Ka Nupepa Kuokoa, Volume I, Number 47, 18 October 1862 — Page 4

Ka Nupepa Kuokoa.

MOOLELO HAWAII.

HELU 6.

No ka noa ana o ka ai kapu, a me na kapu kahiko a pau.

Nui wale na kapu pono ole a pau ma keia Pae Aina i ka wa kahiko. Pela no ma Bolala, a me Nuuhiwa i keia wa e noho nei kakou, a pela no ka nui o na Mokupuni ma keia Moana Pakifika. O ka ainoa, oia ka hoomaka ana e pau ai ia mau kapu kahiko ma keia Pae Aina. Heaha hoi ke kumu o ka ainoa ana ? Aole i maopopo loa ; aka, eia paha.

Ua ike pinepine ko Hawaii nei i na haole e ainoa ana ; aole nae i make, a ua lohe pinepine ko Hawaii nei i na haole e olelo ana, " He mea lapuwale ka aikapu, a he lapuwale loa no na kapu kahiko i malamaia maanei. Eia kekahi, ua ai pinepine na wahine i na mea kapu ma kahi malu, aole nae he make, pela no hoi na kane, ainoa no ma kahi malu, aole no he make."

Eia kekahi, ua loaa ka rama ma keia Pae Aina, a i ka wa i ona'i na'lii, aole nae i make i na akua ; nolaila, paha i makau ole ai nalii a me na kanaka i ka ainoa ana, a me ka noa ana o na kapu kahiko a pau. A pau ka makau, wikiwiki na'lii wahine e ainoa, a e hoohuli i na kanaka malaila ; no ka mea, he mea luhi a me ke kaumaha no ka hoo-mau i ka noho ana malalo o ka ai kapu.

A noa ka ai kapu ana, alaila, manao ae ia na'lii a me na kanaka, he mea lapuwale na kapu akua a pau, a haalele no lakou. Penei ka moolelo no ka ainoa ana, i ka la i make ai o Kamehameha, ma ke ahiahi o ua la la, ai pu iho la na kane me na wahine i ka niu, ua kapaia keia ainoa ana, he kumakena, aole hoi i laha nui loa ka ainoa ia la.

A pau ke kumakena ana o na'lii ma Kailua, hoouna mai la o Kaahumanu a me Kalaimoku, i na Elele, e kii mai ia Liholiho, e hoi aku i Kuilua ; no ka mea, ua hookaawaleia'ku oia e noho ma Kawaihae, no ka haumia o Kona. Aole i ae aku o Liholiho e hoi, no ka aua o Kekuaokalani, hoi aku aua-nei i Kailua, ainoa, no ka menemene no o make i ka ainoa.

Mahope iho, hoouna hou mai la laua ia Eeka, a hiki aku la ia io Liholiho la, a olelo aku la, " I olelo mai nei ou kahu, e hoi oe." Ae aku la ia, a hele aku la ia io Kekuaokalani la e hoakaka aku, i aku la oia, " E hoi kaua." Pane mai la kela, " E noho no ka-ua, he i-a no ko kai, a he ai no ko uka ; a kii hou mai ou kahu ia oe, he alo no he alo makau wale ka make ma ka nahelehele." Hoole aku no o Liholiho, " Aole au e noho." Ku ae la ia a hele aku la a ee iluna o ka waa, a holo aku la i Kailua.

Ia la no ke kukala ana o Kaahumanu i ka aina no ke Alii, e hooili pono aku nona ; a pau ke kukala ana, ia wa, nana'e la o Keopuolani ia Liholiho, a kuhikuhi kona lima i ka waha e ainoa, a hoino aku la na kanaka ia ia. A i ke ahiahi ana iho o ua la la, ainoa iho la o Kauikeaouli, na Kapiolani i hoa inoa. I kekahi la ae, hoolana mai la na'lii me ke Alii nui, i Kawaihae, haipule hou ae la na'lii a me na kanaka i Kawaihae, pau hou ilio la na kanaka i ka ai kapu hou ; nolaila, noho no me ka haipule, a me ka ona, a me ka lealea ma Kawaihae.

Ia mau la, ku mai la kekahi moku no Farani, babetizoia o Kalaimoku e kekahi kahuna Pope, maluna o ia moku. A pau keia noho ana, hoi aku la o Liholiho i Kona, a kapu iho ia oia i ke heiau o ke akua ona ma Honokohau , a noa ae'la ke kapu ana i ua heiau la, hoouna mai la o Kaahumanu i ke kanaka e hai aku i kona manao i ke Alii, a ninau mai la ke Alii, " Heaha kau olelo i hele mai nei ? " Wahi a ua kanaka la, "I hoounaia mai nei au e ko kahu, e pale laui kou akua ke hiki i Kailua."

