Ka Nupepa Kuokoa, Volume I, Number 49, 1 November 1862 — KA PILIKUA. [ARTICLE+ILLUSTRATION]

KA PILIKUA.

He Moi i kekahi manawa, o kona aina a me kona inoa, aoie au i ike. Hookahi ana kaikamahine, e mai mau ana oia, aole ona | Kauka e ola ai; aka. ua oleloia aku nae i ka i Moi, i na eai ke kaikamahine i ka ohia, alaila ola. Alaila, hoolaha ae la ka Moi ma konaaina a puni, i na e lawe mai kekahi kanaka a ai ke kaikamahine a ola, aiaila, oia no ke kane, a lilo no oia ka MoL la wa, e neho ana kekahi kanaka, ekolu ana keiki, a lohe i keia mea; olelo aku i ka mua, " O hele me ona pakeke a lawe i ohia !i ke kaikamahioe aka Moi. Malie o ai a ob, mare olua a lilo oe i Moi. w Hana iho ia ia e like me ka olelo a ka malmakane, a hele aku la. la ia i hele aku ai a hala mai ke kauwahi, haiawai oia me kekahi wahi kanaka uuku, ka mea nana i uioau aku, heaha la ko loko o kana pakeke. Olelo aku o Hele, oia ka inoa oua keiki nei, "He wa*

wne moo!" a hele aku ki oia. A mahope hiki aku o Hele i ka hale o ka Moi, a olelnu aku he mau ohia kana e ola ai ke kaikamahine a ka Moi. No ia mea, ōlioli loa iho la ka Moi, a kenaia mai la o ua o Hs]e e komo aku iloko. Auwe! ia ia i wehe ae ai, aohe ohia oloko, he w"awue moo wale no, e mau ana no ke peku. Nolaila, huhu loa iho la ka Moi, a kipakuia o uao Heie iwaho. I kona hiki ana aku i ka hale, olelo aku ia no hoi oia i ka mea i ioaa ia ia. A hoouna hou aku la ua kanaka nei i ka lua o ke keiki, o Saeme kona inoa ; aka, ua J iike loa ka mea i loaa ia ia e like me ka mea ! i loaa ai ia Hele; no ka mea, halawai aku ] la oo ia me ua wahi kanaka uuku nei, a ni-j nau aku i ka ukaoa o kana pakeke, a oielo ] aku o Saeme, " He huiu puaa." I kooa hi-1 ki ana aku i kahi o ka Moi, a oielo aku, he ;i ohia kana i mea e ola ai ke kaikamahine a j 1 ka Moi, aole o lakou ae mai e komo aku, no j 1 ka mea, ua heie aku kekahi mea ilaila, a ua 11 hoopunipuniia kkou. Aka, hoopaakiki loa ■ j

aku l.\ keia. ho ohia io no kana. A inahope manaoio mai la lakou,a laweiaaku la la imua o ka Moi ; aka, i kona wehe ana ae i ka pa-kei-ee he hulu puaa wale no koioko. Nolai'ia, huhu ioa iho la ka Moi a huipaia o Saeme a puka iwaho. 1 kona hiki ana aku i ka hale, olelo aku ia no hoi ia i ka mea i ioaa ia ia. la manawa, hele mai la kahi keiki muli ioa, o Keaka Loio kona inoa, a ooi aku i ka makuakane e heie oia. Oieio aku ka makuakane, u Ae, o oe kahi kanaka kupono loa, ua pono oie ae nei ka hoi ka poe noiau, oki loa aku paha oe." Aka, olelo aku ia ua **ahi keiki nei e hele ana ia. " E hele o* ma kahi e, e na wahi keiki oaaupo peia aku ka makuakane, u e kaii oe a ioaa ka. naauao, n a huli aku ka makuakane e heie; aka, puiiki aku la keia ma kahi paiaka, a oieio aka, u E kuu makuakane, e hele ana au." Uielo aku ka makuakaue me ka huhu, " Aia no ia i kou makemake; e heie ana no oe; nka, e hoi hou mai ana no oe." Ua oi aku ka oiioii o kem keiki i ka ae ana mai o ka

