Ka Nupepa Kuokoa, Volume I, Number 39, 23 August 1862 — Page 2
Ka Nupepa Kuokoa,
make, e hoomahuahuaia'na iwaena o keia lahui ke aeia ke puhi ana i na wai ikaika ma kela wahi keia wahi iloko o keia Aupuni.; ina nae i malamaia a i kau palenaia e ke Kanawai, oia like no, i ko makou manao.
No ia mau kumu i haiia maluna, nolaila, ke manao ko oukou Komite, e waihoia keia Bila ma ka pepa.
H. A. WIDEMANA, S. KIPI,
D. D. BALAWINA, J. H. KAAKUA.
Eia iho ka hoike a ka hapa uuku o ke Komite.
Olelo Hoike a ka Hapa uuku o ke
Komite no ka Bila e ae ana i ke
puhi ana o ka Rama.
Ma ke ano hapa uuku o ke Komite no keia Bila, ua alalaiia ka mea nona ka inoa malalo nei, e kekahi mau mea kupono ole e olelo maanei, i ka hoopuka ana o kekahi mau hoololi, e pono ai i kona manao, i keia Bila ma ka hoomahuahua ana o ka pomaikai a me ka noho pono o keia lahui.
I ko'u manao, o ka hemahema nui o keia Bila i waihoia imua o keia Hale, oia ka hai ole mai o ke ano o ka ohi ana o kekahi dute maluna o ka wai ikaika i puhiia : A no ke kokoke loa o ka manawa e pau ai keia Kau Ahaolelo, nolaila, ua hala ka manawa kupono e hooponopono ai i keia hemahema.
Ua manao no ka mea nona ka inoa malalo, o ke kau ana o kekahi dute, e malama pono no ia i ka loaa o ke Aupuni ; a ina e aeia ua manao nei, ua manao no oia he pono no ke aeia ke puhi ana o ka rama ma ke Kanawai. Aole no e manaoia, no ka ae ana i ke puhi ana o ka rama mamuli o kekahi mau mea kaohi, nolaila, e hooliloia ana ke dala kumupaa a pau o ka aina, a o kekahi hapa nui poho, i ke kukuluia ana o na hale puhi rama, a ; e ea kamako mai ana ia mau hale ma na wahi a pau o ka aina.
Aole loa: O ka poe ia lakou ka ike a me ka waiwai kupono no keia hana, aole no lakou e hoomaka ana i keia oihana mamua o ka ike lea ana he hana loaa keia, a e loaa io ana paha. Aole no he mea maopopo iki, ina e aeia ke puhi ana o ka rama, nolaila, e hapai kokeia ana ka lehulehu okoa i keia oihana. I kekahi mau makahiki mamua, ua aeia ke puhi ana o ka waina, a ehia na palapala ae i laweia? Iloko o na makahiki elua i hala hope ae nei, hookahi wale no! Ua hoonuiia ka loaa o ke Aupuni he kanalima dala ma na palapala ae puhi waina, a me ia no paha ka mahuahua o ka loaa, ina e ae ia ke puhi ana o ka rama; a nolaila, ina he mea kupono ke hooholo oleia keia Bila e keia Hale, mahope o ka hoololi ana, aole no ka manao e poino ana ka loaa o ke Aupuni ke kumu i hooholo ole ai, no ka mea, e paleia ae keia poino ma ke kau ana i kekahi dute; aka, no ka hiki ole ke loaa i kekahi mea nana e hapai i keia oihana, inu aole akaka he hana loaa no ia. Ina ua hoomaopopo loa ia he hana puka no ke puhi ana i ka nunu, pomaikai wale no ke Aupuni! He hana mau no ka kekahi poe paahana ; ka hoolilo ana o kekahi mau mea i waiho waleia i keia manawa i mea waiwai; a me ka hoomahuahua ana o ka hana o na moku, a me ka waiwai o ko kakou poe Kalepa.
Aka, wahi a ka poe kue i keia Bila, ke mau nei no ka manao, e hooili mai no ia i ka mako a me ka poino maluna o na kanaka maoli. Aole loa i manao pela ka mea nona ka inoa malalo nei. O ka hua o na Kanawai kinai i pakaawili ai i keia lahui no na makahiki he kanaha i hala ae nei, ua ike lea na mea a pau. Ua ike maka kakou i ko lakou homimi ana a i ka hapalua, a kokoke paha i ka hapalua, o ko lakou nui i kinohi, oiai o keia mau Kanawai, ina ua kupono lakou, ina la paha e hoomahuahuaia ana ka nui o na kanaka.
Ua ike no kakou i keia lahui, ma na wahi i hiki ole ai ke loaa ai ka mea inu maikai, e like me Maui, Kauai, a me kekauwuhi o Hawaii, e inu i na mea ino i hanaia i ke ki, uwala maoli, alani, a me na mea hoopailua e ae, me ka uhai iho i na Kanawai, a e hoomau ana no lakou i keia hana, oiai e mau ana keia muu Kanawai ma na aoao o ka Buke Kanawai, i kia hoomanao no ka noonoo haiki a me ke kuu Kanawai kuhihewa ana.
