Ka Nupepa Kuokoa, Volume I, Number 41, 6 September 1862 — MOOLELO UUKU NO BRIG. GEN. N. LYONS. A ME KA HOOUKA KAUA MA SPRINGFIELD. [ARTICLE+ILLUSTRATION]

MOOLELO UUKU NO BRIG. GEN. N. LYONS. A ME KA HOOUKA KAUA MA SPRINGFIELD.

Ua hnnau o Brig Oen. Nataniela ana rna Konelikuia ; he makimkane wniwoi nui kona, a he ohana no hoi i kaulana no ka nanuao, ame ka noiau. A o kpkahi no hoi o kona inau kupnna kai komo i ke kaua iwaena o Enelan», ame Amerika, i ka wa i kaua'i īa Aupuni no kona kuokoa, a i ka hoouka kaua i Bunker Hill o kekahi o kona poe makua kai alukai i ka puali koa o Amerika, ua ianakiia no hoi. Ua aoia o Gen. Laiana i ka oihana koa ma ke kula koa o Amerika Huipuia, ma West Point; a ua puka mai oia i ka makahiki 1841, me ka hanohano nui, a ua mau no kona noho koa ana malalo o ke Aupuni, a hiki wale mai ika wa i hoomaka'i o keia kaua nui ma Amerika. O kona kulana nae ia manawa, he Kapena wale no, a na na koa pualu o Misouri i koho ia ia i Brig. Gen. no lakou, n ua hookohuia mni e ka Peresidena. He 42 ka nui o na makahiki n kona ola ana, a hn kane ui no hoi oia, n o kona helehelena mau, u Me he lama'la lea pua lena oke koolau ka pala luhiehu ma ka uka o ka Ako. Ua puanono ika wai i Waiiua—a." U<i nui kona noho hana ana ma kana oihana, a ua akamai no hoi, a nolaila, ua maopopo loa no ke kupono o ka oihana ia ia e nuho nei; a ua maa loa no hoi ia ina hana inea a pau o ka noho nna koa; no ka mea, 0 kann mau wahi a pau i noho ai ma kana oihana, mu na moku aina no ia o Tekasa, Felorida, Oregona, Kalaponia, a me Kanasasa, no ia mea, aole he mea hnu ia ia o ka noho ana ma nai wahi inoino i uoho mauia e ke anu, a me na mea iho e ae, nana e hoopilikia ke ola o nei mea he kanaka. Oia no kekahi me Gen. Scott i ke kaua ana'e o Amerika me .Vlesiko, a he nui no hoi kona kon, a me ke u U:\nmi iloko o ia mau kaua, n nolaila, ua haawiia ia ia kekahi inoa e hookiekie ana i kona kulana iwaena o na'lii koa, o ke kuiliu nui nae o keia hookiekieia ana'e, o ia no kona koa lea me ka puahi nui 1 ka hoouka kaua ana i Conoterusa, a me Kurubusulo, o ke kahua like no hoi ia ihooh:\nyhanoia'i o Gen. G. B. Makalelana, a aie Gon, P. G. T. Biuriaada. Oiai nae i ke

