Ka Nupepa Kuokoa, Volume I, Number 47, 18 October 1862 — MOOLELO HAWAII. [ARTICLE]

MOOLELO HAWAII.

HKI.l' «. yo ka noa ana o la ai lajm, a W£ na kajn kahiko a pau. Nui waie na kapu pono ole a piu ma keia Pae Aina i lea wa kahiko. Peia noma Bola« la, a me Nuuhiwa i keia wa e noho nei kakou, a pela no ka nui o na Mokupuni ma keia Moana Pakifika. Oka ainioa, oia ka hoomaka ana e pau ai ia mau kapu kahiko ina keia Pae Aina. Healia hoi ke kumu o ka ainoa ana ? Aole i maopopo loa ; aka, eia }«ha. Ua ike pinepine ko Hawai» nei i na haole f ainoa ana ; aole nae i make, a ua lohe pin«?pine ko Hawaii nei i na haole e oleloana, " He mea lapuwale ka aikapu, a he lapuwale loa no na kapu kahiko i malamaia maanfi. Eia kekahi, ua ai pinepine na wahine i na mea kapu ma kahi malu, aole nae he mnke, pela no hoi na kane, ainoa no ma kahi malu, aole no he make." Kia kekahi, ua loaa ka rama ma keia Pae Aina, a i ka wa i ona'i na'lii, aole nae i make ina akua; nolaila, paha i makau ole ai nnlii a me na kanaka i ka ainoa ana, a me ka noa ana ona kapu kahiko a pnu. A pau ka inakau.'wikiwiki na'lii wahine e ainoa, a e hoohuli ina kanaka malaila; no ka mea, he mea luhi a me ke kaumaha no ka hoomau i ka noho ana malalo.o ka ai kapu. A noa ka ai kapu ana, alaila, manao ae la na'lii a me na kanaka, he mea lapuwale na kapu akua a pau, a haalele no lakou. Penei ka moolelo no ka ainoa ana, i ka la i make ai o Kamehameha, ma ke ahiahi o ua ia la, ai pu iho la na kane me na Wahine ikaniu, ua kapnia keia ainoa ana, he kuinakena, aohoi i laha nui loa ka ainoa ia la.

A pau ke kumakena ana o na'lii ma Kai-1 )ua, hoouna mai ]a o Kaahumanu a me Kalaimoku, i na Eleie, e kii inai ia Liholiho, e hoi aku i Kuilua ; no ka mea, ua hookaawaleia'ku oia e noho ma Kawaihae, no ka haui inia o Kona. Aole iae aku o Liholiho e hoi, no kn aua o Kekuaokalani, hoi akuauanei i Kailua, ainoa, no ka menemene no o nmke i ka ainoa. Mahope iho, hoouna hou mai la laua ia Eeka, a hiki aku la ia io Liholiho la, a olelo aku )a, " I olelo mai nei ou kahu, e hoi oe." Ae aku la ia, a hele aku la ia io Kekuaokalani ia e hoakaka aku, i aku la oia, " £ hoi kaua." Pane mai ia kelo, " E noho nokavni, ht* i-a no ko kai, a he ui nu ko uka ; a i kii hou mai ou kahu ia oe, he alo no he alo, mnkau wale ka make ma ka nahelehele." lloole aku nooLiholiho, " Aole au e noho." Ku ae ia ia a hele aku la a ee iluna o ka waa, a holo aku la i Kailua. ia Ia no ke kukaia ana o Kaahuinahu i ka nina no ke AUi, e hooili pono aku nona ; a pau ke kukala ana, ia wa, nana'e la o Keopuoiani ia Lihoiiho, a kuhikuhi kona lima i ka waha e aindn, a hoino aku la na kanaka ia in. Ai ke ahiahi ana iho oua ia la, ainoa iho ia o Kauikeaouli, na Kapioiani i hoainoa. I kekahi ia ae, hooiana mai la na'iii me ke Alii ni)i, i Kawaihae, haipule hou ae la na'lii a me nakanaka i Kawaihae, f>au hou iho la na kanaka i ka ai kapu hou ; nolaila, noho no me ka haipule, a me ka ona, a me ka ieaiea ma Kawaihae. la innu ia, ku inai la kekahi inoku noFarani, babetizoia o Kalaimoku e kekahi kahuna Pope, maiuna oia moku. A pau keia noho ana, hoi aku ia o Lihoiiho i Kona, a kapu iho Ia oia i ke heiau o ke akua ona ma Honokohau , a noa ae'la ke kapu ana i ua heiau la, hoouna mai ia o Kaahumanu i ke knnnka e hai aku i kona manao i ke Alii, a ninau inai la ke Alii, u Heaha kau olelo i heiemainei?" Wahi aua kanaka la, ,l I hoounaia mai nei au o ko kahu, e' pale laui kou akua ke hiki i Knilua." Alaila kuiou iho la ke Alii, a oleio hou aku la ike kanaka, " Ae. M Hoouna'ku la ke Alii i luaa e lawe mai i ka rama, a loaa mai ia ka roma, ao ka inu iho la no ia. Holohoio iho la o Liheliho ma ka moana o Kona, maluna o kekuhi waapa, a hala na la elua, me kona ona ruma no. Ia mau la no ka makaukau ana o na mea o ka aina, aoie ke Aiii i ike i na mea e hoolakoio. nei, ke hoopunini nei no ke Alii i ka inoana maiuna o ka waapa. Ike ahiahi oka lua oka la, po> hu iho la ka makani, lulu iho la waapa, kii ak'u la na kahu maiuna o na. waa-kaulua, hoolale aku ia o Hoapili wahine i ka ilio. Ike aku la na kanaka i ke Alii e inu mai ana i ka rama me na kahu wahine, a me ke puhi pu i ka ipupaka, oia ka hoomaka ana o ka ainoa. Ia po 110, ai no ika ilio noa, oka ainoa iho la no ia. Komo ke Alii ilokooka haie iauhala, ono ae la i kana mea e ono ai, lalau aku la no a ai iho la, aole mea nele ia ia, u& kko loa na Jnea kapu i ka haoaia. HooLaie ae la ke Alii, e hana i mau wahi hale e noho ai. lke pono iho la na k&naka i ka noa ana o ke kapu o ke Alii, a me ka ainoa. Laweia'ku la ka puaa ma nu kuaaina, na na makaainana e hanai, na makaainana wahine, a me na kane, i kuikahi ai ka ainoa o ke Aupuni. Hoounaia kekahii kanaka ma Kauai, e hai aku ia £aumuatii i ka ainoa o Liholiho, a ua ae mai no o K&umualii e ainoa, a ua ainoa o Kauai, a nn» Oahu, a me Maui. (j|aUipa*.)