Ka Nupepa Kuokoa, Volume I, Number 46, 11 October 1862 — Page 2

Page PDF (1.79 MB)

Ka Nupepa Kuokoa.

 

kahu , " E lele iho hoi oe i lalo i wai no'u iloko o ke bola." "Ina he makewai kou, e lele iho no oe ilalo e inu ai, aole au he kahu nou," wahi a kahi kahu. No kona makewai loa, nolaila, lele iho la ia i lalo e inu ai. Ia ia e inu ana, olelo ae la ua mau kulu koko nei. " Ina paha e lohe ko makuahine i keia, haki paha kona puuwai." Manao iho la oia ua hoohaohaoia ia; aka, aole nae oia i olelo aku, a ee ae la no keia i luna o ka lio.

                Holo aku la laua nei a hala kekahi mau mi le, makewai hou no keia no ka wela loa o ka la, a i ka hiki hou ana o laua i ka auwai, olelo hou aku la no ia i kahi kahu e ukuhi i wai, no ka mea, ua poina iho la no keia i na olelo huhu a kona kahu i pane mai ai. Aka, pakike hou mai la no ua wahi kahu nei e like me mamua. Lele iho la no keia i lalo inu i ka wai, a noho iho la keia i lalo uwe; a olelo hou ae la no ua mau kulu koko nei, " Ina paha e lohe ko makuahine i keia, naha maoli kona puuwai'" Ia ia i kulou ai e inu i ka wai, haule aku la ka hainaka iloko o ka wai, a laweia aku e ka wai me kona ike ole, no ka mea, ua nui loa ke kaumaha o kona manao. Aka, ua ike aku la nae ua wahi kahu nei ia mea, a piha loa iho la ia i ka olioli, no ka loaa ana iho la ia ia o ka mana, a nele iho la kona haku ia mea. I kona hoi ana aku e ee ae i luna o kona lio, olelo aku ke kahu, " No'u o Falada, a e a-e oe maluna o ko'u lio." A ke-na aku la ua kahu nei e wehe i ke kapa alii ona, a e haawi mai ia ia ; a mahope loa, koi aku la ua kahu nei, e hoohiki mai kela, aole e olelo ia mea i kahi o ke alii; ina ia aole e hoohiki aku, ina ua powaia. Aka, ke nana nei ka lio ia mau mea a pau loa. Ee ae la kahi kauwa maluna o Falada, a ee ae la ke kaikamahine alii maluna o ka lio o kahi kauwa ona, a hele aku la laua nei a hiki i ka hale alii.

                Ia manawa, he mea e ka nui o ko lakou olioli i ko laua hiki ana aku, a holo koke aku ua keiki nei a hapai mai i ke kaikamahine kauwa i lalo, no kona kuhihewa o kana wahine ia, a laweia'ku la ia e like me ke ano o ke alii, a o ke alii maoli, hoonohoia i ka hale i lalo. Ia manawa, me he aha'la la ia nana ana aku a ke alii i lalo a ike i ua kaikamahine nei, a olelo ae i ka maikai o ua kaikamahine nei ; hoi ia a ninau i ka hunona, Owai la kana mea i lawe mai ai ? " O ! he kaikamahine na'u i lawe mai nei i hoahele no'u," pela aku keia kauwa hookano; e haawi aku i hana nana, o ulu ae auanei me ka molowa. Aohe he hana a ke alii nona, aole no ia i ike i kekahi mea e ae, a mahope olelo ae, " Aia he wahi keiki nana e malama nei ka Nene, o kana ke kokua aku." O Conorado ka inoa o ua wahi keiki nei; a hele pu iho ua kaikamahine nei me ia i ka malama Nene. Mahope koke iho no o keia, olelo aku ua wahi wahine hoopunipuni nei i ke alii, " E kauoha oe i ke kanaka e hele mai ianei i mea nana e oki ke poo o kuu lio; no ka mea, ua hoonaukiuki mai oia ia'u ma ke alanui." O ka oiaio, ua makau ke kauwa o hai ka lio i kona hana ino ana i ke kaikamahine alii, a olioli loa iho la ia i ka aeia ana e make ua lio nei. I ka lohe ana o ke kaikamahine alii ia mea, olelo malu aku ia i ka mea nana e oki ke poo o ka lio, ina ia e oluolu e kakiaia ke poo o ka lio ma ka puka ana e puka pinepine ai me na Nene, i mau ai kona ike i kana mea i maa, o kona lio kahiko ; a ae mai la no hoi ua kanaka nei, a o ke okiia'e la no ia o ke poo, a laweia ma ua wahi nei e kau ai. I ke kakahiaka nui, ia laua e hoa ana i ka Nene malalo aku o ua wahi nei, olelo ae la ia,

                "O Falada, o kou wahi ka keia e kau ai?" Pane mai la no hoi ua poo lio nei,

                "E ke kaikamahine alii, o kou wahi ka keia e puka ai ? Ina paha e ike ana ko makuahine i kou poino, alaila, e naha maoli ana kona puuwai."