Aka, ina e aeia ke puhi ana o ka rama ma keia mau mokupuni, mamuli o na Kanawai kupono, e loaa ana anei ia i na kanaka maoli ? Ke manao nei uo ka mea nona ka inoa malalo nei, aole no e loaa ia lakou; no ka mea, o ka ike a me ke ano o ka mea i hana mauia, ua hoike mai no ia, aole no i haawi wale a mahele kekahi mea i kona waiwai iwaena o ka poe e noho kokoke ana: a ina ua lilo loa keia lahui i ka ona, ke puhi nui ana a puhi liilii ana paha, ina ua haawi waleia a kuaiia paha, e hoohele mai uo paha ia i na Makai, a e kuuia no ka hoopai i oleloia no keia hewa.
Ke olelo nei ka mea nona ka inoa malalo nei, ina e hoonoaia ke kapu maluna o na wai ikaika, mamuli nae o na rula kupono, e hoonuiia no ke ano kanaka maikai, ka hilinai ia lakou iho a me ka manao nui ia lakou iho, o na kanaka maoli; o kinaiia no ka imi no na mea i papaia, a e kinaiia hoi na hewa ino e hanaia nei i mea e loaa ai a e inu ai ia mau mea, a e hoopomaikaiia uo hoi ke ano o ko lakou noho ana, a me ka noho pono. E hanaia no naha i kekahi mau hewa; aka, aole no e like ko lakou nai a me ka lehulehu hoi me na kau ana i na hewa i hanaia mamuli o ke kau ana i na Kanawai kinai, ka mea i kokua nui ai e hoopau i keia lahui.
GODFREY RHODES.
Lilo ka Hale i ka noonoo no ka Bila kuai rama. Nonoi mai o Balawina, e hoololiia ka Bila i pili ai o Honolulu wale no ke aeia e kuai liilii i ka rama. Ua hooholoia. Noi mai o Kimo Pelekane e hooemiia ka uku o ka Laikini kuai nuna liilii i $500. aole e like me keia wa. Ua hoole ia.
Hoopaneeia ka hana
LA 90— Augate15.
Heluheluia ka moolelo, aponoia. Pule a pau.
Hoike mai o Kapena Loke, ma ka hoike i kakauia e like me kana olelo i nehinei, wa ka hapauuku o ke Komite Wae, i haawiia e noonoo i ka Bila Kanawai o na'lii e ae i ke puhi rama, Waiho uluna ia ma ka papa
Hiki mai na Elele o ka Hale o na lii mai, e hooili mai ana he Olelo Hooholo Aelike, e kohoia i mau Komisina eono, e noonoo i na hoololi hou o ke Kumukanawai. Kapaia na rula. a heluhelu aluaia ma ke poo.
Ma ke noi a Balawina, ua waihoia ka Olelo Aelike ma ka papa. Hapaiia na hana i hoopaneeia. Heluhelu akoluia ka Bila Kanawai no ke kuni ana i na wai ona, a ua hooholo loa ia.
KOMITE KA HALE.
Hapaiia ka noonoo ana o na hoololi i koe o ka Bila Haawina. Ua hooholoia na hoololi, a ua hoopau ia ke Komite. aponoia na hana. Kauohaia ke Kakauolelo, aole e hoouna i ka Bila Haawina i ka Hale o na'lii, aia a kauoha hou ia mai e keia Hale. Ua hooholo loa ia ka Bila Kanawai e haawi ana i ka mana i ke Kuhina Waiwai, e aie i 8100,000. Hoopaneeia ka hana.
LA 91—AUGATE 16.
Heluheluia ka moolelo, aponoia. Pule a pau.
Manao o Kaakua, e hapai hou ia ka noonoo ana o ka Olelo Hooholo Aelike, e hoonohonoho i mau Komisina e noonoo i ka hoololi hou o ke Kumukanawai. Ua hoole ia. Ma ka noi a Kahalewai, ua hoopaneeia ka hana.
LA 92— AUGATE 18.
Heluheluia ka moolelo aponoia. Pule a pau.
Heluhelu mai o Wepa he Palapala Hoopii mai ke Kahunapule o ka Hale, e noi ana e noonoo houia ka mea i hooholoia iho nei no ka uku o ke Kahunapule.
Ma ke noi o Kundsen, ua waihoia ia pulapula ma ka papa. Ma ke noi o Kipi, ua hoopaneeia ka huna a i ka hora 3.
HALAWAI i KA HORA 3.
Heluhelu mai ka Luna Hoomalu he palapala mai ke Kuhina no ko na aina e, e hooili mai ana i na olelo pakuiia i kana hoike makahiki—a me na olelo pakuiia i ka hoike a ke Kakauolelo o ka Oihana Kaua. Haawiia i ke Komite o ko na aina e.
