Ka Nupepa Kuokoa, Volume I, Number 45, 4 October 1862 — Page 2

Page PDF (1.67 MB)

Ka Nupepa Kuokoa.

 

o ka huhui hookahi. O kau kuai iho nei no ia a hele aku nei."

                Ninau mai la o Debolo, " Heaha ke kuai ana no na huhui waina eono?" Hai aku la o Mele, " He kanakolu dala." O ke kuai iho la no ia o ua o Debolo i ka waina, a ninau hou mai la ia Mele, " Ei aku nei la manea i haele aku nei?" Kuhi aku la no hoi o Mele, " maanei aku nei la." O ka hele aku la no ia o Debolo ; a hala aku la kela, pane aku la o Mele ia Keaka Pepa. " E hele kaua a i kela puu la, alaila, ilaila kaua e noho ai; no ka mea, oia puu ea he puu kapu, he moo ka mea nona ia wahi, ua kau kanawai ia penei: Ina i komo ke kanaka maanei, alaila, make ia Debolo, a ina hoi i komo o Debolo ma-o, alaila, make i ka moo,"

                O ka hele aku la no hoi ia o laua nei a hiki i ua puu nei, o ka noho ana iho no ia o laua nei, i alawa mai ka hana o Keaka Pepa, ike aku la i keia kanaka i ka noho mai ma kela aoao a laua nei i hele mai ai. I aku la o Keaka Pepa ia Mele, " he kanaka la," i mai la o Mele. "o Debolo no," i hou aku la o Keaka Pepa, " e hele mai ha auanei maanei ma-mamake kaua."

                Hoole mai la o Mele, "aole ia e hiki mai maanei, no ka mea, he kapu keia wahi." Ia Debolo nae e noho nei ma keia aoao, e uwe ana oia i ke aloha i ke kaikamahine, oia uwe o Debolo a pau ka uwe ana, i mai la o Debolo me ka olelo mai, " Ae, o hele mamuli o ko kane, e hele ana nae oe mamuli o ko kane, e mainoino ana kou kino." Iloko nae o keia olelo liilii ana a Debolo oia wale iho no me ka lohe ole ia mai e laua nei; aka nae, ua lohe aku la no o Mele i keia mau olelo a Debolo.

                O ke ku ae la no ia o ua o Debolo, a o ka hoi aku la no ia i ka lani. O ka noho iho la no ia o laua nei, a poalima ka noho ana a laua i ua puu nei, o ka i mai la no ia o Keaka Pepa, " E iho paha au e ike i na makua o kaua, a e noho oe ia nei a hoi hou mai au." Ae aku la o Mele i ka manao o Keaka Pepa, me ka olelo pu aku nae o ua o Mele ia Keaka Pepa, penei : " O iho e ike i na makua o kaua, eia nae ka'u kauoha ia oe, mai noho hoi oe a honi i ka ihu o na makua o kaua, a me kou nui a pau, e waiho hoi a na'u e honi i ko lakou ihu." O ka ae mai la no hoi ia o Keaka Pepa i ka manao o ka wahine.

                O ka iho aku la no ia o Keaka Pepa a hiki keia i kai o ke kulanakauhale, ike mai la na makamaka o ia nei a me na makua, a me ka nui a pau. Hooho like mai la lakou me ke aloha nui loa, holo mai la na makua a lalau mai la i ka lima o Keaka Pepa me ka olelo mai e honi, hoole aku la o Keaka Pepa imua o na makua.

                Iloko o keia hoole ana a Keaka Pepa, i iho la na makua, " Ka ! kupanaha ke keiki a kaua, o ke aloha hoi keia no kona nalowale loihi ana, a mea aku hoi e honi, aole hoi he mea a aloha iki." Aka, e uwe ana no lakou nei, ia manawa koke no, holo mai la kekahi ilio a honi ia Keaka Pepa, o keia ilio, o ko laua hanau like ana no ia, nui hoi o Keaka Pepa, a nui no hoi ka ilio, hele no hoi o Keaka Pepa, hele no hoi ua ilio nei.

                I ko Keaka Pepa wa no i puka mai ai i ke kulanakauhale, ia manawa no hoi ko ka ilio puka ana mai i ke kulanakauhale. Iloko nae o keia honi ana o ka ilio ia Keaka Pepa, ua lilo koke o Keaka Pepa i ka manao naaupo, a malama ole hoi i ke kauoha a kana wahine i kauoha mai ai ia ia.

(Aole i pau.)

 

Ka Nupepa Kuokoa.

HONOLULU, OKAT. 4, 1862.

 

He Make Kupanaha!