Alaila kulou iho la ke Alii, a olelo hou aku la i ke kanaka, " Ae." Hoouna'ku la ke Alii i luna e lawe mai i ka rama, a loaa mai la ka rama, a o ka inu iho la no ia. Holo-holo iho la o Liholiho ma ka moana o Kona, maluna o kekahi waapa, a hala na la elua, me kona ona rama no. Ia mau la no ka makaukau ana o na mea o ka aina, aole ke Alii i ike i na mea e hoolakoia, nei, ke hoopunini nei no ke Alii i ka moana maluna o ka waapa. I ke ahiahi o ka lua o ka la, pohu iho la ka makani, lulu iho la waapa, kii aku la na kahu maluna o na waa-kaulua, hoolale aku la o Hoapili wahine i ka ilio.

Ike aku la na kanaka i ke Alii e inu mai ana i ka rama me na kahu wahine, a me ke puhi pu i ka ipupaka, oia ka hoomaka ana o ka ainoa. Ia po no, ai no i ka ilio noa, o ka ainoa iho la no ia. Komo ke Alii iloko o ka hale lauhala, ono ae la i kana mea e ono ai, lalau aku la no a ai iho la, aole mea nele ia la, ua lako loa na mea kapu, i ka hanaia Hoolale ae la ke Alii, e hana i mau wahi hale e noho ai. Ike pono iho la na kanaka i ka noa ana o ke kapu o ke Alii, a me ka ainoa.

Laweia'ku la ka puaa ma na kuaaina, na na makaainana e hanai, na makaainana wa-hine, a me na kane, i kuikahi ai ka ainoa o ke Aupuni. Hoounaia ke kekahi kanaka ma Kauai, e hai aku ia Kaumualii i ka ainoa o Liholiho, a ua ae mai no o Kaumualii e ainoa, a ua ainoa o Kauai, a me Oahu, a me Maui.

(Aole i pau.)

HE WAHI KAAO

—NO—

KEAKA PEPA.

HELU 10.

I AKU LA KA WAHINE KAMAAINA ia Mele, " Ea ! akahi wale no maua a ike i keia mea nui ano e loa i ka ike ana, he mau Alii waiwai nui hoi ko makou e noho nei oia hoi o Kini Geogi, ua hooliloia ke gula i alanui hele a o ke daimana, he halii no loko o ka hale, a o ke dala hoi, he iliili ia no waho o ka puka hale. Aole nae hoi ona hale e like me kou, a ua ike au i keia mea e kau ana ma ke alo a ma ke kua a ma na kala, aole nae he holookoa e like me keia."

I aku la o Mele, " O ka hale nui no keia ma ko makou wahi, mai na kaukau Alii a na makaainana, a o ko ke Alii nui hale, e like me ko oukou Alii nui nei, he hale ano e loa kona. Noho iho la lakou nei a hala na la ekolu, i ka ha o ka la, oia no hoi ka la ahaaina, e mare ai o Keaka Pepa ma, a i ke kakahiaka nui o ua la nei, hele aku la ka wahine kamaaina i ka ako lei no laua nei, a pela no hoi ke kane, a hoi mai la hoomakaukau i ke kapa no ka hele ana, a makaukau, i aku la ka wahine kamaaina ia Mele. " E hoomakaukau hoi paha kakou, a hele ae i ka nana hoi i ka mare ana o na'Lii,"

I aku la o Mele, " O olua no ke hele e aku, a mahope aku nei no hoi au." Ae mai la na kamaaina, a komo iho la laua nei i ko laua mau wahi kapa, o ke kane a me ka wa-hine, nana mai la o Mele a he ano ino ko laua mau kapa i ka ia nei nana ana aku. Kahea ae la oia ma ke kapakapa, " E hookuu mai i o'u mau kapa maikai, a me kuu kapa nani anapanapa, i laha ole ai i o'u mau kaikuaana, e hookuu koke mai i keia mananawa, a i lole kane hoi, a me na pono a pau."

A he mea hakalia ole no hoi ia, ku ana ke ahua ma ke alo o Mele, me ka ike ole aku o na kamaaina. I aku la ka wahine kamaaina ia Mele, " Eia kou kapa la e hele ai, a e hele e ae no maua mamua, a nau no hoi ia e hele ae." I aku la o Mele, " O ko olua mau wahi kapa iho la no ia o ka hele ana ?' Ae aku la laua nei. I mai la o Mele, " E wehe ae na mau kapa o olua ; a eia ke kapa la." Haawi mai la o Mele, ia ike ana aku o laua i keia mau kapa, aole no i ikeia ma ia aupuni, aole no hoi i ikeia i ke kaikamahine Alii.