Heluhelu mai ka Luna Hoomalu he palapala mai ka Ahaolelo Alii mai, e hoike ana ua koho lakou he Komite Hui no ka Olelo Aelike—no ka hoonohonoho ana i Papa Komisina no na Hoololi o ke Kumu Kanawai.
Ma ke noi a Widimana. ua hooholoia e kohoia i Komite e hui aku me lakou—a o ka Luna Hoomalu kekahi oia Komite, Webster, Harris. Kipi.
Ma ke noi o C. C. Harris, ua hoopaneeia ka hanu apopo hora 10.
LA 93—AUGATE 19. i
Heluheluia ka moolelo aponoia. Pule a pau. I
Hoopuka mai o C. C. Halasi he olelo hooholo e pili ana i ke koi a Ira Richardson,: Noi mai o Halasi e hapai houia ka noonoo ana o ka uku o na Lunakanawai o ka Aha Kiekie. Ua hoole ia.
He olelo hooholo ka Kamalo, e kauoha ia ke Kakauolelo o keia Hale, e hoouna koke aku i ka Bila Kalaiwaiwai i ka Hale o na'lii. Ua hooleia.
Wehewehe mai o Wilimana, me ke noi e hapai houia ka noonoo ana o ka Bila Haawina, a e hooponopono hou hoi i na mea i hemahema. Ua hooholoia. Hapaiia na hana i hoopaneeia.
KOMITE KA HALE.
Mr. P. Papaua ka Luna Hoomalu.
Heluheluia ka Olelo Hooholo a Halasi, mai mua a hope, ua nui no hoi ka hoopaapuu ana, a ua hooleia, he 13 ka poe hoole, a he 10 ka poe ae.
Ma ke noi a Wilimana, ua hapai hou ia ka noonoo ana.
Ma ke noi a Wilimana, ua hooholoia, he 14 ka poe ae, a he 11 ka poe hoole, a ua hooholo lou ia ka Olelo Aelike, e kokua ana ia Ira Richardson. Hoopauia ke Komite, ua aponoia na hana.
Ma ke noi a A. M. Kahalewai, ua haawiia e kakau poepoeiu, a hoike koke mai. Hapaiia na hana i hoopaneeia.
Noonoo ia he wahi hoololi uuku no ka Bila Haawina, ua hooholoia.
Hoakaka mai o Kipi, he Olelo Hooholo, e hai aku i ka Hale o na'lii, ua makaukau keia Hale e hoopanee i ka lakou mau hana ma ka Poalima, Augate 22, 1862. Ua hooholoia.
Heluhelu mai ka Luna Hoomalu, he olelo no ka Hale o na'lii mai, e hai mai ana ua hooholoia ka Bila Kanawai e pili ana i ke kuai Wa iona, ua hoololi ikiia nae.
Heluhelu akoluia ka Olelo Hooholo Aelike e pili ana i ke kohoia o ka Mea Hanohano E. H. Allen, a me kona mau hoa i Komikina no ka noonoo ana i ke koi a Ira Richardson. no na dala o kona uku o ka hana ana i kekahi Alahaka ma Nuuanu. Ua hooholoia. Hoopaneeia ka hana.
LA 94—AUGATE 20.
Halawai ka Hale i ka wa mau, no ka hana ole, hoopaneeia ka hana.
Ua hoouna mai kekahi makamaka o makou e noho ana ma Kau, he Olelo Hoolaha, e noi mai ana ia makou e pai, aole nae i hooili pu mai me ka uku : a no ka mea, he rula paa no makou ke pai ole i na Olelo, Hoolaha, me-ke kaa mua ole mai o ka uku, nolaila, ua moe ma ka papa. Eia nae, i na uo he makemake ko ko Makou hoa e paiia, e aho e hoouna koke mai no ka uku.
Ka Nupepa Kuokoa.
HONOLULU AUGATE 23, 1862.
O KA pule i kaahope iho nei, kekahi o na pule kaulana loa iloko o ka moolelo o Ha, waii-nei, ma keia mau makahiki ewalu i hala aku nei. ua loaa ke okuku Hoko o na Kuhina, a ua waiho mai lakou i ko lakou mau Palapala Hookohu. Ua lawe aku ka Moi i ua mau palapala la i waiho mua ia'ku ia ia ma ka la 18 o keia mahina : a eia na inoa o ka poe i halale :
Ka Mea Kiekie ke Alii,V. K. Kaahumanu. Kuhina Nui.
Ka Mea Kiekie. L. Kamehameha, Kuhina Kalaiaina.
Ka Mea Hanohano, R. C. Wyllie. Kuhina no ko na Aina e.
Ka mea Hanohano, D.L. Gregg, Kuhina Waiwai.
