Ka Nupepa Kuokoa, Volume I, Number 39, 23 August 1862 — HE WAHI KAAO NO KEAKA PEPA. [ARTICLE]

HE WAHI KAAO NO KEAKA PEPA.

HELU 2. E KAMAILIO ANA UA WAHI BIPI nei ia Keaka Pepa, me he mea la i paia hou ia'e na maka ona, i nana'ku ka hana o Keaka Pepa, ike hou aku la no keia i keia mea nui e hoea mai ana mailoko mai o ka ululaau, i iho la keia iloko ona, Ka! ua like no keia mea e hoea mai nei me kela mea mamua a'u i ike ai; a eia ka he pipi. Ia ia nei no e mau loa ana ka maka i ka nana ana i ua mea nui nei, alaila, hai iho la oia i kahi pipi me ka olelo iho, "Eia hou ae no keia mea nui ke hoea mai nei la, ua like no me kela mea mua a'u i ike ai, oia hoi kela pipi i make aku nei ia oe." I mai la kahi pipi, "He pipi no ia; o ka pipi ia nana ka mala halakahiki, ua ike mai la i ko u-hai ana ae nei i ka hala; nolaila, e kii mai ana e make kaua. Eia nae ka'u ia oe, ina i hakaka maua ea, a e nana pono loa oe i ka hoailona a'u i olelo aku ai ia oe, oia hoi ka uwahi, i nana ae no oe a i pii pololei iluna a i hina iuka, alaila, manao ae oe ua make au; aka hoi, i nana ae hoi oe a i hina pono mai i ko alo, alaila, manao ae no oe ua make ia'u kuu hoa paio." He mea maikai loa ka olelo a kahi pipi i ko Keaka Pepa mau maka. Ke kau nei no nae o Keaka Pepa iluna o ua wahi pipi nei. Ia manawn, olelo mai la kahi pipi ia Keaka Pepa, "E lele ae oe ilalo," lele ae la no hoi o Keaka Pepa. Ia manawa, ua kokoke loa mai la ua pipi nui nei. O ka hele aku la no ia o ua wahi pipi nei a halawai aku la keia me ka pipi nui, o ka hoomaka iho la no ia o laua i ka hakaka. Nana pono aku la o Keaka Pepa i ka hakaka mai o kahi pipi ana me ka pipi nui, ia manawa, hu mai la kona aloha i ua wahi pipi nei ana. I kona nana aku ua uuku loa ua wahi pipi nei ana, a nui loa hoi kela pipi, a oia ke kumu o kona aloha ana. Hoomau loa aku la oia i ka nana

ana i ka hakaka mai a ua mau pipi nei, ike aku la oia i ka pii ana ae o ka uwahi iluna a ku pololei, a hina mai la i ke alo o Keaka Pepa, manao ae la no keia ua ola kahi pipi a ia nei. Ku nana aku la no o Keaka Pepa e ake no ka manao o ka hoea mai, a liuliu loa hoea mai ana ua wahi pipi nei. Hoi mai la a puka i o Keaka Pepa la, olelo mai kahi pipi ia Keaka Pepa, "Mai hoi e kau ae maluna a hele aku kaua," ae aku la no o Keaka Pepa. A kau ae la o Keaka Pepa iluna o kahi pipi, o ka hele aku la no ia o laua nei. Hele aku la laua nei a loihi loa, o ke ku honua iho la no ia ua wahi pipi nei, haohao iho la ko Keaka Pepa manao no keia ku honua wale iho nei no o ua wahi pipi nei. Ninau iho la o Keaka Pepa i kahi pipi, "Heaha iho nei hoi keia ku honua wale ana iho nei ou, aole hoi he kuleana o ke ku ana?'' Pane mai la kahi pipi, "O ke kuleana o kou ku ana iho nei, e makemake ana au e ao aku ia oe, a e hoolohe mai oe i ko'u leo; no ka mea, ua maopopo ia'u kou manao he hoolohe ole." Pane aku la o Keaka Pepa i kahi pipi, "Ke hoolohe aku nei no au i kou leo, a ma kau mea e pane mai ai malaila no au." Alaila, ao mai ia kahi pipi me ka i mai, "Ea! ke olelo aku nei au ia oe, i hele hou aku kaua maanei aku la, a i hoea hou aku kau a ia mala mea kanu hou ako,