komo nna o na koa Amcrika iiokoo ke kulanakauhule o Mesiko, n»a ka la 13 o Sepatemaba, M. H. 13-17, ku ia o ua o Gco. Laiana i ka pu. t A ma ia mea, ua maopopo i \n mea a pau ke kupono o kona lilo ana i alii maluna o na koa a pau o Misouri. Ks Kaca ma Sprinqfibld, Misouki. Ma ke ahiahi o ka Poalima, hoomaka ka puali koa e puka'e no ke kaua, he 5,500 ka nui, koe wale iho no o na koa kiai o ke kulannkauhale; hele nku ua mau koa nei a moe iho la ia po ke kula, a ma kakahiaka nui ae no, hoomaka e ki pu aku i na koa owaho mai o ka puali koa kipi; a aole no hoi i iiu]iu, hoomaka ke ki pu ana o na aoao elua, mai o a o o ke kaKua kaua. Na Gen. Laiana, a me kekahi o kona mau alii koa i hoomaka ke ka.ua, a ia Gen. Sigela hoi na koa ma ka aoao Hema o na hale lole o na kipi., Ua mau ke kuua ana mai kakahiakanui a | hiki waie i ka hora 2 o ka auina ia. Ekolu hooukaia*na mai o ka puali koa aupuni ma*| lalo o Kapena Tott«n; aka, ua paleia'ku no me ka mikioi a me ke koa nui. ! Ua make o Gen. Laiana iwaena konu oke| kaua ia la. Elua'ku paha la mamua aku o ke kaua hoomaka mai ke ano e o na he« .'y Gen. Laiana, a ano kaumaha no hoi, ke nana aku. Ua hoomaka keia kuumaha ona mahope mai o ka maopopo ana ia ia, e haalele ana oia i kona kahua ma ke komohana hemn, no ka hiki ole ia ia ke kue aku i na kipi no ka uuku loa n kona mau koa ; a ina hoi oia e makemake e kaua aku, alaila, e aho no kona pepehi maoli aku i kona mau koa. A i ke ahiahi mamua'ku o ke kaua ma SpTingfield, hoopuka'ku oia i kekahi o kona mau alii koa kiai kino, i na olelo penei; " He kanaka au e manaoio ana i ka haupu a mai ka hoomaka ana mai nei no o kakou e kaua po, ua hiki mai noH:a haupu iVu % e poino ana no kakou ; a nu ko ke aupuni hoou-'

na ole mai hoi i mau koa hou no'u, i lawa pono ai hoi au no ka malama ana i keia wahi; nolaila, ua hiki ole ia'u ke aua mai ka !i--ma mai o ka enemi; a ina hoi au e haalele i keia wahi me ke kaua ole aku i r»a kipi, alaila, e kapa mai au.inei ka lehulehu ia'u i ka hohe wale. A ina no au e hoouka alra i na kipi, e poino ana no au a me ko"u puali. t*a maopopo ia'u ko'u nawaliwali, me ka hiki o!e ke malama ia Springfielrt nei; aka, ke koi mai nei ka lehulehu ia'u, e kaua aku no i na kipi me ke akaka no aoie e hiki ia*u ke kue aku i ko lakou komo ana mai e iawe i keia kulanakauhale; a pehea In auanei e lo aa ai ia kakou ka hopena e *e, ina ao!e o ka poino V' A ia ia no e hoomaka'i e hele aku i ke kahua kana, me he mea ]a oia ua ike ole i kana mea e hana aua, a i kona tva e paneia'ku ai, aole ona pane koke mai; a me he mea !a ua Ii!o kona manao ma ka mea e; no!ai!a t aohe pane mai. I ka wa e kaua ana, ua hoopuka no oia i kana olelo kauoha me ka ihiihi a me ka hanohano nut; a me he mea Ja hoi ua ake nui oia e malama i ke ola o kooa poe koa; aka, o kona ola 9 aole ona manao iho. ! ka makaukau ana o na aoao a elua, ku

iho la laua he man minutc he 20, me he mea la e kali ana kekahi i kekahi. i mea nana e hoomaka mai i ka hana a ka make, a ma ia manawa no hoi, aohe ikeia'ku o ka naue ana o ke kino o kekahi koa kipi; aka. ua kn lakou me he mau kii pohaku la; a pela no hoi ka aoao o na koa aupuni; elua nae mau raea naue, oia no o Gen. Laiana e hele maoli ana ma o a maanei hoi, o kona mau puali koa, ua kiola ae i kekahi wawae iluna o kona noholio e holokapakahi ana me he wahine la; a ia ia i hiki ai i kela a me keia puali, ua hoopuka mai ia i na oleio e hoohoihoi mai ai i na koa ona me ka i mai, " 0 ka dtu no ka mea € kue aiu ai i ka tnemi" A o ka lua hoi o kekahi Luteneb, oia kai holo a kokoke loa i ka puali koa kipi me ka helu i na pu a pau oia aoao, a ua kokoke loa no ia i na kipi, ua hiki ke ku i ka pu panapana i na e kiia mai; aka, o kc kumu paha o kona ki ole ia ana mai. o ka manaoia he ahaiolelo e holo aku ana e kamailio me na kipi; no ka mea, holo mai kekahi oia aoao e halawai me ua Lutenela la, oole no nae ona nann aku ; aka, hoi mai 1a ia a hoike mai ia Gen. Laiana i kana mau mea i ike ai. Pela iho la ke kulana o keia mau puali hoapaio, e ku ana