                A pau ia kamailio ana a laua, hoa aku la laua nei i ka Nene a hiki i ke kula, noho iho la ia e wehe i ka lauoho gula ona; a no ka maikai loa, nolaila, makemake o Conorada e l oaa ia ia i elua lauoho, e kahea ae ana ua kaikamahine nei i ka makani,

                "Pa mai, pa mai ka makani,

                A puhi aku i ka papale o Conorada;

                Ke kaa ala ma i noho oe,

                A pau kuu lauoho i ke kahiia."

Ia mana wa koke no, e pa mai ana ka makani, a puhiia'ku la ka papale o ua wahi keiki nei, a alualu aku la ia, a i kona manawa i hoi mai ai, ua pau ka lauoho i ka hanaia, nolaila, aole i loaa ia ia kekahi lauoho hookahi. No ia mea, huhu loa iho la o Conorada, nolaila, aole ona pane aku, a noho iho la laua e malama i ka Nene me ka pane ole, a hiki i ka manawa e hoi ai. Ia kakahiaka nei puka mai la no laua nei ma ua wahi nei, a olelo ae la no ua kaikamahine nei e like me mamua.

                "O Falada, o kou wahi ka ia e kau ai ?"

                A pane mai la no ke poo lio,

                "E ke kaikamahine alii, o kou wahi ka keia e puka ai? Ina paha e ike ko makuahine i kou poino, alaila, e naha maoli kona puuwai."

                A mahope iho o ka hiki ana o laua nei i ke kula, hoao hou no o Conora da e kali i kekahi lauoho. Kahea hou ae la no keia i ka makani, a puhia houia aku la no ka papale o Conorada, lilo aku la no ia ilaila e alualu ai a hoi mai ua pau ko ianei lauoho i ka hanaia. A mahope iho o ka hoi ana o laua nei i ka hale, hele o Conorada a olelo aku i ka Moi, aole ia e malama hou ana i ka nene me ke kaikamahine kauwa, Ninau mai ka Moi, "No ke aha?" "O! he hoonaukiuki loa ia ia'u a po ka la," pela aku o Conorada; a kauoha mai la ka Moi e hai aku ia i na mea a pau ana i ike ai. Olelo aku la no hoi ua keiki nei, i na kakahiaka a pau a laua e puka ai, o ka hana a ua kaikamahine nei ka olelo me ke poo o ka lio, a me ka olelo mai o ke poo ia ia; a ina laua e hiki i ke kula, kahea kela i ka makani e puhi i ka papale ona, me ke alualu ona a loihi loa. I ka pau ana o kana olelo, kauoha mai la no ke alii e ho-a hou no laua i ka nene i kekahi kakahiaka ae; a o ke alii i ua kakahiaka ae, pee ae la ia ma kahi o ke poo lio e kau nei, a lohe aku la ia i ka olelo aku o ke kaikamahine i ke poo o ka lio. A pau ia, hahai loa aku la no ua alii nei a hiki i kahi a laua la e hanai ai i ka nene, a pee ae la ia iloko o ke opu nahelehele, a ike aku la ia i ke kaikamahine a me Conorada e ho-a mai ana i ka nene, a mahope iho noho iho la ilalo e wehe ai i ka lauoho, a kahea ae la i ka makani. Ike iho la ke alii i ka pa ana mai o ka makani, a me ke puhiia ana o ka papale o Conorada e ka makani.

                O keia mau mea, ua ikeia e ka Moi, a ho i aku la ia me ka ike oleia; a i ka hoi ana aku o ke kaikamahine kahu nene i ke ahiahi, lawe ae la ka Moi ia ia a ma kahi e, a ninau aku i ke ano o ia mau mea. " Aole e hiki ia'u ke olelo aku ia oe, a i kekahi kanaka e ae, ua hoohiki au, aole au e hai i ko'u mau pilikia; i na aole au e hana pela, i na ua powaia wau." Aka, koi loa aku ka Moi e hai aku, aka, aole ona noho a hai iki a mahope olelo aku ka Moi, " Ina aole oe e hai mai ia'u, alaila, e hai aku oe i keia kapuahi." Hele aku la keia a ma kapuahi noho, a hai ae la i kona moolelo; " Eia au maanei kahi i noho ai," wahi ana, " ua haaleleia e na mea a pau; aka, he kaikamahine no nae au na ka Moi, a he kauwa ko'u mea nana i hana apiki iho nei, a ma ia mea ua laweia ko'u lole alii, a me kona lawe pu ana i ko'u wahi ma ka aoao o ka'u kane, a lilo iho nei au i kahu nene. Ina paha e lohe kuu makuahine i keia, naha paha kona puuwai i ke aloha." Ia manawa, e ku ana ka Moi mawaho o ka pukauwahi kahi i hoolohe ai, a i kona lohe ana, komo mai la ia a lawe aku ia ia mai kapuahi aku. Ia manawa, hookomoia keia i ka lole alii, a he mea kamahao maoli ke nana aku no ka nani loa; a kahea aku ka Moi i ke keiki ana, a olelo aku, he wahine wahahee ka wahine ana i lawe ai, a he kahu no ia no keia kaikamahine, a he alii maoli keia.