Komo iho la kahi wahine i kona mau pono a pau, a pela no hoi ke kane, a ku no hoi i ka liki o laua nei, o ka hele aku la no ia o laua nei; a ia laua nei i mamao aku ai, u-wa mai la ka naonao, a mae iho la ka lau o ka mauu, u-wa mai la na kanaka i ka maikai o ko laua nei kapa. Oia hele no hoi o laua nei a hiki i ka hale i hoomakaukauia no ka ahaaina mare, ike mai la na kanaka he nui ia laua nei, hele mai la hoi lakou a ninau mai la i kahi i loaa ai oia mau kapa ano e ia laua. Hai aku la laua nei, " O ka mea nona keia mau kapa la, no ka wahine malihini, aohe nani o keia mau kapa, aia no ka nani ia ia a hele mai, a he oi no hoi ia o ka wahine maikai, aole e loaa kona lua ma ko kakou wahi nei." Ninau aku la na kanaka Ahea hele mai ua wahine la ?" I aku la ua mau wahi mea nei, " Aia a hiki ae i ka ainaawakea."

A lohe na kanaka i keia mea hou, alaila ake nui loa iho la ko lakou manao e ike ia ia. I ka wa i hala aku ai o na kamaaina o ia nei, alaila kahea ae la oia ma ke kapakapa "E na poo he umi e hoouna mai oukou i kuu kaa, a me na manu olelo, a me na pono no a pau o ke kaa." He manawa ole no hoi ia, ku ana ke kaa mawaho, me na lio keokeo elua, a me na manu olelo elua, a o na kahu kaa iho la no hoi ia, me ko laua lawe mai i na oihana a pau a ke kahu kaa.

E ku ana ke kaa mawaho o ka hale, a eia no hoi o Mele iloko o ka hale kahi i hoomakaukau ai ia ia iho, i uhiia i na lole maikai i laha ole ai ma ia aupuni, a pau ka hoonani ana, puka mai ia oia e kau iluna o ke kaa, aia hoi, iho mai la na poo he umi mai ka lani mai. Ninau aku la o Mele i na poo ; " Heaha mai nei ka oukou i iho mai nei ?" I aku la na poo, " I iho mai nei makou e kiai i ka hale ou e ko makou Haku." Ae aku la o Mele, hoomaka aku la o Mele e pii iluna o ke kaa, alaila, kunihi like ae la na manu ka-hu kaa, a noho iho la o Mele, ia manawa, kii like ae la no na wahi manu i ka hale o ke kaa e hoala mai iluna, a makaukau no hoi no ka hele ana, huipa like aku la ua mau manu kahu kaa nei i ka laua mau huipa i na lio, a o ka holo aku la no ia o lakou nei, paa no kekahi manu i ke kaulawaha o kekahi lio, a pela no hoi kekahi manu, a ia laua wale no hoi ka hana ma ka holo kaa ana.

Ia manawa nae a lakou e holo aku nei, ua pau akoakoa ae la na'lii, a me Kini Geogi, a me na Alii hoi no laua ka ahaaina mare, a me na makaainana no hoi a pau. Ia lakou e holo nei, u-wa ka pihe a haalele wale, mae ka nahelehele, u-wa ka naonao, wawalo ka nalo paka. O ia holo aku la no koi o lakou nei a ma ka puka o ka Luakini, e like paha me Kawaiahao la, a me Kaumakapili, no ka mea, malaila no hoi e mareia'i na 'Lii Nui ; a pela no hoi kela.

A ku lakou nei ma ka puka o ua Luakini nei, eleu aku la na manu a hoohina aku la i ka hale o ke kaa ilalo. Ia manawa nae, e haiolelo ana ke kahuna, a ma ia hope iho hoi e mare ai, aole ka ! A waiho aku la ilalo ka hale o ke kaa, e like me ka mea mau ina kaa a kakou e ike nei ; aka nae, ua lele e ka hauli o ka poe e noho ana iloko o ka hale i ka ike ana mai la i keia mea hou, a ano e no hoi, o ka hana a na manu oia hoi ke kahu kaa, a he mea ano e no ia, a o ke kaa, a o ka wahine no hoi, a me kona kahiko. A i ka ike ana mai a na kanaka a me na'lii, lilo ae la ke anaina i ka haunaele, aohe hooloheia aku o ka olelo a ke kahuna, a ike iho la ke Kahunapule, aole no e hiki ia ia ke hooloihi i ka hai ana i kana olelo, no ka mea, ua kau mai maluna ona ka haili makau, alaila, olelo ae la ia i ko ka hale a pau. Ea! e na Alii a me na'lii, a me na makaainana a pau, ke ike nei kakou i keia mea kupanaha loa, a kakou i ike ole ai ma ko kakou aupuni nei, a no keia mea, aole e hiki ia'u ke hooloihi i ka'u olelo ana, a eia wale no ka'u ia kakou e noho malie kakou aole e haunaele, malie paha he hana ka keia mea, a e hoolohe kakou.

