Ka Nupepa Kuokoa, Volume I, Number 48, 25 October 1862 — Page 2

Page PDF (1.69 MB)

Ka Nupepa Kuokoa.

 

ke keiki, a huna ae la i ka lima ona ma ke kua, i ike oleia mai ai. Aka, olelo aku o ua Kanaka Hao nei, " Ua hookomo oe i ko lima iloko o ka wai, i keia manawa, e hookuu ana au ia hewa ou, a e malama pono oe."

                Ia kakahiaka ae, hoi no keia ma kona wahi ; aka hoi, aole nae i liuliu iho ko ianei noho ana, hui hou no ka manamana lima ona, a kau ae la ia i ke poo ona, a haule iho la hookahi lauoho iloko o ka wai. Hopu iho oia a huki ae, ia manawa, hoi hou mai o ua Kanaka Hao nei, ua akaka no ia ia ka hewa o ke keiki. " Ua haule kekahi lauoho ou iloko o ka wai," pela aku o ua Kanaka Hao, "aka, e nana hou ana no wau i keia hewa ou, a ina e hewa hou, alaila, ua haumia ka wai, pau kou noho ana me a'u."

                I ke kolu o ke kakahiaka, kiai hou no ua keiki nei, aole no hoi ona noho a hoonioni iki i kona lima, me ia hui no. No ka lohi loa o ka la, nolaila, nana oia i ke aka ona iloko o ka wai ; ia ia i kulou ai e nana, pulu ka lauoho ona a pau loa i ka wai. Ala koke ae la oia me ka wikiwiki loa ; aka, ua lilo ae la ka lauoho i gula maikai loa. Na oukou no e noonoo ka nui loa o kona makau, a wehe ae la oia i ka hainaka ona a puolo i ka lauoho, i ike oleia mai ai ka lauoho. Aka, hoi koke mai o ua Kanaka Hao, a kena aku, " E wehe oe i ko hainaka!" no ka mea, ua ike e no oia i ka mea i loohia i ke keiki. Olelo aku ua kanaka nei, " Aole ou hoolohe, a nolaila, aole oe e noho ianei. E hele oe ma ka honua, a e ike oe i ke ano o ka ilihune ; a no ka hewa ole o kou puuwai, nolaila, e kokua ana no wau ia oe. Eia ka'u mea e haawi aku ia oe, i na e loaa ia oe ka pilikia, e hele mai oe a loko o keia ululaau, a kahea oe i ko'u inoa, alaila, hele mai au e kokua ia oe."

                Oia ke kumu i haalele ai o ke Alii opio i ua ululaau nei, a hele aku la oia iluna o na alanui awaawa he nui wale, a hiki i kona manawa i hiki aku ai i kekahi Kaona nui. Huli iho la oia ilaila i hana nana ; aka, aole nae i loaa, no ka mea, aole ana hana i makaukau ; a mahope, hele oia i ka Hale o ke Alii e noi ai i hana. Aohe akaka i na kauwa o ka Hale Alii kahi kaawale, e hiki ai ia ia ke hoopiha ; a no kona ano maikai maoli, nolaila, aua aku lakou e noho. Ma ia hope koke iho, lawe ke Kuke ia ia iloko o kana oihana, o ka halihali wai a me ka wahie. I kekahi la nae, hoounaia ua keiki nei e lawe he pa mea ai no ka papakaukau alii, a no kona makemake ole e ikeia kona lauoho gula, nolaila, komo aku oia me kona papale i ke poo. Olelo aku ka Moi, "Ina oe e hele mai i ka papakaukau alii nei, alaila, e wehe oe i kou papale." Pane aku ua Alii opio nei, " E kuu Moi, aole e hiki ia'u ke wehe i ko'u papale, no ka mea, he mai ino ko kuu poo."