                Olioli loa iho la ke alii opio i ka ike ana i ka ui loa o keia kaikamahine, a me kona oiaio ; a haiia ae la ka ahaaina, a kauohaia aku na mea a pau e hele mai. O ke kaikamahine kauwa ma kekahi aoao, o ke kaikamahine a ke alii ma kekahi aoao o ke kane a laua. I ka wa i pau ai o ka ahaaina, haawi aku ke alii makuakane i nane i ke kaikamahine kauwa. " Heaha la ka pono o kekahi, iloko o kekahi ano, i ka hoopunipuni ana i kona mau haku." Olelo koke aku ua kauwa nei, hookahi wale no mea pono ia mea o ka hookomoia iloko o ka pahu i kakiaia i ke kui a wanawana, a i elua lio ka mea nana e kauo maloko o na alanui a hiki i kona wa e make ai. " O oe ia wahine," pela aku ke alii, "a ua hai mai la no oe i kou hoopai, a e hana kokeia aku ana ia mea." Hana kokeia iho la ka hoopai, a mahope iho, mare ke alii opio i kana wahine, a noho pu laua i ke aupuni me ka oluolu.  J. W.

 

Poe Hui Mahiai.

E k a Nupepa Kuokoa e ; Aloha oe :

                Me ka lana no o kuu manao ia oe e noho nei, e puka mai ana no kuu wahi puolo ia oe, ma na kow a nui palahalaha o kou kino, oia hoi keia, " Poe hui mahiai." Akahi no ko kaua launa mua ana, a o oe ke Kilohana Pookela o ka Lahui Hawaii nei. Eia ka mea hou ma Puapuaaiki nei, Holualoa, North Kona, Hawaii. Ke hui mahiai nei hoi kekahi poe keiki, ke hana nei lakou me ka ikaika i loaa ia lakou.

                Eia hoi ko lakou mau inoa, o N. P. Ikeole, o Mauae, o Liloa, a me Kekaula, o ko lakou huina eha no. Penei ka rula o ka lakou hana hui mahiai ana, he umi wala ana i ka laau i elima kubita ka loa, a oia iho la no hoi ka loa, a o ka laula hoi eono wala ana i ua laau la, a oia iho la no hoi ka laula. Eia hoi, i ko lakou hana ana, o ka la mua o ka hebedema ia N. P. Ikeole, a o ka lua o ka la ia Mauae, i ke kolu o ka la ia Liloa, i ka ha o ka la ia Kekaula, a pela mau no hoi lakou e hana nei, i eha la hana o ka hebedoma. Alua malama ko lakou hui mahiai ana, ke ulu nei ke kalo a me ka uala, kope, &c.

                He mea maikai keia i ka poe manao hana, aka, i ka manao o ka poe moloa i ka hana, he mea lapuwale keia o ka mahiai ia lakou. Nolaila, ke paipai nei au ia kakou e ka lahui Hawaii, e lilo kakou i poe lawelawe ma na mea a pau. He mau iho la ia wahi manao, ke hoi nei ko Kaholo keiki, ke kuehu mai la ka lio i ka lepo. Me oukou ka manaolana e ua hoa.  N. L. KAMANAOKAULIKE.

Ho lualoa, Kona Akau, Sept. 4, 1862.

 

                PAI HEWA.—O S. Ka iu ka inoa pololei o ka Luna Auhau o Anahola, Kauai, aole o S. Kaui, e like me ka mea i paiia e makou i keia pule aku nei.

 

Ka Nupepa Kuokoa.

HO NOLULU, OKAT. 11, 1862.

 

PULUPULU, PULUPULU.

NO KA NUI O KA MAKEMAKE E kanu na kanaka o keia Pae Aina i ka Pulupulu, nolaila, ke ae nei au e lawe i ka Pulupulu, i kanu ponoiia e ke kanaka Hawaii, i uku no ka

" NUPEPA KUOKOA."

                Pen ei:—O ke kanaka Hawaii e haawi mai ia'u ma Honolulu nei, i na paona pulupulu maikai i kanuia i Hawaii nei, he umi (10;) e loaa ia ia ka PALAPALA HOOKAA no ka " NUPEPA KUOKOA " Buke 2, no ka makahiki 1863. E lawe ao au i ka pulupulu i pau i ka waeia, a i wae ole ia ka anoano.

                Auhea oukou e ka poe i nele i ke dala, me ka makemake nae e lawe i ka Nupepa. E hele oukou e kanu i ka pulupulu, alaila, e loaa no ia oukou ka Nupepa, a me na pono e ae o keia ola ana.

