Ka Nupepa Kuokoa, Volume I, Number 48, 25 October 1862 — Page 1

Page PDF (1.51 MB)

KA

NUPEPA KUOKOA:

BUKE I.  HONOLULU, OKATOBA 25, 1862.  HELU 48.

 

He Wahi Olelo Kahea.

                Auhea oukou e ka poe e manao ana e lawe i ka NUPEPA KUOKOA, o ka poe nae e makemake ana e lawe hou i ka Pepa Kii Hawaii nei, aole o ka poe mua.

                Ina i lawe ka poe hou i keia Poaono ae i ka pepa, alaila, e uku mai no lakou i HAPALUA DALA, e hookaa mua mai no nae.

                Mai ka la 4 o Okatoba mai, a i ka pau ana o keia Buke mua, oia ka pule hope o ka M. H. 1862, e loaa no i kela mea keia mea ka pepa no ka hapalua.

                Mai kanalua oukou i ka lawe ana i keia pepa maikai, i lako mau i na nu hou a me na mea e ae e pili ana i ka hoonaauao.

                Ma ke kauoha a ka Ahahui Kuokoa.

 

[No ke Kuokoa.]

Mau Palapala no Kapalakiko Mai.

                E NA HOAHANAU O HAWAII:—Ke hai aku nei au i kuu manao ia oukou. Ua lohe oukou no kuu holo ana i Amerika, i ko'u wa opiopio, a me kuu hoi hou ana mai ma Hawaii me Binamu, a me Takina ma. Ia manawa, aole ike pono au i ka hewa o kuu manao, aole mihi io, ua noho naaupo no.

                I keia wa, ua ike pono au i ka hewa o kuu naau, aole mihi io, ua noho naaupo no. Aka, i keia wa, ua ike pono au, i ka hewa o kuu naau, a ua haawi mai ka Haku i ke aloha, a ua haawi i ka mihi. Ua komo no au iloko o kekahi ekalesia maanei, o Mariner's Church.

                Nolaila ua kupaa loa kuu manao i ka Haku maanei. Ua elemakule loa au, a ua makapo no hoi, a na Gulika opio ka mea nana i kakau i keia palapala na'u, a na na hoahanau no o keia ekalesia e kokua mai ia'u ma na mea e pono ai ke kino.

                E na hoahanau mai Hawaii a Niihau, e makaala loa oukou ma ka hana a ka Haku. Owau no ko oukou makamaka aloha, me ka mahalo.  WILLIAM KAMAI.

Kapalakiko, Sept. 21, 1862.

 

No ka Ua ma Kau, Hawaii.

E ka Nupepa Kuokoa e; Aloha oe:

                Ina he mea oluolu i kou manao, e hookomo iho i keia wahi manao ma kou mau kowa kaawale. Eia ua wahi manao la, no kekahi pilikia o makou nei, oia hoi ka La, a ua hoopauia mai ia pilikia o makou, no ka nui o ka Ua ma ka la 27 o Sepatemaba iho nei; no ka mea, ua nui loa ka La iloko o kekahi mau malama i hala aku nei, mai Aperila a hiki i ka malama o Sepatemaba, iloko nae o ia mau malama, nui ko makou pilikia, leho ka hokua o ka a-i i ke amo i ka wai, a ua kalaia ia pilikia o makou. Eia ko makou pilikia i koe, o na holoholona, e ulu ae ana hoi na mea kanu, nome mai ana na holohoholona, ua like makou me ka poe o ka wa kahiko, ke ku o na wahi Puoa hale iwaena o na mea kanu, he hoonaikola maoli no paha keia o na mea holoholona o ko makou wahi nei, ke kumu nui o ko makou hana ana pela, no ka nele i ka Pa Aupuni ole ma ko makou wahi nei, i ka wa hea la auanei e pau ai keia pilikia o makou ?

