Ka Nupepa Kuokoa, Volume I, Number 38, 16 August 1862 — HE WAHI KAAO NO KEAKA PEPA. [ARTICLE]

HE WAHI KAAO ––NO–– KEAKA PEPA.

HELU 1. O UILAMA KA MAKUAKANE, O Mere ka makuahine, hanau mai na laua o Keaka Pepa; he keikikane, nona keia Kaao. Malama ponoia iho la keia a nui e kona mau makua, a i ka nui ana o ua Keaka nei, alaila, olelo aku la ia i na makua penei: "Ea! e o'u mau makua aloha; eia wau ke noi aku nei ia olua, e hookuu mai ia'u e hele au ma keia wahi aku i ka makaikai, mai au-a olua ia'u, e hookuu mai olua ia'u me ke aloha." A i ka lohe ana o na makua i keia leo noi a ka laua keiki, alaila, kahaha iho la ko laua manao, me ka minamina loa o laua i ka hele o ka laua keiki; no ka mea, oia wale no ka laua keiki, a i ka nana ana'ku no i ke kii o ka laua keiki, he mea e ka ui, a me ka maikai o kona helehelena, aole no hoi kekahi kanaka maikai ma ia Aupuni i kona manawa. Alaila, pono ole iho la ka manao o na makua, a kukakuka iho la laua i ka mea kupono i ko laua manao, a hai aku la i ka laua keiki, "Ea! e Keaka e!! Aole loa e hiki ia maua ke ae aku e hele oe e makaikai, no ka mea, he nui na mea ou e make ai ma ke kula, a me ka nahelehele, a me ke kuahiwi, aole ou wahi e ola ae ai, a e pakele ai oe i ka make; nolaila, aole loa maua e ae iki ia oe e hele." Lohe aku la ke keiki i keia leo o na makua, alaila, pono ole iho la kona manao, a ninau aku la ia i na makua, "Heaha ia mea make i waihoia i ke kula, i ka nahelehele, a me ke kuahiwi?" Alaila, hai aku la na makua, "Eia ua mea make nei la; he Pilikua, ua paa ke kula, ka nahelehele, a me ke kua-

hiwi." Ninau aku la o Keaka, "Pehea ke ano oia mea he Pilikua?" I mai la na makua, "O ke ano oia mea, he kanaka no : he akua nae; elua inoa ona, he Kuahuluhu|uokamauna, a he Pilikua, he kanaka nunui loa i pa umiia kona nui i kou, a he hiki loa ia ia ke kiola ia oe mai ka honua nei a i ka lani.'' Ia lohe ana o ua wahi Keaka nei i keia olelo a na makua, akaaka mai la ia me ka i mai i na makua, "Ke hai aku nei au ia olua e ou mau makua aloha; aole loa wau e loaa ana i ka popilikia i ka make ia mea he Pilikua; no ka mea, ua ike lea loa au i ka olua mea e olelo mai nei ia'u, a he makemake loa no hoi au e ike ia mea he Pilikua, a he hoihoi loa au e hakaka pu me ia mea, e hookuu mai olua ia'u."' Alaila, kahea aku la o Uilama ia Mele, "E Mele e!" e-o mai la o Mele, "E-o;" "E aho e hookuu kaua i ke keiki a kaua," wahi a Uilama. Ae mai la o Mele, "Ae, e hookuu kaua e hele i ko ka makemake o ke keiki a kaua." A holo like ae la ia manao o na makua, alaila, olelo aku la na makua ia Keaka me ka uwe waimaka i ke aloha i ka laua keiki. "E ka maua keiki aloha, a maua i minamina loa ai, ke hookuu aku nei maua ia oe, e hele e like me kau mea i noi mai ai ia maua, a e hele oe e like me kau mea i makemake ai." Alaila, he mea e ko Keaka Pepa olioli loa; no ka mea, ua hookuu mai na makua e hele. I kekahi la ae, hoomakaukau iho la ia e hele, haawi aku la ia i ke aloha i kona mau makua, a haliu aku la kona alo ma kahi ana e hele aku ai. O ka hele aku la no ia ua wahi Keaka Pepa nei i ke kula mehameha kanaka ole, a pau mai la ke kula, komo aku la keia iloko o ka ululaau nahelehele loloa, hele aku la keia a hala mai la ka ululaau, hoea aku la keia mawaho o ka ululaau, hele hou aku la keia i keia kula oneanea anoano, ia ia nei e nanea ana i ka hele, aia hoi e ku ana kekahi wahi pipi keiki ma kekehi aoao oia nei. Kahea mai la ua wahi pipi nei ia ianei, "Alo Keaka Pepa!" puiwa ae la keia i keia leo e kahea ana ia ianei e like me ko ke kanaka. Ku iho la keia a haliu ae la me ka nana ma o a maanei, a ike aku la ia aole he kanaka, he wahi pipi keiki wale no, i iho la keia iloko ona, Ka! kupaha keia leo kanaka, he wahi pipi keiki wale no ka'u mea e ike nei, aole hoi he kanaka. Huli hou aku la no keia hele, ia ianei no e hele ana, kahea hou mai la no ua wahi pipi keiki nei ia ianei, "Alo Keaka Pepa!" Haliu aku la no keia e nana hou i ua wahi pipi nei, a olelo aku la keia i ua wahi pipi nei me ka ninau aku, "O oe no anei kai hea mai nei ia'u?" Ae mai la kahi pipi, "Ae, owau no!" I aku la o Keaka i ua wahi pipi nei, "He nui no hoi ka pipi a ko'u makuakane, aole nae he kamailio kanaka e like me oe." Ninau aku la ka pipi ia Keaka, "E hele ana oe i hea?" I mai la o Keaka, "E hele ana au i ka makaikai ma keia wahi aku." I aku la kahi pipi ia Keaka Pepa, "E hele mai oe a ma kuu aoao akau, papai ae oe i kuu pepeiao, e ike oe e hiolo aku ana ke kaulawaha, ka pale a me ka noho, alaila, e ho-o mai oe i kuu waha i ke kaulawaha, i ka pale a me ka noho ma kuu kua, alaila, e ae oe maluna o kuu kua, alaila, e hele aku kaua ma kahi au i makemake ai." Ua maikai keia mau mea i ko Keaka mau maka. Papai ae la ia ma ka pepeiao o ua wahi pipi nei, haule mai la no hoi ka noho, ka pale, a me ke kaulawaha, hookomo aku la no hoi keia i ke kaulawaha, a i ka pale hoi a me ka noho ma ke kua o ua wahi pipi nei, e like me kana i olelo mai ai ia Keaka Pepa. A-e ae la o Keaka Pepa maluna o ua wahi pipi nei, o ko laua nei hele aku la no ia. Ia laua nei e hele ana a liuliu loa, a komo aku la laua nei iloko o ka ululaau a hoea aku la laua nei mawaho, a hele aku la laua nei he kula, ia hele ana a laua nei a liuliu, pane mai la kahi pipi ia Keaka. "E Keaka Pepa e!" Pane mai la o Keaka Pepa, "E-o." I mai la kahi pipi, "I hele auanei kaua a i hiki kaua i ka mala fiku, a i ike oe i ka pala mai a ono aku oe, mai noho oe a lalau a u-hai, ina oe e u-hai ia mea, alaila, make kaua. Eia wale no ka pono, o ko lalau ole no a hala ua mala fiku la ia kaua, alaila, ola kaua aole e make." O ko laua nei hele aku la no ia a kokoke i ua mala fiku nei, komo aku la laua nei iloko o ua mala fiku nei, a ia laua nei i kokoke aku ai e puka ma kela aoao o ua mala fiku nei, ka u-hai ae la no ia o Keaka i ka fiku a ai ae la, i ae kahi pipi i ua o Keaka, "Mamake hoi kaua; kai noa paha e hoolohe oe i ka'u olelo, aole la e loaa ia kaua kekahi mea poino iwaena o ko kaua hele ana." I ua wahi pipi nei no e kamailio ana, me he mea la i paiia'la ka maka o Keaka, i nana aku ka hana e hoea mai ana kekahi pipi nui loa, i iho la o Keaka i ua wahi pipi nei, "Heaha ae la keia mea nui e hoea mai nei?" I ae la ua wahi pipi nei "He pipi nana keia mala fiku, a no ka ike ana mai la i ko u-haki ana ae nei, nolaila, e kii mai ana e pepehi ia kaua. Ua hoonohoia he umi ko lakou nui, a he ikaika hoi ma ka hakaka ana." I ua wahi pipi nei no e kamailio ana, kokoke loa mai la ua pipi nei. I ae la ua wahi pipi nei ia Keaka, "Lele aku oe, a nana ae oe, i hakaka auanei maua a i pii ae auanei ka uwahi iluna a ku pololei, a i hina po-