! makuakane. a ielele ae !a oia iiuna. " Ae, | hanaia me ka hawawa." pela akti ka makuajkane, " ke pii nei kou hawawa inai kekahi ia n kekahi ia aku." Aohe he nana mai o Keaka ia mea, a hoonioni ae i kona hauoii. \o ka hiki koke ana mai o ka po, noiaila, i manao iho ia ia e moe a kakahiaka ae hele. ;I ua po f»ei, aohe ona hiamoe iki; aka, ia hihio iki ana iho no oia nei, moeuhane iho ia ia no na kaikamahine ui ioa, i na Haie Aiii, ke guia, ke daia, a me na mea a pau. I ke kakahiaka nui, heie aku ia keia nia kona aia, a halawai koke aku ia no ia me ua wahi kanaka uuku nei, a ninau aku ia ia 11 ka ukaoa o kana pakeke. "He ohia," wahi ana, 44 1 mea eaiai ke kaikamahine aka Moi a ola. rt I kona hiki ana aku ika Haie Alii, aohe aeia mai ona e komo iioko ; no ka mea, elua kaoaka i hele mai a oieio aku he ohia ka iaua, a i ka wehe ana ae, he wawae moo ka kekahi, a he hula puaa ka kekahi. Hoopaa aku la o Keaka, aohe aoa wawae moo, aka, o na obia maikai ioa o ka ulu aoa

maiuua o l,i inokupip-w. \ ( * k i ;..;v knn.i oloio ana. noiaila. r.r.t'V>n i!:o ko kamk;\ ki;\i puka aoi»« \t\ e ak.i :itvn, i;.-. ia nn*a. tux»knnio aku Sa «nn iMko. a u i p«v;.. loa ia hana ana a lakou. uo ka iihm. ik i Keaka \\vho aim ao i ka pakoko. hiou» aku lakaohiae !iko »»..» ko ps!a ka m«wo>. Oiioli l«a iho la ka Moi, a fawo kokoi i nk i la kekahi mau ohia i ko kaikamahin-\ a kaktili iho la oia mo ko katmni i ka l iw-":.\ iv:;i okn oh'io maikni. Aol<» i liuliu lawe-.i ma; ka mi hou ia ia ; ht\i!»a ia i kou manao ? O 'ua kaikamahino nei no hoi. 1 kon.i man:i. wa i ai ai i ua ohia noi, o kona manawa in ; :ala koke ao ai ua ola. Oka olioli oku Moi laoleehiki ke hnhaiia ; nka, aolo nie i a»> aku ka Moi ia Keakn o maiv i ko k iik.mia. Ihine ana. 01010 aku nne, c hana oo o Koa-

ka i waapa, a hoio maiuna o ka lionua o liko ka holo me ka holo iluna oka wai. Ae iim la o Keaka ia mea, a hoi aku la oia a hai i ka makuakane, . A noiaila, hoouna ka maknaknne ia Ho!« > iloko oka uluiaau e hana'i i waap:i; hana iho la keia me ka olioli. T waena o ka in. i ka manawa e woia ioa ana, hiki aku no ua wahi kanaka uuku nei, a ninau aku hoaha kana moa e hana ana. " Ile waapa luau,' wahi aua, " Peia, a pela e mau ai." I k>* ahiahi, manao iho la o Hoio ua paa ka waapa; aka, ia ia i ee iho ai, ho pola wnio no. I kekahi la ae, hele o Saomo iloko o ka ululaau ; aka, ua like loa ka mea i loaa ia ia. •• like ine ka mea i loaa ia Hele. i ke kolu jo ku ia, lielo o Koaka Lulo, hana iho la oia !me ke oolea loa, a haiuiu ka ululaau no kn ikaika loa ona maka koi. 1 w-iona k.mu o ka ia, halawai no ia me ua wahi kanaka uuku nei, a ninau aku heaha )i\ kana moa o hana ana. "He waapa o liolo ai iiuna oka aina e iike me ka liolo ana iluna o ka wai." pela aku o Keaka, a ina e pau, maroia i U-> knik-nmahine a ka Moi." Oiolo nku u i wahi kanaka noi, " E iiko me kona ann, p.>ia no e mau ai." Ike nhiahi. ika manawa o ka la i huli ai e like ine ke kula, ia wa ua makaukau o Keaka me ka waa ona, a mo na mea a pau e pili ana ilaila; oe ih« la oia a holo akula i ka Haie Alii, a ua liko loa ka holo o ua waapa nei me ka makani.