                Nolaila, e komo aku oe iloko o ka poe naau aloha, e noho ana mai Hawaii a Niihau, malia aia iloko o kekahi o ia poe ka noonoo ana i ke kumu e pau ai keia pilikia o makou nei. Ua lohe mai makou, e hanaia ana kekahi Pa Aupuni no makou nei, ina io pela, olioli no ko makou manao.

                Eia ka he hoohoihoi makuahonowai, a he lealea kamailio, o ka hana ia a ka hookole waha, iwaena o makou me ka poe mea holoholona ; ua pono kau kaena e ka mea holoholona, aole hoi oe i ike i kou la e puu ai ko lae, kahi ke pohue, he mau ia, hoomakua i ke kai ka i-a o ka Pehu. Ke hoi nei ko Ka pali-iuka keiki, ua uhi kuawa iluna o na pali. Me ka mahalo.  W. KAHALELAAU.

Makakaiki, Kau, Hawaii, Okatoba 8, 1862.

 

                Ina o ka mea hana i ka hewa ma ko hai, ua hewa oia i kana mea i hana'i.

 

KE KAHU KAA O JEFF DAVIS.

 

HE MOOLELO

— NO—

KE KAHU KAA

—O—

JEFF DAVIS.

                O ke Kii e kau ae nei, oia kekahi kii henehene ia Jeff. Davis, ka Peresidena o ka Hema, i hoopukaia ma ka Nupepa Harpers Weekly ma ke kulanakauhale wehiwehi o Nu Ioka.

                O ke ano o keia kii, e hoikeike ana i ke ano o ka hookele ana a ke kahukaa o ka Peresidena o ka Hema i kona haku, mahope iho o ka holo malu ana aku a kona kahulio mua a noho me Gen. McDowell o ka noao aupuni, a ke noke loa ia nei ka lio i ka hahau me ka hooholo nuiia no hoi, i lele ai ke kaa a me ka lio ma kela aoao o kekahi auwaha ; aka, he mea hoohenehene wale no nae. He mea mau ma na kulanakauhale nui o na aupuni nui, ka hoopukaia o na kii hooakaaka, a pela hoi keia mea i paiia'e la maluna, i ike mai ai no hoi ko makou poe heluhelu i ke ano o na kii e paiia nei ma na nupepa haole, malia o hoonaneaia no hoi ko makou poe makamaka i kekahi mau minute pokole, ma ke kilohi ana iho i keia kii.

                O ke kumu o ka hiki ana o keia henehene, no ka holo malu ana a kona kahu kaa mua, oia o William A. Jackson, he nika no ia, a ua aoia oia i ka heluhelu a me ke kakaulima, a mahope iho o ka puka ana ae o keia kaua, a me kona ike ana i ke kumu o ke kaua ana, o kona holo no ia ma ka aoao akau, a aia oia malaila a hiki i keia la. Elua keia mau nika kaulana oia hoi ke kahu kaa a Jeff. Davis ka Peresidena o ka aoao Hema, a me Robert Small ke Kapena o ka moku kaua Planter o ka Hema. I kona manawa i ike aku ai i ke aumoku aupuni e kalewa mai ana iwaho ae o Kaletona, Karolina Hema, o kona holo aku la no ia me kona moku a haawi aku la i ke alii manuwa o ke aupuni. I ka po ko lakou holo ana, he poe nika wale no ko luna, o Robert Small nae ke Kapena, a o John Small, a me Alfred Gardine na luna mahu. He elua huila o ka mokumahu kaua Planter. Hookahi haneri me kanaha kapuai kona loihi, a he 50 kapuai ka laula, a he elima kapuai ka hohonu. He moku Kalepa oia mamua, a i ka wa i hoomaka'i o ke kaua, ua hoolilo kokeia oia i moku kaua, a oia kekahi o na moku kaua maikai loa o ka Hema, ma Karolina Hema ia manawa.

