Ka Nupepa Kuokoa, Volume I, Number 50, 8 November 1862 — Page 3
Ka Nupepa Kuokoa.
Na Palapala.
No na Akua o ka wa kahiko.
Heaha ka manao o ka poe kahiko o Hawaii nei i ko ke Akua malama ana i na mea a pau?
Eia ka manao mua ma keia:
1. O na manao o ko Hawaii poe i ko ke Akua malama ana i na mea a pau.
2. O ka manao o ko Maui poe, a me ko Oahu poe i ko ke Akua malama i na mea a pau.
3. O ka manao o ko Kauai no keia.
Ma ka mua. O ka manao o ko Hawaii poe. Elua manao o ko HAWAII POE, i ko ke Akua malama ana i na mea a pau. 1. Ua manao lakou, ua lawelawe ke Akua i kona malama ana i na mea a pau. Pehea la e akaka ai? wahi a ka mea ninau. Ae, o kau ninau no ia, alia nae a lohe aku oe i wahi moolelo no ia mea, oia hoi ua lawelawe ke Akua i kona malama ana i kekahi hapa, a i na mea a pau paha. I ka manao ana o ka poe kahiko, o Kane ke Akua nana i hana i na mea a pau. Aia i kekahi wa, kaapuni ae la oia ia Hawaii, (ma keia wahi, ua noho kino ke Akua ma ka honua nei, wahi a lakou,) a hiki aku la oia ma Kaelehuluhulu, e noho mai ana na kanaka oia wahi i ka make a ka ai, (a maanei, ua oleloia he wahi wahine a Kane, o Kapo kona inoa,) e alala mai ana keiki i ka ka mea o ka pololi, a ike aku la keia, hu ae la kona aloha. Hoolale aku keia e ho-a i imu, a ho-a ia no hoi ka imu, ka a keia o ka imu a enaena, pane kikoaea wale mai no kahi kaikoeke o ua o Kane, o Kaulanaula kona inoa, "ka ho-a wale iho no paha auanei o ka imu, aohe ai, kanaka hoopunipuni hoi keia." Pane mai la no kela, "ho-a ia iho paha ka imu i enaena," ka ho-a no ia a enaena loa. Kena aku keia "e ulu i ka imu," ulu ia iho la ka imu a maikai, hele aku la o ua o Kane a moe iho iloko o ka imu. Pane hou no ua kaikoeke nei. "Ka! he kanaka ka! ka ai o keia imu." "Kauewe ia iho paha," wahi a Kane. Kauewe ia a paa, aole i liuliu ma ia hope iho, i nana aku ka hana o lakou e auau mai ana no ua o Kane i kai, he wahi wai ole ka ia mamua aku, a o kela kaluaia ana loaa ka wai. A pau ka auau ana, hoi mai la ia a hoolale mai la e huai i ka imu. I huai ae ka hana o ka imu, he puaa a me ka ilio, ma kekahi aoao o ka imu; a he uala a me ke kalo ma kekahi aoao; ai kane, ka wahine, a me keiki a maona, a koe no; ola ae la ka wi oia wahi. I mai ka poe haku mele, "Lehu oe i kukio i Manini owali, o Awakee, Kekee na iwi o Hua i ka la."
Ea, auhea oe e ka mea ninau, aole anei i moakaka aku la ia oe? ina aole, eia hou mai no keia moolelo e akaka hou ai. Aia ma Waipio, i Hawaii, malaila kekahi poho kai nui, a maloko oia poho kai ko ua o Kane malama ana i na Ia o kela ano keia ano, a koe nae ke Kohola, a malaila i hanaiia'i a nunui iki ae, alaila, kakau iho i waihooluu no keia ia, a pela aku no a pau, a hookuu aku i ke kai, oi alualu ka i ka Moi aohe loaa, no ka noho i ka ehu kai. Nani ka wahahee?
2. Eia ka lua o na manao o ko Hawaii poe, no ko ke Akua malama ana i na mea a pau. Ua manao lakou he mea make kona malama ana i na mea a pau. Aole paha e akaka lea keia, ke nana ole oukou i ka moolelo Hawaii, aia ma ia moolelo, ua ikeia no ke Akua, o Kane wahi a lakou; a o Lono hoi paha, ina i hele o ua Akua nei a kekahi aina; a i aua i ka ai, a me ka ia paha, puaa paha, kena ae la oia "e hao," ka hao iho la no ia, alaila, make paha kahi poe. Aole nae akaka lea loa.
Eia he wahi moolelo uuku no ko Kane holo ana i Hilo, a noi mai, penei no ia. Holo o Kane i Hilo, i kii ka i ke Kanawai, a aia malaila kekahi alii, a ike mai la ia, ninau ae la, "Owai la mahope—hope? O Kanelaauuliuli—uli." I make la i ahaiana—ina? I make i hoohiki i Kanawai—wai. Oia no nae ke make—make. O hele ka hoku, O hele ka malama, Kakau pu no me ka mahina." Pela iho la ka ninau ana o kekahi alii i na kanaka, a hooho like mai na kanaka, ma keia mau wahi mea ua akaka iki no, aole akaka lea loa.
3.—O ka manao o ko MAUI a me ko OAHU poe, no ko ke Akua malama ana i na mea a pau. Eia ko lakou manao. Ua manao lakou, aole lawelawe ke Akua, noho wale no, na kona mau anela no e malama i na mea a pau. Ua oleloia, o na anela i ikeia ma keia he mau kaikaina ka ia. Penei e akaka'i wahi a lakou. O Kanehoalani kekahi kaikaina, a nana no i malama i na mea a pau ma ka lani, oia hoi ka La, ka Mahina, a me na Hoku hoi. O Kaneikapo kekahi kaikaina, nana no e malama i na mea a pau malaila. O Kanepopolohiwa kekahi, oia ka mea nana e malama i na ao popolohiwa, ao panopano, ao ulaula, a pela aku. O Kanepopolohua, oia ka mea nana e malama ke kai, a me na mea iloko ona, ua hoopokoleia kela inoa maluna ae. O Kaneulala, oia ka mea nana e malama i na pupule, ua oleloia he ulala wale no kana hana. A pela aku no ke kapaia ana o kela mea keia mea, a me ka mana i haawiia i kela mea keia mea, pela no ia e malama'i i na mea i haawiia.