I kahi e loa no ike mai la ka Moi; aoV' nae i haawi kokeaku i ko kaikainahino au:i; aka, 01010 nku oia ia Keaka e laweia i hookahi haneri iolo i kula e maiama ai, inai ki kakahiaka a po, a ina e nalowale kekahi o lakou, aole e loaa ke kaikamahine ana. A ua oluolu no ko Keaka manao 110 ia mea, a kakahiaka ae ia heie ia me ka pu-n io!e ana i kula e malama ai, a makaaia loa iho h 1 1 i naiowale ole kekahi. Aole i nui io;i na hora i hala, heie mai kekahi kaikamahi».-. mai ka Hale Alii mqyi t a oiolo aku v hanu i koke aku o Keaka i iole na ka malihini. Aka, ua ike o Keaka he pahele kani ia u. nolaila, oielo aku aoie ia e haawi aku ; aka. aole nae he manaoio iki o ua knikamahine iu i, a mahope nuku aku ia. Aiaila, olelo nku <> Keaka, i na e heie aku ke knikamahine a k i Aloi, alaila, haawi aku ia i hookahi iol>\ ' 11 wa no hiki hou aku noua wuhi kanaka uuk i nei i o Keaka la, a ninau aku, heaha ia k tna hana olaila. Oielo mai keia, e inalama ianaau hookahi haneri iole, a ina aole e I lowaie kekahi, alaila, h!o ke kaikamahiue a |ka Moi ia ia, a lilo no hoi ia i Moi. •• Mai- | kai," wahi a ua wahi kanaka uuku nei, •• i ko uiiii, a ina e holo kekahi iole, a pio joe, o kona manawa ia e hoi koke m;u ;u." la manawa, hiki mai ana ke kaikainahw'i' ' a ka Moi, haawi aku la o Koaka i ioie nana. j Hoi aku la ua kaikamahine nei a haU p ih i I'hookahi hanen iwilei, e pio aku ana o K»?a---k a hoi mai la ua iole nei. A ahiahi, h i;hoi aka la keia i ua pu-a iole nei i ka 11- ;.. Alii. Noonoo iho U ka Moi, I» Un hiki ana ia Keaka ke inalama, i hookahi hanen iole me ka nalowale ole o kekahi ; aka, aole no nae i haawi koke aku i ke kaiIkamahine ana ia manawa. fa manawa koke no, oielo aku nae, a ia a loaa ia ia kekahi hulu mai ka puapua mai o ka Pilikua. Ko Keaka hele koke iho la no ia ; a ahiahi, hiki keia i kekahi Hale A!ii, a noi aku oia e raoe ilaila, no ka mea, aole Ci he hotele o ia manawa ; a aloha mai la ka j mea nona ka hale, me ka ninau mai i kana < iI huakai. Olelo aku o Ke&ki, " E hele aria i \ au i kahi o ka Pilikua." " Ahe ! e hele ana ——,M

