'u, paa kuu Aupuni." Puka aku la o Lauka iwaho, me ka manao e ike aku i kona hoa knua, ia manawa no, o ka hahau aku la no ia o Eilii Peki ia Lauka, a make koke iho In i ka mana o ka Pahikaua ; alailn. lilo ke Aupuni ia hiki Peki. Lawe ae la j keia i ke kino make o ua Ilio nei, a kiola'ku ! iiin o, a inaanei, oia ka ka laha ana o ka Ilio j c noho nei i keia manowa, o ko.ia nei hele I aku la no ia a ke Kanlele o ia nei, komo ne j la keia iloko me na kupuna ona. a o ka lele j aku la uo ia o lakou nei me ka mnnao e loaa i ana kekahi Aupuni hou in lakou. ke hala ia ! lakou kekahi mau mahina ma ia lele hou ana. I i A hala kekahi manawa loihi o ko lakou j lele ann, lona ia lakou na keiki imi naauao j ekolu, e lele ana iloko o ka Noholele. Olelo • aku keia i na kupuna ona, 44 E iho kakou | ilalo e ike ai i kela poe keiki (>kolu e Ule I mai nei." Ae oku no na kupuna, o ka leie

nku no ia o lakou nei'n bui me na keiki. nloha aku la o Eiki Peki i na keiki, aloha moi la no hoi lakou ia ia nei, ninau aku la o Eiki Peki, "E lele ana oukou i hea ? '* Olelo mai la lakou me ka hai maopopo loa mai, " E lele ana mnkoU e imi i Aupuni no makou." Ninnu mai la hoi lakou ia ia nei, " E ieleana hoi oe i hea ? " Hai aku keia me ka oiaio, 44 E lele ana no hoi au i ka imi i Aupuni no'u." O ko lakou nei lele likeaku la no ia, i nana aku ka hana o ia nei. iele 1 launa ole ua Noholeie nei. olelo oku keia i ua poe keiki nei, 41 O kokou pu aku no malaila." Ae mai la no ua poe keiki nei. a ' hoopili mai la i ka Noholeie o lakou ma ka ; aoao o ke Knalele o ia nei, a ee nku la keia iluna o ka Noholele. hoi ae ia no ke Kaalele 0 ia nei a ka lpukukui noho, o ko lakou nei ; lele pu aku Ia no ia me ua poe keiki nei iloko o ka Noholele» olelo aku la o Eiki Peki. i e hai mai oukou īa'u i ke kumu o ko oukou | moolelo. \ Maanei, e \vaiho kakou i ka moolelo o Eiki Peki, a « nana kiikou i ka moolelo o na keiki imi naauao. Olelo mai la o Pama ia Eiki Peki, "I hoounaia mai nei aa e ko*u makuakane. e hele i ka imi naauao." Olelo aku au % E kapili hoi paha i moku.' 1 Ae mai no k?la, hoomakaukau ke Aupuni i ke knpili i ka moku, elua no la, o ka pta no ia« 1 ke kolu o ka la, o ka lana no ia \ «ko o ke ' kai, i ka ha o ka (a, hoomakaukau ka ho!o o ; ka eooaU, o(eb aku ka makuakane, " I elua

mnu keiki kunainn, e lioio pu me ke keiki Ahi.'' Hele mai la elua keiki kuaainn. a ku mai I;i irnua o kn makunknne o un keiki Alii nei. olt lo mni la kela, '• E hoio o'ua me ke keiki A!ii."' Olelo nku l\ no ua mnu keiki kuaaina nei, " Aia no pnha in oe ko mnua hoio ame ka ole." Oielo līou mai 11 no ka makuakane o ua keiki Aiii nei, ' E holo no olua me ke keiki Ahi, eia ko o!ua wnhi oln In, hooknhi dala a kekniu, a hookahi no : hoi (Jala a keknhi." Hoi aku la un mau keiki kuaaina nei e hoomakaukau i ko laua inau , pono no ka holo ana. A inahope o ka ainna wnken, o ka holo aku Ja no ia o ka moku o ua keiki Alii nei. ■ ee aku la ua mau keiki kuaniua nei me ka : ike ole mai o ua keiki Alii nei. Ia manawa,. ki na pu nl»»ha o ka aina ia ia nei, no kn hele ana o ia nei ika inu naauro. Holo aku la 1 lakou nei n hala hooknhi mahina, pii ae In ! un keiki Alii nei ilunn, a ia mannwa no, ike ; aku la keia i na keiki kuaaina e noho an;t j mamua o ka moku, ninau aku la keia i ke j Kapena, ,k Nohea kela mnu keiki, e noho j mai ia mamua oka moku ?" Olelo aku la j ke Kapena, 4 -No ke Aupuni no o kakou." j Kahea koke aku la un keiki Alii nei i na ke- j iki kuaaina, 44 E laua'la e. hele mai mnhope j nei." Hele mai ia ua mnu keiki knaaina | nei a ku imua o ua keiki Alii nei, olelo aku ' ia keia, 44 O olua pu mni nei no ka keknhi i i hoio mai nei." Ae inai la no ua mau keiki : kuaaina nei, niiiau aku la keia, 44 Heaha ke ! kumu oko o!ua holo an > mni nn mniuna o ; keia moku ?" Oleio mai la ua mau keiki I kunaiua nei, ,4 E hc!e ana innua e huli i ka j naauao." Olelo aku la ua keiki Alii nei. i me ka hai maopopo lon'ku ia laua, oia konn | knleana nui i hooholoia'i ma keia moku, o ka imi i ka naauao. Ma ia hope iho, pou ko laua nohoanamamua o ka moku, hoi aku laua nei a noho pu me ke keiki Alii mahope o kn moku, olelo nku la ua keiki Alii ne« i ke Kapena. " E kii aku oe i na wahi uknnn o laua nei e hoihoi mai mahope nei." Ia ho!o ana a iakou ; nei, a hala ekolu mnhinn, hiki lakou nei i ke Aupuni Kamnnn, inmnnaw;, hoomnka kn p.iu ana o ka hni ana a un keiki Alii nei i j kona mooielo. O.'elo nku o Eiki Peki, 44 E ai | kakou." Olelo mai no hoi ua poe keiki nei. i 4 ' He wnhi ai no ka makou eia no iioko oka pahu ume oka pnpakaukau." Olelo hou jaku la o Eiki Peki. 4> Eia no kahi ni mnmn jo ka'u he Lnumnona, ae no i ka waha. ! maona ; makewni no, hoopn ne no i ka puu. j kena no ka makewai." I.i hoopn nna ae nn ia lakou, ko no e iike me ka Eiki Peki oielo. Olelo aku o Eiki Peki ia Pnmn. '• E hni hou mai oe iko oukou moolelo." Ae mai mai no o Pama. i pau }