O ka lua keia, mai ka hoomaka ana o keia Aupuni e noho me ke ano o na Aupuni naauao o ka honua nei, i koiia'i na Kuhina e haalele i ko lakou mau Oihana, e na leo kupinai o ka lahui. - Aole he haunaele i loohia mai ia kakou ma keia haalele ana o na Kuhina, e like me na Aupuni nui o ka honua, i ka haunale, ke haalele na Kuhina, a ma ia mea, ua maopopo no ke kupono o ko kakou Mau rula o ka noho Aupuni ana, a me ke Kumukanawai e waiho nei no keia lahui. Ua lilo o Mesiko i kahua kaua i na wa he nui wale, no ka hoololi ana o na poo Aupuni, i na wa pinepine loa, ua ulu mai ka haunaele kuloko, me ka hookahe koko ; a ke waiho nei oia i loko o ka hookahe koko, no ka loli mau o na Luna Aupuni.
Ua maopopo no i ko makou poe heluhelu, ke kumu o keia mea nui i hanaia'i. Oia no ke kue o ka lehulehu i ke Kuhina Waiwai, a ua hoaiai loa ia mai kona hemahema; a nolaila, ua hoopuka ae na Luna naauao o ka Hale o ka Poeikohoia, he Olelo Hooholo, e; hoike haahaa'ku i ka Moi i ko lakou hilinai ole i ka mea e noho nei ma ke poo o ka Oihana Waiwai. A o ka haalele ana o na Kuhina e ae ua pili pono no ia i na rula o ke ano o koonei noho Aupuni ana.
Ua olelo wale ia e kekahi poe, o ke kumu ka i kue ia'i ke Kuhina Waiwai, no kona aoao hoomana ka. Aole he oiaio iki iloko o na mea i olelo wale ia pela ; a aole no hoi e hiki ke kukuluia mai kekahi wahi mea iki nana e hooiaio ia olelo ana. E nana iho no kakou a e ike no hoi auanei, o kekahi o ka poe no o kona aoao hoomana kai kue ikaika; a nolaila, ina e olelo kekahi, o ka aoao hoomana ke kumu o ke kue ia o ke Kuhina, e aho aole ia e manaoioia ; no ka mea, ua olelo ia mea i ka hoopunipuni.
Ua pili ia makou ma ko makou ano hoopuka nupepa, ka hai aku i ka lehulehu i ke kumu nui o ke kue iwaena o na Lunamakaainana, a me ke Kuhina Waiwai. Oia no no kona lilo nui i ka oua, a me ka malama pololei ole i na hua helu 9 kana Oihana. A oia iho la no ke kumu nui o ka hihia mawaena o na poe mahaloia o ka Hale o ka Poeikohoia, a me ke Kuhina Waiwai, pela ka nana ana ma ke ano o ka lakou mau olelo i waiho aku ai imua o ko kakou Moi aloha, ma ka la 9 o Aug. iho nei; a penei no ia :
E OLUOLU OE, E KA Moi :
Ke noi aku nei ka Poeikohoia iloko o ka Ahaolelo kau Kanawai, e ae mai oe e ka Moi, e waihoia'ku imua ou keia mau manao, e pili ana i ka pono o keia lahui.
I ko makou manao, he pono ke hilinai nui na kanaka a pau, ma ka malama ana i ka Oihana Dala o ke Aupuni me ka noiau, me ke akahele, a me ka hooikaika; a ina e hilinaiia pela ; alaila, e hookaaia'na na auhau me ka hoihoi o ka manao, a e lana ka manao o kela a me keia kanaka, e hapaiia ka inoa maikai o ke Aupuni. A ina e manaoia e aie ke Aupuni i dala; alaila, o kela inoa maikai, a me ka ikea ua malama pono ia ka Oihana Dala, he mau mea ia e hiki ai ke hoaie. :
Aole no e kala i ikeia'i ua malama pono ole ke Kuhina Waiwai i kana Oihana, a o i ka poe i hele aku ma kona Keena e kamailio ai no na mea e pili ana i ka Oihana Dala. e pono ole ka lakou kuka pu ana me ia; no ka mea, he kanaka inu rama mau ua Kuhina la.
I ka hoomaka ana o keia kau Ahaolelo, ua maopopo lea. he mau hewa nui maloko o ka Palapala Hoike a ke Kuhina, a i ka makou ninau ana, e wehewehe mai ia mau mea, ua hoomaopopoia, ua hemahema ka malama ana o na Buke Helu o ke Aupuni, a ua hiki ole hoi ke hoakaka pono i na aoao o na loaa a me na lilo. Ma na palapala mai a ua Kuhina la me makou, ua ike lea ia, aole no i hoomanao ke Kuhina i ka makou mau pono malalo o ke Kumukanawai i kauohia'i ia ia. A i ko makou ike ana i ka hewa o kana Palapala Hoike, a me ka hemahema o ka malama ana i na Buke Helu ; nolaila, ke hopohopo nei ko makou mau manao pela auanei ka hemahema o na Luna malalo iho o ke Kuhina, ma ka Oihana Dala; no ka mea, ina he palaka, a hemahema ke poo; alaila, e hemahema a e kolohe auanei kona mau hope. . ..