he maka a he maka. Henha la kn manao o na tausani kanaka e ku ona ia \va ? Pehea la ka nui o ka manao luuiuu, a me ka makau i kokolo mai iioko o ka naau oia poe ia inau minute ? Ua kahe mai no ka hou o ka manao, me ka helehelena no nae me he mea la e hoike mai ana i ke kupaa mamuli o ke kaua a hiki i ka make ana. Aole i hala ka hora o ke ku ana o na hoapaio, a ia hoi ikeia aku la he uwahi e punohu ana mamua iho o ka puali koa kipi, a i mua iki mai lele ana ke ehu o ka lepo. Oia ka hoomaka ana o ke kaua, kupinai hou mai la no kekahi mau poka, a ua nui no hoi ka hikiwawe o ke ki ana mai o na koa kipi, a lele mai la na alele a ka make (na poka,) a hauie iho mamua a mahope o lakou. Ma ia manawa no hoi, hoomaka ko makou mau pu kaua e hooili iku i ka mnke i ko lakou poe koa. O na pu kuniahi a ka aoao Aupuni malalo o Leut. Churchi!l na mea i make nui ai o na kipi; no ka mea, i na kani ana a pau o na pu kuniahi, ua ike maopopoia'ku no ka hakahaka mai o kahi o ka laina o ka aoao kipi, i koia'ku e ua pu nei, pau kanaka i ka make, aka, ia wa koke no ua paa hou mai no i na kanaka koa no na kipi.

He 23 pu kuniahi i kiia i ka \va hooknhi, i ki ponoia'ku i na koa kipi e ku wale mai ana imua o ka puali koa Aupuni. Ma ia hope mai, kauohaia ua kna o Gen. Laiana e moe ilalo i pono ole ai ke ki pu ana mai a na kipi; aole nae i liuliu, aia hoi, ua puhiia mai la ka nahele i ke ahi, a punohu mai k ka uwahi me ka weliweli nui; a iloko o m pupuahulu no ka makau i ke ahi, ua hiki i na kipi me ka ike oleia'ku e na koa Aupuni, ke hoololi ae i ko kkou kulana. Oiai e kaua weliweli a»i na aoao a elt», hele no o Gen. Laiana iwaenakonu o kah) a na poka e lele ana, e ahai mai ana i ko lakou alana mau o k& make. Ku ia mai la kooa lio, a make iho ia. malalo «u, hele ako k kooa mau Alii Koa a koi aku ia ia e hele ae a ma kahi e lelenui ole mai ana o na pol». Me ka naoa ole mai o kona maka ia lakou, pane mai U ia, 44 Ua.maikai no au, ma ka'u wahi e ku nei, ua holopooo ko u manao." A oiai hoi e hoomakaukauia aoa na koa e heie i ka hoouka ooao Gen. Laiana ī make ai, pane aku la oia ia Major Sturgis, M Ke makau nei au e pio ana kakou i keia Ia« ina e holo pono mai nei ka Gen. Sigela puali a loaa kakou, ina h ua kumkila paiia kakou.

Noiaiia, ko k* u mr.nno, ruiV. pr>i»oi e niakai kmo i kria htM>uka aun." Mamua iki aWu, na ku la oia i ka pu ma ka a ut iaua e kamailio i»ni, ik«> aku Ui ke koko m* konn papaie, a lalau aku la no hoi a wrh* i»c la, j imna'ku U hana % ua puka kc poo o «en. Laiana ika poka. Huli koW ae la no Li a kau iiuna o kotm lio. a kahea'ku ia i [ knkahi papa koa, cku koke mai arm, Im*a je na *na> na uno cukvH < <tiahttr Elua mii iiute ma ia hop« ihō, ku m mai ia o (ien. | Lainna i kc pu malunn pono ac o kona puu--1 xrai t a make iho )a. A i kona kūia ana'ku no a hapaiia>, ua ik«» iho no ke kaumaha o kona helehelena i km \m make, e like me »ke ano i kona wa ola ana. A pela iho Ula make ana o Opn. Laiana, kekahi o na Gfncraln ui, a he Alii Koa akamai n<* hoi o ka j Akau, ma ka hoouka kaua weliweii ma . Springfic!d, moku ain.n o .Misouri.

BRIG. «EXGR tLA \ATA\IKLA I.AIA\4.