Ka Nupepa Kuokoa, Volume I, Number 50, 8 November 1862 — AIHUE AKAMAI. [ARTICLE]

AIHUE AKAMAI.

He Elemakule a nie kana wahine. he nui na makahiki i hala aku nei, e noho ana ma ka puka o ko laua wahi hale inoino, e hooluolu ana i ko laua luhi. Ia wa* hoea aku ana he kaa naikai Iqo, eha lioeleele, ka mea nana e kauo ana, a mailoko o laila ka puka ana aku o kekahi kanaka ua komo ia i ke kapa a maikai loa. Ku ae la ka Elemakule a ninau aku i keia kanaka kohu Haku, (Lord) heaha kana mea i niakemake ai, a pehea la ia e hana aku ai. Haawi aku ia i ka lima ona (oia ke aloha ana) i ka Elemakule, a oleio aku Hookahi wale no a'u mea makemake e paina me oe. E kuke mai oe i mau wahi uala, a makaukau, alaila, hai mai oe ia'u, i noho

aka au eaii ko papakaukau." Akaaka iho la ka Elemakule a olelo ae, '• He Count paha oe, he Alii opio pnha, malie paha he Duke nuiO na'lii e like me kou ano, ua loaa ia lakou keia makemake, aka, o kou ke hookoia ana." ! i Hele aku la ka wahine a ka Eiemakule j iloko o ka hale kuke, kolikoli i ka uaia, a j hana a moa. Ika wahine e hana ana i kuna, alakai ke kane i ka Haku iloko o kahi pa meakanu a laua. Ninau aku ka malihini, " Aohe au keiki e kokua ai ia oe ?** w Aohe!" pela mai ka Eiemakule. u Aka, he keiki nae ka*u mamua, ua hele nae mamua loa." He keiki hihiu ia, manao hookiekie; ■ nolaila, oka pono hoi ke a-o; aka, ma oa h&na kolohe ia e hana ai, a mahope holomau kela mai o'u aku, aole au i iohe raai nona mai ia wa mai."

1 ka pau ai»a ae o kana oleio ana, hopu iho ia ia he v\Tihi iaau opiopio a hookomo iioko o ka lua, a kanu pu iho he laau ma ka aoao, ia h e kanu ana i ka iepo, a komi iho, nakii ae Ia ia ma ke kumu, ina waena a me b muo. Ninau aku ka maiihini, u E hai mai oe, no keaha ia i nakii oleia'i kela laau kekee e ku mai la ma keia kihi, i mea e alu poloiei aī ?" " E kuu Haku," pela aku ka Elemakuie, me ka akaaka, " ke oleio mai nei oe, a me he mea aia ua ike; he hiifi i kekahi ke nana, aole oe i ike i ka mahiai, O kela iaau, ua eleniakule a kekee no ke kahiko, aohe e hiki ke hana hou ia ia a poloiei. I ka wa opiopio ka pono e hanaia'i na bao. n " Pela no me ko keiki," wahi a ka malihini; u i na oe e ao ia ia ma ka pono i kona maoawa opiopio, i na iole ia e hoiomalu; i keia wa e elemakuie iho ana ia me

ke apuupuu." " He oiaio, aole e kaki kona heie ana, maiie paha ua ano e." Ninau mai ia ka maiihini, l *E ike uo anei oe ia ia i na e hoi hou ma i P •* AoJe ma kona papal na; aka, he ila nae kon& ma ka poohiwi e Hke ka nui me ke pine, M peia aku ka Elemakuie. Wehe ae ia ka malihini i: ka iakeke ona, a hoikemai la i ka poohiwi, j a ike aku ia ka makuakane i ka ila. O oe i maoli no ka u keikia hoi mai ia kona aioha a pau loa i kaoa keiki; " pehea la keia, i ua liio oe i Haku nui, e kakaa nei iloko o ka I waiwai, ma ke ala hea ia oe i hiki ai ibila? n | u Auwe! e kuu makuakane," pela mai ke i keiki, "aoie i nikiiia ka laau opiopi i ka laau { hookahi, nolaiia, kekee ai ka uiu ana; ua oo i loa i keia wa e hiki ai ke hoopoioiei. Ke j ninau mai nei oe, pehea la i ioaa ai ta*u ke-1 ia; he Aihue ati. Aka, mai weliweli oe; \

