Ka Nupepa Kuokoa, Volume I, Number 40, 30 August 1862 — Ke Samesona o na ninau AWAHA LIONA A R. P. HEEIA. [ARTICLE]

Ke Samesona o na ninau AWAHA LIONA A R. P. HEEIA.

E ka ,\'upepii A'iiokoa e ; Aloha oe : Ua paipaiia mai au e ka makani kipe pua hala o Puakei, e kokua aku i kuu hoa o ka iu o ka la o Lahainaluna, a me ka makani kuehu lepo he Kauaula, kahi a makou i noho iho ai me o'u mau kaikuaana; i ka hale puka aniani nui o ka naauao, e imi ana i na talena loloa o ka naauao, e kokua aku ia ia i ka pano nno ina ninau waha Liona aH. P. Heeia. Oiai ua kupilikii paha kuu hoa, aole paha, i ka pane ana ia mau ninau. A ke pane nei au ia mau ninau. a me na hoohalahala pu hoi no ia mauninau.

Niīiau 1. Ehia na Miriametere mai Haena a hiki i Haliimaile ? Haina. He 25 Miriametere, 67,004 iniha keu, penei e imi ai; e huli mua i na mile mai Haena a hiki i Haliimaile ; penei e huli ai. E nana ika Palapala Aina no Hawaii nei, a, aia ma ia Palapala Aina, ua loaa ka Lonitu o Haliimaile he 157 ° 4S' 45" Kom., o kona Latiku 21 ° IS' 24" A., a o ka Lonitu o Haena 160° Kom.; a o kona Latiku 22° 19' A.; Nolokoo ka Lonitu o Haena, e lawe i ko Haliimaile, *autr koe ka Lonitu okoa 2 o 11' 15"=me na mile he A.; noloko o ka Latiku o Haena, e lawe ae i ka Latiku o Haliimaile, a ua loaa 1 ° 0' 37" ka Latiku okoa; a ua like ia me na mile he a e hoouluulu iko laua mau Latiku; a ua loaa mai 43 c 37'24", ao ka hapalua oia huina, he 21 c Latiku waena ; a penei na like ana. Me ka Latiku okoa 1.84535 Koo okoa oka Lat. waena 21 c 32" 9.96558 Lonitu okoa 2.17696 Kahapili o ka ihu 63° 24' 10.30021 Me Hanai 90 ° 10 Lonitu okoa 2.17696 Koookoa oka Lat. waena 21 ° 9.96S r >B Loo Meridiana 2.14554 Me koo okoa o ka ihu 63 c 24' 9.65104; Latiku okoa 1.84535 Hanai 90 ° 10 Loa mai Haena a Haliimaile 2.19431 Ma keia imi ana, ua loaa mai na mile, ka loa mai a Haliimaile ; a ua like hoi me na iniha 9,909,504, a e imi i ka nui o Miriametere iloko oia mau iniha, penei: He 393,700 iniha 1 Miriametere, no ka mea, he 39.37 ir\jha 1 Metere, ua like ia me 10,000 Metere 1 Miriametere, oia 393,700. I ka puunaue ana, ua loaa mai na Miriametere 25, a me na iniha keu 67,004. t Ninau 2. "Ehia Diameteie mai Lehua aku, a hiki i Maelieli i Koolaupoko Oahu ?| Ua hemahema keia ninau, no ka mea ; aia ma ke ana loa o ko Farani poe, aohe i ikeia ka Diametere—he Decametere ka pono. Noj ka mea, o ke Diametere, he wahi huaolelo haole kela, a penei hona ano ma ka olelo haole, { Diameter) a oke ano ma ka oleloi Hawaii, he Anawaena; ina pela, penei ka heluhelu ana ke pela. Ehia na Anawaena mai Lehua aku, a hiki i Maelieii, KoolauP°ko Oahu. Hemahema loa ke pela ana o ka ninau ; aka, ī na he Decametere, alaila, penei e hana ai keia ninau.