no mai auaaei i ko ak» ia, alaiia, manao a<* no oe ua rmk-? ia' i. Aka, i nana ze oe a i hina iukn. ma!iao ae >:>e ui makeau." Leie iho ia ua wa'ni Kvaka nei iiaio, o ka heie aku la no ia o ua uahi pipi noi a loaa mai la i ka pipi nui, o ka hakaka koke iho h no ia o laua nei. Oia hakaka o laua nei a pii ae ana ka uwahi iluoa, a hina mai la no i ke aio oua wahi Keaka nei. Manao ae la no o Keakn, ua inake ka pioi nui i kahi pipi aianei. In nana no oia nei a hoea mai ana ua wahi pipi nei aianei. I mai la no ua wahi pipi nei ia Keaka, " Ae ae hoiAe ae la no hoi ua wahi Keaka Pepa nei, o ka hele aku la no ia o laua nei. la hele ana'ku la no o laua nei a komo laua nei iloko o na laau jxiapu hiki ole ke heieia, he mea ole ka hoi ia } kahi pipi aianai. A hoea aku la laua nei inawaho. Ole- • lo hou mai la kahi pipi ia Keaka, " E Kea- ; ka !" E-o aku la kahi Keaka, " E-o." " I hele hou aku auanei kaua a i loaa hou ia kaua kekahi inala hou ianei aku la, o ka men ka- ' nu nae oia mala he halakahiki, mai noho oe a hoopa iki aku, a mai u-hai oe i kekahi halakahiki." Ae mai la ua wahi Keaka nei. ; 4 - Ae." Oka hele aku la no ia o laua nei a kokoke i ua maia halakahiki nei, i nana aku : ana ka hana o kahi Keaka o ike, he mea e Ika olioli no ka memeie, a me ka j>aia puia • mai o ke ala. i Oka hele aku la no ia o laua nei, a komo ; aku la laua nei iloko o ua mnla nei, a hoea ' hou no hoi laua nei mawaho, he manawa ole •ia ia Keaka hai ae la no ka hnla. Ine la , no ua wahi pipi nei ia Keaka, " Hewa hou j hoi kaua, kai noa paha e hoolohe oe i ka'u i ' olelo aku ai ia oe, ua pajxi aku hoiau ia oe; ; no ka mea, o ka pipi nana keia mala halaka- ; hiki, ua oi ae kona ikaika mamua o kela piI pi i make ai ia'u." j (Aole i pnu.)