he H:\ku Aihuo a'u ? Aoho 1 aka ia'u. Mai manno oo he aihuo au e like tuo ka jxv aihue lapuwale ; aia wale no ka'u moa iawo no loko mai o ka \\*:\ihona o ka jxv waiw:\i. 0 ka poe ilihune. ua pakelo T no ka mea. h<> 01 aku ko'u makemnk« e haawi aku ia lakou, mamua o ko'u lawe mai i ka iakou. Aolo no o'u lawe i kekahi mea, me ka loaa 010 iloko o ke akamai." •* Auwe! e kuu keiki," p<'ia aku ka makuakane, «he aihue no ka aihue, a ke hai nku nei #u ia oe, aole oe e hiki nku nna i ka hopena maikai."

| A pau ae la ia oleio nna, lawe aku l:i ia i ka makuahine, a i kona lohe ana o kana kei- ! ki keia, uwe ae la ia no ka olioli ; a i kona ! mauawa i lohe ai ua lilo kana keiki i aihue, elua muiiwai, oka waimakn i kahe inai. A | mahope, olelo mai la ia t »• O ka'u keiki no | keia, aka t ua hlo ia i Haku Aihue, a ke ik<? hou nei ko'u mau maka ia ia. M la lakou e ai ana, olelo ae ka makuaknno I i ke keiki, ' Ina paha e lohe ka ilnku o maua, ke Count o kela hale nlii ia oe a me kau hana, manao au, aole keli e lawe ia oe iloko o konj lima, e like me kana hana ana • i kou wa i bapatemaia'i; aka, o kou wa paha ia e kauohaia moi ai e liia.** 11 Mai mai kau oe e kuu makuakane, aole ia e hana mni ■ ana i kekahi mea ia'u; ua akamai an ma . |ka'u oihana. I keia la e hele ana au e ike >; ia ia." j Ia ahiahi no, kau ae la ia iluna oke kna i; ona, a holo aku la i kahi oke Cou»f, a hookoi i mo aku la ke Count īa la iloko, no kona kuhi i, aria raai he kanaka hanohano keia. •J Ai ka manawa oka malihini i hai maoli i i «i i Wona ano, pii koke ae la ka lena i i; na maka oke Count, aole ia i pane mai a hala . < kekahi manawa. A mahope ia olelo mai I I "No kn moa, ooe ka'u keiki bnpatemn, he [jhiki ia'u ke hookuu i ke knnawai no ke nlo» |ha ;a no kou olelo ana mai nei he Haku l ; Aihue oe, nolaila, e hoao nna au i kou akal | mai, a ina i hawawa oe, alaila, e mare oe i | ke kaikamahine a ka mea nana e li kanaka, a o ka nakeke o ke pahika ka pila o kou mare ana. " E kuu Haku Count, j>ela aku kein, e noonoo iho oe i ekolu mau m»»a paakiki loa, a ina aole e hiki ia'u ke hooko, alaila, e hana oe e like me kou makemake." Noonoo iho la ua Count nei a hala kekahi mau »minute, pane mai, " O ka mea mua,e aihue oe mailoko ae oka hale lio i kuu ho; oka lua, e lawe aku oe mai kuu wahine a mai o'u aku, i ka halii malalo o maua, me ko maua ike o!e, a me ke komo mai ka lima aku o kuu wahine. Oke kolu ame ka hope loa, e aihue oe mailoko ae o ka Halepule ike Kahunapule, a me ke Kupakako. E noonoo pono oe i keia mau mea, no ka inea, i o kou a-i ka hoopai, ke ko ol i ia oe.'* | Oko ianei hele aku la no iaa ke kauwahi jaku kuai i ka lole o ka luahine kuaaina, a | komo iho la. Pena iho la ia ika papalinn | ona a ulaula, a hana i na maka ona aaluaiu, I i mea noua e ike oleia mai ai. O ka mea j hope, hookomo iho la ia i ka u*aina iloko o i kahi pahu uuku, ua hanaia me ka laau hia- ! moe. Hopu iho !a ia ika pakeke ie a hele | aku la i kahi o ke Count. Ua poeleele loa hiki . aku ia ilaila, a noho iho !a iluna o ka poha* ! ku, e kunu ai e like me ka mea ua loaa i ka | hano, me ka anaanai t na lima ona, me he | mea ala ua loaa i ke anu. Mamua o ka : ipuka o ka hale lio e noho ana na koa, e olai U ahi ana, a ike mai ta kekahi o lakou, ka-