£ irai mai i na mile mai Lehua aku a hiti.aku i Koolāupoko, Oahu; penei i imiia ai, o ka Lonitu o Lehua, he

100 = 09* Kom., a o ka Loniiu o MaelHi, (19 li>S c Kom.; a ota L«tiku o Lehua, he 22 ~ 04' Aknu, a o ka Latiku 0 Maeiieii, he 21 c23 Akan, penei e haoa ai. 160 2 29^— i:>S c=2 ° mile Lotiitu ©kiv.. 22 c o4'—2l c 2o" =41 iniie Latiku okoa, 22= 04'-f-21 c =21 0 | 2 Latiku o Haena, a penei na like ana, |Ma ka Latiku okoa, 41 mile. 1 6127^ Koo okoa o ka Lat. waena, 21 c 34 9.96>50;> Ka Lontu okoa, 15S mile, 2-19St)0 Kaha pili o ka ihu, 74 ® 24' 10.50411 Mehanai, 90° 10 Lonitu oko», 15S 2.19506 Koo okoa o ka Lat \vaena, 41 0 43 9.9650;J Loa Meridiana, 146.9 2.16t>»39 I Me koo okoa 0 ka ihu, 75 0 24 9.42972 |Latiku okoa, 41 v 1.6127S |Hanai,90 c 10 |Loa mai Lehua, a Maelieli, 156. 2.19316 Ma keia inii ana, ua loaa mai na mile he 156 mai Lehua a hiki i Maelieli; a ua liko ia me na iniha 9.534,160, a e imikakou i na Decnmetere iloko o ia mau inihrt ; penei kn imi ana. He 10 Metere ma ke Deoamatoro hookahi, a he 39.37 iniha Eneiani, hookahi ia Metere; aua like ia me na iniha he 393. iloko oke Decamatere ;a e puunaue i keia iloko o kela inau iniha he 9,554,160 ua loaa mai na Decainctere he 25,105 a me na iniha keu he 321 £ 0 .

īiin.u 3. Ehia na Metere mai ke Di,iinetere honua a ke Okiwaena ?

Haina. He keu loa keia oka ninau homahema; a hawawa ka haku ana, heDiametere kela ma ka olelo hnole, a he anawaena ma ka olelo Hawaii; ina pela, penei ka heluhelu ana ma ia ninau, " Ehia na Metoiv mai ke anawaena honua, a hiki i ke okiwaena ? " Oia, he anawaena ! Kupanaha ka ninau iho ike anawaena iho 110. Aknmai io no 0 ua o H. P. Heeia.

E H. P. Heeia e! ke pookela o na knnaku Hawaii, ua heouna mai oe i keia mau ninau au, me kou manao aole e loaa ia makou. E kuhi ana no anei oe, o oe wale no kai noia, aole o makou kekahi, ke hai oiaio aku nei

au ia oe, ua aioia no makou ia mau ana ]oa o Farani, oia hoi, ma na mea e pili ana i ka Helu ; aka hoi, ma ka heluhelu ana i na olelo holookea o ka olelo Latina, ua hapa mai piha ka poe ike i ka heluhelu ana ma ka olelo Latina &c., ma ko niakou aoao.

E R. P. Heeia e, *• E nihi ka hele i ka uka o Puna." Oku auanei ika nuku eueu, ke wiliwili la ka huelo o ka Ilio, e waihoia iho no la ia ninau au, no ka hemahema loa. E ka hqa e! akahi no paha oe a haku wahi ninau nau ; ea, i kuu manao, na hai mai keia mau ninau au, aole no hoi paba i loaa ia oe. Ika nana ana i kau mau olelo, ame kou ouli, ua ku i ka hooio, a me ka hookiekie. Eka hoa e! e hana oe i kau mau ninau a pono, imi-a loaa, alaila, hoouna no. ua maikai ia, aole e hoohalahalaia. E wiki kaua e ke Kilohana Pookela o ka Lahui Haieaii, i ike mai o'u mau hoa i na haiioaa o na ninau waha Lioha, ma kou Helu 36 i hala'ku la. Eia iho ke Samasona nana e uhae ka waha oia mau Liona. Owau no me ka mahalo. J. P. Keliika.nakaolk. * Aksi. eia ka hemahema m* kein ninao, o k» Haena hei la keia ? 0 ka Haena pnha i ka L»e o Kumukahi, ma kn Akao ae o Hawaii ? Ao ka Hnlii. mnile hea la keia ? 0 ka Haliimnile i Maui. pnha ea ? A i ole M, oka Haena i Kauai, ame k& Haliiuiaile i Honolulu piha ea ? + Ina o Haena i Kauai. a me ka Haliimaile i Honolulu, ei ae oo ka ioaa maluna ae.