A pau ka olelo ana a ke kahuna, noho iho la ia ilalo, hooho like ae la kela mea keia mea iloko iho ona, me ka olelo iho, " Ka ! he wahine maikai maoli keia, aole he wahine maikai maanei e like me keia." A malu iho la ko ka hale, aole kekahi leo i loheia a me kekahi mea e ae; alaila, luluu like iho la na wahi manu iloko o ko laua mau kiowai i hoomakaukauia, a ea like mai la laua a pii ae la a ma ko laua wahi e ku ai, kuehu like ae laua i ka wai o ko laua mau hulu a pau. Olelo mai la kekahi manu penei, " E hookuku olelo, a olelo pu kaua la." Pane mai la ka lua o ka manu, " A olelo kaua la." Pane mai la kekahi manu, " Kainoa no hoi hele mai hoi oe me ko wahi pipi a kahi i make ai o ua pipi la, a o ko hele mai la no hoi paha ia a ku ana oe iluna o ka welau o ka pali, a ilalo hoi kuu makuakane kahi i noho ai, oia hoi paha ka elemakule a olua i pepa ai, a o ko iho mai la no ia a loaa kuu makuakane ia oe, pepa ai hoi paha olua a make kuu makuakane ia oe, pepa hou no hoi olua, a make hou no ia oe, ku ae ai no hoi paha oe iluna, a olelo mai oe i kuu makuakane, " E hele oe i ka makaikai." Pane aku kuu makuakane ia oe, " Alia e hele, e lealea hou kaua." Ae mai no hoi paha oe, a olelo hou aku kuu makuakane ia oe, " Eia ka pili a kaua, i pepa hou kaua a i make au ia oe, alaila, huli ao hoi au ia oe iloko o na la elima, a pela no hoi oe, ke make oe ia'u." Ia pepa ana hoi a olua, make ai hoi oe, a o ko ia la nalo koke iho la no hoi ia, noke ai hoi paha oe i ka huli, a e ole na wahi kahu o makou i loaa'i ia oe, kuhikuhiia'i oe i ka lio lele o'u mau kaikuaana, hiki ai hoi paha oe io'u mau kaikuaana la." Pane mai la kekahi manu, " Ke noonoo iki mai la au."

A ua noonoo iki iho o Keaka Pepa, no ke kupono loa o na olelo a na manu i kana mea i hana ai. Eia no o Mele iluna o ke kaa me kona hanohano nui, e hilinai ana me ka hana ole aku, a makaaiau aku hoi i ke kumu i hoi hou mai ai ke kane ana, e like me ka hana a kekahi poe wahine a kakou e ike nei, aole o ia nei hana, aia wale no ka hana i na manu, a malaila kakou e ike ai i ka hoi hou ana mai o Keaka Pepa. A o ua o Keaka Pepa no hoi, a me ka wahine hou ana, oia hoi ke kaikamahine a Kini Geoki ke Alii, aia no laua ke noho mai la ma kahi i hoomakaukauia no ko laua mare ana, a me ka haka pono mai no nae o ko laua mau maka ia Mele, a me ka hoolohe i ka olelo ana a na manu, a iloko o ia manawa, ua mahalo io no ke anaina kanaka nui e noho mai ana, no ka wahine maikai lua ole o Mele.

(Aole i pau.)

Apuhi Maoli.

E Ka Nupepa Kuokoa e ; Aloha oe:

Ke ike mai nei o'u mau makamaka lawe nupepa i keia mau wahi huaolelo e kau ae nei maluna.

Ua ike no kakou ia Kahinalua a me R. P. Heeia, na kanaka oi o ka naauao e i unuhi mai nei ma ka olelo Latina, Hebera, Helene, Italia, a me ku ninau ana'ku o kahi Kahinalua ia J. D. Haha ; hookohu lua ka ninau me he mea la nana ponoi. E akahele oe o ku ko maka i kela mau hua e kau ae la maluna.

Ninau mai paha auanei, Heaha ke ano o ka huaolelo Apuhi Maoli ? Ae ; o kau ninau no ia. Haina. Oia ka hoolilo ana i ka mea oiaio, me he mea oiaio ole la ; a i ka mea oiaio ole hoi, me he mea oiaio la. Ke pane hou mai paha, me ka i ana, aole au Apuhi. Ke ninau aku nei au ia oe, Aole anei hoi oe i hele aku i au mau Kumu e ninau aku ai ia lakou? E hoole hou mai paha auanei oe, aole au i hele e ninau aku ia lakou. Ae ; Ina aole oe i hele aku e ninau i au mau Kumu la, loaa anei ia oe aa ninau a J. D. Ilaha? He loaa iho hoi!

Manao iho la paha oe ua akamai i ka loaa ana ola mau ninau ? ae akamai no. Eia nae he akamai makilo, Aole ia he mea nou e mahaloia'i e na keiki o ka ma-lu kuikui o Kaukaweli, a me na kanaka naauao e noho mai ana mai Hawaii a hiki aku i na aina e, kahi hoi nana i hoolaha mai ka malamalama. Ke manao mai nei paha ka poe naaupo he naauao loa olua : pela paha, o ko lakou lalau no nae ia.