                No ia mea, kauoha mai ka Moi i ke Kuke e hele aku, a huhu aku no ka lawe ana i keia keiki iloko o kana hana, a kauoha aku ka Moi e kipaku. No ke aloha o ke Kuke i keia keiki puamana, nolaila, kukaiia me ke keiki a ke kanaka kanu pua. I kekahi la, ia ia e hana hookahi ana iloko o ka pa mea kanu, wehe ae la oia i ka papale ona e hooluolu i ka wela o ke poo, a pa pono iho la ka la iluna o ka lauoho, hele ka hulali a loko o ke aniani o ke kaikamahine a ka Moi. Lele ae la ua kaikamahine nei e nana, heaha la keia mea kamahao, a ike aku la oia i ke keiki a ke kanaka kanu pua, a kahea aku e lawe mai i pua nana. Hele aku la keia e ako pua a lawe aku ; ia ia e lawe aku ana, halawai laua me ke kanaka kanu pua, ka mea nana i olelo aku ; " Pehea la oe e lawe nei i na pua i ke kaikamahine a ke Alii, e hoi hou oe a lawe mai ma na pua maikai loa." Olelo aku keia; " He mau ke ala o ka pua ulu wale, a he makemakeia no keia pua." Alaila, hele loa aku la keia a hiki i ka lumi o ua kaikamahine nei, a olelo mai kela ia ia, " E wehe oe i kou papale, aole he pono ia oe ke komo mai me kou papale." Olelo aku ua keiki nei, " Aole e hiki ia ia ke wehe, no ka pupuka loa o ke poo ke nana aku." Aka, hopu mai la ke kaikamahine a ke Alii, a kaili aku i kona papale, a kuuwelu iho la ka lauoho gula ona i ka makani. Mai holo no ua keiki nei, o ka paa e ana i ke kaikamahine a ka Moi, a haawi aku i ke dala a piha ka poholima o ua keiki nei.

                Ia manawa, hoi aku la ua keiki nei a hiki i ka hale, a haawi aku oia i ke dala i ke kanaka kanu pua, a olelo aku, e haawi i na keiki ana i mea paani, no ka mea, aohe ona makemake i ke dala. Ia kakahiaka ae, kahea hou aku no ua kaikamahine nei, e lawe hou mai i pua nana ; a i kona manawa i komo aku ai, hoao hou mai la no ua kaikamahine nei e kaili i ka papale ona ; aka, ua paa loa ia ia i keia manawa me na lima ona a elua. A haawi hou aku no ua kaikamahine nei i ke dala ; aka, aole nae he malama iki o ke keiki ia mea, a lawe hou aku la no ia a haawi i na keiki a ke kanaka kanu pua i mea paani. I ke kolu o ka la, ua like pu loa no me keia ; aohe he loaa i ke kaikamahine a ke Alii kona papale, aole no hoi oia nei malama i kana dala.

                Aole i loihi loa mahope iho o keia manawa, hukiia ka aina e ke kaua, a houluulu ae la ke Alii i kona poe kanaka a pau loa, e kue aku i na enemi. Nonoi aku ke keiki a ke kanaka kanu pua i lio nona, me ka olelo iho ua nui no ia, a ua makaukau no e lawe i kona wahi ma ke kaua. Akaaka mai la na mea a pau ia ianei, a olelo aku, " I ko makou manawa e hele ai, e malama oe ia oe iho."

                I ko lakou manawa i hele aku ai, hele koke aku la keia iloko o ka hale lio, a loaa ia ia he lio oopa, ua huikau na wawae. Ee ae la keia iluna o ka lio, a holo aku la iloko o ua ululaau nei; a i kona wa i hiki aku ai ilaila, a kahea aku ia, " Kanaka Hao! Kanaka Hao !!" me ka leo nui, a no ka nui loa o ka leo, wawalo ka nahelehele. Ia manawa no hiki mai o ua Kanaka Hao, a ninau aku, " Heaha kou makemake ?" " He makemake au i lio ikaika, no ka mea, e hele ana wau i ke kaua," pela aku ke keiki. "E loaa ana ia mea ia oe, a oi aku mamua o kou makemake." A holo aku la ua kanaka nei iloko o ka ululaau, a hoea mai ana he keiki me ka lio maikai loa. A mahope o ua lio nei e hele mai ana he poe koa, ua komoia i ke kapa hao, me na pahi e hulali ana i ka la. Haawi aku la ua keiki nei i kona lio i ke kahu lio, a ee ae la i ka lio i laweia mai ai nona, a holo aku la mamua o na koa ona.