Ke hoike aku nei ka Poeikohoia o kou lahui kanaka, e ka Moi, ua kokoke e pau na hana o keia kau Ahaolelo; mai ka la i waihoia'i ka olelo Hooholo imua ou, e ka Moi, e ka Luna Hoomalu o keia Hale, ua loaa ia makou he mau palapala mai ke Kuhina Waiwai mai, aka, aole no i loaa ia makou kekahi kumu e hoololi ai i na manao iloko o ia olelo Hooholo : a ke manao nei makou he mea kupono ia makou ke hoakaka ae, aole no e pau pono ka makou hana imua ou e ka Moi, a imua o ka lehulehu i koho mai ia makou, a e hiki ole ia makou ke hele imua o ka poe i hoouna mai ia makou, a e olelo aku ia lakou, ke holo pono nei na Oihana o ke Aupuni, ina paha o mau ka waiho ana i ka Oihana Waiwai o ke Aupuni ma ka lima o keia Kuhina, iloko o na makahiki elua e hiki mai ana.
Ke hoike aku nei makou imua ou, e ka Moi. me ka haahaa, no ko makou manao nui i na hana i haawiia ia makou, nolaila ko makou hoopuka ana i keia mau manao. E oluolu paha oe e ka Moi. e hilinai i ka makou kupaa i ke aloha mau ia oe, me ka lokahi oka manao, e like me ka mea i hooholo muaia e keia Hale.
A ma keia mau olelo maluna'e nei, ua hai maopopo aku lakou i ke kumu o ka hihia, a ua hoike mai lakou me ka naauao nui i ke kupono ole o ka poe ona ke noho e malama i na Oihana a ka lehulehu. A ke lana nei hoi ko makou manao, aole e loaa ka hana Aupuni i ka poe ona ma keia hope aku, me ke kapaeia o ka poo ona ole. A no na Lunamakaainana o keia kau, ka mahalo nuiia me ka hiipoi o na mea a pau i lako i na manao kaulike, a e oleloia hoi no ia poe me ka mahalo, ke kue ole o kekahi i na wa a lakou e hoopaapaa ana me ke Kuhina Waiwai, a me he mea la
"He mau uhane elua me ka manao hookahi,
He mau puuwai elua e pana ana me he mea la hookahi."
A nolaila, e hooho mai ana no na kanaka a pau me ka leo mahalo lokahi me ka i mai. "He mau Luna naauao a hana pololei oukou."
He hana kaumaha kai ili mai maluna o ka Moi, oia hoi ke koho ana i mau Kuhina hou nana e kokua ia ia i ka hooponopono ana i kona Aupuni nei, i malamaia'i ka maluhia o ka aina, i hooko ponoia'i na Kanawai, a i malama mau ia'i hoi ka hanohano o ka Lei Alii maanei, a me na Aupuni e ae oi ka honua nei. O ka mea kupono ma ia wahi, o ke kanaka e makemake ana i na hana, pili i ka waiwai, a me ka noho hana no hoi, a he kanaka hoi no ke kulana maikai i mahaloia'i e na kanaka, a e lawe aku ana hoi i ka hanohano i ke keena ana e hoonohoia'i. A nolaila, aole he pono ka mea e huki ana i ka pomaikai a me ka hanohano o ke Aupuni, ke hoonoho ia malaila.
A eia hou keia mea kupono i na Kuhina, e hoohikiia lakou i Kupa Hawaii, mamua o ko lakou lilo ana i Kuhina, aole o na palapala wale no e ae ana i na pono o ka noho Kupa ana me ka hookupa ole ia. A oiai e haawiia'na na Oihana nui o ke Aupuni i na haole, he pono ke haawiia i ka poe e noho ana me ke aloha io i keia lahui, a i ka poe hoi i huli holookoa na manao me ka pomaikai o na'lii, na makaainana, a me ke Aupuni o Hawaii nei, aole o ka poe e manao wale ana no i kahi uku. A o ka poe no hoi i noho a maa ia lakou a me ko lakou mau olelo, i loaa ke aloha a me ka manao no ke kanaka Hawaii. Ina e loaa ia poe, o lakou no ka poe kupono ke hoonohoia ma na Oihana nui o ke Aupuni. Aole o ka hanau hanohano ana a me ke akamai i na Kanawai, ka mea e kupono loa ai ke noho i Kuhina; aka, o ke akamai i ka malama a me ka hana pololei. E nana kakou i ka mea e noho nei he Emepera hanohano nui no Europa, he kanaka kuai pua ia ma Laehina i kekahi manawa, a ua loihi no hoi kona kuewa hele ana ma na wahi he nui wale ; aka hoi, i ke keehi hou ana o kona wawae i kona one hanau, ua kukuluia he Aupuni hanohano loa o ka wa hou o Europa. Pela no hoi o Aberahama Linekona, ka mea e noho nei ma ka noho Peresidena o Amerika Huipuia i keia wa kaulana o ia Aupuni; he kanaka hoehoe waapa ia no ka muliwai Misisipi, a he kanaka kaka wahie hoi i kekahi wa, na ka poe waiwai o ia wahi ; aka, ua noho malama ia i ka manawa a me ka ike ; a nolaila, ua noho ia ma kahi hanohano. A no ia mea, aole o ka hanau hanohano ana a akamai Kanawai wale no paha, ka mea e kupono ai ka noho Kuhina ana ; aka, aia ka mea nui o ke ano malama a hoopono hoi o ke kanaka e noho ana ma ia wahi; kekahi mea e pono ai.