                Ma Honolulu, i ka la umikumamahiku o Sepatemaba, makahiki hookahi tausani ewalu haneri me kanaonokumamalua, make Ka Hoku o ka Pakipika. He umikumamalua wale no na mahina o kona ola ana ma keia ao : a o kona mai i make ai, he nele i ka ea.

                Ke haohao nei nae kekahi poe no ka mea i oleloia, "'Ua make." He make loa paha keia, he maule wale iho no paha, a pohala hou mai ? Aohe akaka o ia mea. Eia ka mea i ikeia o ke ano o kona make ana, he hope pono ia o kona ola ana. Oiai e lapuu pakaawili ana oia maluna o kahi moe make, ua lawe e ia kona noonoo, lalau kana olelo, hu-a ka waha, a make ai oia he hehena! Oaka ae la kona waha, i ka i ana, " Ua make oia i na misionari, a ua pule anaana ia ka; a ua umiia ka kona ea e kona poe luna ponoi, a ua mu ia ka oia iloko o na Heiau e ka poe mu." Aloha ino! O ka make no ia o ka poe pegana! Hu hoi ka aka a ka olelo lalau ! Ehia la misionari ma keia Pae Aina ? Aole paha i kanaha ? A ke i mai nei ka Hoku Pakipika, " He nupepa ia no ka lehulehu." Eia nae ua make ia i keia poe misionari uuku! Auwe! Aloha wale ka nawaliwali!

                He mana anei ko keia poe haole misionari e kinai i ka makemake o ka lahui okoa? Kuhihewa ka Hoku Pakipika i ka olelo ana pela. Make no ka Hoku Pakipika ea! A he pepa nae paha ia na ka lehulehu ea ? Ahe ! A heaha la hoi ka Nupepa Kuokoa e ola nei ? No na Pake paha ea ? A ola ia i ko Kina poe ? Malia paha no na haole ea ? He olelo haole la hoi ko loko!

                Ke i mai nei ka Hoku Pakipika, " Ua pule umiia oia, ua anaana ia; ua mu ia."' Ina pela; alaila, na ka poe i makaukau ma ia hana, na lakou i pepehi ia ia. Owai la ka poe i ike i ka anaana ? Owai la ka poe makaukau i ka mu ? Na ka lehulehu no e hoomaopopo mai i keia.

                He mea mau no ka haule ana o na Nupepa ma na aina naauao, a o ke kumu ka o ia haule ana, oia no ka like ole o ka manao akea e pono ai, a e hooia ai i na mea a pau mawaho, a o ke kumu maoli no ia i make ai o ka Hoku Pakipika. Iloko o ka makahiki i hala ae nei, ua kukuluia ma keia Pae Aina elua nupepa hou ma ka olelo Hawaii. Piha opala kekahi, wahi a na kanaka, a he naauao ma ka waihona o kekahi.

                Ua halalo pono ia keia mau pepa e ka lehulehu, a ua koho kuokoa kela mea e like me kona ike he pono. Mamuli oia hana ana, ua hoopaa ka lahui Hawaii i ke Kuokoa, a ua hoopoholo aku i ka Hoku Pakipika. He leo akaka ia, he hoike i kipe oleia e hoike lea ana imua o ko ke ao nei a pau, ua makemake ka lehulehu o ko Hawaii poe kupa i ka maikai, ua hoopaa lakou i ka naauao, a ua kiola i ka naaupo.

                Pio e ka Hoku ! Lai, lai loa, lai mau ka pii ana ae o ke Kilohana Pookela o ko Hawaii poe keiki kupa ! Aole no i pau loa ke kina o keia pepa ; aka, ke lana nei ka manao e pii ae oia mai kekahi pono a i kekahi pono, a e lilo ia oia i Kilohana Pookela.

                Ua make no ka Hoku Pakipika ia ia iho. O Hoku hea la ka i kaena iho nei i ka nui o kona lai ? Owai la ka i hapai ae nei i kona leo ma na kuamoo o keia aina, e i ana, " He mau tausani ka poe i makemake, a i lawe hoi ia'u." Aole anei o ka Hoku Pakipika? A he wahahee anei kona kaena ana pela ? Ua holo pono ka hoi oe, aohe mea nana i keakea, a heaha hoi keia maule ana ou ? Ka-ha-ha ! ua umiia hoi au e kuu poe luna, " ua kalohe kekahi mau luna i ke dala !" ae pela no. " Like pepa, like luna." Koho iho nei ka Hoku Pakipika i poe luna kupono i kona manao, eia ka he poe apuka dala, na lakou e umi i kona ea, a make iho la ka Hoku Pakipika. Nani wale no hoi kona make ana ! E moe malie kona kino ma ka ilina ; ua hala ia i ke ala polikua a Kane.

 

NA MEA HOU O HAWAII NEI.