Aka, eia mai he wahi moolelo no ka malama ana o kekahi anela paha, a mau anela paha, oia hoi he mau kane paha. Penei ua wahi moolelo la. Aia ma Lanai ka noho ana o Kaimumahanahana, a me kana keiki o Pakeaulani, a he nui loa no na kanaka ma Lanai ia manawa; a hiki mai ke kau wi, pau aku la na kanaka i ka make a ka ai, a koe elua o Kaimumahanahana, a me Pakeaulani, kokoke make nae ka makuakane. O ka Pakeaulani hana; oia keia. Hele wale aku la no keia e eli wale aku no i kalina uala, a loaa ka uala liilii, (he au ia uala) kalua a moa, lawe aku la keia a he wahi heiau a ianei i hana'i, kaumaha aku la, alaila, pule aku la, penei kahi hapa o ka pule. "Kini o ke akua, E ka lehu o ke akua, E ka pukui akua, E ka lalani akua, E kahuli, e kahele. E ka wahine e moe ana ke alo iluna, eia ka ai au a Pakeaulani keiki a Kaunumahanahana." Pau ka pule, hoi keia a imi hou i ai no ke ahiahi, a moa ia ai lawe aku, i lawe aku ka hana, ua pau kela ai, kau keia ai, pule no hoi e like me mamua. I kekahi imu liilii ana a ianei, honi mai la kona makuakane i ke ala o ka uala! I mai la kela, "Auhea hoi kau uala e kuu keiki e aala mai nei?" Pane mai la kela, "He ai ia na kuu akua." Pane hou mai kona makuakane, "Aohe o'u akua, a he akua ka hoi kou?" A hala ae la na la elima o kana hana ana pela, alaila, i ka po kamailio mai la kekahi anela o Kanepaina. I mai la, Ea, a keia po e panipani aku oe i na pukapuka liilii o ko olua hale, a e noho malie mai kamailio pu me kou makuakane a pau ae la ka laua kamailio pu ana, a hele aku la ia anela. Ninau mai la kona makuakane ia ia, "Owai kou hoa i kamailio mai la." I aku la oia, "O kuu akua hoi ia a'u e malama nei." Aole liuliu ma ia hope iho, haule mai ana ka ua he nui, ka ua no ia a ao ka po a po ua la nei, a ao ua po nei, malie iho la ka ua. I puka aku ka hana iwaho ua palaku ka Maia, ua moe ke Ko a ala mai, hele ke anakiu o ka uala a keke, ua hele ka Ape a hilala ka ha; o ke kalo hoi ua makaole kekahi kihapai, a o kekahi pumaia ka ha o ke kalo. Ke kalua iho la no ia o ka ai a moa, kaumaha e aku la keia i ke Akua oia nei, a pau hoi mai la laua nei ai ka uala, ke kalo, a ai no hoi ka mai a maona; o ka laha hou no ia o kanaka o Hawaii nei, ma Lanai wale no. Oia iho la kahi moolelo o ka malama ana o kekahi o na Kane ia mau kanaka.
Eia hoi. Ua oleloia hoi e lakou, na Kanehekili e hookani i ka hekili, nolaila mai kona inoa Kanehekili. Oia iho la ka manao o ko Maui nei poe.
Eia hoi ke kolu o na manao ma keia. O ka manao o ko Kauai poe. Eia ko lakou manao, hoole lakou aole na Kane e malama wale no, aka, na Lono kekahi. Ua kapaia o Lono e like me ko Kane kapaia ana; oia hoi ua maheleia i mau Lono he nui wale, aole e pau ia'u i ka hai aku. Eia nae kekahi oia mau Lono, o Lonoikauopua, ke akua ia o ka poe Kilo kuhikuhi puuone, a nana i malama ae i na opua. O Lonoikaoualii, o kana hana o ka hoololoa i ka po, i ka wa kahiko wale no nae wahi a lakou; penei e akaka'i keia. Aia i ka wa e hakaka ai o Peapeaemakawalu me Mauiakalana, ua oleloia hookahi no maka o Peapeamakawalu e moe o ke ao no ia, a ia Mauiakalana iho pau na maka ewalu i ka moe; penei, hele aku la keia a kokoke, (i ka po keia hele ana) nana keia e ala mai ana no na maka ewalu, ko ianei ala aku la no ia a—a moe kekahi maka, kokoke kani ka moa, kahea ae ana keia "E Lonoikaoualii e—kohi'a ka po." Loihi hou ka po, ka hele ia a—moe kekahi maka, kokoke hou e kani ka moa, kahea hou no keia "E Lonoikaoualii e, kohia ka po." Loihi hou no ka po, pela no ka hana ana a pau ehiku mau maka i ka moe, a koe hookaki, oia kahi maka uuku, oia ala aku keia a kokoke kani ka moa, aohe moe iki, e kahea hou ae ana no keia, "E Lonoikaoualii e—kohia ka po," ia lohi hou ana o ka po, ka hele no hoi ia—kokoke ao moe, ko ianei kii no ia a kekahi pohaku nui, olokaa a kau ia maluna o Peapea, o ka make no ia o Peapeamakawalu ia Mauiakalana. O Lonoikapo, o Lonoikeao, na laua no i hooponopono i na mea i pili i ka po a me ke ao. Aia ma ka moolelo Hawaii, ua ike oukou, ua oleloia o Lono kekahi Akua i hele a puni na moku, e nana ana i ka hana a na kanaka, oiai e noho ana oia ma Kaawaloaihaaliilua me kana wahine, e konane ana. Ua oleloia he wahi kane manuwahi a Kaikilaniwaaineopuna, a hele mai kekahi poe a luna o ka pali o Manuahi, a kahea iho la penei "E Kaikilaniwahineopuna e—i aloha ia mai nei oe e ka ipo o mea, "a lohe o Kaikilaniwahineopuna i keia, wikiwiki oia e hoonui ae i ka leo; penei: "O ka mau keia, o ke kui kela, mau kaua nau kela," me ka manao e hoonalowale i ko Lono lohe ana; aka, ua lohe nae o Lono.