O ka naauao ke ao aku i ka naaupo e pono ai, aole o ka naaupo ke ao aku i ka naaupo ; he mea ia no laua e haule ai i ka lua hookahi ; wahi a ka Baibala. E nana aku ma Mat. 15: 14 ; Luka 6 : 39.

Ke hai aku nei au ia oe, mai Apuhi mai i na keiki auau wai o Auwaiawao. Ina oe e makemake ninau, e huli mai oe i ka ninau a J. P. Keliikanakeole i ninauia aku ai i ko hoa ia R. P. Heeia ; ke makemakeia'ku nei o ka hai mai i ka haina oia mau ninau. E aho hoi e kokua mai oe ia ia la.

Mai ninau wale maloko o ka olelo La-tina, Hebera, Helene, Italia, me ka mao-popo ole o ke ano, anoai no hoi paha aole i loaa ia oe, ninau mai keia e ninau ai. He wahi hana Apuhi ia. Nolaila, mai hoopiha wale i na kowa o ka Nupepa Kuokoa, Ke Kilohana Pookela o ka Lahui Hawaii nei. Oia iho la no.

E wiki mai kaua e ke Kilohana Pookela o ka Lahui Hawaii i ka lawe ana'ku i keia mau wahi huaolelo, Maanei kaua e lulu lima ai, a hoi ae ko Waikapu keiki, ke uhi mai nei ka malu o ke ahiahi, ke hao mai nei ua makani anu nei la he Hoolua. E aloha auanei. H. MALO.

Punia, Waikapu, Maui. Oct 1, 1862.

Lele i ka Pali.

E ka Nupepa Kuokoa e ; Aloha oe :

He wahi ukana ka'u e hooili aku nei ia oe, a nau ia e ahai hele aku, i ike mai i na hoa o kaua, eia ua wahi ukana la.

Ma ka la 24 o Sepatemaba i hala aku nei, ua lele i ka pali kekahi kanaka, o Moekolohe kona inoa, no Puepaku, Hilo. O ke kumu i lele ai i ka pali, i iho i kahakai i ka lawaia, eha lakou o ka iho ana Nalima, Kanahele, Kanakokai, a me Moekolohe. I ko lakou iho ana a hiki i ka welau o ka pali o Maumau, ma Puepaku, noho iho la lakou hoomakaukau i na makau lawai-a a lakou, a makaukau ka makau a me ke aho, a me ka ohe, o ka iho aku la no ia o Moekolohe, a hala ka hapalua o ka pali, o ka pakika iho la no ia, aohe wahi e paa'i, o ka lele aku la no ia a haule ilalo, ku ke poo i ka pohaku, naha ka lae, hu ka lolo, a o ka make iho la no ia, aole wahi i eha o ke kino, ma ke poo wale no kahi eha, a mainoino no ho ke ike aku. A mahope iho aku la kona mau hoa, i nana'ku ka hana, e waiho ma ana ka ohe i kaheka, kahea aku la o Nalima, " I kaheka iho la no ka oe e lawai-a ai ? me kona manao ole na make o Moekolohe." A kokoke keia ilalo, nana hou aku la o Nalima, a ike aku la keia e waiho mai ana o Moekolohe, ua make loa Kahea hou ae la o Nalima, " Ua make o Mokolohe e ! " A lohe kekahi poe malu-na, kahea hoi kekahi o lakou i na makua, a me ka lehulehu ; uwe paiauma na makua a me ka lehulehu, no ka ike aku i ke kino kupapau o Moekolohe, e waiho mai ana ilalo, ula ke kino i ke koko. Nolaila, e na hoa a me na makamaka, mai hele ino ma kahi pali, o like auanei me Moekolohe, o ka hana ia a na makua, o ka uwe a loha no ka pau loa i ka make. He mau ia wahi kanaenae e na hoa. Ke hoi nei ko Kahoiwai keiki, ke kokolo ae la ke ohu i ka nahele. J. B. HIKU.

Piihau, Hilo, Sept. 28, 1862.

MOKU HOLO MAU

Nawiliwili, Koloa a me Waimea,

KAUAI.

E HOLO MAU ANA KA MOKU kialua maikai mama

"KALAMA,"

no na awa i haiia maluna, a me na awa e pili ana ma ka aoao kona o Kauai, ma keia hope aku. He hiki i na kanaka ke hilinai ia ia. F. MOKINA, Ka hope.

Honolulu, Aug. 7, 1862. 37-3m

MOKU HOLO MAU!

KE HAI AKU NEI AU I NA KANAKA A PAU, e holo mau ana ka moku kiakahi, i kapaia

Express,

oia o "AINAHOU," i kela Poakahi keia Poakahi, no ka mokupuni o Molokai, a wahi e ae paha. Nolaila, e pono i ko Molokai poe ke makaala mana Awa ku moku,

MA:

PALAAU,

KAUNAKAKAI,

KAMALO,

PUKOO,

a me ONOULI.