ka oe ilaila ;ua oleloia, ua ikela e na mea a pau ioa, a ua haiile hoi paha ke ki o kuu pha dala. malie poha e oiunlu mai oe. e ninau aku i kahi i waiho ai ī" M H«? hiki hoi paha ko ia ia'u," pela aku o Keaka. Ia kakahiaka ae no, hele hou no o ua o Keaka a hilii aku ana no ia Hale Alii hou aku, a rnoe iho la no īa ilaila. Ika lohe ana o kanaka e* hel*» ana o Keaka,i kahi o ka Pilikua, nolaiia. oieio mai la ka poe o ka hale ia ia, •' ke kaikamahine ua mai, a ua imi lakou i na mpa a pau i mea e ola ai, a aohe nae he ola iki ; a p iokomaikai paha ia i ka ninau aku i ka Pilikua \ ka mea e ola ai V' Oielo aku o Keaka. he hiki ia ia ke ninau me kaolioli, a hole aku la. Hiki aku la keia he kiowai; aka, aole nae he waapa, he kanaka nui ka m a nana e haiihali kanaka ma kela aoao. Ninau mai la ua kanaka nei e hele ana la ia i hea ? •' 1 kahi o ka Piiikuo," pela aku o Keaka. Olelo aku ua kanaka nei, "I hiki nku ananei oe ilaila, ninau aku oe, heaha la ko'u mea i hooliloia'i i mea nana e lawe i k;niakri ma kela aoao." . A!aila,auamo ae la ua kanaka nei ia Keaka, a laweia'ku ia raa keia kapa. I ka hiki ana aku o Keaka i kahi o ka Piiikua, o ka wahine wale no ke noho ana i ka hale. Ninau mai la ka wahine i ka ianei tri« a i inakemake ai, a olelo aku )a no hoi keiu, he makemake ia i hookahi hulu mai ka puapua mai oka Pilikua; a i ka makemake hoi o kekahi Hale Alii, he ki no ka pahu dala, a e ninau aku ia 1 ka Pilikua i kahi i waiho ai; a no kekahi Hale Alii, he kaikamahine ua mai, a he makemake ia e ike i kona mea e ola ai; aohe i loihi loa mai laila rnai, he wai, a e inakemake ana ke kanaka e ike i ke kumu o kona hooliloia'na e haiihali mau i kanaka ma kela kapa. Olelomai la ua wahine nei, " Aoho KarLstiano e hiki ke olelo me ka Pilikua; he pau loa kanaka ia iu i ka aiia; aka, inaoe e inakemake, e moe oe nmlalo o ka pela ona, a po, i kona nianawa e |>auhia'i i ka hiamoe, alaila, kikoo ne oe a huki ī kekahi hulu o ka punpua ona; aona mea au e makemake nei o iko, na'u no ia e: nmau aku. M Ua holo ia mea i ko Keaka manao, a hoi aku la ia inalalo oka pela e moe ai. Ike ahiahi ana iho, hoi mai la ua Pilikija nei, a ! i kona komo ana aku iloko, olelo ae la, 44 £ kuu wahine, ke honi nei au i ka hauna Karstiano !" " Ae," pela aku ka wahine, " hookahi kanuka ianei i keia la, a hele aku nei no." ' Nolaila, aole i pane hou mai ua Pilikua nei. lwaena konu o ka po, i ka wa o ua Pilikua nei e hiamoe nna, a nono ka ihu, ko Keaka lalau ne la no ia a huki mai i hookahi hulu i oka puapua. Hikilele ae la ua Pilikua nei, a kahea aku, " Wahine, ke honi nei au i ke hauna Karistiano, a me he mea la, ua uhukiia nku nei kuuhulu." Olelo aku ka wahine, u Ua moeuhane paha oe. Ua olelomua aku au ia oe, he kanakn kai anei, aua hele loa no. Ua olelo inai no na mea he nui loa, iloko ka o kekahi Hale Alii, ua nalowale ke ki o ka pahu dala. a aohe he loaa iki." 44 O! ka poe j nnnupo !" }>ela ae ua Pilikua nei; 44 aia ke ki iloko o ka nuolo laau, mahope iho o ka puka, aia malalo oka pauku laau." Aua olelo h.»u mai no. he kaikamahine ka ko kekahi luile ua niai, aole nae lakou i ike i ka mea e ola ai." 41 O! ka poe naaupo !" pela ae la j no u i Pilikua r.ei, "aia malalo oke alapii o ! ka hale ilalo, he moo, a nana i hana ka lauoho o ua haikamahine la i punana, a ina e j loaa hou iua kaikamahine la, ulaila ola." ! "A ua olelo hou mai no ua kanaka la, aia ! ka ike kauwahi mai, he kiowai; ao ke kanaka, he nmkemake ia e ike i ka mea e pau ni kona lawe ana ike kanaka." 41 0 !ka poe | naaupo!" pela ne la no ua Pilikua nei, 41 . na ; ia e hookomo i kekahi kauaka iwaena oka I j wai, pau kona lawe aha ike kanaka ina ke- | la kapa." Ala ae la ua Piliknn nei i kakaI hiaka nm a hele, a puka mai la o Keaka malalo mai o ka pela me ka hulu maikai loa, a ua loheia i ka olelo nna n ka Pilikua i kahi i waiho ai o ke ki, ke kaikamahine. a me i ke kanaka. Hele mai la ka wahine a hahai j hou mai la iua inau mea nei, i poina ole ia ia Keaka, a hoi inai la ia. I kona inanawa i hoi uku ni, hiki mua nku Ui ia i ke kannka iloko o ka wai, a ninau ! koke nku ia ia ika ka Pilikua mea i oleh ' mai ni nona; aka, olelo mua aku o Keaka e lawe mua ia ia ma kela kapa, alaila ia hai nku. Nolaila, lawe ua kanaka nei a kau