A ike iho la o Lono he wahi ipo e ae no ka kana w ahine, huhu iho la ia, a pepehi i kana wahine, a mahuka me kana mau aikane. A loheia'e la ua make o Kaikilani, huli mai kana kane e hoopaa ia Lono; aka, ua holo nae kela a pae i Kukaa ma o aku. A hala na la o kona pee ana malaila me ka loaa ole, hele no kanaka ma kahi ana e pee ana, aohe nae he wahi mea a ike iki iho, e pili iki wale ana no ma ka aoao o ka pohaku. A i ka pau o ka imiia ana, hoi hou keia a hoola
i ka wahine, o ka pau no ia o ka imiia ana. He Akua ka! keia ea, he wahine ka! ka ke Akua ea? He nui aku no na Lono, aole nae i paanaau ia'u, ua poina, no ka manao ole he mea keia e hoomaopopoia ana.
Oia iho la ka manao o ko Kauai poe, no ko ke Akua malama ana i na mea a pau. E na hoa, ua ike mai nei, a ua lohe hoi oukou i ka manao o na kupuna kahiko o kakou, i ko lakou manao ana, no ko ke Akua malama ana i na mea a pau, aole lokahi e like me ka lokahi ole o ko lakou manao, no kahi e noho ai ka uhane mahope iho o keia ola ana. Eia ka ninau ia oukou. O ka manao o ko hea poe kai pololei ma keia? O ko Hawaii anei? O ko Maui a me ko Oahu paha ea? O ko Kauai poe paha ea? I kuu manao aole pololei ka manao o keia poe kahiko a pau, no ka mea, penei ke kumu manao, "Heaha la ka manao o ka poe kahiko o Hawaii nei i ko ke Akua malama ana i na mea a pau?" Eia ka'u pane, he kuhihewa wale no ko lakou manao, aole maopopo iki, ina e nana mai kakou i ka manao o ua poe la, he kuhihewa a me ka wahahee maoli. Pela anei ka manao o ka poe naauao? Aole, aole loa no. Nolaila ke hoopau nei au i keia. Owau no me ka mahalo. JOHN PUNIWAI K.
E ka Nupepa. Kuokoa e; Aloha oe:
E hai aku oe i keia wahi moolelo no kekahi mea i make koke iho nei. O Nehemia Maluaikoo; oia ka mea i make koke. He poe hoahanau mua lakou o ka ekale sia a Mr. Wini, ma Waimea, Kauai. Eia ke kumu o kona holo ana mai i Oahu nei, a loaa i ka mai make koke iho nei oia. He Luna Aina oia no Makaweli, malalo o M. Kekuanaoa, a o kekahi mea e ae, o Naiwi kona inoa. Ua noi aku oia ia M. Kekuanaoa i mau loi mahiai nona, ma na loi i hana oleia he 20. Aole na loi ai e ulu ana, ua ae o M. Kekuanaoa, a ua haawi aku ma ka pepa he 20 loi mahi oleia. A ua hai aku no hoi oia ia N. Maluaikoo, e like me kela olelo. A loaa ia Naiwi ia olelo, hoolaha ae la oia, e hai ana. Ua pau loa ka aina ia'u, ( wahi a Naiwi,) o ia ka aina o Makaweli, hoole aku o N. Maluaikoo me ka olelo aku, o na loi he 20 i hana oleia oia kou. O Naiwi, ua pau loa ia'u, aole ou aina. O N. Maluaikoo, o na loi i hana oleia he 20 nou ia; e like me kau i noi aku ai, o na loi i hoolimalimaia a i kanuia e a'u, no'u no ia. Wahi a Naiwi, aole loa ou aina, ua pau loa ia'u ka aina, i mahiia a i mahi ole ia.
No keia olelo kue iwaena o laua, nolaila, a e koke o N. Maluaikoo iluna o ka moku, a holo mai i Honolulu nei. Ua nui na la ma ka moku, loaa paha oia i ke anu, a i ke kakahiaka nui o ka la 24 o Okatoba, oia ka Poalima, hiki oia ma ka hale o Kaukuna, i o Kamoopohaku la. Ia wa koke no loaa ia i ka mai, he hui a me kauhola ma ke kua a lomi iho la o Kamoopohaku, nui loa ka mai, a hooinuia i ka paakai, a o ka lolo iho la no ia o kekahi uha, a nui no ka eha ma ka opu, a awakea ae, naha nui ka paakai, aole nae he oluolu iki, a hiki i ka poeleele ana, oluolu iki, a kokoke aku ana i ka hora eiwa o ka po, o ka pau mai la no ia o kona hanu ana.
Auhea oukou e na makamaka, e nana i ka hana a keia hoahanau o Naiwi; ua noi aku oia i ke'lii nona ka aina, he 20 loi i hana oleia, o kona manao ia ma kana olelo noi e waiho nei, ua aeia'ku ia, aole o ka aina a pau, a aole ka ai i hanaia e N. Maluaikoo. Aka hoi, ua kii aku o Naiwi i ka ai e ulu ana a haawi aku ia hai; a nele o N. Maluaikoo, a ua lawe aku oia i ka aina a pau ma kona manao iho. Nolaila, nana iho la au i ka olelo a ke kaula, e hai aku ana i ka poe i ninau aku ia ia, "Heaha ka makou e hana ai?" Hai mai la oia. "Mai hooi oukou mamua o ka mea i hooponoia no oukou?" Hai hou mai la no oia i kekahi poe i manao i ka pono. Heaha ka makou e hana ai? I mai la oia, "Mai kolohe ia hai, mai alunu, a e oluolu oukou i ka mea i haawi ponoia'ku no oukou?" He wahi moolelo no Maluaikoo.