                EIA HOU.—E kuai no au i ka pulupulu maikai a pau i kanuia e ke kanaka maoli iloko o ka makahiki 1862, me ka uku i

20 KENE KA NO KA PAONA HOOKAHI,

oia hoi ka $5 .00 no ka 25 paona. Aka, i na e hoolaha kekahi poe Kalepa o Honolulu nei, e uku ma ke dala maoli no ka pulupulu, alaila, aia no i ko'u manao ke kuai aku a me ka ole, mahope o ko lakou hoolaha ana. No ka mea, ua makemake wale no au e paipai aku e kanuia keia kumu waiwai hou, ma keia Pae Aina. Nolaila ko'u hooia ana'ku i ka lehulehu, i hiki ia lakou ke kuai aku i na mea a pau a lakou e kanu ai.

Owau no o   H. M. WINI,

Luna Pai o ke Kuokoa.

Honolulu, Oka. 18 62.

 

E NA MEA LAWE " KUOKOA :"

                Ua holo ka hana i ke Kuokoa me ka ol ioli a me ka mahalo nui. Ua loaa mai ia makou i keia mau la iho nei, he kanalima inoa hou no keia pepa, ke Kilohana Pookela o ka Lahui Hawaii. Anolaila, ua kukulu paaia ka manao iloko o ko makou naau, e kukulu paa i ka hoonani ana i keia pepa me na mea i ku ia i ka makemake o ka puuwai Hawaii, me ka hoolilo hoi ia ia i mea nana e hoohauoli, a i mea makamae hoi no keia lahui.

                Ua imi makou me ka ikaika nui, e hooi ae i kona nani mamua o ka nupepa a na haole, ma ka haawi ana i na nu hou o na aina e mai, me ka hoolako ana i na kii maikai, i mea e hoikeike aku ai i ke ano, a me na mea i hanaia ma ke kahua kaua o Amerika Huipuia. Ua hoolilo minamina ole aku no makou i ke dala a oukou i lokomaikai ai ma ke kokua ana mai ma ka lawe ana i keia pepa; aole no ko makou lealea a pomaikai iho ; aka, i mea e hoonani ai i ka pepa, a i hoomaopopo ai hoi oukou, me ka lawe mai i na mea nana e hoonaauao aku ia oukou, a me ka lawe mai no hoi i na mea e ae e hoopomaikai ana ia oukou. A aole no hoi he mea i ikea ma ka moolelo o Hawaii nei, e like me keia.

                A ua hoopihaia mai makou i na manao mahalo nui no na makamaka aloha nana i kokua mai i keia pepa, i paiia, a i hooponoponoia hoi e ke kanaka Hawaii, ka poe maoli no hoi o ko la kou one hanau ; ka poe no hoi i huli me ko lakou naau, a me ko lakou ikaika a pau e imi i na mea e hoopomaikai mai ai i keia noho ana, i hiki ai hoi ia lakou ke ike me ka eleu me ka imi ana i na mea o ka ike a me ka waiwai. E hoomau mai no e na makamaka i ke kokua ana mai i keia pepa, a na makou no hoi ia e hoolilo aku i ua mau dala'la, a oukou e kokua mai ai, i na mea nana e hoolako mai i ka oukou nei pepa i ka nani a me ka hiwahiwa.

                Ke lana nei no ko makou manao e hoomau aku no i ke pai ana i keia pepa no na makahiki he umi e hiki mai ana, ke hookuu mai ke Akua i ke ola no ia hana. E hoopuka ana ka Buke 2 o keia pepa i ka la 3 o Ianua ri, M. H. 1863, a ke lana nei no ko makou manao e hoomau hou aku no ka poe e lawe nei i kona kino i makahiki hou aku, a e hoomakaukau iho no hoi i na wahi dala elua o kona ola i hiki ai ke uku mai i ka wa a ka luna e hele aku ai. Oia no ka rula o na haole, a oia wale no hoi ka rula kupono e hiki ai ke kukulu paa i ka nupepa Hawaii maikai. A ina oukou e uku i ka pau ana o ka makahiki, alaila, e hoopilikia auanei oukou i ka poe pai palapala, a e hoihoi hou auanei i ke au kahiko ka liilii o ka pepa, e like iho nei me ka Hae Hawaii, Elele a me ka Nonanona. Aole o oukou makemake i keia mea, no ka mea, e hilahila auanei oukou a pau.

                I pai makou i keia pepa i mea e ao aku ai ia oukou, a i hooholo mua'i hoi i keia lahui i ka moana luaole o ka naauao. E like me ka olelo o ka wa kahiko,—" He mana ka naauao," oia hoi, ua oi ka mana o ka olelo a ka mea naauao maluna o kona hoa naaupo. A ua lehulehu wale no hoi na mea o ia ano, a kakou no i ikemaka iho ai. O ka poe haole naauao ua imi lakou i ko lakou ola, a me na pono o keia ola ana, ma ka hana o ko lakou lolo a me ko lakou mau manao, a o ka haole i ao oleia ua hanaia me kona mau lima, i na hana kaumaha, a pela no hoi kakou o Hawaii nei. O ka poe i aoia, lilo he poe Kuhina, he poe Loio, he mau Lunakanawai, a pela wale aku; aka, aole he loaa o ia mau noho ana hanohano i ka poe i ao oleia, a aole no hoi he hikiwawe mai o ka loaa ana o ka waiwai, e like me ka poe i aoia.

