Ka Nupepa Kuokoa, Volume I, Number 51, 16 November 1862 — KA IUDAIO IWAENA O KA LAAU-KUKU. [ARTICLE]

KA IUDAIO IWAENA O KA LAAU-KUKU.

, " :■ • ' < . fE KANAKA I KKKAHI wa. nona kelinhi' hoofcKe Im j oia kq. mua.ke āla ae i ha kakahiaka a pau loa. Kekahi, aohe olia rhea e huhu ai, a ua oiuolu ia i na mea a pau loa.

I ka pau ana o koha ipakahiki hana, aole nae 1 haawi aku koha haku i kona ukU; no ka mea, manao iho la ia iloko ona, o ka mea maikai ia ana.e hana ai, o ka a-ua i ko iala uku i mea nona e noho l&a'i. Aohe no hoi he olelo iki akii o ua kauwa nei; hana no ia i ka lua o ka makahiki e like me ka maka» hiki mua; aka, aole no i loaa mai kona uku, nolaila, hooluolu iho no ia i kona manao ma ia mea, a noho iho 1a ia i hookahi makahiki hou.

I ka pau ana o ke kolu o ka makahiki, noonoo iho !a ka haku ona, a hookomo iho la i ka lima ona iloko o ka pakeke, aole nae i unuhi ae i kekahi mea f nolaila, olelo alm ke kauwa, " Ua hana aii nau me ka hoolohe a ekolu makahiki, iiolaila, e haiiwi mai oe i ko'u uku ; no ka mea, e makemake ana au e hele." "Ae, e kuu kanaka rhaikāi, M pela aku ua kanaka makee nei, "ūa hana oe me ka maikai, nolaila, e uku akuana aii ia oe me ka olioli." Ma keia mau olelo, hookomo iho la ia i ka lima ona iloko o ka pakeke, a unuhi ae ekolu palina, a haawi aku i ke kauwa, me keia olelo, "Aia; ua loaa ia oe hookahi palina no ka maknhiki hookahi. a ua oi aku keia mamua o kc> kekahi e uku mai ai ia oe, i nA he haku e aku kou.*'

O keia kauwa hana pono, he aUka loa kana mea i ike no ke dala ; hoonakeke iho la i ua waiwai nei ofta*a manao iho la, " O! i keia wa ua pihl kuU pakeke i ke dnla, a no ke aha ta Wau e hooluhi ai ia'u ma ka haifti oolea ?" O kona hele aku \a no ia,, e lelele hele ai mai keknhi aoao o ke alanui a keka* hi aoao, no ka piha loa i ka oiioli. A mahope hiki aku keia he nahelehele, n puka mailoko mai olaila he wahi kanaka uuku, a kahea mai, " I hea oe e Kele nei me ka oiioli ? ke ikē nel au aohe Au mea kaumaha is laws nei ma Imhi o fea minamina." " Heaha nflP la uanei ko'U meA e minamina ai, ua nui ko'u waiWai, o ka uku o ko'u mau mikahiki ekolu, eia ke nakeke nei iloko o ko'u pakeke." " Ehia ka nui o kou waiwai!" pela at i kahi Aa, " Ekolu palina, i heluin raai me ka maikai," pela mai ke kauwa. Olelo kku kahi Aa, " He kanaka ilihune aoie e hiki ii'u ke hooikaika, nolaila, e ihaawi mai oe ha'u na palina ekola ; he opip)iio be, a he hiki no hoi ia oe k§ harta." He,!kanaka oluolu loa keia kauw&, nolaik, dl6h& oia . i ka elemikale, a haawi aku i nd , ekolu,me keia "Ma ka iooA- o, ke Akua e lawe oe, aole au e pilikiaL" < ! No itt mea, olelo aku ka Ao, "N<o ko'u ikē ana'ku la he puuwai maikaikou, nOlaila, ke haawi aku nei au ia oe, eiwlii an mea e koho ai, i hooWhi lio ka palina hookabi, i e hookola." '' •" A-fc£V* pelal ae la ua kauwa nei, " he hiki ka paha ia oe ke puhi i ka eleelg roe ka uliuli ? Ina peM, peia ; o leh'n koho mua, i pu. nana e laW£ nMii ilalo na mea a piu «,'u e ki akii ai ; 6 ki lua, i bila ( nana e hin n4 mea ftfu efohe4»n&, e hula; o kē kelu* i na aii olelo %fku i kekahi hiea, aole e hiki la mai." - -i :> " 0 keia ihAii *hea ekolu* e loaa ana no ia oe, M pela mai kahi Aa; luu iho la iloko o ka (b kona k»|p,) a unuhi ae la he» pu me ka bil* i A ffi« he liiea la aole e kala i ikauohaia!i e ltfntf. Hiawiikak ia i ke leauwa i kem fiQAt( 'me ka&leio aku, ftO kau mau m&i a pftu e noi ai, aole e hiki ik*kahi kan«ka : ke hoole mai." A nalowale aku ua wahi Aa n«i. Heaha la koe au, e Jrau puuwair* pela IHo l* ua kauwa nei, a .hole aku.j