HE kupanaha maoli ka hiki ole i ka Pakipika ke kamailio no kekahi mea ana i manao ai e hoakaka, me ka awili pu ole i ka olelo ku i ka hoinoino aku i na Lunamakaainana, a me ka Luna Pai o keia pepa. Ke olelo mai mai nei oia, "I make ka ke Kanawai e ae ana i ke puhi rama, i ka poe! Kalawina, a ua kenaia mai lakou e hele mai e keakea ia Kanawai, a me ke Kanawai no ka Hookamakama." Loaa paha ia ia keia manao iloko o ka moeuhane, a i ke ala ana'e hooku io no, a pane mai nei pela. I mea nae e ike io ai ka Pakipika, i ka mea i kohoia'i o na Luna naauao o ka aoao Kalawina, a Pope hoi, e hele mai i mau lala no ka Aha kau Kanawai o keia Aupuni, e pono makou e hai aku ia ia.
I hele mai lakou e imi i ka pono o ka lehulehu, aole ma kona ano haiki, aole hoi ma kekahi pomaikai wale no i ikea e ua hoa nei o makou ; aka, e imi i ka pomaikai holookoa o ka lahui nana lakou i hoouna mai; aole no ko lakou manao Akua ke kumu i pepehi ai i ke Kanawai puhi rama ; aka, ma ka manao ana, me ka noonoo nui ana hoi i na mea e pomaikai ai ka lahui kanaka nei; ua noonoo lakou, a ua kapaona, a ua ike lakou he mea e pomaikai nui ai kakou, ke make ia Kanawai; anolaila, ua pepehi lakou. Aole makou i kamailio iki no keia mea, mamua'ku nei ; aka, o lakou no kai kuupau me ka haanui i na pomaikai e loaa ana i ke Aupuni a me ka lahui, ke aeia ke puhi rama ma keia Pae Aina; aka. "ua ike lakou ho poe kanaka makua na Lunamakaainana, aole he poe hiki ke alakaiia me he poe holoholona la i honia ua ihu me ke kauia i ke apo hao, e na olelo pahele a haanui hoi a ka Pakipika: a no ia mea, ke hoomalimali mai nei. me he mea la o ko lakou makemake ke puhi ole ia o ka rama, ma Hawaii nei. Ke mahalo nei makou, ina he oiaio, a mailoko mai o kona puuwai keia mau huaolelo i hoopukaia mai ai ; no ka mea he olioli nui makou e ike, aku; ka ae mai i ka hewa o kana i, hana mua ai, a no ia ike ana, ua huli koke e hoopolei i na kekee ana i ana ai i lia la mamua'ku nei.
Pau ke kamailio ana a lakou no na Lunamakaainana, hoomaona no kakahiaka i ka Luna pai o ke Kuokoa, ke hoolele mai nei no i na mamala mau o ia aoao. oia hoi na huaolelo hakukole; kuamuamu, me ka i mai, ina ka he kanaka "lapuwale loa" o Bihopa, ina la ua hele mai e kui i na maka " a-a" o Wini. Akahi no kakou a ike ho kanaka " lapuwale" ka o Bihopa ; ua maopopo loa ia makou he kanaka maikai a he mea hoi i mahalo nui ia e makou, a no ka " lapuwale loa" ole hoi ke kumu i kii ole mai ai e kui ia Wini. pela ke ano i ka nana ana iho i ka olelo a ka Pakipika; uka, o ka waha iho la no ia o ka enemi, e apu ana io a ianei, me he ilio hae la, me ka makaukau mau o hoino i ka poe maikai.
He wahi nane na AEsopa.
KA ALOPEKA A ME KA WAINA.—I kekahi la maikai o ka hooilo kokolo mai la kekahi Alopeka iloko o kekahi mala i ulu ai o ka waina ua hele a pala maikai iluna o kona naka : kau ai. Noho iho la ia, a nana aku la, me na maka e makemake ana, a liuliu wale lele aku la iluna, i kahi e kau ana o ka huihui waina kokoke mai, aka ! aole no he loaa ia ia. Hoao hou, a hoao hou uku no ia, a ua like no me kela nele; a i kona ike ana iho i kona nele, kiola ino aela ia i kona poo, a hele aku la me ka olelo nae ia ia iho, "Heaha no ka'u e hooluhi ai ia'u iho no ia mea ? He awaawa ka waina."
