Ka Nupepa Kuokoa, Volume I, Number 41, 6 September 1862 — No ka Puuwai. [ARTICLE]

No ka Puuwai.

f£ Aa w * ; .iuMa o< : Ua ulu mahiehīemai ko'u maaao e wiiho aku i keia mau wahi huaolelo e kau kehaktha ae nei maluna, oia hoi keia : "No ka Puuwau" Iloko o kou kīno nui, a puipui hoi, a nau m e lawe aku, a hoolaha iho i\va« ena oka Lahui o kaua e noho mai nei. O keia raea o ka Puuwv, ne m«i keia i hoonoho pakahiia mai iwaena o na kanaka a p®u, ; raai ka poe kiekie a hiki aku ike peke, a ke peke no a ka Luukea, a mai ka poo kino nui puipui hoi a hiki aku i ka poe kino olala a wiwi hoi, ka piliana o keia mea o ka puuwai. Aka, nole iwaena wale ona kanaka keia mea o ka puuwai, a neleia la hoi iwaena o na holoholona» aole, ua pili mai no ia lakou keia mea oka puuwni. Mai na ho!cholona laka a i na holoholona hihiu e hole ana ma ka iii hualala o ka Honun, ka loaa ana o keia mea o ka puuwai, pela no hoi na ' manu e lele hoolai ana ma ka ]eu*n, ua loaa no hoi ia lakou keia haawina hookahi o ka puuwai. Nolaila, eia kn ninau, oka Puuwai, heaha ]a ia ? Aole like o kn manao o na kanaka kahiko o Hawaii nei no keia mea 0 ka puuwai, manao mai lakou he wai ma!oko oia mea, nolaila kona inoa. Aki\, ua hoike mai o Hareve, kekahi kanaka naauao o Beritania, i ka maknhiki o ka Haku IS2O, i kona manao 110 ka holo ana o ke koko maioko oke kino. Hoike mai )a oia penei. "C> ka puuwai ke kumu o ke koko, a i ka u-pa ana o kekuhi aoao, holo ke koko maloko o ke Akemama, a manamaua malaiia, a pili pu .mena manamana makalii o ke kani-a-i e u-pa ana ika makani; malaila i ano houia'i ke koko, a lilo ka mea eleelo i ulaula, a hoi ; hou mai ma na aa liilii i huiia i eha aa, ua 1 kapaia Na koko akemnma. Komo iho la keia koko hou a maikai ma ka pepeiao hema j o ka puuwai, u-pa koke iho la ia, a komo ke j koko iloko o ka opu hema, u-pa ka opu hema, ja ho]o ke koko iloko ō ko aa lapuu, a mala- | iia aku ma na aa eleele e manamana aku ai |ma ke kino a puni. He makalii loa na ma- , namana, aole i ike makaia, alaila, huli hou ;ke koko ma na aa koko a kahe maiie mai a |hiki i ka pepeiao akau o ka puuwai, maluna ! mai kekahi a malalo aku kekahi. He koko ; eleeie keia a koino iloko o ka pepeiao, a kahe ke koko maloko o ka opu aioiu, u-pa iho la ia a holo hou aku ke koko ma ke akemama." Pela ka iioike ana inai a Hareve, aole nae i apoia e na kanaka naauao oia manawa, hoole kekahi poe me ka manao lokoiino ia ia ; aka, ma i» manawa, elua makahiki a keu, ua kaulana ia mea, aua heluia o Hareve me ka poe akamai. Aka, he hana nui ka ka puuwai maloko o ke kino o ke kanaka. Ua manaoia he 33 paona koko ma ke kino o ke kanaka, a he 75 u-pa ana i ka minute hookahi, a hookahi aunake koko e ipiha ai ka puuwai i ka u-pa hookahi ana, a lelua minute a me hapa ka poai ana o ko koj ko, he 24 poai an» i ka hora hookahi, a he '576 poai ana i ka la hookahi a me ka po. | He ikaika loa ka opu hema i ka u-pa ana ; i j mai la kekahi poe naauao, ua like me ke kai- : kai ana ona pouna he 100,000; aka, aole i akaka lea keia, eia nae he ikaika loa no. | Ua wahiia ka ka puuwai ika wahi uau-i |a paa loa, aole puka e komo ai kekahi mea, heaalele kttna, oia ka meae lawe a ike ko:ko nona, puka ia aalele ma ke kumu o ke ;aalele lapuu, a hoomanamanaia ma ka puu- | wai, a ua hoihoiia keia koko maloko n ka : pepeiao akau. He mau pani no hoi keia Ipuuwai. Aia ma ke kumu o ke aalele lapuu i keia maii pani, he a-a-pn paha ke ano ; nolai;la i knpaia'i lakou Na pani a-a*pu. Aia hoi 1 kekahi mau pani a-a-pu ma ke kumu o ke akemama, ua like me ko ke lapuu. O jka hana a keia mau pani ua like ia mo ka 'haku o ka pauma. | He mau aalele ko ka puuwai, eia kekahi jmau manamana o ke aalelelapuu, o ka inua, elua aalele no ka puuwai, o ka lua, oia ke , aalele pokole, a manamana oia i elua, o ka oa akau, a me ka iwilei akau, o ke kolu, oia ke oa hema ; ao ka ha, ka iwilei hema. O ; ke aalele oa, no ke poo ia, ma ke aalele iwi- | lei e hele ai ke koko ma na lima a manamana liilii malaila, o kekahi manamana ma ka pulima, aole e nui ka io mahina, qia ka mea ; e hiki pono ai ke kaha, i akaka'i ka pana ana , o ka puuwai, e hiki hoi ke kaha ma ke kauwahi oke kino. Ika pana wikiwiki ana o ka puuwai, no ka wela paha ia, ina e wiki- : >riki loa ka pana ana, he kapalili paha ia, a ina paha ua akahele a nawaliwali, ina e akai ka ua kok oke e pau ka upa ana o ka puuwai a kokoke make. Aka, ina e manao kakou e , ike pono i ke ano o ka puuwai, e pono ia kaI koo ke kii aku i kekahi he Kao paha, a he Puaa paha, a nana mea, ua like ia me ko ke kanaka. E malama pono nae i ke oki ana, opokole na aa, a i nana ponoia a maopopo na mea mawaho; alaila, kaha iho. E nana oe i kahi e oku ana ma kekahi aoao, a e kaha iho ! mai ka pepeiao a hala ilalo; alaila, e kaha ; i ka iua o na opu, e like meia, a e holoi i ka jwai aua makaukau. Ma keia mau mea,ua jike kakou i ka hana a ka puuwai maloko o Iko kakou kino, a me ke akamai o ka mea ; nana i hana iko kakou kino. Me ka ma* halo ika Nupepa Kuokoa. E aloha auinei, |ke hoi nei ko ka la wgia keikie luu ika wai olu !o ia kula. Kalalaupunaakko.naona. , Lahainaluna, Maui, Aug. 25, 1862.