i hea mai e hele nku malaila e olala. Heie I oku h ua laahme hoownhahee nei a waena i o lakou. M O ke kuai i keia ka'u hana e I loaa nei ko'o »übi ola. n 1 ka iou ana ae o ke koa i ka waina olelo iho la ia, '* He inailat loa keia owaina; he oi loe aku ko'u makemake i etoa kiaha ! n a inu hou ae la ia elua kiaha, a inu llke mai la kona poe koa. Mahope iho hwe kn aku ua luahine nei i ka pahu ana iloko o ka hale lio, a loaa iho 2a ia ia ekolu kanaka ilaila ; hookahi e kau ana iluoa o ka lio me ka noho; hookahi e paa ana i ke kauiawaha, a hookahi hoi e paa ana ma ka huelo. Hoomau aku ua luahine nei i ka hoohainu ana ia lakou i ka uwaina, a hiki i ka pau am t a hoomaka iho ia ka laau hiamoe e hana i kana haoa. O ka mea mua nana e paa ana ke kaulawaha, hookuu iho la »a, a hina iho la iluoa o ka lepo, nono ka ihu, o ka lua hookuu i ka hueloa hiamoe

iho la, ua oi alni kn nooo o koea ihu mamua o ko jala ; a o ke koa e kau ana ilana o ka 1)0, kulou iho la ia iluna o ka a-i, & hiamoe iho la, a ua like ka nono o-kooa ihu Bte ka upamakani aka amara. Ona mawaho mai, aole e kala ko lakou hiamoe ana. Ika ike aoa iho o ka Aihue Akamai i ka nui o kahi i ko o kana bana, hookomo iho la ia iloko o ka lima o ka roea nana e paa ana ke kaulawaha, i paoku kaula ; a i ka dca ia ia ka huelo he pupu mauu ; o ka īnea ana e hana ai i ka mea ilooa o ka lio, ua pohihihi ia ia. Aoie e hiki ia »ke kulai aku, o ala auanei kela; nolaila, noonoo sho la ia. Wehe ae la ia i ke kaulaopu, a nakii iho la ia elua kaula i ka noho, i houia a puka maloko ona puka hao elua. 1 ka pau ana o keia, huki ae la keia i ua kanaka hololio nei e hiamoe ana a kau iluna, a nikii iho la i ke kaula a paa ika pou. Oka Klo mai la no ia oka Lio ia ia nei, a holo aku la ia. la kakahiaka ann ae, hele aku la keia maluna o ua lio nei i kahi oke alii. TJa ala kela, e nana mai ana ma ka puka aniani. "Kakahiaka maikai sa Count," wahi a ka Aihue, 41 eia ko lio, i lilo ai ia'u mailoko mai o ka hale j lio, e nana ae oe a ike i ou mau koa, ua pau 1 ka hiainoe; a ina oe e hele aku iloko oka hnle lio, ike oe ia lakou ua lawa like. Ua j hoonouia mai ka akaaka o ke Count, a olelo | mai la ia, " Ua ko oe i keia hana ana, aole paha oe e ko ana i ka lua. Ina oe e halawai me a'u he Aihue, e hana aku ana a'u ia oe e like me ka Aihue."

I ka poeleele ana hoi ke Countess e hiamoe, me ke komo o laua i mareia'i e paa ana ika lirna. "Ua paa na puka a pau loa ika Inkaia," pela aku ke kane, 11 ov\*au ke ala e kiai i ka aihue, i hele mai kela ma ka puka aniani ki aku au i ka pu."