                Eia iho malalo nei he wahi moolelo kupono ke hoohalike ia naauao me naaupo. Ua hoikeia ma Inia K omohana, ka makamae io o ke akamai a me ka naauao, a eia no ua wahi moolelo la:

                "He mau makahiki mamua'ku nei la, e noho ana kekahi nika kauwa ma ka Mokupuni o Kuba, a i kona wa uuku, ua hoike mai oia i kona ake nui e ike i ka naauao, a e aoia no hoi, a ua aoia oia, a ua kaulana no hoi no kona akamai i ke kaha Kii a me ke Ana Aina; a no ia mea, ua hoolimalimaia oia ma na hana nui a pau o ia wahi. A ua makaukau no hoi oia i ke kamailio ana i na olelo elima ; aka, he kauwa no nae oia ia manawa, a pela no hoi kona ohana a pau ; a ma kona akamai a me kona malama no hoi, a nolaila, ua hiki pono ia ia ke kuai ia ia iho i lanakila'i. Aole nae oia i hana pela ; aka, ua kuai oia i ka lanakila o ka mea makamae a kona puuwai—kana wahine, a pela no oia i houluulu ai i dala, aole no hoi i liuliu iho, ua kuai oia ia ia iho, a ua loaa mai kona lanakila, ua pii nae ke kumu kuai ona i loaa ai. No ka mea, he kanaka makamae loa ia i ka Moi o Sepania. A ma ia hope iho, ua pau loa kana mau keiki i ke kuaiia e ia no, eono ko lakou nui. A ua make oia i ka 100 o kona mau makahiki, a ua hooili iho no hoi oia i ka waiwai i kana mau keiki, a me ke kaulana no hoi o kona inoa." Noloko mai ia o ka naauao.

 

NA MEA HOU O HAWAII NEI.

 

                PAPA MAIKAI.—Ua hiki mai nei ka moku papa o Kamuela, kaikaina o Kimo Pelekane, me na papa, pine, kua hale, a me na mea no a pau e pili ana i ka hana hale, a nolaila, ua hiki i na kanaka Hawaii a pau ke hele ilaila e kuai ai, me ke emi nui o ke kumukuai.

 

                KA O DD FELLOW.—Ua kapiliia iho nei ka moku kialua maikai o Odd Fellow, a ua pau na hemahema a pau o kona pauku kino, a ua makaukau oia e holoholo hou mawaena o keia mokupuni a me Kauai, ma Hanalei, nolaila he moku maikai loa ia no na poe aukai oia wahi, a he Kapena maikai oluolu no hoi oia o Capt. Joeseph Morse, (Keo,) he hiki i ka poe a pau ke hilinai mai ma kona malama pono ana i na ohua, a me na ukana i waihoia ma kona lima.

 

                O ke kumukuai o ke kope ma ke kulanakauhale o Rikemona, mokuaina o Vereginia, he $28.00 no ka paona hookahi; a no ke ki hoi he $5.00 no ka paona. Aole no o kanamai. O ke kumu e keia pii nui ana o ke kumukuai, oia no ka paa o na awa o ka Hema i ke paniia e na moku aupuni ; nolaila, ua hiki ole ke laweia mai ia mau mea ai mai na aina e mai.

 

                KAUKA S. PORTER FORD.—Ua hoi hou ae nei ke Kauka kaulana S. P. Ford (Kauka Poka) ma ka oihana lapaau, a ua wehe ae nei i kona keena ma ka rumi e pili la me ke keena o ke Kanikela o Ame rika Huipuia. O Kauka S. P. Ford ke kahuna o ka Halemai o na Luina mai o Amerika Huipuia ma keia Pae Aina. Pomaikai ka poe e makemake ana i kauka, i ka hoi hou ana ae nei ona ma ia oihana.

 

                PULUPULU.—Ua ike makou i ka pulupulu i kanuia e ka Mea Hanohano Ioane Ii ma kona aina ma Pawaa, a ke piha nei makou i ka hauoli a hanini mawaho, i ka hai aku i ka lehulehu i ka maikai maoli o ua pulupulu la. Ua haiia mai makou o ke kumukuai ka o ka pulupulu ma Amerika Huipuia, he 25 keneta no ka paona hookahi. A nolaila, e na makamaka o ka aina awaawa uliuli o Hawaii nei, e pono e ala'e kakou a e hoopili aku i ke kumu alakai a ko kakou makamaka hanohano i waiho mai nei imua o kakou, a e kanu i ka pulupulu. O ka pulupulu i waihoia mai iluna o ko makou papakaukau, no ka hua a Mi Hunnewell i hoouna mai ai mamua'ku nei.