Ua noho ko N. Maluaikoo makuakane me Kaikioewa, oia no kona kahuna, a hiki wale no i ka wa o ka ainoa ana. A mai laila mai kona noho ana me Kaikioewa, a hiki i kona wa i make ai. O N. Maluaikoo nei, oia kekahi haumana mua o ke komo akahi ana i ke kula nui o Lahainaluna. He kanaka keia no ka mookahuna o Holoae, penei no ia: O N. Maluaikoo, na Malao, o Malao, na Luahine, o Luahine, na Pailili, o Pailili, na Holoae, o Holoae, na Kukalamalii, pau ae la. Me ka mahalo. P. KALALEA.
Honolulu, Okatoba 24, 1862.
Hale pau i ke ahi.
E ka Nupepa Kuokoa e; Aloha oe :
E oluolu paha kou mau Luna Hooponopono, e uhao iho i keia mau wahi huaolelo e kau ae nei maluna, ma kou kowa kaawale; i ike mai ka lahui puni nu hou o kaua e noho mai nei, eia no ia:
Ma ka la 29 o Sepatemaba i hala iho nei, oia ka Poakahi, ma ka ho ra 12 o ke awakea, pau ka hale o Palaole i ke ahi, penei ke kumu o ko'u ike ana. E mahiai ana au ma kekahi aoao, a lohe aku la au i ka leo o Kahoe e kahea ana, pau ka hale o Palaole i ke ahi—e! pau ka hale o Palaole i ke ahi—e!! Ia manawa, puiwa ae la au, i huli ae ka hana a nana aku, ua puni ka hale i ka a-ia e ke ahi, holo aku la au me ka makau, a me ka weliweli nui, lohe au i ka leo kahea a Hilea, e kahea mai ana ia'u, "holo mai oe! holo mai oe a mama!!" Holo aku laau hooho kela me ka uwe ana, pau ko makou hale i ke ahi—e! no ka mea, ua kokoke ko lakou hala malalo o ka hale o ua Palaole nei.
Ia manawa, hiki au ma kahi a ua Hilea nei e uwe ana, ike aku la au e hou ana ke poo o ua Palaole nei ma ka puka o ka hale, me ka manao ole i ke ahi e a ana. Kahea aku la au me ka leo nui, e Palaole—e, mai komo aku oe iloko o ka hale o make oe! aole o iala lohe mai, no ka mea, he kuli ua Palaole nei, holo aku la au a hopu ma ka lima, huli aku la ma kahi e, olelo mai kela ia'u, e hookuu mai oe ia'u, aole o'u hookuu aku, no ka mea, ua maopopo ia'u e manao ana no paha kela e make; pela ko'u manao wale no, no ka mea, o maua wale no ka ia wa, aohe kanaka e ae. Ma ia hope iho hiki mai na kanaka e kokua, me ka wai kekahi poe e ninini ai maluna o ka pahu kapa, o ua pahu lole nei, a ikeia ae la ka pahu, kii aku la o Malule a hou aku la me ka laau ma ke pani o ka pahu, a hemo ae la ke pani, alaila, ike iho la makou i na lole oloko e waiho ana no, aole i poino i ke ahi kekahi mea oloko.
Ua ninau aku au ia Palaole i ke kumu o ke ahi i a ai, hai mai la kela, "no kapuahi no ke ahi, hiamoe iho nei au a ala ae nei, pupuhi paka, a pololi au, hele aku nei i kela hale e ai ai, elua no miki-poi, lohe mai nei au i ke pahupahu, puka mai nei au e pii ana ka ula o ke ahi iluna. Alaila, hoomanao ae la au no ke ahi paka, ke kumu o ka pau ana o keia hale i ke ahi."
Nolaila ka lana ana mai o ko'u manao e hai aku ma ke akea i keia wahi mea hou; o ka pau ana o keia hale i ke ahi, a pakeleia ka pahu lole e waiho ana iwaena o ke ahi. Ma keia mea, ua maopopo lea ka poino lua ole e kau mai ana maluna o ka poe nona ke puhi ana i ka paka.
Oia ko'u manao hai aku imua o na makamaka, mai Hawaii o Keawe, a Kauai o Manokalanipo, i ike mai ai oukou i ka hana uko ole a keia mea, he puhi paka. E aloha auanei ia oukou a pau. D. M. KALAMA.
Elekini, Honokohau, Maui, Oka. 22, 1862.
HANAU.
Sept. 20, ma Kakio, Hana, Maui, hanau o Kahaleao (w,) na Kauhi me Kaohimaunu.
Oka. 10, ma Niumalu, Hana, Maui, hanau o Kawahalama k, na Kawahee me Haiwale.
Oka. 10, ma Kawaipapa, Hana, Maui, hanau o Kekuawela k, na Kopa me Mauae.
Sept. 26, ma Lepeuli, Koolau, Kauai, hanau o Kaaialii (w,) na John Nuuhiwa me Kawaiopua.
Oka. 7, ma Honokohau, Maui, hanau o Kalauiwaiwa (w,) na D. M. Kalama me M. Inea.
Oka. 17, ma Kaimu, Puna, Hawaii, hanau o Kahelela (w,) na Palea me Kaililau.
MAKE.
Oka. 17, ma Kaulalo, Lahaina, make o Kea ka (w.)
Oka. 18, ma Puehuehu uuku, Lahaina, Maui, make o Mu (k.)
Oka. 17, ma Hooka, Lahaina, Maui, make o Kekua (w.)
Sept. 27, ma Kahuna, Koolauloa, Oahu, make o Kauo (w.)
Oka. 4, ma Olaa, Puna, Hawaii, make o Keaupuni (w.)
Oka. 4, ma Keaau, Puna, Hawaii, make o Kaluna (k.)
Iulai 17, ma Kaapuna, Koolau, Kauai, make o Mailihau (k.)
Auk. 23, ma Lapauli, Koolau, Kauai, make o Wolani (w.)