Ia po hele ka Aihue Akainai i ka āmana, a oki mai he kanaka i liia ilaiia ia la,a haa\ve mai la a hiki i ka hale alii. Kukulu ae la keia i ke alapii, a pii aku la, me ke kupapnpu e auaino ana. I kona hiki loa anaaku iluna, like pu ae la ke kiekie o ke poo o ke kupapau me ka puka aniani, a e pee ana ke nlii mahope o ka paku o ke aniani, a ki mai la i ka pu. Hoolei koke aku la ua kanaka Aihue nei i ke kupapau ilalo, a iho koke aku la ia ilalo a pee ae la ma ke kihi o ka hnle. He po malamalama keia, i ke konane 0 ka inahina; ike pono aku la keia i ka iho mai o ke alii, a auamo aku la i ke kupapau iloko o ka pa, a eli iho la i lua e kanu ai. " O ka \va pomaikai keia," j>ela iho la ke kanaka Aihue iloko ona ; pii hou aku la ia ma ke alnpii, a komo aku iloko o ka luini moe. •• E kuu wahine aioha," pela aku keia, me ka hoohalike i ka leo o ke kane, 44 ua make kn aihue ; aka, he keiki bapatema no nae ia na'u, a ua oi aku kona kolohe mamua o ke kanaka Kamima; nolaila, aohe o'u makemake e hoohilahila i kona ohana, no ka mea, he nloha au i koua mau inakua. E haaui mai oe i ka uhiinoe i owili ai au i kona kino kupapau a kanu aku mo ka maikai." Haa\vi inai la ke Countess me ka hikiwawe, a ia ia i haawi mai ai, olelo hou aku ka Aihue. " He mea kupanaha kou j e haawi mai oe i ko komo, ua pilikia ko iala ola ia mea, a e kanu pu au me ia." Aohe manao o ke Countcss e hooluolu ole mai i ke Count, nolaila, wehe ae la ia i ke koino ona a haawi aku. A holo aku la ka Aihue me na mea elua i loaa ia ia, īnamua ae o ka eli lua ana o ke Count. Na oukou no e noonoo iho i ka loihi o na papalina o ke Count o ka huki ana ae, i ka i wa o ka Aihue Akamai i hoihoi aku ai i ka j halii a me ke komo. " He kupua oe !" pela mai ke nlii; " Owai kou mea nana i lawe mai nei inailoko mai o ka loa kupapau, kahi a'u i waiho ai ia oe, a owai kou mea nana i hoola hou mai. M Aole oe i kanu ia'u," jH»la aku ka Aihue Akamai; «• he wahi kannka i liia kau i kanu oi, a hai pololei aku la ia i na mea a pau ana i hana ai, a ike mai la ke Couni he oiaio. Aka, aole nae i pau kau hana ianei, o ke kolu koe; a ī ko ole ia hana au, alaila, iilo kau mau hana mua i mea ole," pela aku ke Count, Akaaka iho la keia, aole nae ia i pane aku. A i ko po ana iho, hele aku la ia i ka Halopule, ine ke eke uialuna o kona kua, he puolo maialo o k& lima, a he ipu-kukui ma ka liina. He papni ko loko o ke eke, a he ihoiho kukui pokopoko ko ioko o ka puolo. 1 konn koino ana aku iloko o ka pa o ka Halepule, wehe ae ia ia hookahi papoi maiioko ae o ke eke, a hoopiii iho la i ka ihoiho kukui maiuna o ke kua a hookuu iho iialo e koio oi. A wehe ae ia ia i ka iua, i ke ko lu, a peia aku, a hiki i ka pau ana o ka papai o loko o ke eke. Mahope oia, komo iho ia ia he koloka ioihi eleele, he kapa iike ia me ko ka Monaka, (Monk) a hoopili ae ia he umiumi hina ma kona ouwae. No ia mea, ua ano e loa ae la ia, a heie aku la. Ia wa, kani lea peie o ka Luakini i ka hom umikumamaiua; a i ka pou ana o ka hora hope, hoomaka ae ia ka Aihue Akamoi, e kahea me ka leo nui« u £ lohe oukou e na lawehala a pau ioa! e loke, e iohe! ua hiki mai { ka hopena o ka honua, a ua kokoke ka ia nui; e iohe, e iohe! o ka uiea e makemake ana e pii i ka iani ine a'u, e komo mai Uoko o keia eke. O Petero au, ka mea nana e wehe a e pani ka puka o ka Wei. £ nana aku oukou iloko o ka pa i ike oukou i ka poe make e heie ana i o ianei, e ohi ana i ko ia-