 

                NA MOI.—Ua holo aku na Moi i Nanakuli, Waianae, ma ke kakahiakai Poaha iho nei, ua maikai no ko laua ola, ma ka moku mahu Pele ka holo ana.

 

                NAUE I KE ALA HOI OLE MAI.—Ua make aku o Mrs. Kalakini, kekahi o na kupa o keia aina nei, ma ka la 29 iho nei o Sepatemaba, a ua luuluu kona mau kini e noho nei, no kona apoia'na mai e ka make, a me lakou hoi e uwe nei. Aloha ino ia.

 

                YOUNG HECTOR.— Ua kuaiia ka moku Young Hector e Wilcox, Richards, & Co, i moku e holoholo mau ai mai a nei aku a Kapalakiko, i pani ai i ka hakahaka o ka moku Speedwell i kuaiia iho nei.

 

                KALAMA.—Ke holo mau nei no ka moku maikai no na ka inoa Kalama, i na awa ma ka aoao kona o ka mokupuni o Kauai, oia hoi o Nawiliwili, Koloa, Waimea, a me na awa liilii e pili ana. E hoao mai no oukou e na a-u kai o Kaieiewaho ia ia i ike maka oukou i kona mama maoli.

 

                KILAUEA.—Ua ili o Kilauea i keia holo ana'ku nei, a ua ku mai oia ma ka la Sabati, aole no i poino nui loa oia, a e makaukau ana no paha e holo i keia malama'e nei Ua nui na pipi i kau mai nei maluna ona, a ua nui no hoi na pipi i make, no keaha la keia make? E komo ana nae ka mokumahu kialua Annie Laurie ma kona wahi i keia wa. Ma ka la 13 ae nei oia e holo mua ai, e nana i ka olelo hoolaha ma ka pepa o keia la.

 

                MELE NIKA.—Ua hoohuiia kekahi mau keiki Hawaii e ke kaula palupalu o ke aloha a ua lilo lakou malalo o ka nakii ana a ia mea hemolele i Komopane MELE NIKA, a i keia po lakou e oli ai. E hele ae no e na makamaka e makaikai ia kakou Hawaii nei, he emi loa ka uku e komo ai. Aia no i ka Hale Keaka lakou e mele ai.

 

                HAWAII NEI I KE KAUA.—Ua lohe mai makou ua lilo o Samuela C. Limaikaika, (ka Lunahooponopono iho nei o ka Hae Hawaii.) i Kapena no kekahi papakoa iloko o ka puali o ka Akau, a ua aneane e makaukau kona papa e hele aku iloko o ke kaua, aia paha a kaua kona papa koa, alaila kakou lohe mai i na hana a ke kanaka Hawaii ma Amerika Huipuia.

 

                RAIKI.—Ma na leta i hiki hope mai nei ua ike ia iho ka piha loa o ka Halekuai o Kapalakiko i ka raiki a nolaila, ua emi iho ke kumukuai o ka raiki i keia manawa ma ia wahi, a ua emi pu hoi me ke kumukuai o ka raiki me ka aa o Hawaii nei. He elua keneta wale no paha me ka hapa no ka paona hookahi, aole e kaa ka luhi, o ka poe mahiai ia mea; aka, aole no nae ia he kumu e kanalua ai kakou i ke kanu ana ia mea; no ka mea, ua maopopo aole e mau ana ka emi ana o ke kumukuai, a ua maopopo no hoi aole e loaa ka laiki maikai mai Amerika mai, iloko o keia manawa mai, a no Hawaii nei aku ka laiki maikai, e loaa'i i ka poe ai laiki o Kapalakiko.

 

                Ua loaa mai ia makou kekahi leta, i kakauia e J. Nakila, o Maliko, Haiku, Maui, no kekahi I-a kupanaha i ikeia ma ia Apana, a penei no kana mau olelo:

                "He wahi I-a Kupanaha, o kona loihi, elua iniha, a o ke anapuni ma kona opu, he hapalua iniha, a mai kona mahamaha a hiki i ka hiu, he ano like me ka Moo, a ma kona poo, he poo o ka I-a maoli, a o kona nuku ua like ia me ka nuku o ka Hinalea nuku-iwi, aole i ike ia kona wahi i hiki ai ke holo, ua ike ia paha keia I-a, ma kahi e ae, aole paha ? o kahi i loaa mai ai keia I-a mailoko mai no ia o ka opu o kakahi Oio i loaa i kekahi kanaka, a o Pulehu kona inoa."

 

                MARE.—Ma ke ahiahi iho nei o ka Poaha la 2 o keia malama, ua mareia ko makou hoa o ka iu o ka la, a me ka inea o ka makani welawela o keia aina aloha, oia o Geo. W. Mills Esq., ia Sarah Kamakina, na Rev. E. W. Clark i mare, a aia me laua ka waimaka aloha olioli o keia pepa.