                Ia manawa, i kona hiki ana aku i ke kahua kaua, loaa iho la ia ia ua pau ka hapa nui o ko ke Alii poe koa i ka make, a o ke koena, ua kokoke loa e hee. Nolaila, lele koke aku la ua keiki nei me na koa hao ona, e like me ka hua hekili, a ooki aku i na mea a pau i kue mai ia lakou. Huli ae la ka enemi a hee aku ; aka, hahai aku la ua keiki nei, a ooki i na pio a pau loa, nolaila, aole he kanaka i koe iho. Aole hoi oia i alakai i na koa ona imua o ka Moi, aka, hoihoi no keia iloko o ka ululaau, a kahea aku i ke Kanaka Hao. Ninau aku ua kanaka nei, " Heaha kou makemake i keia manawa ?" " E hoihoi aku oe i ko lio, a me ou mau kanaka, a e haawi mai oe i ko'u lio." Ua hanaia keia mau mea a pau e like me kona makemake, a hoi aku ia me kahi lio oopa ona.

                I ka hiki ana aku o ka Moi, hele mai ke kaikamahine ana e mahalo aku i kona lanakila ana. Olelo aku ka Moi, i hee ke kaua i kekahi keiki me kona poe koa i hele aku e kokua ia lakou. A ninau aku ke kaikamahine, owai ia ; Olelo aku ka Moi, aole ia i ike, ua hahai kela i ka enemi, aole nae i hoi hou mai.

                Mahope iho, ninau ke kaikamahine a ka Moi i ke kanaka kanu pua no ke keiki ana ; akaaka iho la kela a olelo mai, "O ka hoi ana mai nei no ia maluna o ka lio oopa ona ; " a akaaka mai la na mea a pau ia ia. Ninau mai la lakou, i ke opu hea la ia kahi i pee ai ; a pane aku keia, " Ua hana au i ka mea pono loa ia'u, i na aole a'u, i na ua poino oukou." No keia olelo, henehene loa ia mai la oia. Ua hala kekahi manawa mahope mai o keia, olelo aku ka Moi i ke kaikamahine ana, " E hana ana a'u i lealea, a hala na la ekolu, a e hoolei oe iluna i ohia gula, malie o hele mai ua koa ala."

                I ka manawa i kukalaia'i o ka hana lealea, hele ua keiki nei iloko o ka ululaau, a kahea i ke Kanaka Hao. Ninau mai ua kanaka ala, " Heaha kou makemake ?" " Makemake a'u e loaa ka ohia gula !" " Ua like pu ia me he mea la ua loaa ia oe, pela aku ua Kanaka Hao nei ; aka, i kapa kila ulaula kou e hele ai, a i lio hulu hauliuli kou e hele ai." I ka hiki ana mai o ka la i oleloia ai, hele aku la keia a ku ma kona wahi, me na naika e ae ( Knight,) me kona ike oleia mai no nae. Ia manawa, hele mai la ke kaikamahine a ka Moi a hoolei ae i ka ohia gula iluna, a paa ae la i ka naika me ke kapa ulaula, a holo koke aku la i ka loaa ana. I ka lua o ka la, he naika keokeo ia, a he ahinahina ka lio ; a loaa hou no ia ia ka ohia. Aka, ua huhu ka Moi no ko iala holo ana me ka ohia; nolaila, olelo ae ai, " Aole he pono o ia, e hele mai oia imua o'u a hai mai i kona inoa ia'u."

                Alaila, kauoha ae la ke Alii, i na aole e hoi mai ka naika i loaa ai ka ohia i kekahi la ae, alaila, e hele kekahi e huli a loaa; a i hoi ole mai oia me ka oluolu, alaila, e okiokiia a liilii. I ke kolu o ka la, loaa mai la ia ia he kapa kila eleele, a me ka lio eleele, a loaa hou no ia ia ka ohia i ka wa i hooleiia'i. Ia ia i holo ai, hahai aku la na kanaka o ka Moi ia ia, a hookahi o lakou mea i kokoke loa aku, a moku ua keiki nei i kana pahi. Aka, aole nae i loaa aku ; a no ka ikaika loa o ka lele ana o ka lio, haule iho la kona papale, a ikeia kona lauoho gula. A nolaila, hoi mai ka poe i hahai i ua keiki nei, a hai aku i ka Moi.