OLELO HOOLAHA
UA HOOPII MAI O
MAIKAU (w,)
kue i kana kane o Puu, no Kaupo, Maui, mamua,e hooki i ko laua mare ana, no ka haalele wale ana no na makahiki ekolu o Puu i kana wahine. E hanaia keia hoopii imua o ka Mea Hanohano o John Ii, kekahi Lunakanawai o ka Aha Kiekie, ma ka la 19 o Novemaba, i ka hora 9 o kakahiaka, aia ma ka Hale Hookolokolo ma Honolulu, Oahu.
JNO. E. BARNARD.
Kakauolelo o ka Aha Kiekie.
Honolulu, Oka. 31, 1862. 50-2t
Olelo Hoolaha.
UA HOOPII MAI O
NAMAI (w,)
kue i kana kane o Namai, no Honolulu, Oahu, mamua, e hooike i ko laua mare ana, no ka haalele wale ana no na makahiki ekolu o Namai i kana wahine. E hanaia keia hoopii imua o ka Mea Hanohano o G. M. Robertson, kekahi Lunakanawai o ka Aha Kiekie, ma ka la 2 o Aperila, i ka hora 9 o kakahiaka, aia ma ka Hale Hookolokolo ma Honolulu, Oahu.
JNO. E. BARNARD.
Kakauolelo o ka Aha Kiekie.
Honolulu, Nov. 4, 1862. 50-2t
OLELO HOOLAHA.
UA HOOPII MAI O
KAIKUAANA(w,)
kue i kana kane o Parani, no Honolulu, Oahu, mamua, e hooki i ko laua mare ana, no ka haalele wale ana no na makahiki ekolu o Parani i kana wahine. E hanaia keia hoopii imua o ka Mea Hanohano o G. M. Robertson, kekahi Lunakanawai o ka Aha Kiekie, ma ka Hale Hookolokolo, ma Honolulu, Oahu.
JNO. E. BARNARD.
Kakauolelo o ka Aha Kiekie.
Honolulu, Nov. 5, 1862. 50-2t
OLELO HOOLAHA.
UA HOOPII MAI O
NAPUKANA (w,)
kue i kana kane o Kaholoaa, no Honolulu, Oahu, mamua,e hooki i ko laua mare ana, no ka haalele wale ana no na makahiki ekolu o Kaholoaa i kana wahine. E hanaia keia hoopii imua o ka Mea Hanohano o John Ii, kekahi Lunakanawai o ka Aha Kiekie, ma ka la 10 o Novemaba, i ka hora 9 o kakahiaka, aia ma ka Hale Hookolokolo, ma Honolulu, Oahu.
JNO. E. BARNARD.
Kakauolelo o ka Aha Kiekie.
Honolulu, Nov.5, 1862. 50-2t
OLELO HOOLAHA.
UA HOOPII MAI O
Kahalewai (w,)
kue i kana kane o Keoni(Hando,) no Honolulu, Oahu, mamua, e hooki i ko laua mare ana, no ka haalele wale ana no na makahiki ekolu o Keoni Hando, i kana wahine. E hanaia keia hoopii imua o ka Mea Hanohano o John Ii, kekahi Lunakanawai o ka Aha Kiekie, ma ka la 26 o Novemaba, i ka hora 9 o kakahiaka, aia ma ka Hale Hookolokolo, ma Honolulu, Oahu.
JNO. E. BARNARD.
Kakauolelo o ka Aha Kiekie.
Honolulu, Nov. 5, 1862. 20-2t
HALE KUAI BIPI.
INA KANAKA HAWAII A pau, ke hai aku nei au ia oukou, ua makaukau au e kuai aku i na makamaka a pau o ko'u one hanau, i ka
Bipi Momona, Ka Puaa, a me ka Hipa, a me na mea no a pau e pili ana i ka oihana lole Bipi, me ke kumukuai EMI LOA. Aia ko'u hale ma ka Alanui Nuuanu, makai iho o ka Hale Puhi Palaoa R.Love. AILUENE. Honolulu, Nov. 6, 1862. 50-1m
Wahine Haalele Kane.
O KUU WAHINE MARE O Kalopi, KA inoa, mai hoaie oukou i ko oukou waiwai ia ia o poho auanei oukou, no ka mea, ua haalele oia ia'u, nolaila, aole au e hookaa i kana mau aie. Ua hoopii au i keia wahine imua o ka Aha, no keia haalele kumu ole, a ua ae no e hoi mai, aole i po ua la nei, ua hele malu kela a hiki i keia wa a'u e hoolaha nei.
Na MAKAAHOA.
Kapuukolo, Nov. 7, 1862.
AWA O HONOLULU
No ka Moku ku mai.
Oka. 30—Moku Okohola Farani Gen. Teste, mai ka Arctic mai, me 900 barela aila, 13,000 paona iwi.
30—Neke, mai Hilo mai, me 41 kukaa pulu, 8 eke pulu, 30 pahu awapuhi, 10,500 paona iwi kohola mai ka moku okohola Barnstable mai, 10 eke pia, 12 eke kope, me 36 ohua.
31—Moku Okohola Am. Ocean, mai ka Arctic mai, 300 pahu aila, 5,500 iwi kohola.
31—Kamoi, mai Kahului mai, me 100 pahu ko, 150 eke palaoa, 150 ili bipi, 3 tona aila bipi, me na waiwai e ae, me 14 ohua.
31—Ema Ruka, mai Ulupalakua a me Lahaina mai, me 70 pahu ko, 35 barela uala, 1 lio, 5 puaa, me 103 ohua.
Nov. 2—Manuokawai, mai Hana a me Lahaina mai, me 12 eke pepeiao, 36 ili kao, 12 puaa, a me 36 ohua.
2—Kalama, mai Koloa a me Nawiliwili mai, me 26 barela aila bipi, 50 ili bipi, 1360 kapuai laau kukui, 12 eke padi, 1 eke pepeiao, 3 lio, 14 paila wahie, me 12 ohua.
3—Kialua Okohola Haw. Victoria, mai ka Atika mai, me na waiwai kuai aku, 32 pahu aila, 4 ope iwi kohola, 3 pahu niho kohola, 1 pahu ili mai ka moku Zoe mai.