                                Ka mare ma ke Kanawai,

                                He Hanohano no.

 

                NA KOMISINA.—Ua kohoia iho nei e ka Moi na Komisina nana e huli ke kumu o ka emi ana o keia Lahui, a me ka huli hoi i ka mea e pii hou ae ai, a eia na inoa : Ka Mea Kiekie Prince L. Kamehameha, Dr. W. Hillebrand, o Honolulu ; Dr. F. W. Hutchinson o Lahaina ; Dr. J. W. Smith (Kamika) o Koloa ; a me Judge J. Wight o Kohala, Hawaii. No ka mea, ma ke Kanawai, aia no iloko o na malama eono e hoike mai ai ua poe Komisina la ; nolaila, e hoomaka koke ana aha lakou i ko lakou hana i keia manawa iho, aia a hoike mai lakou, alaila, hiki ke hoomaopopo i na mea e pili ana i ka pono a me ka ole.

 

                AHA KAAPUNI O HAWAII. KAU O SEPATEMABA.—Ua hoomaka ka hana a ia aha ma ka Poaha la 4 o Sepatemaba, ka Mea Hanohano Judge Robertson ka Lunakanawai, H. L. Sheldon a me Judge J. Wight na hoa. Aole no he nui o na hihia i hanaia, a eia iho no ia :

                KE ALII vs MOHOMOHO.—Hoopiiia no ka pue ana i kekahi wahine, o Kona. Ahewaia; a hoopaiia 2 makahiki ma ka hana oolea.

                KE ALII vs HIKIAU.—Hoopiiia no ka mare Lehulehu, a ua ahewaia. No na kumu pono, ua hoopai oluoluia $1.00 me eono malama me ka hana oolea.

                KE ALII vs HOOHAI.—Hoopiiia no ka wawahihale, ua hooleia ka hoopii, a ma ke noi a ka Loio Kuhina C. C. Harris, ua hoihoi houia i ka Aha Apana e hookolokolo'i no ka aihue.

                KE ALII vs MALO.— Lawe i ka waiwai i waihoia ma ka lima e malama. Ua hoihoi hou ia i ka Aha Apana.

                KE ALII vs LILIKALANI.— Hakaka, hoihoi houia i ka Aha Apana o Hamakua.

                KE ALII vs KAMAKAWIWOOLE, A ME KALILI. —No ka hookahuli i ka pono, ma ke noi a ka Loio Kuhina, ua hoopauia ka koopii.

                KE ALII vs KAUALOHA.—Hoopiiia no ka aihue holoholona. Hookuuia.

                KE ALII vs PUHI.—Hakaka, ua hoihoi hou ia i ka Aha Apana.

                Ua noho iho ka Lunakanawai Robertson ma ke Keena a hiki i ka Poaono.

                KE ALII vs NUEKU, KAIA, A ME KUOHA.— Hoopiiia no ka wawahi ana a me ka aihue ana i na dala 135 mai ka hale mai o Puupuu, ma ka apana o Hilo ; ua ae mai no o Kaia a me Kuoha, i ko laua hewa, aka o Nueku, no ka maa no ona i ka paa i ka hao, nolaila, ku no ia ma ka hookolokolo, ua ahewaia e ka poe Jure, a ua hoopaiia oia he elima makahiki ma ka hana oolea ; a o na hoa ona he elua makahiki pakahi e hana'i ma ka hana oolea.

                KE ALII vs KAIAMA.—Hoopiia no ka wawahi hale a me ka aihae, ua ae mai no oia i kona hewa, a ua hoopaiia he elua makahiki, me na malama eono, ma ka hana oolea.

                He mau hihia waiwai kekahi, a i ka pau ana, ua hoopaneeia ka hana.

 

He kanikau no Kapela.

E Kapela e nou ke aloha,

Kuu keiki mai ka ai haaheo a ke dala,

Kuu keiki mai ka ai uahi ole a ka haole,

Kuu keiki mai ka wai wela a ka haole,

Kuu keiki mai kahi ia mili lima o ka Makeke,

                Auwe kuu keiki.

Kuu keiki mai ka la wela o Honolulu,

Kuu keiki mai na huina alanui o Honolulu,

Kuu keiki mai ka malu kukui o Kapauhi,

Kuu keiki mai ka wai a ke dala,

                Auwe kua hoa pili.