alaila, mai hana hou oe e like me kela mau hana ana au," ae aku la o Keaka Pepa. Hele aku la laua nei a kokoke, ike aku la o Keaka Pepa i ka pala mai o ka waina, o ka ono aku la no ia. Hele aku la no laua nei a komo aku la laua nei iloko o ua mala waina nei a o ka hoea aku no hoi ia mawaho o ua mala waina nei, o ka u-hai ae la no ia o ua o Keaka Pepa nei i ka huihui waina, kani iho la ke uhu a ua wahi pipi nei, me ka i ae o ua wahi pipi nei, "Ka! kainoa no paha e hoolohe oe i ka'u, aole ka! o ke kolu keia o ka pipi, ka mea nana keia mala waina, o ka ikaika o keia pipi, ua hala ae no ia maluna o kela mau pipi i make aku nei ia'u." Ia pau ana ae o ka olelo a ua wahi pipi nei, ike hou aku la no o Keaka Pepa i keia pipi e hoea mai ana; hai iho la no keia i ua wahi pipi nei, o ka hana mau no hoi ia a kahi pipi, o ka olelo mau ia Keaka Pepa e like me mamua, a ua lilo no hoi ia mea i mea hoopaanaau na Keaka Pepa. A kokoke mai la ua wahi pipi nei nana ka mala waina, o ka huli aku la no ia o ua wahi pipi nei. A loaa aku la ka pipi nui, o ka hoomaka iho la no ia i ka hakaka, aole i liuliu, make no ua pipi nui nei i kahi pipi uuku. Hoi mai la no keia a hiki i o Keaka Pepa la, a kahea aku la ua wnhi pipi nei ia Kenka Pepa, "E Keaka Pepa—e!" eo aku la o Keaka Pepa, "Eo." "Hele mai a kau ae mnluna o'u, a hele aku kaua." Hele aku la no hoi o Keaka Pepa, a kau aku la iluna o kahi pipi, a o ka hele aku la no ia o laua nei. Hele aku la no laua nei a hiki hou laua nei i keia mala kulina, o ka hana mau no ia a Keaka Pepa o ka u-hai, a o ka hana mau no hoi a kahi pipi, o ka pepehi mau i na pipi nana keia mau mea kanu. Pela mau no ko laua nei hele lanakila ana a hiki i ka umi o ka pipi. Aka hoi, mamua ae o ke kokoke ana aku e hoea laua nei i ke kihapai o ka pipi umi; olelo mai la kahi pipi ia Keaka Pepa, "I hele aku auanei kaua a i komo aku kaua i ke kihapai o ka pipi umi, mai noho auanei oe a u-hai iki, no ka mea, o keia pipi ka oi o ka ikaika mamua o na pipi a pau eiwa i make mai nei ia'u; a o ko lakou ikaika a pau ke huiia, alaila, ua like me ka ikaika o keia pipi; no ka mea o ke'lii no keia o kela mau pipi i make aku nei. A o na ano a pau o kela hua ai keia hua ai, a me na ano pua a pau, ua lako nui loa ia mau mea ma ia kihapai. A o kona ikaika ua oi ae ia mamua o ko'u wahi ikaika." A pau ka olelo ana a ua wahi pipi nei, o ka hele aku la no ia o laua nei a kokoke i ua mala nei, he mea e loa ka olioli o ka manao o Keaka Pepa i ke ala onaona o na pua, a me na mea nani e ae a pau o ua kihapai nei. Ia laua nei no a komo iloko o ua kihapai nei, o ka u-hai ae la no ia o ua Keaka nei i na pua ala, a honi hoomau ae la i ke ala o ke kupukupu. A lalau ae la no hoi i na hua ono momona a u-hai ae la. Kani iho la no ke u-hu a ua wahi pipi nei. Ia laua nei no a hoea aku ma kela aoao o ke kihapai, hoea mai la ua pipi nei me kona ano weliweli loa, no ka nui launa ole o kona huhu. Alaila, olelo aku la ua wahi pipi nei ia Keaka Pepa, "E Keaka Pepa e!" eo aku la no hoi o Keaka Pepa, "E-o," "E hele ana maua e hakaka, a i ike ae no oe i ka hoailona mau a'u i hai ai in oe, a malaila no oe e ike ae ai i kuu lanakila maluna o kuu hoa paio; aka hoi, i nana ae no hoi oe a i ku ka hoailona ma ko ia'la wahi, alaila, manao ae oe ua make au, a o ke ala aku no kena huli aku hele ana.