ia ine ka oMii. l|uliu aku, halawai oia me kekahi:tudaio, ua hele a lota Jc* umiumi, e hoolohe ana i ke ka»Hpa «• Kupaftaha maoli," peia ka olelo n ua ludajo nei, " ka ikaika o ka leo o kela wahi manu uuka! i na paha nal®* 0! i na pahā iie mea hiki ia'u ke kapi aku i ka puapua '#ne ka paakai!" . " Ina eia wale no,"Jpela aku ua lāowa qei, " ad|e e emo haule kela manu ilalokaa «iku ia. ika haule mai la ka mani| £tf*&a oka laati k«ku. " E kii ae a * ku i ka luda&* H aka la ka ludaio iloko 0 ke kuku 5 a i lta J%daio i ku ai i kalaau i^oāa : lpa-i»anao kolohe iloko o ke kau**, a hyjri ae.la ia i ka bila ana a hookam lho la. % ku iho h ka ludaio iluna o kona maji wawae, a hoomaka ae la e lelele i o ianēi, e like me ka loihi o ka ianei hookani ana i ka bila, pela ka loihi oka iala hula ana. Paii loa ae la kahi lakeke o ua ludaio nei i ka-nahaehae i ka laau kuku, pau pu me ka umiumi i ke kahihiia, a kuku me ke kino ona a puni. " E kuu haku," wahi a ua ludaio nei, " heaha la kau e hookani nei i ka bila ia'u, e waiho malie iho oe ika bila; aohe o'u makemake e hula." Aka, aole nae o ianei hoolohe aku 1 kana, a olelo aku i ka ludaio, ia ia i hoomaka hou ai e hookani; no ia mea, lele loa ae la ua kanaka nei a kiekie, a pau loa ae la na wahi loie ona i fca weluwelu, " He tiui ka poe i make i ke anu i ko'u manawa, a na keia opu kuku oe e hoopai mai." " Auwe au!" pela ae la ua ludaio nei; " E haawi au ia ia i kana mea e makemake ai, i na ia e haalele ana ika hookani ika bila—i eke ua piha i ke gula." " Ina pela kou lokomaikai." pela aku ke kauwa, " alaila, hooki au i kuu hookani ana; eia nae ka'u mea e mahalo aku ia oe, ua hula oe a me he mea la i hanauia mai oe 0 kau hana iahopu iho la keia i ke eke dala gula a hele aku la. Ku iho la ua ludaio nei e nana ai a nalo aku la kela, alaila, hoomaka iho la ia e nuku ino me kona ikaika a pau loa. I ke kanaka hookani bila lapuwale ! i na oe e loaa hookahi ana ia'u, o ka'u hahai iho la no ia ia oe a hiki i ka wa e haule ai o lalo o ko kamaa ?" Noke iho la ia i ke kuamuamu i na mea a pau e hiki ai i kona alelo ke pane.