                I kekahi la ae, ninau ke kaikamahine a ka Moi i ke kanaka mahiai i ke keiki ana; a olelo mai kela, " Aia no iloko o ka pa mea kanu kahi i hana ai." A hai aku la oia, i ka hoihoi ana aku o ua keiki nei, i na ohia i loaa'i ia ia i mea paani na na keiki ana. I ka lohe ana o ka Moi i keia olelo, kauoha aku la oia e laweia mai ua keiki nei imua ona ; a hele aku la no hoi ua keiki nei me ka papale no i ke poo. Aka, hele aku la ke Alii wahine opio a wehe ae la i ka papale, a kuuwelu iho la ka lauoho gula o ua keiki nei, a no ka ui loa no kekahi ona, nolaila, ua hikilele na mea a pau. "O oe no anei ka naika i hele mai ai i na la lealea, me na kapa ano e, a lilo ai na ohia gula ekolu !" pela aku ka Moi. Olelo aku keia, " Ae ! a eia no ua mau ohia ala ; a unuhi ae la keia i ua mau ohia nei a haawi aku i ka Moi. Olelo hou aku no keia, "Ina he makemake kou e hoike aku au i kekahi mea e ae, alaila, e hoike aku au ia oe i kuu moku ana i ou mau kanaka i hou ai ia'u i ka pahi i kuu wa e holo ana; a owau no ka naika i eo ai ke kaua nou maluna o kou poe enemi."

                Ia manawa, pane aku ka Moi ia ia, " Ina he hiki ia oe ke hana no ia mau mea, alaila, aole oe he keiki na ke kanaka kanu pua," wahi a ka Moi ; " E hai mai oe, a owai kou makuakane?'' Hai aku la ua keiki nei, "O ko'u makuakane ka Moi kaulana; a o ke gula he mea ole ia ia'u.'' " Ke ae nei au, ua aie au ia oe; heaha ka'u mea e hana ai i hoike aku ;" pela aku ka Moi. " Ae, i na oe e haawi mai i ko kaikamahine i wahine na'u," pela aku keia. No ia mea, akaaka ae la ke Alii wahine opio, a olelo ae. " Aole no ona lauwili mai; aka, aole au e kala i ike ai, aole ia he keiki na ke kanaka kanu pua," ma keia mau olelo hele aku la oia a honi. A mamuli, hanaia ka ahaaina no ka mare ana, a hele mai la ka makuakane, a me ka makuahine o ua keiki nei ilaila ; aka, aole nae laua i manao ke ola nei no ke keiki. Ia lakou e ahaaina ana, lohe aku la lakou i ke kani o na mea kani, a hemo mai la ka puka, a komo aku he Moi haaheo loa. Hele aku la ia a ke Alii opio, apo aku a olelo aku, " Owau o Kanaka Hao, au i hoopakele ai mai kona ano hihiu ; o ko'u mau waiwai a pau loa, mai keia manawa aku e lilo nou."

J. W.

 

Ka Nupepa Kuokoa.

HONOLULU, OKAT. 25, 1862.

 

NA MEA HOU O HAWAII NEI.

 

                BAPETIZOIA KA MOI WAHINE.—Ma ka Poalua, la 21 o keia mahina, ua bapetizoia ka Moi Wahine, ma Hale Alii. Na ka Bihopa ka Rev. T. N. Staley, ma ke ano o ka aoao hoomana o Enelani kona bapetizoia'na, a o ka inoa o ka Moi Wahine i bapetizoia'i, o ALEXANDRINA FRANCIS AGNES LOWDER BYDE ROOKE YOUNG KALELEOKALANI. Malaila na'lii a pau, a me na hoa no hoi a pau o ke alo alii o Hawaii nei. Malaila pu ke Komisina o Beritania Nui, a me kona Lede hoi.

 

                KOENA O KA WA KAHIKO. — Ia Kauka Hilebarana (Hillebrand) i hele aku nei i ke Kaapuni ma ka mokupuni o Hawaii, ua loaa ia ia ma Maunakea, he kii o ka wa kahiko, a me kekahi paila pahoa e waiho ana mawaho iho o ka waha o kekahi ana ; he elima kapuai ka loihi o ua kii'la. He nui no paha na mea o ia ano e waiho huna mai nei iloko o ko kakou mau awaawa uliuli a me na kuahiwi no hoi a pau.

 

                MAI OKASI. — Ua ku mai ma ka Poalua iho nei ka moku Okohola Othello, a oia ka makamua o na moku mai ka Okasi(Ochotsk) a ma ona mai ka lono no na moku ma ia wahi. Ua maikai na mea i loheia mai nei no na moku ma ia moana. Ua nui ke Kohola malaila, a aohe no hoi he ino nui. Ua pau loa na pahu o keia moku i ka piha, a ma ka la 23 o Sepatemaba kona haalele ana ia wahi. Ua nui ka pomaikai o na moku i keia kikina, a he mea oluolu no hoi ia, ia kakou a pau.