Me ko oukou mau ukana a ohua hoi, e hooili ai maluna o keia moku holohikiwawe loa. Ua keu aku ka holo a me ka maikai i keia wa no ka hana hou ia ana, aole hoi he liu. Nolaila, e pono i kela mea keia mea ukana a ohua hoi ke hookokoke mai ma keia mau awa, a he oluolu no hoi ka uku ana.

J. W. KAIKAINAHAOLE.

Honolulu, Aug. 29, 1862. 40-6m

Olelo Hoolaha

KEMAKEMAKE NEI AU, KA mea nona ka inoa malalo, e kuai i na bipi kane hoounauna, ina ua lawe ia mai ma ko'u hale, Hilo. Penei ka'u kuai ana, ina he bipi nui loa, laka, a ua maa i ka hoounauna ia, haawi no au he $17. Ina he emi mai ka kino o ka bipi, e haawi no au mai ka $10 a i ka $15, e like no me ka nui a me ka maikai o ka bipi. Na'u na

D. H. HITCHCOCK.

Hilo, Hawaii, Aug. 30, 1862. 41-3m

J. H. COLE.

LUNA KUDALA,

Ma ka Hale Pohaku o Mi. Aniani ma.

Ma ke Alanui Alii Wahine. 53-6m

H. W. SEVARANA.

Luna Kudala a mea Kalepa.

Hale Mahoe.

Alanui Aliiwahine.

33-6m

OLELO HOOLAHA.

$50 MAKANA.

E UKU IA NO HE $50 I KA MEA A MAU mea paha, nana e hai mai i kekahi mea e hoomaopopo mai ai i ka poe nona na ilio i pepehi nui i na hipa o ka

Ahahui Hanai Holoholona a me

Ka Mahiai,

a ina e ike ia kekahi mea e hele kuleana, ole ana maluna o na aina e pili ana mai Pohinahina a Lamaloloa, Kohala Akau, a maluna paha o kekahi aina e ae o ua Ahahui nei, e hoopii ia no e like me ke Kanawai. E pepehiia no na ilio a pau i loaa maluna o ko makou aina hanai hipa ; a o na holoholona, na lio, hipa, kao, e hanaia no e like me na holoholona hele hewa, a e hoopii ia no ka poe nona ua mau holoholona nei. O ka poe mea holo-holona e holo nei maluna a ka aina o ka Ahahui, ua ae ia lakou e lawe aku i ko lakou mau holoholona a hiki i ka la 1 o Augate, 1862, a mahope oia manawa, e hanaia no e like me ua holoholona hele hewa. O ka palapala ae, e lawe aku i na holoholona, e palapala lima ia, a e kakau inoaia e ka Luna o ka Ahahui.

FRANCIS SPENCER.

Luna o ko Waimea A. H. H. a me ka M.

Puuloa, Hawaii, Iulai 14, 1862. 35-3m

OLELO HOOLAHA.

O KA MEA NONA KA INOA MALAlo nei, ke papa aku nei oia i na kanaka, haole, a me ka pake, o kela ano kanaka keia ano kanaka a pau, e nana mai ana. Ke papa aku nei au i na mea a pau, mai hookuu wale oukou i ko oukou mau holoholona, ma ka Apana kula o

Ukumehame,

mai ka pali o Manowainui, e pili ana me Waikapu, ua kapu ia Apana kula. Ina i loaa kekahi holoholona e hele ana ma ia Apana kula i oleloia maluna, e uku mai ka mea holoholona $1.00 (hookahi dala,) me ke kao, a me ka hipa, ewalu poo $1.00 (hookahi dala.) Ina aole e loaa mai ka uku e like me na mea i oleloia maluna, alaila, e hookomo ana kuu kanaka ma ka Pa Aupuni, no ke kolohe i ka mauu o ua Apana kula la me ke kuleana ole. P. NAHAOLELUA.

Hope Luna Aina o ka Moi.

Lahaina, Maui, Maraki 31, 1862. 19-tf

OLELO HOOLAHA

I NA KANAKA HAWAII!

Makai iho o AIGUPITA!

Ma hope iho o ka Pa

O MAHUKA !

Pa Kuai Papa

LUI, C. H. LEWERS,

MALAILA E LOAA AI NA PAPA O KELA ano keia ano, me ke kumukuai makepono loa, nolaila, e naue mai oukou e ike i ka oiaio o keia leo paipai ia oukou e na makamaka Hawaii.

NA PAPA OLEGONA,

LAAU HALE A ME NA POU,

LAAU KAOLA A ME NA PINE PA,

LAAU AAHO HALE PILI MAOLI,

PAPA ULAULA, PAPA PAINA,

PAPA KEPA A ME KA AAHO,

PILI ULAULA A ME KE KEOKEO.