3—Moiwahine, mai Kauai mai, me 137 eke padi, 64 eke kulina, 4 pahu bipi, 8 puaa, 19 paila wahie, a me 24 ohua.
3—Moku Okohola Am Pasvest, mai ka Ocbotsk mai, me 500 barela aila, 5,000 paona iwi kohola.
4—Kekauluohi, mai Kau a me Kona mai, me 32 eke kope, 9 kukaa pulu, 6 kukaa a me 15 eke pepeiao laau, 2 kukaa hulu hipa, 2 ope ili, 12 niu, 70 ahui maia, 2 pahu waiubata, 1580 ili kao, 1 pahu honi, alani, 15 doz. moa, 2 doz. pelehu, 8 puaa, me 58 ohua.
4—Annie Laurie, mai Kona a me Lahaina mai, me 15 eke pinef 23 eke pepeiao, 5 ope ili, alani, 1 lio, 25 hipa, 195 pelehu, 14 moa, me 81 ohua.
5—Kiapa Okohola Am. Isabella, mai ka Arctic mai, me 800 barela aila, 10,000 paona iwi.
6—Kiapa Am. Yanake, mai Kapalakiko mai.
OLELO HOOLAHA.
No ka Poe i ku i ka Auhau no ka
APANA
O Kona, Mokupuni o Oahu.
UA IKE OUKOU MA KEIA MANAWA, owau, ka mea nona ka inoa malalo, ke ohi nei au ina Dala Auhau o ke Aupuni ma ka Apana
O Kona, Oahu.
Ua ike no hoi oukou i ke Kanawai e pili ana no ka Auhau, penei: Ina aole e uku ia ka Auhau mamua o ka la mua o Deke-maba e hiki mai ana, alaila, hoopii ia oukou me ka hoonui ia aku o ko oukou Auhau, nolaila, ke kahea aku nei au ia oukou, me ka oluolu, e hele mai e uku i ka Auhau e like me ka helu ia ana e ka Luna Helu. Nolaila, ina e hele aku au i ka Apana a oukou e ohi ai i ka Auhau, mai lohi oukou i pakele me na pilikia ole o oukou. E hoouna ia ana kekahi kanaka e kahea i kahi e hui ai. Ina aole oukou e hele mai ma ka la i olelo la, alaila, pono no ia oukou ke hele mai ma ko'u hale ma Leleo, mauka o ka Hale Hana Kopa, i na kakahiaka e ka Poaha me ka Poalima mamua o ka hora eiwa. Ma ka la hoomalolo mai ka hora 9 o kakahiaka, a hiki i ka hora 4 ma ke ahiahi, ma ka hale ohi dala auhau, ma ke kihi o ke Alanui Nuuanu me Alanui Moiwahine, e pili ia ma ka Uapo. A. FORNANDER (Apelahama.)
Luna Auhau.
Honolulu, No v. 5,1862 50-3t
HALE HANA KAMAA!
UA MAKAUKAU KA MEA NONA
ka inoa malalo iho nei, e hana i ke
KAMAA MAIKAI LOA,
no ka poe a pau e makemake ana; o na ano no a pau, e like ka nani me na mea oia ano i hanaia ma
Eu ropa a me Amerika.
A hele mai ma ko'u hale, mauka iho o ka Hale Kuai o
George C. McClean,
ma ke Alanui Nuuanu. WM. BENNETT.
Honolulu, Nov. 7, 1862. 50-6m
OLELO HOOLAHA.
OWAU O KA MEA NONA KA INOA MA-lalo nei, ke hai aku au ma ke akea. Ua laweia ke AHI i I-a koho na ke Konohiki,
Ma Honomalino, Kona, Hawaii
nei. No ke komo ana mai maloko o ka mile hookahi e like me ka Kanawai Ki vila, aoao 62 , pauka 387, a hiki i ka pau ana oia Kanawai, e pili ana i ka i-a koho a ke Konohiki; a nolaila, o ka poe a pau e lawaia ana ma ke ia mau KOA AHI,
Ainahou a me ka Maua,
e hoomanao i ka mahele o ke Konohiki a me ka lawaia. O ka mea kue i keia olelo maluna e lawe no au i ka Lunakanawai, a no ka oiaio o na olelo maluna, ke kau nei au i ko'u inoa.
D. W. KALUAIHALAWA.
Luna Malama Aina
Honomalino kai, Kona, Hawaii, Oka. 29, 1862. 50-2t*
O-o Kopala Pololei.
UA UIKI MAI NEI KA MOKU ME NA
O-o Kopala Pololei,
e hele wikiwiki mai e ka poe e makemake ana e kuai. Aia ma ka Hale Kuai Hao o W. N. LADD (Nuke.)
Aia ma Ke Alanui Papu, ma ka Hale Uinihepa.
Honolulu. No v. 6, 1862. 50-2t
Olelo Hoolaha.
E LOHE OUKOU E NA KANAKA A ME na haole, ke papa ia aku nei oukou aole e hoaie mai ia
Manuela Port, (Pukiki.)
No ka mea, aole e hiki ia ia ke uku aku i kona mau aie, nolaila o oukou no ke poho. 50-2t*
OIHANA LOIO!
JOHN L. NAILIILI, AIA KONA KEENA Oihana Loio, ma ke Alanui Nuuanu, makai iho o ka Hale. Kuai o A. S. Cleghorn, ma ka Hale AI o na Kanaka Hawaii, i kapaia
O HALEOLA,
ma Honolulu, Oahu. Ua makaukau oia e kokua ma ke ano Loio i ko oukou mau pilikia ma ke Kanawai no kela hewa keia hewa i hoopii ia ai oukou, a ua makaukau no hoi oia e hana me ka maemae loa, a me ka pololei, i ko oukou mau, Palapala Kuai o kela ano a me keia ano, me na Palapala Hoolimalima, me na Palapala Haawi Waiwai Paa a Waiwai Lewa, na Olelo Ae Like o kela ano a me keia ano, na Palapala Hoopaa o kela ano keia ano, na Palapala Moraki, Waiwai Paa a Waiwai lewa, o na Palapala Hoohui o kela ano a me keia ano, a me na Palapala Hoopii i na Ahahookolokolo, no kela hewa keia hewa Kivila a Karaima, a me na Palapala Kauoha a pau, a me na Palapala a pau o kela ano a me keia ano. E ninau no ia ia no ka uku.