Ua maikai no hoi ia i ko Keaka Pepa mau maka. Hele aku la ua wahi pipi nei a loaa aku la ka pipi nui, o ka hakaka iho la no ia o laua nei me ka ikaika loa, hakaka laua nei a hoomaha, hakaka hou no laua nei; pela no ko laua nei noke ana i ka hakaka a nawaliwali like laua nei. A no ka pau loa o ke aho o ua wahi pipi nei no kela noke ana mai i ka hakaka me kela poe pipi, nolaila ka nawaliwali loa o ua wahi pipi nei. Oia hoomaha no o laua nei a maha, alaila, hoomaka hou laua nei i ka hakaka, ia hakaka ana o laua nei a liuliu, make iho ia ua wahi pipi nei a ua o Keaka Pepa. Ike aku la o Keaka Pepa i ka hina ana o ka uwahi iuka, manao ae la keia ua make kahi pipi a ia nei. Uwe iho la o Keaka Pepa, a pau ka uwe ana oia nei i kahi pipi ana, o ka hele aku la no ia oia nei ma kahi a kahi pipi i kuhikuhi aku ai e heie. Oia hele no ko ia nei a liuliu loa, hoea aku la keia i ka welau o keia pali nui, a nanao hoi i lalo lilo. Ma ka hoohalike ana, ua like me Waipio, i Hawaii. I ua o Keaka Pepa e ku ana i luna o ka pali, ike aku la oia i keia kanaka elemakule i hele a loloa ka lauoho, o kona kapa iho la no ia o ka lauoho, ua hele a kuakea i ka hina me he hau la ke aiai. I iho la ua wahi Keaka Pepa nei, kupanaha maoli keia kanaka e noho wale nei no i keia wahi waoakua kanaka ole. O ka iho aku la no ia o ua wahi Keaka Pepa nei a hiki i kahi o ua elemakule nei, a ia ia nei i hiki ai i kahi o ua elemakule nei, aole nae he ea ae o ua elemakule nei i luna. O ka hana a ua elemakule nei, o ka Pepa hailo. A no ka ea ole ae o ka maka o ua elemakule nei i luna, papai iho la o Keaka Pepa i ke poo o ua elemakule nei, huli ae la ua elemakule nei a nana ae i luna me ka pane ae, "Alo Keaka Pepa!" pane aku la o Keaka, Alo!" Ninau mai la ua elemakule nei ia Keaka Pepa, "E hele ana oe i hea?"

I aku la o Keaka Pepa, "E hele ana au i ka makaikai." I mai la ua elemakule nei ia Keaka Pepa, "Aole la hoi ou makemake e lealea me a'u, noho iho hoi i lalo e lealea ai kaua." Ae aku la o Keaka, "Ae." Noho iho la o Keaka i lalo, haawi aku la ua elemakule nei i ka pepa a laua ia Keaka Pepa, kakekake ae la oia a nahaha, haawi aku la i ka puu pepa i ua elemakule nei. O ka pepa iho la no ia o laua nei, a make iho la ua elemakule nei ia Keaka Pepa; pepa hou iho la no laua nei make hou no; alua make o ua elemakule nei. Alaila, i aku la o Keaka Pepa i ua elemakule nei, "E hele ana au." I mai la ua elemakule nei ia Keaka Pepa, "Alia oe e hele, e pepa hou kaua a ina i make hou au ia oe, alaila, imi no hoi au ia oe iloko o na la elima; a ina hoi i make oe ia'u, alaila, imi no hoi oe ia'u iloko oia mau la elima, a ina e loaa ole au ia oe iloko oia mau ia, alaila, make no hoi oe ia'u; aole ou mea e pakele ae ai i kuu lima; pela no hoi au, ina no hoi i loaa ole oe ia'u, alaila, make no hoi au ia oe." A pau keia olelo a ka elemakule ia Keaka Pepa, ua maikai no hoi ia i ko Keaka Pepa mau maka. O ka hoomaka iho la no ia o laua nei i ka pepa ana, oia pepa o laua nei a make iho la o Keaka Pepa i ka elemakule, o ka nalowale iho la no ia o ua elemakule nei ia manawa koke no; ke alaalawa la keia ma o a maanei, aole oia nei ike iki aku i kahi o ka nalowale hikiwawe ana. Noho iho la keia a liuliu, hoomaka aku la keia i ka huli i ka elemakule. Hele huli keia ma o a maanei ia la a po, aole no hoi wahi mea a loaa iki. Moe iho la keia a ao ae hele hou keia e huli, oia huli oia nei a ahiahi keia la, aole no he loaa iki. Koe aku ekolu la i koe, a elua la i hala. Moe keia a ao huli hou keia, ia ia nei e huli ana, ike aku keia i keia mau kanaka elua i kahi mamao loa, hele aku la keia a kahi o ua mau kanaka nei, o ka laua hana ia manawa e oki mauu ai ana na ka lio o ke kaikamahine a Deboro. Ike mai la ua mau kanaka nei ia ia nei, aloha mai la laua, "Aloha oe!" Aloha aku la no hoi keia. I mai la ua mau kanaka nei ia Keaka Pepa me ka ninau mai, "Ka! me he mea la o oe ka hoa pepa o ka elemakule?" Pane aku la o Keaka Pepa me ka ae aku, "Ae! owau no!!" (Aole i pau.)