                O ke kumu ka o keia paipaiia ana mai o ua Robert kaulana nei, e holo malu me ua moku nei, no ka hana hoomakeaka ana a kekahi o kona hoakauwa, a i kona ike ana ia mea, ua aa koke ke ahi o ke ake nui e hele, a e waiho ia lakou iho malalo o ka malu o ka Hae o Amerika Huipuia. Ua kauoha aku oia i kona mau hoa e hele e kuka no ka holo ana me ka moku, ma ka hale o ke Kapena kahi o lakou i kuka'i, a mahope hooholo lakou e hooko i ka mea a lakou i ohumu ai ; a i ke ahiahi o ua la nei, ua pau na'lii ili keokeo o ka moku a pau i uka, a ia kakahiaka ae e holo ai ua moku nei ma kahi e aku. Ua hoikeia na mea a pau i hooholoia e lakou i ko lakou mau ohana, a ua kauohaia lakou e holo malu ae iluna o ka moku, a pau lakou iluna, ua ho-a kokeia ke ahi, a ua hoomaka ka moku e holo, a ua pili loa lakou i ka Papu Sumeta, a i ka ninauia ana mai o ka hoailona, ua hoike koke aku no lakou, a ua hookuuia lakou, i loa no nae a kaawale lakou mai kahi e hiki ai i na pu o na pakaua kipi ke ki mai, o ka huki koke ae la no ia o lakou i ka Hae keokeo, a holo pololei aku i kahi o ka moku pani awa o ka akau e ku ana, o Augusta ka inoa ; ua halawai oluolu mai ke alii moku o ke aupuni me lakou, a ua hookauia mai kekahi alii o ka moku aupuni me lakou, a ua holo loa aku i o Com. Dupont la ; a i ka hiki ana aku ilaila, ua hoouna loa ia aku na ohana o lakou i Biufota, a ilaila lakou i malamaia'i e Gen. Setepano (Stevens) o ke aupuni, a ua malamaia no hoi lakou a pau e Comodoa Dupont (Dupona.) Nolaila, ua lilo keia poe kanaka eleele i poe kaulana, a no keia mau mea hoi ke kumu o keia hoohenehene ana ia Jeff. Davis.

 

Moolelo o ka Aha Euanelio

NO KA MOKUPUNI O HAWAII.

KUKULUIA KA AHA MA NAPOOPOO,

KONA HEMA. OKATOBA 6, 1862.

                Eia na lala o ka Aha i hiki mai, na kahu ekalesia, a me na Kahunapule, o Koana, Laimana, Parisa, a me Bona. Na haiolelo i ae ia, o Pilipo, a me Kauhane.

                Na lala i kohoia, o Poulo no Hilo, o Koma no Kau, o Kupakee no Kona Hema, o Kapae no Kona Akau, o Timoteo no Kohala Hema, o Paku no Kohala Akau.

                Kohoia o Kulika i lala no keia Aha.

                Kohoia o Parisa i Luna Hoomalu, a o Kulika i Kakauolelo.

                Eia ka nui o na Hoa lala i kohoia no kela apana keia apana.

                No Hilo, a me Puna 10, no Kau 7, no Kona Hema 39, no Kona Akau 45, no Waimea, a me Hamakua 7, no Kohala 12.

                Ua hoomakaia na hana o kela la keia la, a me ka halawai pule, hookahi hora i kakahiaka i hoololiia i ka pule.

                Eia na kumu manao i hapaiia, a kamailio ia e ka aha.

                I ka la mua ; ua kukakukaia no na Kahunapule Hawaii.

                No na hana a na haiolelo i aeia ; a me na hana i kupono ole i ke Kahunapule e hapai.

                I ka la elua, o ka hana mua oia ka hoolohe ana i ka haiao a Koana, e like me ka mea i haawiia ia ia i kela makahiki. Aia ke pooolelo ma Isaia mok. 62 : 6. " Ua hoonoho wau i poe kiai, maluna o kou mau papohaku o Ierusalema, a po ka la, a ao ka po aole lakou e noho ekemu ole."