Eia ka mea

KUPANAHA

Ma keia hale — maanei i wiliia'i ka

PALAOA a ma ka HANA PAHU,

e like loa me ko

ULAKOHEO

mamua, i kona wa e kau ana, aole i pau i ke ahi mamua ; nolaila, e naue mai e makaikai.

Na Pena Keokeo a me ka Omaomao,

Na Pena Ulaula a me ka Eleele,

Poho, Kolu, Hulu Pena,

KUI o na ano a pau,

LAKA o na ano a pau,

Ami, Kilou, Kui kakai moena,

Kui Nao,

Pani Hale,

Pani Aniani, Pake,

Aniani kaawale,

Pani Olepelepe,

A PELA WALE AKU.

Honolulu, Iulai 22, 1862. 36-3m

MAKEMAKEIA.

ILI BIPI,

ILI KAO,

a me ke KELEAWE kahiko.

UA MAKEMAKEIA NA MEA I HAIIA maluna e C. Brewer & Co. (Burua ma,) ma ko laua Haie Kuai i kai o ka Uapo. E uku no laua i ke kumukuai makepono no ia mau mea. 46-3m. C. BREWER & Co.

KA LAKO HALE

A ME NA

Pahu Kupapau!

AUHEA OUKOU, E KA POE E MAKEMAKE ANA E kuai ma ke ano makepono wale! Eia na ke waiho la ma kuu Hale Paahana, ma Alanui Papu.

NA PAPA KAUKAU!

NA LAKO HALE!

NA PAHU KUPAPAU!

PAHU KOA......$12.

Ua loaa mai hoi na mea hoonani Pahu Kupapau he nui loa, a e kuaiia no ka uku makepono.

A ua makaukau no hoi au e kuai aku i na mau mea hoolako hale, a ka poe e makemake ana e kuai me a'u no ke dala. No-laila, ke makemake nei au e kuai aku i na lako hale o hai me ka uku aku i ke dala maoli, a ua lako hoi i na mea hoolako hale no ke kuai aku ia hai, no ke kumukuai emi loa.

HANALE ALENA.

37-6m Alanui Papu.

HALE HANA PIULA.

F. H. & G. SEGELKEN.

MA KE ALANUI NUUANU, MAKAI IHO o ka Loiala Hotele. Mau mea hana, a kuai Piula, Hao, Keleawe, a me na mea e ae e pili ana i ka

Oihana, Piula,

A e hoomoe hoi i ka Piula Wai, me ka hooponopono kupono i na mea a pau e pili ana ia oihana. Ua lako mau i ka Piula Wai maikai. E hele mai e ike no oukou iho. 33-6m

E Makaala! E Makaala!!

MA KAHI O C. Brewer & Co., E LOAAI I NA kanaka Hawaii ka

Waapa okohola maikai,

Pena hale o na an a pau,

Aila pena,

Wai hoomaloo pena,

A me na mea e pili ana i ka hoomaikai hale.

C. BREWER & CO., (Burua ma.)

Hale Makeke, Alanui Kaahumanu, Honolulu, Feb. 13, 1862.

37-3m

MANUAHI, MANUAHI

E IKE OUKOU E NA KANAKA a pau eia ma ko'u Hale Kuai Bipi, ma

Ulakoheo,

Na io bipi momona loa o na bipi kupaluia a pau o na kuaaina mai, i laweia mai ma ko'u

HALE KUAI BIPI,

a he manuahi loa ke kuai ana. Maanei wale no ke keu o na Io Bipi Momona, Waliwali, a Palupalu hoi,

O na io ma ka ai ana iho, aole hoohalahala iki ka puu i ka on oia mau mea, E hiki ia'u ke kuai aku ma ka paona, a me ke

KUAI MANUAHI,

me ka paona ole. Pono oukou ke hele nui mai e kuai me a'u, i ike io oukou i ka oiaio o na olelo maluna. Ua loihi loa ko'u noho ana ma keia oihana, no kuu aloha loa i na keiki a me ka lehulehu a pau o ke Kaona, a me keia Mokupuni okoa, a no ka pono o ka poe ma ka moana a me ko na aina e, a ua kamaaina loa au ia oukou. E hele nui mai oukou oiai au e noho ana i Kuene na oukou. E wiki mai oukou.

J. W. KAIKAINAHAOLE.

Honolulu, Aperila 25, 1862 22 tf

PAPA MAKEPONO!

AIA KA HALE KUAI O LUI (C. H. LEWERS.) ALANUI PAPU, kahi e kuai oluolu ai. NA PAPA OREGONA 1 a hiki 3 iniha, LAAU KAOLA, oa a me na pou, a me na opaka e ae, LAAU PA a me na PINE PA. LAAU AHO HALEPILI. PAPA ULAULA, PAPA PAINA, PAPA KEPA, PILI ULAULA a me KEOKEO. PENA KEOKEO, OMAOMAO, ELEELE, ULAULA. POHO, GALU, HULU PENA. KUI o na ano a pau, LAKA. AMI, KILOU, KUI KAKIAMOENA, KUINAO. PEPA HOONANI KEENA. PANI HALE, PANI ANIANI. ANIANI KAAWALE, PATE. PANI OLEPELEPE.