 

                KA L OIO KUHINA.—Ma ka nana ana i ka moolelo o ka Aha Kaapuni ma ka mokupuni o Hawaii, o ke kau o Sepatemaba nei, ua puka mai ka mahalo iloko o makou no ka ike ana iho i ka emi o na hihia i hookolokoloia imua o na Jure; a o ke kumu hoi o ia emi ana, oia no ke akamai nui o ka Loio Kuhina C. C. Harris, Esq, i ka hoihoi ana i na hihia ku i ka hookolokoloia i na aha liilii ma na wahi kupono no ia mea, aole e like me mamua, ka ikea iho o ka hilihewa ana o ka hoopii a ke alii kue i ka poe hoopiiia, a ua hookolokoloia no ; no ia hala ana o ke kumu hoopii, nolaila, ua hiki i na Loio pale i ka poe i hoopiiia, ke hoohalahala kumu, a ke koi pono mai no hoi e hookuuia ka poe a lakou i pale ai, no ka mea, ua hemahema ka hoopii. Aka, ua poho no nae na dala o ke Aupuni, no ka uku ana i na Jure, no ka noho ana e noonoo i ka hewa a me ka ole o ka poe i hoopiiia. Aka, i keia wa, ua waeia a o ka poe wale no i ku i ka hookolokoloia imua o na Jure ke hanaia ma ia Aha.

 

                HAOLE AIHUE.—Ma ka Poakahi iho nei, ua hopuia kekahi haole no ka aihue ana i ka waiwai o Ake ( A. S. C leghorn,) o William Dedrick ( Bila ) kona inoa, ua kamaaina oia i na mea a pau, aa noho makai oia ma Honolulu nei, a i keia mau malama aku nei no kona kipakuia'na, oia kahi haole e hele ana i ka po e hakilo hele ai no ka poe haole mahuka o na moku. Me ka eke oia i lawe hele iho nei i keia mau la me ka noholio maloko ma na alanui, a hiki i na hale kuai waiho aku ana, a i ka wa ana e ike ai ua pilikia ka mea hale i ke kuai me hai, alaila, kii aku la kela i ka eke noholio ona, a komo pu mai la na apa lole. O kana hana mau no paha ia e aihue nei mai mua loa mai, ua ikea'ku : Ua hookolokoloia oia no kekahi mau hewa elua, oia no ka aihue ana i ka lole o Ake, a me ka pahubaka o A. D. Cartwright, Esq. He ewalu mahina ma ka hana oolea ka hoopai me na dala he 35 a me ke koina he $3,37 1/2, no ka hihia mua, a no ka hihia hope iho eono mahina ma ka hana oolea, ka hoopai ma na dala he 10. A elua, a ekolu paha hihia i koe aole i hanaia. Ua nui no ka pololei o ka hana ana a ka Loio Kuhina, ia ia wale no e hoopii kuapapanuiia nei ka poe hewa. A ua hoike mai no hoi ia i kona hooikaika holookoa ma kana mea i hoohiki ai e hana. He hale kuai ka ko ua wahi haole aihue la, aia i Molokai kahi i ku ai; a ua kenaia'ku nei kekahi makai haole e hele e huli i ua hale'la ; ilaila no ka paha ia e kuai nei i na waiwai ana i aihue iho nei. Malia o hu mai no ka mea nana i aihue iho nei ka hale kuai o Mi Holo mamua'ku nei. He keukeu keia a kahi haole kolohe nui wale, a he pono oia ke hoopaiia a pau pono ka loa o ke Kanawai.

 

Hilihewa hou no ua hoa nei.

" Hele wale no ka oe i kou ahiahi,

A nele oe i ke hoa ole,

Hoi wale mai no a ia makou lili—e,

E lili ana no la hoi ka lili e ai i ke aloha,

Hopoia, nawai la hoi e hopo ka lili aloha ole,

O hele ka wahawaha ma ke ala,

Aole ou ala e kipa mai ai."

                O ka mea mua a ka Pakipika i pane mai nei, oia no ka olelo ana iho me ka manao e hoehaeha mai i ke Kuokoa, ma ka olelo ana iho, ua kaki nui loa ia ka poe olelo hoolaha i ka wa a ua pepa la i maule iho nei. Ke olelo nei ke Kuokoa, he hoopunipuni loa kela mea i oleloia ; aka, wahi ana, (Pakipika) he lohe ka ! Pela io no paha, a no ka nui o ka manao ino mai, nolaila, ua haawi hikiwawe i na pepeiao, i moni pau mai ai i na olelo a pau e pili ana i ka hoinoino mai i ke Kilohana Pookela o ka lahui Hawaii; a mahope oia lohe ana, e hoopuka mai ai i ua mau olelo la ma ke akea, me he mea la he oiaio. U—hoi! o ka waha iho la no ia o ka enemi, mai puni oukou e ka lehulehu i kela mau olelo apuhi a lakou la, oia mau no o ka makou hoouku ana i na olelo hoolaha, a no ia mea e hilinai mai no oukou i ke Kuokoa.