                Pau ia, hooloheia na palapala hoike no kela a me keia ekalesia.

                Hoike mai o Koana, no ka apana o Hilo, o Koma, a me Kalana, no ka apana o Kau ; o Parisa no ka apana o Kona Hema, o Pilipo no Kona Akau.

                Heluheluia mai he palapala hoike mai a Laiana no ka apana o Kohala Hema, a me Hamakua ; a hoike waha mai o Bona, no ka apana o Kohala Akau.

                Pau ka hoike ana o na apana, heluheluia na haawina i haawiia i kela makahiki.

                Heluhelu mai o Kauhane i kona haawina e wehewehe ana i ka pauku ma 1 Petero 3 : 19. " Pela ia i hele ai, a ao aku no hoi ina uhane e noho nei ma kahi paahao."

                Pau kana heluhelu ana, kamailio nuiia a wehewehe mai o Koana, a me Bona, o ko laua manao no ke ano o ia pauku.

                Heluhelu mai o Pilipo i kona haawina, no ka hoopai ana o ka poe hewa.

                I ka la ekolu, i ka hapai ana o na hana i hooholoia keia olelo hooholo.

                "Ke hoomaopopo nei keia aha i ka hana a Iehova ke kahu nui o ka ekalesia i kona lawe ana'ku i ke kahu hoa'loha o W. C. Shipman, i ka la 21 o Dec., 1862; nolaila, ke uwe nei kakou i ka wahine a ka mea make, a me kana mau keiki, me ka pule i ke Akua no lakou, a ke lohe nei hoi kakou i ka leo o ka Haku e paipai ana, a e hea ana ia kakou e hooikaika nui a e noho makaukau hoi, no ka mea, aole kakou i ike i ka manawa a ka Haku mea hale e kii mai ai."

                Heluhelu mai o Bona i kona haawina i haawiia ia ia i kela makahiki, oia keia. " Mahea e noho ai na uhane o ka poe hewa a hiki i ka la hookolokolo ?"

                Pau ia, hapaiia ka noonoo ana i keia ninau a ke Komite imi hana i hoopuka ai : Owai ka poe pono ke Bapetisoia ? Kamailioia a hooholoia.

                Ua manao keia aha he pono ke Bapetisoia ka poe manaoio ia Iesu a me na keiki malalo o lakou, a o lakou wale iho no.

                No ka pono a me ka pono ole o ka aie. A ua kukakuka ka Aha no ka hewa o ka aie.

                Noonooia keia manao a ke Komite i hoomakaukau ai.

                Kamailio nuiia keia mea, a olelo kekahi mau kahu ekalesia, o ka hewa nui keia iwaena o na hoahanau o na ekalesia o Hawaii nei.

                Hooholoia, o ke kokua a o ka hana ana paha i kp hewa, he mea kue ia i ka olelo a ke Akua.

                Poaha. Ua noonooia keia mau manao, no na hana e pono ai ka hoohaumana ana i ko na aina pouli.

                Ka hanai kumu.

                No na Nupepa.

                No ka malama ana i ka la Sabati.

                Nui no ke kukakuka ana no keia mau mea a pau.

            Hoakaka mai o Parisa i ka manao a na Kahu ekalesia, e poni ia Kulika, i Kahunapule i keia la Sabati aku.

                Poalima. Pau ka halawai pule. Hapai hou ia ka hana, ninauia o Kulika, no ke kumu o kona manaoio ana ia Iesu a me ke kumu o kona makemake ana e hapai i ka oihana Kahunapule. Hai mai oia i kona mau manao.

                Ma ke noi o Koana, ua hooholoia, e hooliloia o Kulika i Kahunapule i keia la Sabati aku.

                Pau ia, ninauia o Pilipo a me Kauhane, no ko laua manao e lawe hou i palapala ae haiolelo, a me ko laua manao no ia oihana.