 

                WAHINE HAWAII I EUROPA. — Ma ke kakahiaka nui iho nei o keia Poaha i hala, ua hiki mai o Kahula (wahine) mai Geremania mai, ma ka moku Olelo e Laura Louise. Ua loihi kona mau makahiki i noho ai mai kona one hanau aku, i ka M. H. 1857 paha kona holo ana, ua hai mai oia, ua hiki aku ia ma Amerika, Beritania, a me Geremania, a ua oluolu no hoi kona noho ana me kona mau haku hana, oia o L. H. Anthon, Esq, (Luika,) keia haole olelo e i noho ai ma Hawaii nei mamua.

 

                KA ANNIE LAURIE. — Ua hoomaka ka mokumahu Annie Laurie e holo ma kona huakai mua i ka Poakahi iho nei, a ua loheia mai nei kona hiki ana i Lahaina i ka wa kupono, ma ia mea, ua maopopo ka holopono o ka mea i manaoia nona.

 

                MAIKAI MAOLI KA LOLE. — E kipa ae, e maliu ae, e hoomaopopo, a e heluhelu hoihoi iho i ka Olelo Hoolaha a Ake, i paiia ma ka pepa o keia la, i ike ai oukou i na mea i haiia malaila, no na lole nu hou loa i hiki mai nei ma kona mau hale kuai, aia ilaila na Kilika, Lilina, umenaau, na Veleneka na Kalakoa, nu hou loa, i hooluuia i ka wai nani, e kupono ana i ka iini o ke keiki, a me ke kaikamahine Hawaii. I na he makemake ko oukou i mau lole Lilii o ka wai, aia no ilaila e loaa'i.

 

                KEIKI KUPANAHA. — Ua loaa mai ia makou he palapala na B. S. Makuahine o Waipio, Hawaii, e hai mai ana no kekahi keiki kupanaha, a penei no kana mau olelo :

                "Ma ka la 27 o Semakemaba, 1862, ua ike maka makou i kekahi wahi keiki uuku o Pehu kona inoa, o Kapahu k. a me Pilipili w. kona mau makua. Ua hanauia o Pehu iloko o ka M. H. 1848, mai laila mai a hiki i keia M. H. 1862, nolaila, ua aneane 14 makahiki kona ola ana, eia, iloko o ka la i hai ia maluna ua kaupaona ia e makou, a ua loaa na paona he 27 o kona kaumaha; kupanaha maoli keia wahi keiki uuku, nui kona mau makahiki, he mau mea hou ia o kuu aina nei, e wiki oe a hoolaha ae i keia wahi ukana a kou hoa luhi, oiai hoi o wau kekahi mea malama i kou kino, ua pau aela, ke hoi nei ko hale lose keiki ua malu mai kuawa o na pali o Waipio."

 

Kii o ke Kahua Kaua, Sept. 28.

 

No ke Kaua ma Amerika.

                UA pai iho makou i ke kii maluna'e nei, i hiki ai i ka poe heluhelu i keia pepa, ke hoomaopopo i ke kulana o ke kahua kaua ma Vereginia i keia mau la, a i ike maopopo ai i ke kulana o na koa o ka Hema, a me ka Akau. Ma ka nana ana i ke kii ua hiki ke hoomaopopoia, a ia no na Kipi a pau ma ka aoao Hema o ka muliwai Potomaka, a ia ma Winchester kahi i kukulu paa ai o ko na Kipi mau koa, he 80,000 ka nui o ka poe koa o ka Hema malaila, a ke laweia nei ka ai a me na pono e ae io lakou'la mai Rikemona mai ma Kalapepa e hele mai ai, ke mau nei ka hamama ana o ia wahi i alanui no lakou. O Gen. Sigela ke Generala o ka Akau, kokoke loa i Kalapepa i keia mau la, no ka mea, aia oia i Thouroughfare Gap, e hoouka hele aku ana no nae ia me ka manao e hiki aku i Kalapepa, i hiki ai ke lawe i ke ala Kaamahu e hiki nei o ke kokua i na poe Hema. O kahi i hoailona o Bulu Rana ma ka aoao Akau o ko Gen. Sigela mahele oia ke kahua kaua, a ilaila no hoi kahi i kauaia'i o ke kaua weliweli i ka M. H. 1861, he keu ia wahi a kahi kaulana nui wale iloko o ka moolelo o Amerika Huipuia.