Ua ike iho makou i ka makani lauwili o ka Pakipika i pane mai nei no na kii. a ke hoike maopopo mai nei i ka hooluliluliia o ke ana kau malie o kona manao, a aohe paha he moe iki o kona po i ke kuhalahala i ke kii me kona hoike mai i kona ike ole no i ke ano o ia mea. Pela ke ano o kana mau olelo. A nolaila, e kamailio makou ia ia, me ke akahele, a me he mea'la hoi he wahi keiki i ohewahewa ka noonoo ana.
Ke i mai nei oia, ina aole he kuai o ka poe mea kii i na kii a lakou, no keaha la i loaa mai ia ia makou ? Aole he kuaiia o na kii e ua poe mea nupepa kii, a he rula paa loa ia no ia poe. A no ia mea hoi, i kali ai makou he mau malama no ko makou mau kii; a mahope iho o ko makou hooiaio ana aku i makemake makou i na kii i mea e hoonaauao a e hoikeike aku ai hoi i na kanaka Hawaii, a oia wale no ke kumu i loaa mai ai. No ke aloha i ka lahui Hawaii, ua haawi mai lakou ia makou i na kii. Aole lakou i kuai aku i keia mau kii i na nupepa o Amerika, he oleloa no; a aole no hoi e loaa mai i ka Luna o ka Pakipika ua mau kii la.
Ke ninau hou mai nei ka Pakipika i ke kumu i emi ai ke kii uuku o Biurigada he $10.00, a o ko Makalelana hoi he $16.00? He naaupo loa no ka naha ia i ike ole ai oia, o ka nuku hoi o kekahi, ke kumu i paewa ai ka uku. O ka uku o ka poe kahakii, aia no ma ka nui o ke kii, ma ka iniha kuea ka uku ana. A nolaila, o na kii nui pii no ka uku, a emi no hoi ko na kii liilii.
Aka, he makehewa ia makou ke kamailio hou uku, no keia mau olelo epa a ka Pakipika, no ka mea, ua loohia na Lunu i ka haukeke me ka haalulu, no ka ike ana iho i ka hauoli o na kanaka i na kii i paiia iloko o ka lakou pepa ponoi, e like me ka hauoli ana o na ili keokeo i ka nana ana i na kii ma ko lakou mau nupepa. Mai na apana a puni wale o neia mau mokupuni, na palapala e hiki mai nei, e hoike mai ana i ko lakou hauoli no ka ike ana i na kii hou ma ke Kuokoa, a ke pa-e mai nei na leo hooluolu manao io makou nei, e hai mai ana i ko lakou makemake nui e kokua mai i keia pepa ; ka mea nana e hoikeike nei i na mea a pau o ka naauao, a me ka hoolana manao pu hoi. He 81.00 a he $0.50 wale no hoi ke kumukuai o ke kii, wahi a ka Pakipika, heaha la ka mea i loaa ole ai o ka lakou mau kii, he emi loa ae la hoi ke kumukuai; a ke i hou mai nei no ua poe nei, he loaa no ka ia lakou na kii e like me ka makou e pai nei, no ka hapalua dala pakahi. A nolaila, aole anei he mea hilahila no lakou ke pai i nupepa me ka hoolako ole mai i na kii? Aole anei o lakou hilahila i ka hoolilo i na dala a ka poe lawe pepa no na mea e. me ka i mai he mea na kamalii ke kii ? Aole anei lakou i like me ka Alopeke i haiia ma kahi olelo nane ma ke poo o keia kumu manao ? No ka mea, ike iho la ka Alopeke i ka loaa ole o ka huhui waina ia ia mahope iho o kona hoao pinepine ana, alaila, i iho ia ia he awaawa ka waina ; a pela hoi ka poe o ka Pakipika; no ka hiki ole ia lakou ke hoolako ia lakou iho i na kii, nolaila, ke hoopuka mai nei lakou i na huaolelo hoinoino i na kii maikai a makou. Aole anei pela ka manao o ka lehulehu naauao ? O oukou no ka Lunakanawai kupono no ia mea iwaena o makou.
Ma keia pule ae e pai ana makou i ke kii o ka Pilikua o ka Hema oia o Merimaka, a me ka moolelo o kona kaua ana me ka Monita, a me kona hoopahu ia'na i ka paniia ma Norefoka.
Ma ka Mela i holo aku nei, ua kauoha hou aku makou i mau kii hou, e hiki ana paha ke kumukuai i ka 8200 a oi ae. i lawa mau ai ka poe lawe i ke Kuokoa i na kii hoohua manao, i na wa a pau. A ua hoouna'ku nei no hoi makou i mau kii i Farani. a me Enelani, i ike" ai na kanaka Hawaii i ka helehelena o na lalani Moi o ia mau Aupuni. F. hiki mai ana keia mau kii i keia manawa'ku A e hooikaika mau ana no hoi makou i lilo ai keia pepa i Kilohana Pookela no ka Lahui Hawaii.
NA MEA HOU O HAWAII NEI.
Ua loaa mai he olelo pano na J. W. Maluna ia R. P. Heeia, a me kekahi poe e ae, ua kapaeia e makou, e paiia na olelo pane o ia ano i hiki mua mai.