Kuu keiki mai ka la holo lio o Honolulu,

Kuu keiki mai ka ulu moku o Honolulu,

Kuu keiki mai ka la welawela o Kahua,

Kuu keiki mai ka wai o Kewalo,

                Auwe kuu keiki,

Kuu keiki mai ka ua paupili o Waahila,

Kuu keiki mai ka hale kanaka nui,

Kuu keiki mai ka ua lililehua o Kaau,

Kuu keiki mai ka ia Lamalama o ka aina,

Kuu keiki mai ka la holo lio o ke Kaha,

                Auwe kuu hoa pili.

Kuu keiki mai ka ulu niu o Kikii,

Kuu keiki mai ke kai o Kapua,

Kuu keiki mai ka lae o Leahi.

Kuu keiki o na holoholona o ke kula,

                Auwe kuu keiki.  D. W. PAUAHI.

Palolo, Oahu. Sept 23, 1862.

 

Na Palapala.

 

No ka ili ana o Kilauea.

E ka Nupepa Kuokoa e : Aloha oe :

                He mea minamina ia kakou ka ili ana o ka mokumahu Kilauea, no ka mea, he waa holo mama loa ia no ka malie a me ka makani, ma keia mau kai, mai ka la kunono o Honolulu, a hiki i ka pohu malino o Kona, kahi ana e holo nei i keia mau la. A he mea hiki paha ia'u ke wehewehe aku i ke kumu o keia ili ana, i na makamaka. O ke kumu o keia ili ana, o ka pili aina loa no o ka moku. Mai ko makou hoopuka ana mai mai loko mai o ka nuku, a hiki i Kawaihoa, he pili aina wale no ia. Alaila, kaawale aku i ka moana uliuli, lipolipo, a hiki ae mawaho o Haleolono i ka Lae o Kalaau, i nana aku ko'u hana, ano pili no iloko, i iho la au iloko o'u iho. " O ka ili wale aku no koe." Ia wa, hiamoe iho la au me o'u hoa, o ka iu o ka la o Lahainaluna, aole i lea iho ka hiamoe, o ka lohe ae la no ia i ka leo kahea o na hoa o ka moku, me ka leo pioloke, " Ili kakou e ! Ili kakou e !!" I puoho ae ka hana, a nana iho i ka huila, e hana ana no ia i kana hana, manao iho la aole la ili, eia ka iluna o Keolewa, o ka hora 3 no paha ia, a i ole, mamua iki ae paha. O ko makou wahi i ili ai, ua like no me 1 anana me na kapuai keu. I ke kakahiaka ana'e, hooleiia na heleuma ekolu o ka moku, mahope pono o ka moku, a pau ia na kaula i ka paa, holo aku o Hulupahu e ana i ka hohonu, a ua like no ia me ka mea i hoikeia maluna. Ia wa ua paahana like makou me ke kokua nui i ka hana ana, aia no kekahi poe e noho wale ana, a i ka nana aku o ka hapanui o ia poe no Hawaii. A i ka hiki ana mai o Rev. Polepe, me kekahi poe, kokua no lakou, a nana i kii aku i keia poe e noho nana maka mai ana, me ka manao ole i keia pilikia : aka, o na boy o Lahaina, eleu no lakou ma ka hana. A o kekahi mau apana papa liilii, ua pau i la laweia e ke kai, a ua ano ino no paha ka moku. A hiki i ka manawa i piha ai o ke kai, o ka manawa no ia i hemo ai, oia ka aui ana o ka la, a he keu no keia o ka ili loihi ana, mamua o ka ili ana i ka lai o Lele nei. A pela no ka pakele ana i Leahi, a pela no ko'u ikemaka alua ana i Maalaea, pakele no mai ili, oia ka hoomaka ana o na bipi e hooili malaila, a owau no kekahi maluna o ua moku la ia wa, a i ka lua no o ka hooili bipi ana, o ko makou ili no ka ia. Ina paha o ka ili a paa loa, ina ua pio ka oe ahi, pau ka oe hana. Ua pau ae la no, o ka ikemaka maoli no keia.  OHUAOKAMOKU.

Makila, Lahaina. Sept. 25, 1862.

 

Olelo pane aku.

                Ke hamumumu nei no, hauwalawalaau ka nukunuku pu oioi o ka poe luwahine puni kuauhau Alii, e pookela ko lakou Alii ana, maluna o na Alii nui e noho Aupuni nei. Oia hoi na moopuna a Kamehameha I. A ke olelo hoinoino nei no, no ke keiki Alii D. Kalakaua, a ke olelo nei no "Aole he Alii, aole, aole loa no."