kou mau iwi. E komo mai, e komo mai i iloko i ke eke ; no ka mea, e nalo aku ana t ;ka hoina." , I lfa loheia kona leo eta wabi a pau, oke ' K*bunapale &me ke Kupakako, na mea i lohe maopopo loa i kana mea e kahea ana, a i ko laua manawa i ike ai i kukui fbko o |ka pa o ka Halepule e hele aua i o ianei, • manao iho la iaua he mea kupanaha w ke ! hiki mai ana, a hele aku la laua i ka HaleIpole. Hoolohe aku la laua i ka mea haiolelo, ; a mahope iniki aku ke Kupokako i ke Ka- } , honapule. a oielo aku, " Aohe hewa ke ko-j (mo e kaua iloko o mamua oka pau • lana oka la nui, i hiki ai i ka lani me ka; oluolu.** 11 O ko'u manao no hoi ia, M wahi' a ke Kahunapule; " a ina he makemake kou,; me keia e hoomaka ai." " Ae," pela aku ke | Kupakako, "o oe aku mamua e Mr. Kahu-! napule, a owau aku mahope." Oka piiaku [la no hoi ia o ke Kahunapule a komo iloko! lokeeke, a o ke Kupakako aku mahope.: Huki ae la ka Aihue Akamai i ka waha 0; ke eke a paa, a hoolei ae la ma ke kua, a | kauo mai la maluna oke alapii; e like me j ka pa pinepine o ko laua mau poo e ku-ku ■ ai i ke alapii, pela keia e kahea ae ai, " Kej pii nei kakou ma ke kuahiwi." Ai ko la-1 kou hiki ana mai ilalo, kauo no keia e like | ;me ia, a kapa ae la ia i na lua-wai o ke eke i komo iho ai, na "ao " (Clouds.) A mahope hiki lakou ika hale oke alii; aiaia e! huki anu i ke eke maluna o ke alapii, kapa | iho ia ia o ke ala ia e hiki aku ai i ka puka | |o ka lani. I kona wa i hiki ai iluna, hooko-j mo aku la ia i ke eke iloko o ka hale manu | Kolaka, a ī ke kapalili ana ae o na manu, olelo aku la ia, e hoolohe i ke kapalili o ka eheu ona Anela. Alaila, lou aku la ia ika puka a hele aku la. 1 kakahiaka ana ae, hoike aku la ia imua o ke Count, a hai aku ua hana ia i ke kolu o kana hana, ua kauoj oia i ke Kahunapule, ame ke Kupakako mai loko aku oka Halepule. " Aia oe i hea i waiho aku nei ia laua!" pela nku ke Count. "Ke moe la laua iloko o ke eke iloko oka hale Kolaka," pela mai ka Aihue Akamai, "A ke manao la aia laua i ka lani." Hele ua Count nei e nana a ike ua hai ka Aihue i ka oiaio; a hoopuka mai la i ua mau kanaka nei mailoko mai o ko laua wahi paa. Mahope iho o kana hana ana pela, olelo aku la ia i ka Aihue Akamai, "He Aihue Akamai maoli io oe, auaeoia oe ka'u pili." j

A i keia manawa, ua pakele oe me kou ili okoa, a e malama oe, aohe make hookokoke mai ma ko'u mau aina; a ina oe e hoao hou e komo iloko o ko'u mau lima, o kou \va ia e kau ai iluna oka amana." Haawi aku la ka Aihue Akamai i kona aloha ; a mahope iho o kona aloha hope loa ana aku i kona mau makua, hele aku la ia i ka aina e; uole he mea ! lohe a i ike ia ia ma ia hope mai. J. W.