Honolulu, Nov. 7, 1862. 50-1y
Olelo Hoolaha.
E IKE AUANEI OUKOU E NA KANAKA a pau, owau o ka mea nona ka inoa malalo nei, ke papa aku nei au i na mea holoholona a pau.
NA:
Lio,
Bipi,
Hoki,
Kekake,
Hipa,
Kao,
Puaa,
Moa,
Palahu.
Ina e kaao kekahi holoholona iloko o kuu kuleana aina, a me ka pa hale,
Ma HOPENUI, Manoa, Oahu,
ina e loaa ia'u, a i ko'u mau kanaka paha kekahi o keia mau holoholona i haiia maluna ae, e ukuia i hookahi dala ($1.00) no ke poo hookahi, a i na i pilikia na mea kanu, e like me ka nui o ka poino, pela no e nui ai ka uku. Mai ka la e hoolahaia ae ai o ka Nupepa Kuokoa, e lilo ia i kanawai paa a mau loa aku; ina e kue kekahi i keia mau olelo maluna, e hoopii no au ma ke Kanawai no ke komohewa. Me ka mahalo.
Na N. MAKULU.
Manoa, Okatoba 29, 1863. 49-3t*
OLELO HOOLAHA.
E IKE AUANEI NA MEA A PAU , KE nana mai lakou, owau o ka mea nona ka inoa malalo nei, ke papa aku nei au ia oukou ma ka inoa o A. Keohokalole, no ka pa o Keonikiwini.
Ma Paeohi, Lahaina, Ma ui,
ke hai paa nei au aole i kuleana ia, pela ka nele ma na Pake Aupuni, no ka Mea Hanohano A. Keohokalohe ia wahi, o na wahi a paa o ka aina i kuleana ole ia e kanaka, no ke Konohiki ia wahi, e like me ka mea i haiia maluna. Ua kapu ia wahi mai hana mai, lawelawe maikai no o hai, oia ia i lohe oukou.
Me ka mahalo, J. S. KAAWA.
Honolulu, Oka. 30, 1862. 49-2t*
E LAWE ANA MAIKAI WALE
LOLE NUHOU! LOLE NUHOU!!
INA MAKAMAKA MAI HAWAII A NIIHAU,
na Keiki Papa—a me na Kaikamahine Makaonaona o ka aina olu wale o keia Pae Moku.
E Makaala! E Makaala !
I KA
Lole nuhou!
MA KA HALE KUAI O
AKE, A. S. CLEGHORN,
ma ke kihi o ke Alanui Kaahumanu a me ka Alanui Moiwahine, mauka ponoi iho o ka Hale Mahoe, a me ka Hale Kuai ma ke Alanui Nuuanu, mauka iho o ka
Hale Aina o na Kanaka Hawaii.
He pono ia oukou e na makemake ke kipa mua mui ma ko'u Hale Kuai mamua o ka hele ana i na hale e ae, no ka mea, malaila no e loaa ai ia oukou
NA LOLE NANI WALE,
O KELA ANO, KEIA ANO,
Oia hoi na lole Wahine umenaau,
O ka helu akahi, na lole a pau a ka naau e ake ai, a me na waiala lu o ka Lokini, a me na lole kane no hoi, i hanaia a ai ka manu iluna. Aohe wahi hoohalahala a ka maka ke ike iho, no ka mea, ua hele wale no na mea kuai, a "Puia pu ke kula i ka nani e." E hele mai no oukou, e hanai ia oukou i ka ike ana i ua mau mea nani la.
Eia kekahi, o ka poe a pau o na aina kua ma Oahu nei, a me na wahi e ae ma na Mokupuni o Hawaii nei, e pono e hele mai e hui me au, no ka mea, he kuai nui no kekahi
Hale Kuai O'u.
Ua lako i na ano waiwai a pau e ku la'i i ka makemake a me ka iini o ke
Kanaka a me ka Wahine Hawaii,
a he emi no hoi ko'u waiwai ma ke kuai nui ana. E kipa mai, e halo, a e kilohi mai, i pau ai ko oukou kuhihewa,i ike maka ai oukou a "Li ka io i ke anu o Hanaliki." AKE.
Honolulu, Oct. 23, 1862. 48-3m
OLELO HOOLAHA.
E IKE AUANEI NA KANAKA A PAU, ke nana mai i keia olelo hoolaha, owau o ka mea nona ka inoa malalo nei, ke papa aku nei au, aole e komo kekahi maloko o ke kuleana
O KEWALO (k,)
i make ma Keauhou, Kona, Hawaii, aole e holoi i ka lole malaila, ina e komo wale kekahi me ke kuleana ole iloko, alaila, e hopu ia no e kuu luna a hanaia ma ke Kanawai, mai hoopaa oukou o pilikia oukou, a hoopai ia ma ke Kanawai, o ka mea kue i keia olelo hoolaha, e hana ia no ma ke Kanawai, komo hewa i ko hai waiwai. J. D. N. NAKAI.
Keauhou, Kona, Hawaii, Oka. 18, 1862. 48-1m*
Olelo Hoolaha.
NO KA MEA, UA NOI IA MAI AU E Makaluhi, i luna hooponopono waiwai no Lumaawe, e koho aku i kekahi la e hoolohe ai i kana hoike hope loa, a e hookuu ia ia mai kana oihana ae. Nolaila, ke hoike aku nei au i na mea a pau, ke pili, o ka Poakolu, oia ka la 26 o Novemaba, i ka hora 9 o kakahiaka, oia ka la a me ka hora i oleloia, no ka hoolohe ana i ka mea i noiia mai a me ka poe i hoole mai, aia ma ka Hale Hookolokolo, ma Waimea, Hawaii.