                Pau ia, heluheluia ka palapala aloha mai a ka Aha Euanelio o Oahu, ua kohoia o Koana e pane aku.

                Noonooia keia manao a ke Komite imi manao.

                No ka hana ana, a me ka inu ana i na mea ona.

                Hooholoia, ke kue ikaika loa nei keia Aha i na mea ona iwaena o kanaka ; no ka mea, ua maopopo ia kakou, o ka ona, he mea kue i ke Akua, a he mea ia e make ai na uhane o kanaka.

                Hoopukaia mai a ua hooholoia, he manao uwe no ke kaua ma Amerika, a he manao hoomaikai i ke Akua, no kona haawi ana mai i ke aloha, a me ka malu, a me ka lokahi o ka manao i keia hui ana.

                Hooholoia, ke manao nei keia Aha, he pono ia Parisa e malama, a kiai, i ka ekalesia o Kona Akau, oiai ua hele ke kahu o Kakina i Kaliponia.

                Pau ka hana. Hoopaneeia ka hana a ka Aha, a ka Monede alua o Okatoba, M. H. 1863. ma Kohala e hui ai. Pule ia a hookuuia ka Aha.

                Na Haawina a ka Aha Euanelio o ka Mokupuni o Hawaii, no ka makahiki 1863.

                Parisa. Haiolelo.

                Laimana. E wehewehe i kela pauku ma Mat. 16 : 18.

                Bona. E wehewehe i kela pauku ma Mat 16 : 19.

                Laiana. Na hua o ka laha ana o ka olelo a ke Akua ma Hawaii nei.

                Kulika. No na Kula Sabati.

                Pilipo. Ka oihana a ka Uhane Hemolele.

                Kauhane. No ka La Sabati.

                Pali. E wehewehe i ka pauku 6, ma ka Mokuna 5 o Mataio.

 

He Kanaka Hao.

            He Moi nona kekahi ululaau nui, ana e huli holoholona ai. I kekahi la, hele kekahi kanaka ona iloko o ua ululaau nei i ka huli holoholona, aole nae i hoi iki mai. I kekahi la ae, hoouna hou aku ka Moi elua kanaka e huli i ke kanaka mua ; aole no hoi laua i hoi hou mai, nolaila, kauoha ka Moi i kona poe uhai holoholona e hoomakaukau no ka hele ana e huli i ko lakou poe i nalowale. Mahope iho o ko lakou hele ana, aole o lakou mea i hoi hou mai, aole no he ilio hookahi o lakou i hoi hou mai. A mahope iho, hooholoia, aole kekahi mea e hele iloko o ka ululaau ; mai ia manawa mai, ua mehameha loa ua ululaau nei, o ka mea ike waleia no o ka Aeko. a me ka Pueo i ka lele ae i kekahi manawa.

                Pela a hala kekahi manawa loihi, hele mai he kanaka hahai holoholona no kahi e mai, a koi aku i ka Moi, ua makaukau oia e hele iloko o ua ululaau nei. Aole i ae mai ka Moi i kinohi, a mahope, olelo mai oia, " Ua makau wau, aole e oi aku ana kou pomaikai mamua o kela poe; eia kekahi, aole oe e hoi hou mai ana." Aka, olelo aku ke kanaka hahai holonolona ; " E a-a ana wau ia mea, aole no wau i ike i ka makau." Ia manawa, hele aku ua kanaka nei iloko o ka ululaau me ka ilio ana ; i ka wa i komo aku ai iloko o ua ululaau nei, e holo mai ana he holoholona hihiu, a hahai aku la ka ilio, aole paha i hala elua iwilei, haule ua holoholona nei iloko o ke Kiowai, a hoea ae ana he lima kanaka, mailoko ae o ua Kiowai nei a hopu i ka ilio a umeia ilalo.