                Ina he ike ole maoli ko keia poe luwahine wahaukele, i ka puni kuauhau, i na kupuna Alii o D. Kalakaua, a lakou e hoole manawaino nei, ko lakou opu kee moa. Ke hoike pololei aku nei au ia oukou i na kupnuna Alii nui o D. Kalakaua a'u i ike maka ai, i ike oukou, a i makapaa alua. Eia mai la ; a ku ko onohi. O Keaweaheulu, o Kameeiamoku, o Kamanawa, o Kalaninuiaiamamao, o Kamakahiapo kapu a Keawe, o kekahi mau kupuna Alii o D. Kalakaua i olelo ia maluna ae nei, o Keaweaheulu, o Kameeiamoku, o Kamanawa, o lakou no ko Kamehameha I., mau Kuhina Nui. Ia lakou no ke kuka pu ana me ka Moi Kamehameha I., i na mea nui a pau o ke Aupuni, ka pono, a me ka hewa, ka make, me ke ola. A no ke akamai loa o kekahi kupuna Alii o D. Kalakaua, o Keaweaheulu i na olelo e pono ai, me na olelo pololei imua o ke Alii, nolaila, ua kapaia kana mau olelo akamai o " Hanahua,"

                A o keia mau kupuna Alii o D. Kalakaua, i olelo ia maluna, he moopuna kuakolu o D. Kalakaua na lakou. Ua mau mai no ka noho Alii nui ana o kona mau kupuna Alii mai ka wa kahiko mai a hiki loa i kona mau makua Alii i keia manawa. A o kona mau makua no hoi kekahi, e noho Alii nei, no ka Ahaolelo Alii, a me ka Ahakukakukamalu, malalo o ko kakou Moi Kamehameha IV., a o D. Kalakaua no hoi kekahi iloko oia mau hana, nolaila, mahea la hoi e lilo ai ke keiki D. Kalakaua i kauwa na ua poe kuauhau hawawa nei, a akamai i ke kuauhau kuamuamu ? Olelo iho no paha auanei ua poe kuauhau nei, " Aole no he wahi pili o na kupuna Alii maluna ia D. Kalakaua, u-h-u, i ka ike, pela mai ka makole piheka malalo ka helei.

                Ina he makemake ko kekahi poe luwahine kuauhau, e hele mai e hoopaapaa me a'u ma na Mookuauhau o oukou o na Alii, ua makaukau no au. Ke papa aku nei nae au, mai hoopuka hou oukou i na olelo kuauhau kuamuamu i na'Lii, o hoopiiia oukou ma ke Kanawai, no ka mea, he Kanawai no ma ia ano e noho nei.  KAMAKAEHUKAI.

 

Makaikai ana

IA PIHANAKALANI.

E Ka Nupepa Kuokoa e ; Aloha oe :

                E oluolu oe e hookomo iho i keia mau wahi hua kuawa, ma kahi kaawale o kou kino, a nau ia e kalewa hele aku imua o ka poe nana i kuai kou kino, i ike mai lakou i ka puni kauoha a na kupuna.

                I ka la 19 o keia malama, ua pii makou e makaikai ia Pihanakalani kahi o Kauakahialii i noho ai me ke kaikuahine me Kahalelehua. He umikumamaha ko makou nui o ka pii ana. I ka makou pii ana a hiki i kahi o Hooleiokulu, (oia ko makou mea nana e alakai.) A pau ko makou paina awakea, pii loa makou a kekahi mau hale mauka aku, kukuku na lio. Pii wawae makou a kahi a Wailuanuiahoano i koi ai ia Hina e launa kino laua, kakali i ke kamaaina, a hiki mai. Kuhikuhi mai oia i na kupuna o Kauakahialii, aia no lakou ma ke kahawai kahi i waiho ai, a pauia.

                Pii ae la makou he wahi piina pali, a hala ia, komo aku la maloko o ku laau, o ka hele ana malaila, he kokolo wale no aole e pono ke hele ku, he hihia loa i ka nahelehele, kikeekee ke alanui i o ia nei. He loihi loa ka hele ana a liuliu puka loa aku i waho.

                I ko makou puka ana aku i waho, ike aku la makou i kahi o Kauakahialii i noho ai, he moku lehua ia, oia kona kahuahale. O ka inoa o ua moku lehua nei, o Pihanakalani no ia, o ka aina e waiho ana a puni ua moku lehua la, o Hookau ia, o ka puu e ku ana ma ka aoao Hema o ua wahi la, o Hanahanapuni ia, o ke kahawai a me ka mauna nui o Waialeale, ma ka Akau ia.

                Aia ma ke komohana aku ko Kahalelehua kahuahale, he moku lehua noia ma ka hikina Hema iki ae o ko Kahalelehua wahi, kahi o Kailiokalauokekoa i make ai, he moku lehua no ia. I ko makou nana ana, mahalo no i ka maikai o ka aina, he wai no e lana ana, ua kuia o hai a puni e ka lehua loloa, o waena, he lehua nee ilalo, he uki, he mahiki, a me kekahi mau mea kupanaha e ae no he nui wale ke ano.