Eia ka mea kupanaha ma keia wahi, na ka mahu e hana i na pahu apo, he hikiwawe, kupanaha. E hele nui mai e kuai a e ike wale i keia KAMELO

HOONANI HALE.

Makepono.

O KA POE A PAU E MAKEMAKE ana e loaa na mea maikai e hoonani i ko lakou mau hale, e aho e naue mai i ka Hale Kamana o ka mea nona ka inoa malalo, ma ke Alanui Hotele, a malaila e loaa'i ia lakou na

PAPA KAUKAU NUI A LIILII HOI,

NOHO O NA ANO A PAU.

MOE O NA ANO A PAU.

PAHU KUPAPAU.

E ku mai ana mai Bosetona mai, ma ka moku George Wasinetona, ma ka malama ae nei o Ianuari, he mau mea HOONANI HALE o na ano a pau, a e kuai Emi aku no au. E hele mai e nana a Kuai iho.

C. E. WILLIAMA. (UILAMA.)

Honolulu, Iulai 2, 1862. 32-6m

KAKELA ME KUKE.

MA KA HALE POHAKU HOU, MA POLELEWA kahi kokoke i ka Halepule Betela ma Honolulu, Oahu. Na laua no e kuai i na lole o

Kela ano keia ano.

NA MEA AI,

NA BAKEKE,

NA IPU TINI,

NA PA LEPO,

NA KAMAA,

NA PAHI me na O-O,

NA PAPA me na NOHO,

NA IPUHAO,

NA NOHO LIO,

NA MEA E KAKAU,

NA PENA ME NA AILA,

NA MEA MAHIAI.

A me kela mea keia mea.

Me na laau a Dr. D. Jayne.

Honolulu, Dekemaba. 1861.

HALE PAI KII

J. W. KINI.

I NA MAKAMAKA A ME KA POE NO A pau o keia mau Mokupuni ka'u e kahea nei, ina e make-make ana e paiia ko lakou kii, e hele mai no ma ko'u

HALE PAI KII,

ma ka aoao hikina o ka hale kuai o Daimana ma, maluna ae o ka hale kuai Bipi o Wiliama Dufena, ma ka aoao makai o ke Alanui Alii e pili kokoke ana me ke Alanui Papu. Ua makaukau loa au e hooko koke aku i ka makemake o ka poe a pau ma ka Oihana Pai Kii, a ke hilinai nei no au ma ka'u mea i ikeia imua o ka lehulehu no ka

Hana Pai Kii.

Honolulu, Aug. 7. 1862. 37-2m

HANA! HANA!!

UA MAKAUKAU AU E kepa i NA kanaka Hana Mahina, no na

KANU KO,

ma Hilo nei. Ina ua makemake kekahi kanaka e loaa i hana nona iho, ma na aina o Kaupakuea, Onomea, Kaiwiki, Paukaa, a me Amauulu paha, e hele mai ia'u, a na'u no e hoomaopopo ia oukou ka uku, a me na mea a pau e pili ana. Na'u na

D. H. HITCHCOCK.

Hilo, Hawaii, Aug. 20, 1862. 41-3m

MEA ONO KA RAIKI!

E ka poe Kanu Raiki!

KE MAKEMAKE NEI KA MEA NONA ka inoa malalo iho, e kuai nui i ka

Raiki,

a o ka poe mea Raiki hou paha, e ulu ana aole i oo, e hiki no ae ohi mua kekahi uku hapa, ke kuai e ia ka Raiki me a'u.

Eia kekahi, na'u no e hoolawa i na eke i mea e pono ai ke halihali, a e hele koke nui mai ka mea Raiki oo, a me ka mea Raiki e ulu ana e kuai me a'u. Aia ma ka Hale Kuai o

KEOKI OLELO E.

Ma ke kiki o ke Alanui Papu.

35-3m

Aina Hoolimalima.

O KE AHUPUAA o Nanue, APANA O HILO, e hoolimalima mai ka aina a hiki i ka akolu makahiki, me na pono o ka lawaia, aina holoholona, a me pulu, &c. He aina nui maikai. E ninau ia JAMES D. MILLS.

Hilo, Hawaii, Sept. 22, 1862. 44-4t

ILI BIPI, ILI KAO.

E UKU AKU NO O F. S. Pratt & Co. ma ko laua Hale Kuai, ma ka

Hale Mahoe.

I ka aku makepono loa no ka mea i haiia maluna. O Mr J. C. Spalding (Polena,) ka mea i kamaaina loihi ma ke kuai ana ma a mea, ka mea nana i hooponopono ma ia mea. 46-3m