                I ka ike ana aku o ke kanaka hahai holoholona ia mea, hoi oia a ka hale, a lawe aku ekolu kanaka nana e ka ka wai a maloo. I ka pau ana o ka wai, loaa ia lakou he kanaka hihiu, ua like ka ulaula o ke kino me ka hao popopo, a ua hele ka lauoho a na kuli. Nakiikii iho la lakou nei a paa, a laweia i kahi o ke Alii; a kauoha ae la oia e hanaia i Halehao, a kukuluia iloko o ka pa o ka Hale Alii; i na e wehe kekahi mea, he make ka hoopai. Mahope iho o keia manawa, he hiki i ke kanaka ke hele iloko o ua ululaau nei me ka pilikia ole.

                He keiki ka ke Alii ewalu makahiki, e paani ana oia iloko o ka pa ; ia ia e paani ana, kakau loa ka popo ana a komo iloko o ka Halehao. Holo aku ia a noi aku i ka popo ana i ke kanaka paahao ; aku, olelo aku ua kanaka nei, " Aia a wehe mai oe i kuu puka, alaila au haawi aku." Olelo aku ke keiki, " Aole e hiki ia'u ke hana ia mea, ua papa kuu makuakane."

                I kekahi kakahiaka ae, hele hou aku no ua keiki nei e noi i ka popo ana. I ke kolu o ka la, hele ke Alii i ka huli holoholona ; a hele hou aku no ua keiki nei a nonoi aku i ka popo ana, a olelo aku, " Aohe a'u ki e hemo ai ka puka." Olelo aku ua kanaka nei, " Aia malalo o ka uluna o ko makuahine kahi i waiho ai, a he hiki no ia oe ke kiii na oe e makemake." Nolaila, hookuu ae la ua keiki nei i kona manao iloko o ka makani, a kii koke aku la ia i ke ki; a hemo ae la ka puka, a haawi mai la ke kanaka i ka popo ana a hele koke aku. No keia mea, pihoihoi loa iho la ke keiki, a kahea aku " Kanaka hihiu, mai haalele oe ia'u, o pepehiia auanei au !" Huli ae la ua kanaka nei, a haawe ae la i ke keiki, a lawe pu ia ia iloko o ka ululaau.

                I ka hoi ana mai o ka Moi, ike iho la ia ua lilo ua kanaka nei, a ninau aku i ka wahine. Ia manawa, kahea ae la ka makuahine i ke keiki; aka, aohe ona o mai, a kena ae la ke Alii i na kanaka e hele e huli ia ia, a hoi mai lakou, aole nae i loaa.

                I ka hiki ana aku o ua kanaka nei i ke kula ona, hookuu iho la ia i ke keiki ilalo, a olelo aku, " Aole oe e ike hou ana i kou mau makua; nolaila, ua aloha au ia oe. Ina oe e hoolohe i ka'u olelo, alaila, e malama pono ia ana oe; no ka mea, he nui loa kou waiwai a me ke dala, o ka oiaio, ua oi aku mamua o na mea a pau ma ka honua." Ia po, moe iho la ke keiki iluna o ka mauu, a i ke kakahiaka ana ae, lawe ua kanaka nei ia ia a ke Kiowai, olelo aku. " Ke ike nei oe i keia wai gula, ua like ke aiai me ke aniani ; maanei oe e noho ai, e kiai o haule kekahi mea iloko, o haumia auanei. I na ahiahi a pau loa wau e hele mai ai e nana i kou malama pono i ka'u kauoha."

                Noho iho la ua keiki nei ma kae o ke Kiowai; a liuliu, eha loa iho ana ka lima ona, a hookomo koke iho la ia iloko o ua wai nei e hoomaalili ai. Aka, huki koke mai la oia i ka lima ona; Auwe ! ua puni loa i ke gula, o kona luhi a pau loa, aole e hiki ia ia ke holoi hou ae. I ke ahiahi, hele mai ua Kanaka Hao nei, a nana iho la i ke keiki, a ninau aku. "Heaha ka mea i loohia iho nei i kuu wai?" "Aole! aole!" pela aku