                O ka inoa o ka aina mai o a o, o Hookau no ia, he wahi kahuahale wale iho no o Pihanakalani. Aole he aina nui, e like me ka mea i hoolahaia ma ka Hoku o ka Pakipika. Pela ke kamaaina nana i alakai ia makou. Me ka mahalo mau loa.  S. R. HAPUKU.

Niumalu, Kauai, Sep. 22, 1862.

 

Ka hookuikanono e polea

OLE AI KA AUWAE O J. P. KELIIKANAKAOLE.

E ka Nupepa Kuokoa e ; Aloha oe :

                Ua heluhelu iho au i neia mea ka pohaku e polea ai ka auwae o J. P. K., aohe he wahi mea a mahole iho o ka lae o J. P. K. i ua wahi papaa lepo nei o Koloa, a R. P. Heeia i pehi mai nei, aole paha i nana mua a ka a-la paa o Kaueleao, ina la paha ua poha ka lae o ka hai keiki.

                Wahi ana e i mai nei ua pono no, a ua pololei kona kapa ana mai i na Lahainaluna he poe hooio, hoakamai, hoomikioi, me he naauao la. Malia pela io paha, he ike'na kau, e ho-pe-pe ana no paha kamalii i ke komo ole i Lahainaluna, i loa no a komo aku ka hele mai la no ia a kuku ka io o ke Ahi, i loa no a paka mai, ka hoakamai mai la no ia, kaa e mai la no ia lakou ka oioi o Maui Hikina, ka hoomikioi mai la no ia me he poe naauao la.

                U, i komo la ka hoi i Lahainaluna e aha ai, e ao ai ka paha i ka pule kii, i ke kuhikuhi puu one, i ke kohikohi kupalalau, a pela aku. Kai no hoi i komo ilaila e ao ai i ka naauao, a he poe naauao no lakou a pau, aole no hoi no ko ke keiki komo ana aku i Lahainaluna e kahuli ae ai kona ano, e like me kona ano, i kona wa i komo ole aku ai, pela no ia ke hiki aku ilaila, na kona manao iho ka hookiekie ia ia iho.

                Ke mea mai nei paha kuu hoa, kai no hoi i pane ia aku pela i na makahiki i hala iho nei la, hele mai la ka poe Lahainaluna e paio me Pomaikai ma ka halepule ma Roma, me ke ano hoakamai, hooio, hoomikioi, kahi waha imua o Pomaikai, aole nae he noonoo. Malia no hoi paha elua no hoi, a ekolu mau wahi Lahainaluna oia kama, ko lahui mai nei no ia pau ana o Rev. A Kaukau, Rev. Kauwealoha ma, ka poe Lahainaluna i pilipili aina ole mai i keia hana. A he hewa no ia hoi ka J. P. K. i hai aku ai, he pono no na na manu nana i pao ko huewai, ilaila oe e hoahewa aku ai, inoino hewa ka inoa o ka poe maikai, i kaa malalo o ka inoa Lahainaluna, i kau kuamuamu i na kui e eha ai ia poe.

                E ike oe i na haina o na ninau Owili pauda au i hoolapalapa mai ai, me ke kuhikuhi aole he mea nana e kinai aku, eia no ia mea maanei. Ua ike hoi oe i na ninau waha Liona au i hainaia aku nei e J. P. K., a o keaha aku koe ? O na ninau a J. P. K., aole oe i hai mai i na haina, no ka paakiki loa no

paha ea ? Eia mai no hoi ha na wahi ninau akaka la, a loaa hoi ia, alaila, e hoihoi aku

au i kuu mahalo nui nou, a me na haina o

na ninau Owili pauda au. E unuhi mua i na manao kue mailoko aku o ke kino, alaila olu ka manao i na hoa noho o kou hale.

                Eia na ninau kaamola a ke keiki o Maunahoomaha, nau ia e hooaiai mai i ka lehulehu o na puuwai kapalili, e ake mai nei e ike i ke akamai o R. P. Heeia.

                1. Der Acome von Reiden gefallt Cuch am beften, der ebrliche, uncigeunuszige Arine oder der groszmuthige Reiche?

                2. Der menfch kommt nackend auf die Welt neckend musz er wieder dahin tahren, und von all feimer Muhe szann er szeine

Frucht mitnehmen als—die Frucht feiner?

                E unuhi mua ae oe ma ka olelo Hebera, a malaila mai i ka olelo Hawaii.

                3. Kolia mai i pau ka alu, i hele a pauhakaki luna olohaka o lalo, i olokea no Ku no ka alewa i ka anuu ?

                4. Kohea ia iho i pulapula na na Hu ou i i alana kau i ka aleo, no ka ahihi kaupea o ka anoho o kou wai auau, he meu noho i ka apua kehau ?