                Aia no ka hapanui o na koa o Makalelana ma ka aoao Akau o ka muliwai Potomaka, mai Williamsport ma ka Akau Komohana o Hapa Fere ia wahi, a hiki i ka Point of Rocks, aia ia wahi ma ka hikina ae o Hapa Fere, a ma ka aoao Hema hoi o ka muliwai o ka Potomaka, aia na koa Aupuni i Hapa Fere, a me he mea'la ua pau loa no i ka Akau, mai ia wahi mai a hiki i Wasinetona, a me Leesburg pu hoi kekahi, a me ke ala Kaamahu a hiki i Wasinetona. A ia na Kipi ma ka aoao Hema o ka muliwai, mai Martinsburg a hiki ma ke Komohana Hema o Hapa Fere, e hoolilo ana ia Winchester i wahi noho paa no lakou i keia wa, a ke hana nei lakou i na pakaua, a me na mea e ae no hoi e lawa pono ai lakou i ke kue mai i na koa Aupuni. A ma ke kii maluna nei, e hiki ai ia kakou ke hoomaopopo i ke kulana o na aoao kaua, e like me ka mea i hoailona ia, a malaila e hiki ai i ka poe nana i keia ke hoomaopopo iho, a ke koho iho hoi o mea, a o mea kali ku ma kahi maikai.

 

                KA PULUPULU MUA. — Ma ka Poakahi iho nei, ua kuai aku makou i ka Pulupulu i kanuia e kekahi mau kanaka ma Waikiki, he 20 paona ka nui, a he 20 keneta ka makou i uku aku ai. Nolaila, he pono i na mea a pau ke hooikaika e kanu i ka raiki, a me ka Pulupulu, o ka mea no ia e kuluma ai ka waiwai i ko kakou wahi nei, he mea i huaia mai e ka honua, ua like me ke gula, noloko mai o ka lepo ke gula, a noloko mai no hoi o ka lepo ka Pulupulu e kuai aku ai no ke gula. Nolaila, e hoomaopopo e na makamaka a pau, a e kanu i ka Pulupulu, i lawa ai oukou i na pono a pau o keia ola ana. He mea maopopo, aole no e komo mai ka ai a me ka i-a iloko o ko kakou mau waha, i na kakou e lalau ole ae ia mea. Pela ka waiwai a me ke ulakolako, aole lakou e kipa wale mai ana io kakou'la, i na kakou e lalau ole ae ia mea. A no ia mea, e pono e lalau na lima, a e ka-ua'ka i ka waiwai a me ke ulakolako. A i mea e ike maopopo ai oukou i ka olelo a ka mea nana ua palapala'la, nolaila, ua pai iho makou ia mea malalo nei.

                "E KA NUPEPA KUOKOA E ; ALOHA OE : He manaolana ko'u e hai aku nei ia oe, oiai akahi kaua a kamailio pu. No ke kumu manao mua, i paipaiia i ka Ahahui kanu Pulupulu, a ua ike pono iho nei au i ka makepono o ke kuai ana o ka Pulupulu. Eia ma Pahoa, Kamoiliili, Waikikiwaena, kekahi kanaka a me kana wahine, i hoao i ke kanu ana i ka Pulupulu, o Kaulahea, a me Kuihi, na mea nana i kanu ma ka aina o J. Kahai, ua kanu laua he 36 kumu Pulupulu, ka huina, elua loi i maloo, a iloko o keia mau kumu Pulupulu he 36, he $4.00. Ua kuai ia e H. M. Wini, ma ke kau paono ana, he 20 paona ka nui, 2 kumu Pulupulu Helu 1, 6 paona $1.20c, he 34 kumu Pulupulu Helu 3, 14 paona $2.80c, oia iho la ka hua a ka Pulupulu la i lohe mai oukou, hanehane aku paha a loaa aku ka eka okoa, i na paha ua hana io ka Pulupulu. Ua pau keia, ke hoi nei no ko Kaluaolohe keiki, ua lai ke kula o Ululani."  J. W. K. KAAIE.

 

                AIHUE MA KAUAI. — Ma ka po o ka Poaha la 16 o keia malama, ua komo kalohe ia ka hale noho o J. Burbank, ka luna hana o ka wiliko o Koloa, a ua huli'a a loaa ke ki o ka pahu dala, a ua aihue ia he $500. mahope iho o ka lawe ana a ka poe aihue, i ke dala ua haalele lakou i ka hale, a ua holo aku, aole no i loaa ka mea nana i aihue i ka wa a ka moku Kalama i holo mai nei, ka mea nana i ahai mai ka lono io makou nei.