Hooponopono iho la ia i kahi lole weluwelu ona, a hele aku la i kahi o ka Lunakanawai, "E kuu haku Lunakanawai," wahi ana, u he moolelo minamina loa ka'u ke hai aku. E nana mai oe i ka hana ino ana a kekahi kanaka lapuwale ia'u maluna o ke alanui mehameha, aihueia a pepehiia mai nei au ! he hiki paha i ka pohaku ke aloha mai ia'u, ua weluwelu kuu wahi kapa, ua pau ko'u kioo i ka mokumoku -a puni, a e hiki mai ana ka pololi maluna o'u no ka lilo ana o kuu eke da!a; ma ke aloha i ka lani, e hookomo i keia kanaka iloko o. ka hale paahao." " He koa nae paha," pela ka ninau a ka Lunakanawai, u kou mea i moku ai i kana pahi ?" " E papa mai ke Akua," pela ae la ka ludaio, " Aole he pahi ka ua kanaka lapuwale ala, he pu nae kana mea e auamo ana, & he bila ma ka a-i." Nolaiia, hoouna aku la lui Lunakanawai i na kanaka e huli, aole i loini loaa koke no, a ltfweia mai la imuao ka Lunakanawai, me ke eke dala. Oleio aku keia i ka Lunakanaw&i, " Aole wau i hoopa aku i ka ludaio, aole no hoi wau i lawe i kana dala, nana no i haawi mai ia'u, no kona makemake e hoopau i kuu hookani ana i ka bila." " E malama mai ka lani ia kakou," pela ka uwe ana ae a ua ludaio nei, •' Ua like ko ianei hikiwawe i ka hoopUnipuni me kona: hikiwawe i ka poi i ka nalo o luna o ka pa." Aole no he manao o ka Lunakawai he oiaio kana, a olelo ae, " He pale pono ole keia, aole e hiki i ka ludaio ke hana e like me kau e olelo mai nei." No ka hanaia'na o ka aihue iluna o ke alanui o ka lehulehu, hoopaiia keia kauwa maileai e liia. Ia ia e alakaiia'na ilaila, hoomaka h°u aku la no ua ludaio nei e hana ino aku, e kahea aku ai, " He ilipea oe! he ilio hookani bila oei i keia wa e k»a ai kou uku kupono?" Hele malie aku la no ke kauwa me ke kanaka nana e li, a hiki laua i kahi e hehi hope loa iho ai o ke alapii, huli ae la keia a olelo mai i ka Lunakanewni, " E.ae mai oe i kekahi noi a'u mamua « ko'u make ana." " Ae, i na nae oe aole e noi mai ana no kou ola," pela aku ka Luoakanfwaū " Aole no ke ola ka'u e noi aku nei, e ae mai oe e hookani iki ae a'u i kuu bila, oia ka'a noi hope." , Kahea ae la ua lutlaio nei a nui loa, " Po- j wa!powa!! ma o ke Akua mai ae aku," u Hoim ko'u mea e ae ole aku ai ia ia i keia wahi lealea uuku ana," pela aku ka Lunakanaimi. " Ua ia e pau. a e loaa ana ia ia keia noi hope." ( He mea hiki ole 'no ia ia ke hoole i ka mea a ke kauwa i noi aleu ai) Hooho hou ae la no ua ludaio Mi, " Auwe au e ! e paa mai kekahi ia'u a pRa, e nikii mai ia'u me ke kaula a paa." Wehe ae la ke kauwa i ka bila ana mai la a<4 mai, a wili ae la i ke kauia i maloeloe; i loa no ia ia, a haawi i ka bila. j ke kuolo mua, hoomaka koke mai la ka Luaakanawai, me ke Kupakako ana, a me ke kanaka nana e li. e leaikai i ko )&kou mau WAwae no ka hula ana, a haule iho la ke kaula mai ka lima mai o ka mea nana e nikii

ana ka 1 ka lua o ke kuolo an&vha<« na mea a pau ito4akoajn««fc wa u- »e iiv jka. e !i i ke ih#*a no ka hula ana. i ke kolu o ke kuolo ana, mea a i»u, e lele ai i o ianei; oka Lunakaiawai !a me ka ludaio, o iaua mua o ka hoomaka ' ana. la ia e hoomau ana ika hookani* hui mai la na jnea a pau ika hula; 0 kfi p£e kekahi e ku ana i ka makeke, i puka ae e naha, ka elemakule a me ka opiopio, ka momona a me kA wiwi, kekahi me kekahi. 0 kfc poe ilio kekahi, o ka lakou hele ana mai', ku ae la iluna o ko lakou mau w&wae hope, a lele i o ianei; e like me ka loihi oieana hookani ana, peia ke kiekie 0 ka poe huia e lele ai iluna, a hiki i ka manawa i hina ai kekahi iluna 0 kekahi, maialo ke poo, a uwe like ae Ia me ka weliweli. A mahope, kahea mai ka Lunakanawai, ua hele a pa'A ke aho, " E haawi aku ana a'u ia oe i kou ola, ina oe e hooki i ka hookani ana i ko hila." No ia mea, aloha ae la keia kauwa maikai ia lakou; iho mai la ia ilalo, a lei ae la i ka bila ana. Hele aku la keia mamua oka Iu- ! daio, e moe ana no kela ilalo ua pau ke aho, olelo aku, " Ena kanaka kolohe, e hai mai oe i keia manawa koke no, i hea kahi i loaa ai o kela dala ia oe ? O hookani hou auanei [ a'u i kuu hila." " I aihueia ea'uli aihueia e a'u !!" pela ka ludaio oke kahea ana. No ia mea, kauoha ae la ka Lunnkanawai e liia ka ludaio no kona aihue; ke hele nei ke | kauwa maikai me ka olioli, no kona pakele 1 ana mai. J. W.