• wn ke)n knpa; i leo laua hiki ona ilaila, olelo | aku o Keaku, hooktihi wale no ona hnaa, o ka lawe i keknhi knnakn n waena o kn \vni | kuku!u, nlnila, pnu kona lawe nnn. Nui lon | iho h' kn olioli o ua knnaka nei a oi aku ! mnnum o ke knhn, a olelo aku ia Kenka no iiona nioha ia ia, he makemake ia e lawe hou m ia ma kela kapa a hoihoi hou mai. Akn, 01010 nku o Kenka, nnna e malama ia luhi onn; ua nui iho la no kona olioli ia ia, a hele aku la. Ma ia hope iho, hiki aku keia i kahi o ke kaiknmahine mai, auamo ae la ia i ua kaikamahioe nei, a lawe aku ia malalo o ke alapii; hopu aku la ia i ka punana a haawi aku i ke kaikamahine, ia manawa koke no, lele ae }a ua kaikamahine nei ilalo, a pii e aku la mamua o ianei, ua ola. Olioli loa iho la na makua o ua kaikamahine oei, no- ( • laila, haavri i&ua ia K«aka i ka laua mau mea a pau loa. A i kona hilp ana aku i kekahi j Hale Alii, kii aku )a ia i ke ki malalo o ka j . pauku laau, a haawi aku i ka met nana ke!

ki. No kona olioii ioa ika loaa hoa ana o ke ki, nolaila, haawi aku ia ia Keaka i kana jmea e makemake ai. i ke Kao, ka Bipi, a ' me ka Hipa. Ja manawa, i ka hiki ana aku o Keaka i kahi o ka Moi me keia mau mea, ke Dala t ( ke Gula, ka Bipi, ka Hipa, ame ke Kao, ; oolaila, ninau mai ka Moi i kahi i ioaa ai ia : ia, a olelo aku o Keaka na ka Pilikua mai. | Manao ibo la ua Moi nei e loaa ia mau mea :ia ia, o kona hele iho la no ia i kahi o ka j Pilikua ; a i kona hiki ana aku i ka lokowai, oia ke kanaka mua mahope iho o Keaka. . lawe ai ke kanaka ia ia a waena o ka wai haaleleia, a piho a make loa. Ko Keaka jmare iho la no ia i ke kaikamahine a lilo ae ;la ia i Moi. J. V\ . *

lle iiiau Uipi wnhiiie Dnrama maikai loa.