 

                Oluolu ka manao i ka ike ana iho i nei mau la i ka hele mai nei a ohuohu o na moku i ku mai nei me ka aila, huki no hoi ka eke a ka poe holokahiki, ua hele wale ua poe la a ohu i nei mau la i ka ilima.

 

Wahahee.

E ka Nupepa Kuokoa e; A loha oe :

                O ka mea nona ka inoa malalo, ke hoakaka aku nei i kekahi mau mea e pili ana i ka hana a ko Hawaii nei poe, oia hoi ka wahahee. Penei ka hoakaka ana :

                Aia ma Waialua, Oahu, kekahi wahine, ua holo mai oia i Hawaii nei, a ua hookane mai ma ke ano hale kipa o ke ao nei, ma ka malama o Iulai, me kekahi kane o Kohala. Ua olelo oia, pono oe ke holo ae i Oahu, no ka mea, he poe lako no makou, nui na lio maikai, he hale laau ko'u, o makou wale no ekolu na mea noholio kapakahi oia wahi, a he ui no hoi ko makou ohana, a owau no ka muli loa, — maloko o ka olelo ana a keia wahine, ua holo io aku keia kanaka me kana wahine i Oahu, me ka manao e holo loa ma Waialua, e ike io ai i ke ulakolako o ua wahine la.

                Aia hoi ma ka malama o Sepatemaba, ua hiki aku keia kane me kona wahine ma Honolulu, me ka manao e holo loa i Waialua. Ua haiia aku ka lono i ua wahine nei, aia ko kane me ko punalua i Honolulu, i kauoha mai nei e kii aku.

                Eia ka hoakaka ana : Aole i kiiia aku keia kane, aole no hoi ona hale laau, aole no he noholio kapakahi, aole ioa no he oiaio o na mea a ua wahine nei i olelo hoopahee ai i ko Kohala poe me ka hilahila ole. Elua wale no ka laua, he wahi kaikuaana maimai no kona, a he mai loihi no hoi kahi makuakane, a aohe ka he malama pono ia, he palaualelo wale iho no, a aohe no i kau aku ia poe ma ka papa o ka poe ulakolako, he mau wahi hale liilii.

                E! auhea oukou, mai puni wale aku i ko Oahu poe, pono ke nana mua aku i ke ano o ka noho ana. Pela hoi kakou o Hawaii nei, mai holo aku ma Oahu a ohi kui wale aku, aole oia ka rula o ka poe maikai a kakou e ike nei. — Pono no kakou ke noonoo mamua o ka hoolone ana i na olelo o keia ano i oleloia'e nei maluna.

               Eia hou kekahi. Ua hoea mai ko kakou Nupepa Kuokoa, ke Kilohana Pookela o keia Lahui ili ulaulu, a oia ko kakou waha e kamailio nui nei i keia manawa. Pono kakou ke kali i ka olelo ana, o hoolahaia auanei, o ka hilahila no ia.

               Ewiki kaua e ka Nupepa Kuokoa, a hai aku i keia mau wahi huaolelo, o ike ole mai auanei ka poe olelo wahahee, a mau aku ko lakou olelo ana pela. Pono oe ke hoolaha i hilahila ka poe olelo wahahee, a haalele aku lakou.  P. K.

 

KA NU HOU!

                Ma ka la Sabati iho nei, ua ku mai ka Mokumahu Kaua Rukini Calavala, he 14 la mai Kapalakiko mai, aohe eke leta i hiki mai nei; aka, o na eke nupepa wale no a H. M. Wini. Ua hiki mai na nupepa o Kalaponia, o ka la 4 o Okatoba, me na nupepa o Nu Ioka, o ka la 14 o Sepatemaba iho nei, ua piha i na moolelo o ke komo ana mai o na kipi iloko o ka mokuaina o Marilana.

Ka Nu o Sepatemaba 29.

                PILEDELEFIA.—Ua hiki mai ka lohe, ua hoomaka'ku na moku aupuni e hoouka aku i ka Papu Morgan, ma Mobile, mokuaina o Alabama.

                Ua hiki hou ae na koa kokua o Sigela, a ua lawa kupono kona puali i keia manawa, a ke nee aku nei ia i kahi o na kipi, ua hele ia i keia mau la, a kokoke loa i Warenatona.