J. WI GHT.
Lunakanawai Kaapuni. Kohaha, Hawaii. Oka. 26, 1862. 49-2t
OLELO HOOLAHA.
UA HOOLILO MAUA IA Ahin, (AINA,) I hoa no ko maua hui, a ua lilo oia i hui me maua. A e hoomau ia no ka inoa o ka hui o UTAI A ME AHEE.
48-1m
Olelo Hoolaha.
E IKE MAI NA KANAKA A PAU, OWAU o ka mea nona ka inoa malalo iho, ka hooilina waiwai o BUKI (k,)
Ma Kalukalu, Kona, Hawaii,
i make aku nei. Nolaila, ke kahea aku nei au i na mea a pau i aie ia Buki a me na mea a Buki i aie aku ai, e hele koke mai imua o'u, ma Kamanuwai, maloko o na la he 30 mai keia la aku, a e hele mai me na hoike oiaio, e hai mai i ka oiaio a me ka ole o hala na la i haiia ae la maluna, alaila, e hana no wai i na mea i maopopo ia'u e like me ka pono, owau no
49-1m* J. KAUANUI.
OLELO HOOLAHA.
O WAU O KA MEA NONA KA INOA malalo iho, ke hookapu aku nei au i ko'u aina kuai e waiho nei,
Ma Manienie, Hamakua, Hawaii,
o ka poe e hele ana e ohi i kuu pepeiao, kukui, a me ke ano laau, i ulu ai e na pepeiao maluna o kuu aina. Ua kapu loa, o ka mea kue ina olelo i haiia maluna, e hopu no au ia ia, e like me na olelo o ke Kanawai o ka aina, mai hookano wale mai na makamaka a hele mai e ohi i na pepeiao maluna o kuu aina, ma ke ano o ko kakou noho ana, aole loa no e hele mai a ohi ua kapu loa no. LETEL KAINANA.
Manienie, Ham., Hawaii, Sept. 21, 1862. 47-1m.*
Olelo Hoolaha
UA HOOPII MAI O Kanealii w, KUE i kana kane o Kuolulo, ma Hana Maui, mamua, e hooki i ko laua mare ana no ka haalele wale ana no na makahiki ekolu o Kuolulo, i kana wahine. E hanaia keia hoopii imua o ka Mea Hanohano John Ii, kekahi Lunakanawai o ka Aha Kiekie, ma ka la 12 o Novemaba, i ka hora 9 o kakahiaka, aia ma ka Hale Hookolokolo, ma Honolulu, Oahu.
JNO. E. BARNARD.
Kakauolelo o ka Aha Kiekie.
Honolulu, Oka. 27, 1862. 49-2t
Olelo Hoolaha.
UA HOOPII MAI O Kamailoma w, KUE i kana kane o Kealiilelepa, no Hilo, Hawaii, mamua,e hooki i ko laua mare ana, no ka haalele wale ana no na makahiki ekolu o Kealiilelepa, i kana wahine. E hanaia keia hoopii imua o ka Mea Hanohano John Ii, kekahi Lunakanawai o ka Aha Kiekie, ma ka la 19 o Novemaba, i ka hora 9 o kakahiaka, aia ma ka Hale Hookolokolo, ma Honolulu, Oahu.
JNO. E. BARNARD.
Kakauolelo o ka Aha Kiekie.
Honolulu, Oka. 27, 1862. 49-2t
Olelo Hoolaha.
UA HOOPII MAI O Kaailaulele w, KUE i kana kane o Kama, no Mapulehu, Molokai, mamua, e hooki i ko laua mare ana no ka haalele wale ana no na makahiki ekolu o Kama, i kana wahine. E hanaia keia hoopii imua o ka Mea Hanohano John Ii, kekahi Lunakanawai o ka Aha Kiekie, ma ka la 12 o Novemaba, i ka hora 9 o kakahiaka, aia ma ka Hale Hookolokolo, ma Honolulu, Oahu.
JNO. E. BARNARD.
Kakauolelo o ka Aha Kiekie.
Honolulu, Oka. 27, 1862. 49-2t
OLELO HOOLAHA
UA HOOPII MAI O Kamaka w, KUE I kana kane o Kahanenui, no Molokai, e hooki i ko laua mare ana no ka haalele wale ana no na makahiki ekolu o Kahanenui, i kana wahine. E hanaia keia hoopii imua o ka Mea Hanohano John Ii, kekahi Lunakanawai o ka Aha Kiekie, ma ka la 12 o Novemaba, i ka hora 9 o kakahiaka, aia ma ka Hale Hookolokolo, ma Honolulu, Oahu.
JNO. E. BARNARD.
Kakauolelo o ka Aha Kiekie.
Honolulu, Oka. 27, 1862. 49-2t
OLELO HOOLAHA.
UA HOOPII MAI O Kahana k, KUE I kana wahine o Kahookano, no Kona, Hawaii, mamua, e hooki i ko laua mare ana, no ka haalele wale ana no na makahiki ekolu o Kahookano, i kana kane. E hanaia keia hoopii imua o ka Mea Hanohano John Ii, kekahi Lunakanawai o ka Aha Kiekie, ma ka la 12 o Novemaba, i ka hora 9 o kakahiaka, aia ma ka Hale Hookolokolo, ma Honolulu, Oahu.
JNO. E. BARNARD.
Kakauolelo o ka Aha Kiekie .
Honolulu, Oka, 27, 1862. 49-2t
OLELO HOOLAHA.
KE HOOLAHA AKU NEI AU I NA M akamaka a pau o'u mai kela a keia kihi o ka Mokupuni o Molokai, ua wehe ae nei au i keia la, he hale kuai,
Ma Kaluaaha,
ma ka Mokupuni o Molokai, a ua hiki i na makamaka o'u ke hele mai e kuai i na mea o na ano a pau, e pili ana i ka hale kuai. Oia hoi na lole kane, lole wahine, aila kukui, kopaa, a me na mea e ae he nui wale. W. R. WRIGHT.
48-4t* (Mika Laiki )