                Eia hou keia ke i mai nei ka Luna Nui o ia pepa, ua hamama ka ia pepa no na olelo " Waha paa." Pehea la ka hakukole, oia ka paha kekahi inoa ? Aia o ka lehulehu ka poe kupono nana e noonoo mai, a na lakou no ia e hana e like me ko lakou makemake.

 

Na Palapala.

 

He mau Kumu Kupono

E OLA AI KEIA LAHUI.

E ka Nupepa Kuokoa e ; Aloha oe :

                No kuu paipaiia ana mai e ka makani wehe lau Ulu o Lele, he A-a, a me na Opua hiki ahiahi e noho ana ma ka malu Kuikiu o Kaukaweli, e hai aku i kekahi mau mea kupono e ola'i keia Lahui, oiai ua kauaia mai ka hoailona make maluna o keia Lahui, a he mea kaumaha no hoi paha ia i kauia maluna o ke kua o ka Lahui o kakou. Nolaila ka lana ana mai o kuu manao, e waiho aku i keia Episetole maikai, imua o ka poe opiopio maka onaona, i hele a nono i ka la o Makalii, o ka lahui a kakou e noho mai nei, me ka olelo ana iho, " He mau kumu kupono io lakou e hoola'i i keia Lahui." Eia kekahi mau kumu kupono a'u i manao ai, he mau kumu kupono no ka hoola ana i keia Lahui.

                1. O ka maikai o na kumulau hoolaha.

                2. O ka malama ana i ka pono io.

                3. O ka hooikaika ana ma ka hana.

                Iloko o keia mau kumu ekolu i ikeia maluna'e, ka lana ana mai o ko'u manao, he mau kumu kupono io no keia e ola'i keia Lahui.

                1. O ka maikai o na kumulau hoolaha. Ae, he kumu io no paha ia e hoola'i i keia Lahui; no ka mea, eia iwaena o ka Lahui a kakou e noho nei, he uuku wale no na kumu hoolaha kupono nana e hoolaha nei keia Lahui; aka, ina he nui na kumulau hoolaha maikai no keia Lahui; alaila, he oiaio, e ola ana keia Lahui. No ka mea, e like me ka maikai o ke kumulau hoolaha, pela io no auanei e maikai ai ke kino o na keiki e loaa ia mai, mailoko mai ona. Nolaila, ma keia mau kumu, he mea io paha keia e ola'i keia Lahui.

                No ka mea, e like me ke ano o ka laau, a pela no na hua e loaa mai, ina he laau maikai, maikai no ka hua e loaa mai, ina he laau ino, he ino no hoi ka hua e loaa mai. Pela no hoi, e like me ke ino o na kumulau hoolaha o keia Lahui, pela no ke ino o na keiki i loaa mai, ka nawaliwali o ke kino, a me ka mai, a o ka make no ka hope. Aka, ina he maikai na kumulau hoolaha o keia Lahui, a e maikai ia ana no hoi na keiki i loaa ia mai, ikaika ke kino, aole nawaliwali, no ka mea, aole loaa i ka mai ino. Nolaila, ua maopopo ia kakou he kumu kupono keia e ola'i keia Lahui. O ka maikai o na kumulau hoolaha.

                2. O ka malama ana i ka pono io. He kumu kupono io no keia e ola'i keia Lahui; no ka mea, eia i keia wa o ka Lahaui o kakou, ua lilo loa'ku k a hapanui i ka ulaia, a me ka lealea o ke kino ma keia ola ana, aole manao i ka pono, a me na mea a pau e kuonoono ai, a e lako ai ka noho ana o ka ohana, a me ka lehulehu. Ua imi lakou i ko lakou pono iho wale no, aole no ka lehulehu, a me ka pomaikai ma keia ola ana, aole hoi i ka pomaikai pu o ka Uhane mahope iho o keia ola ana. No keia mea a kekahi hapa o ka Lahui o kakou i hana'i keia kau ana mai o keia hoailona maluna o keia Lahui, oia hoi keia, " E make ana keia Lahui." Aka hoi, ina e lilo kakou a pau loa i poe malama i ka pono io, a me ke kupaa mau ana, a me ka haipule io ana ; alaila, e motio ae keia huaolelo i kauia maluna o keia Lahui, a i ka Lahui e aku ; no ka mea, ua oleloia, " O ka pule ikaika a ke kanaka pono, e lanakila nui ia." Pela hoi keia, o ka pule ikaika a keia Lahui, e lanakila ana no ia. O keia lanakila ana, he kumu ia e ola'i keia Lahui, a e hoopauia'e keia hooilona e kau nei maluna o keia Lahui, oia hoi keia, " E make ana keia Lahui." Ma keia kumu i hoakakaia, ua maopopo he kumu kupono io keia e ola'i keia Lahui.