                E wehewehe mua mai oe i ke ano o keia mau pauku ma ka olelo Hawaii, (no ka mea, aole i lohe pinepineia keia kahea ana iwaena o ka lahui opiopio i keia manawa,) a mahope e unuhi ae ma ka olelo haole, a malaila aku i ka heluhelu pololei ana ma ka olelo Hebera.

                5. Neque enim eminentes virtutes se etabatur et rursum vitia oderat?

                6. Domitanus aliguoties sic dictus Philostr in vit ?

                E unuhi mua ma ka olelo Farani, alaila, wehewehe mai i ke ano ma ka olelo Hawaii.

                E wiki oe i ka hoike mai i ke ano, o kali makehewa aku auanei ka lehulehu e ake mai nei e ike i ke akamai hohonu, o ke one hanau o na keiki Hawaii, oiai e kalae ana ka lani, a aole hoi he mea nana e alai aku kou noonoo maikai ana. Owau no me ke aloha

W. KAPAHUKULA.

Lahaina, Maui, Sept 21, 1862.

 

Raiki ma Oahu.

E ka Nupepa Kuokoa e ; Aloha oe :

                Ua ike iho nei au ma kou Helu 42, o ka la 13 iho nei o Sept., a ma ia Helu au i ike ai i ka manao o kuu makamaka o J. Kaipuholo, kuu hoa o ka ili ulaula hookahi, keiki papa no Honokane. E hai mai ana ia i ke poho o ka raiki, ua hai mai no i ka nui o na loi ehiku, a iloko o keia mau loi ehiku, e ninau kakou? Heaha ke kumu i poho ai o ka raiki ? Eia paha, ua ohi paha ia i ka wa opiopio, a i ole ia, ua hina paha i ka makani, o ia paha ke kumu o kona kanalua ana ; aka, ua hai mai no ia ia kakou, i ke kumu o kona hookulanaia mai o ka emi loa ka o na keneta ekolu o ka raiki, pela ko kakou ike ana iho ma ka eleele o ka inika, a me ke keokeo o ka pepa.

                Eia ko'u manao malaila, i na he mau loi mahuahua iki keia, eia ka'u e hai aku i na ehiku loi, alaila, ua maopopo ae la, Eia ka haina no ka loi hookahi, he $42.37 1/2, oia mai na hoike e ike ai oe. Eia ma ka mokupuni o Oahu, ma ka apana o Koolaupoko, ma ke Ahupuaa o Kaneohe, ke hai aku nei au ia oe i ka poe kanu i ka raiki ma Kaneohe nei, hookahi loi o Naehuelua (k.) eia na dala $43.37 1/2, e nana kakou i ka waiwai o ka raiki, no ka mea, eha wale no malama o ke oo no ia o ka raiki. Aole pela ke kalo, elua makahiki oo ke kalo, hookahi me ka hapa kekahi, aole pela ka raiki, ua ike no au i ka hihi ana o ke kalo, aole pela ka raiki.

                Ua hai mai nei kekahi kanaka ia'u, i ka wa ana i kanu ai i ke kalo, a kuai aku oia i ke dala he $2.00 wale no, a i kona kanu ana iho nei i ka raiki, eia ka nui o na dala $42.87 1/2, e nana pu mai kaua e kuu hoa—e ia ke dala o ka raiki, i na elua kanu ana he $85.75, ua akaka no na paona 1,432; i na e hoolawe mai oe i na keneta o ke eke, alaila, e maopopo no auanei na dala, a me na keneta, o ka inoa o keia kanaka o Kahuakai (k.) Eia no kekahi kanaka kanu raiki o Kulailua he $42.62 1/2. O ke pookela keia o ka hana dala, i mai nei o J. Kaipuholo, he poho ka ka raiki, he poho ka uanei ka pokeokeo, hoohoihoi makuahonowai ka ka raiki.

                Wahi hoi awai ka hoohoihoi makuahonowai, i ka pokeokeo e-a? Ua nui wale na kanaka i pokana i ua mea he dala, o Puhili, kekahi kanaka i loaa na dala he $37.25, no kana loi raiki; ua ike ae la no paha oe i na hoike e maopopo ai ka oiaio. Aole o makou kanalua i koe, ke okalakala mai nei na kane me na wahine i ka hana raiki. Eia kekahi mea hai aku ia oe, ua like ka loi raiki me ka loi kalo, ua kuaiia iho nei kekahi mau loi kalo elua ; ma ka loi mua he $15.00, a ma ka lua he $7.00. E nana mai oe i ka raiki,