                O na koa Aupuni i kukaiia iho nei ma Hapa Fere, e hoounaia ana me Gen. Pope, e kaua aku i na Inikini ma Minesota.

                Ua hookiia ka holo ana o na kaamahu ma ke ala kaa o Louisville a me Frankfort. Ua haiia mai ma ka la 27 iho ka, he 400 ka nui o na koa kipi ma Frankfort, a e hiki ae ana ilaila o Marshall, ke alii kipi.

                Ke olelo mai nei kekahi nupepa o ka Hema, ke nui ae nei ka ka puali koa o Gen. Lee (kipi,) ma ke komo nui ana mai o na poe kuewa, a me ka poe i lawe maoli ia'e e like me ke kanawai i hooholoia e na Moku Hui o ka Hema; a ua hoike pu mai no hoi i ka piha loa ka o ke awaawa o Vereginia, mai Winchester a hiki i Staunton, i na koa kipi i eha, a i mainoino hoi i na la kaua iho nei i Marilana.

                Ua hoikeia mai ka hookomoia i koa ma Vereginia Hikina, o na keiki he 15 makahiki, a hiki i ka poe i 65 makahiki. A o na nika hoi, ua hooliloia lakou i poe kahu kauo kaa, a i poe paahana, ma na hana ano like.

                Ua loaa mai ka palapala hoike a Gen. Makalelana, i ka Alihikaua, ia Gen Haleka, e hoakaka ana i ka nui o ka poe i make, a hoehaia, pio, a nalowale hoi, ma ka aoao o ke Aupuni, i ke kaua o Antietam, a penei no ia :

                "Ma South Mountain (Mauna Hema) ka nui o ko makou poino he 543 i make, 1,860 i hoehaia, a he 76 ka poe i nalowale. Ma Antietam, o ko makou poino he 2,610 i make, hoehaia 9,416, nalowale 1,044. Ua hoikeia mai e Major Gen. Davisa, ka luna o ka poe nana i kanu i na poe koa make ma ke kahua kaua, ua kanuia ka e lakou he 3,000 kipi. Mamua iki aku no ka, ua kanuia no e na kipi kekahi o ka poe make o ko lakou aoao, mahope ponoi iho no o ka pau ana o ka hoouka kaua ana. Aole no i maopopo ka nui o ka poino ma ka aoao o ka enemi, (na kipi; ) aka, ua nee hope aku lakou iloko o na hoouka ana, a nolaila, me he mea la ua nui loa ko lakou poino mamua o ko makou. Ina e manaoia he 500 ka nui o ko lakou poe i make ; alaila, ua hiki ko lakou make i ka 4,000 iloko o na kaua ana elua. A ina e anaia ka nui o ka poe i hoehaia, e like me ka nui o ko makou ; alaila, o ka nui o ka poe i hoehaia ma ka aoao o na kipi, he 13,700. O ka nui o na koa kipi i pio ia makou iloko o na hoouka kaua ana a elua he 5,000, a he 1,200 o ia poe ua hoehaia. A nolaila, o ka huina nui o ka poino o na koa kipi, ma ke pio, make, nalowale a hoehaia, he 25,542 ; aole nae i huipuia me ka poe mahuka, a me ka poe lalau wale iho no. He hiki ke hilinaiia he 30,000 ka nui o ka poe koa maikai loa i poino ma ka aoao o na kipi, mai ke komo ana a na kipi i ka mokuaina o Marilana, a hiki i ka wa i ho-a hou ia'ku ai iloko o Vereginia. Ua pio ia makou he 13 mau pukuniahi, he 59 hae, me hookahi hae hoailona, a me na mea e ae no hoi, aole loa he hae, a he pu hookahi a makou i pio aku i na enemi, ma ke kaua ana i Antietam. He 14,000 pu liilii i laweia e na makaainana ma South Mountain, aole no i ohiia na pu e makou iloko o ka wa pumehana o ko makou alualu ana i ka enemi.  MAKALELANA."

                Ke hooikaikaia nei o Hapa Fere, me ka hoonuiia'na o na koa e hoonohoia'na ilaila a e lilo ana ia wahi i wahi e hilinai nui ia e ka puali koa o ka Potomaka.

                Ua oleloia mai e ke Kakauolelo o ka nupeua Enquirer, o ke kumu ka e noho malie nei o na puali kaua, no ka hoouna