                3. O ka hooikaika ana ma k a hana. Oia no kekahi kumu nui e ola'i keia Lahui; no ka mea, o ka hana, he mea nui ia, a he mea no hoi e ikaika ai ke kino ; alaila, lilo kakou a pau i poe hooikaika ma ka hana, i loaa keia haawina ia kakou, o ka ikaika o ke kino. E like me ka ikaika o ko kakou kino ma ka hana ana, pela no auanei e ikaika ai ke kino o ka kakou mau keiki ; he kumu no ia e loaa ole ai ka nawaliwali i kona kino, a me ka mai ino, a ina pela, alaila he kumu kupono io no keia e ola'i keia Lahui.

                O ka hooikaika ana ma ka hana, he mea ia e pono ai ka noho ana; aka hoi, ina e lilo kakou a pau i poe palaualelo ma ka hana ; a nolaila, eia ka mea maopopo lea, e nawaliwali ana ko kakou kino, a e like me ka nawaliwali o ko kakou kino, pela no auanei e nawaliwali ai ke kino o ka kakou mau keiki, oia nawaliwali ana o ko lakou kino, he mea no ia e ume ai i keia Lahui i ka make ; aka, ina i lilo kakou i poe ikaika i ka hana, alaila, e lilo kakou i mau kumu hoolaha kupono no keia Lahui.

                Nolaila, ma keia mau kumu ekolu, i hoike ia'e la maluna, ua akaka lea, he mau kumu kupono lakou i ka hoola ana i keia Lahui.

                Nolaila, ke haliu aku nei au imua o oukou e na kaikamahine maka onaona o keia Lahui, ka pua Oliana i ulu a ohaoha ma ke Aupuni o Hawaii nei, e hoolilo ia oukou iho i mau kumu hoolaha maikai no ka Lahui o kakou, i pau ae ai keia hoailona weliweli e kau nei maluna o ka Lahui o kakou ; oia hoi keia, " E make ana keia Lahui."

                Pela no hoi ia oukou a pau e na makamaka, mai Hawaii o Keawe, a Kauai o Mano, e malama io kakou i ka pono, i pau ae ke kaumaha o keia haawe e kau nei ma ke kua o ka Lahui o kakou.

                Pela no iwaena o ka poe opiopio, e hooikaika ma ka hana, i ikaika ai ko kakou kino, a i oluolu ai ka noho ana o ka ohana, me na kino pu hoi o ka oukou mau keiki, i lilo hoi kakou i mau kumu hoolaha kupono no ka Lahui o kakou.

                Oia ko'u wahi manao hai aku imua o ka lehulehu, anoai paha, ua ku i ka pololei keia mau manao a'u e hoopuka aku nei ma ke akea, ina ua kuhihewa au e kala mai no. Owau no me ka mahalo.  P. ABESALOMA.

Lahainaluna, Maui, Sep t 10, 1862.

 

Akamai Maoli o Kahinalua

I KA OLELO HAOLE.

                Ma ka Helu 40. o ka la 30 o Aug ate i hala iho nei, oia hoi ka Poaono, ua ike iho au i ke akamai o kuu hoa i ka olelo haole, oia hoi o P. M. Kahinalua, olelo aku la au i kuu hoa, " E! akamai maoli mai nei ka hoi kahi hoa o kaua i ka olelo haole." Pane mai la kela, " Owai ? " Hai aku la au, " O Kahinalua." Pane hou mai la kela me ka olelo mai, " Aole paha i ike o Kahinalua i ka olelo haole ?" Kahaha iho la au, me ka olelo aku, "O ka hoole mai ka kau, ua ike maoli no kahi hoa o kaua i ka olelo haole, ke ike nei au i kona unuhi ana i na olelo like ole elima o ka honua, mai ka olelo haole mai, a i ka olelo Hawaii." Ku ka uahi o ua mea o ke akamai.

                Ma ia hope iho, pane hou mai la no ko'u kokoolua, me ka ninau mai. "Nawai la i ao ua wahi hoa nei o kaua i ka olelo haole ? " Pane aku la au me ka olelo aku ia ia, " Na Kupalakaina." Ninau hou mai la kela ia'u, " Owai ia mea, a aia ihea kona wahi e noho ai ? Pane hou aku la au, " Aia paha i Kalihi." Akaaka iho la maua, a pau ia, olelo hou mai la ko'u kokoolua, " Ina paha kaua e ike aku ia Kahinalua, namu aku la kaua ia ia ma ka olelo haole, i mea e maopopo ai kona akamai io i ka olelo haole." A ma ia hope iho, ike aku la kuu kokoolua ia Kahinalua, a olelo mai la kela ia'u, " E namu aku auanei oe ma ka olelo haole, malia paha o lohe mai." Ae aku la no hoi au.

                I namu aku hoi ka hana, aohe no hoi a