Ke oluolu nei makou i ka hoike aku i ka lehulehu i ka nui o ko makou olioli \ ka ike ana iho i ka huita maikai o Makawao, e laweia mai nei i keia mau la e ka Moi, a me Ka Moi Keiki. Ua holopono no ka poe kanu huita o Makawao.
HOKU WELOWELO.—Ke kau nei ka Hoku Welowelo, a he ike maopopoia'ku no hoi i keia mau ahiahi, he elima paha degere ka loihi o kona huelo, a e loihi lou aku ana no, ke kokoke loa'ku i ka la ; no ka mea. ke hele uku nei oia ilaila.
KALAMA.—Ke holo mau nei o Kalama moku holo mama, no Nawiliwili, Koloa, Waimea, a me na awa e ae e pili ana ma ia aoao o Kauai, a no ka maopopo no ia makou he muku holo a maikai hoi, nolaila, aole no e nele kona hilinaiia e na kanaka au kui o Kaieiewaho.
Ma ka Poaono aku nei o kela pulo. ua holo aku ke Kometa moku holo mau o onei, a me Kapalakiko, a ua nui no hoi ka hoohauoliia'na mai o ko makou mau kii onohi, i ka ike ana'ku e lawe ana ua moku la i na tona miki he nui wale, a me na mea ulu e ae no hoi o ka aina nei.
Ua hanaia he mau wili miki hou niu ke Kaona nei; a aia kekuhi ma ke Alanui Pupu, na Mc. Colgan ame Saurin. a aia hoi kekahi makai o Apua, na Kauka Foda e hana nei he wili raiki maikai. E kanu kakou i ka raiki, oiai ua lako no kakou i na wili.
Ua hopuia ka moku kialua J.B. Ford ma Lahaina i kela pule iho nei; e like me ke kauoha a na Ona ia Aldrich Walker & Co. Aole nae i maopopo ia makou ke kumu io o ka hopu ana, aia no ia ma ka lima o ka Lunakanawai Kiekie, aole no i : hoopukaia mai ka olelo hooholo a ia poe hanohano a hiki i keia la.
KA HAKU o HAWAII.—Ke eehia nei makou i ka minamina me ke kaumaha luuluu i ka hoike aku i na makaainana o ka Moi, i ka mai o ke Alii opio KA HAKU o HAWAII, a he kumu nui keia e kaumaha luuluu ai hoi o ka lahui mai o a o. Ke ake nei no makou me ka manaolana e oluolu ana no ia.
KE KANIKELA HOU—Ua ku mai ka moku kaua Beritania Termagant he 42 la mai Panama mai nei, ua holo mai maluna ona o Mr. Synge ke Kanikela hou o Beritania ma keia Aupuni oia no me kona ohana, kana wahine me na keiki eha. O ka moku keia i manaoia'i e hiki mai ana ka Bihopa ; aka, no kona hiki ole ana ma Panama i ka wa i holo mai nei o keia moku, nolaila, ua haule ia mahope, a ma Kapalakiko mai oia e holo loa mai ai ia nei
KA AHAOLELO.—E pau ana ka Ahaolelo i keia la, mahope iho o ka noho ana i keia mau mahina loihi, e hooponopono i na hemahema, a me na mea no poi e pili i ka hoopomaikai i ke Aupuni o ka Moi a me kona Lahuikanaka, ua kupono ke kohoia ana, a ua holopono hoi ka poe nana i koho i na Lunamakaaina o keia kau Ahaolelo: no ka mea, ua imi lakou me ka ikaika nui i na mea a pau, e pomaikai ai ko lakou poe nana i koho mai, a me na mea hoi e hoopau ana i ka hauhili o Keena Aupuni.
PAIKAU NA KOA.—Ma ke ahiahi o ka Poaono o kela pule i hala alu nei, ua hele makou e nana i ka paikau ana a na koa o Hale Alii a me ka puali koa opiopio, oia hoi ka puali Koa Pualu Hawaii ma Kulaokahua. Ua nui ko makou mahalo i na koa o Hale Alii no ka eleu, a me ka akamai ma ka paikau ana, a ua kupono no ia poe ke lilo i poe nana e hoohanohano na wahi hanohano o keia ao, a ma ia mea no hoi ua maopopo loa ka holo pono o na mea e aoia nei e ke kumu akamai a ia poe, oia o Major (Haschloger) Hasaloga. Aka, eia ka eleu a makou i manaolana ole ai e ike koke aku i keia mau la pokole, oia hoi ka puali Koa Pualu Hawaii . Ma ka nana aku, ua akamai maoli ia poe, a ua hiki ole i ka waimapuna o ka mahalo ke aua iho i ka mahalo ana i keia puali opiopio iloko o ka paikau ana. O ka Mea Hanohano G. M. Robikana (Robertson) ke Kapena oia poe, a o ka Mea Hanohano Williama Webster (Wepa) kona hope iho, a ina e hoomau ana keia poe i ka