Ka Nupepa Kuokoa, Volume I, Number 52, 22 November 1862 — KA MOOLELO O KE KAUA NUI WELIWELI MA ANATIETAMA. [ARTICLE]

KA MOOLELO O KE KAUA NUI WELIWELI MA ANATIETAMA.

| Al KA HOOMAKA ANA O KE | | kaua nui ma Amerika Huipuw, * j I hiki i ka wa i hooukaia'i ke iaua | aiwaiwa o k& ma Ana«ictama, akahi no a lilo holookoa ia G«n. G. B. Makalelana ka hooponOpouo o ke kau«t ? mamua iho nei, usi lilo na mea a pau ana ii manao ai e hana i mea ole, no ka lili a me ka hookeke o na K uhina o ke A«punitf iw> nui loa hoi o ko lakou koi, nolaiia, un hwli pui aku ka-Perejūdena me lakou. Oa no lee kumu i hoi hope hou ai o ka puali koa i hele ai mamua'ku ne i i Hikemona e kaua'i. A i , kona hoi ana mai no mailaila roai, ua boooiakaia na kos. malalo iho ona e iavre \ i kela a mo keia Generikfv; a t { ua hoomaka mai 110 hoi ka emi nna © liona j r mnu koa, a hikii i ka o ka uuku loa <Mia.

A pela iho la kona noho ana a hiki i ka wa | a na kipi i hoomaka mai nei e koino i ka, mokitaina o Marilana, ina ia manawa, ua ikeia ka pilikia nui e hooweliweli ana i ka mokuaina o Marilana, a e hooweliweh pu mai ana hoi i ke Kulanakauhale Alii o Amerika Huipuia ; ia wa ua komo ka pihoihoi iloko o Ua Peresidena, a me na Luna Aupuni no hoi; me ka ninau o lakou ia lakou iho i ka mea' kupono ke kohoia i Luna nana e nlakai i na koa, i pale aku ai i ka enemi nana ke Au- ! puni e «na. i Ua noonoo nui ka Peresidena i ka mea; pono, a koho oia ia Geo. B. Makalelana, a; ua hele kino aku oia, a ua hai aku hoi ia ! mea ia ia. Ae mai no o Makalelana i ka : lilo i Alii no na koa, a e kipaku aku hoi i na | kipi nana e hooweliweli mai ana i ke Aupuni; aka, ua hai aku oia i ka Peresidena, aia a ae mua mai oia i ka lilo holookoa o ila hana a pau o ke kaua ia ia, me ka haalele hoi o ka Aha Kuhina, i ka hoomau ana i ka manao na lakou e kuhikuhi mai i ke ano o ke kaua ana, e like me na kaua ana o ka wa i kaahope ae nei, Ua ae mai no o Lioekona ia mea, a ua hoomaka koke aku o Gen. Makalelana e hooponopono i ke kaua, me ka hoomakaukau hoi ē kipaku aku i na kipi,nana e hooweliweii mai ana ke Aupuni, a malalo hoi o kona kuhikuhi ana, a me kona alakai i ana, i lanakila'i na koa aupuni ma ke kaua | nui weliweli ma Anatietama. | Ma ka Poakahi, i ka auina la paha, hoo. maka mai na koa kipi a pau e hoohui ia lakou iho, mai na wahi a pau—mai Hagatau-| na, Kuahiwi Hema, a me Bakavi!i—me ke kaua liilii no hoi mai ia manawa rrnai a hiki i lea po a me ke awakea o ka Poalua, aia hoi ua pau loa ae la na kipi a pau ma Sapabuga (Sharpsburg-,) ma ka Hikinm iki ae ia ■ wahi o ka muliwai o Anatietama, a peuei oo j hoi ke kulana o na aoao a elua, i ke awakea 1 o ka la 16 o Sepatemaba i hala iho nei. j Ma ke awakea o ka Poaiua, ua ku ae na j koa aupuni a pau no ke kaua, aua olioli no iioi j koa, i ke ku ana mai o ka enemie kaua ;j no Jta mea, aohe wahi ino ma ia wahi, he: aina malaelae wale no, i puni i ke kaawale a me ka nele hoi i na wahi e pee aii, aole no: hoi he mau lua e hiki ai i na kipi ke pee iho, a aohe no hoi he mau pakaua a kkou i hana'i iioko o na ululaau. Aka, he ieauawale no i ke akea, a be halawai hoi h<i he inaka me ka enemi. Ua kukuluia ka puali koa kipi ma ka aoao Hikina o ka Anatietema, a he kulana maikai no hoi no kfi kaua mai,

| a me ke pale mai paha; a nolaiia, ua maikai , loa kahi a na kipi i hoomoana'i. O ka hana mua a ka aoao Akau, o Ka imi i kahi e maikai ai o ko lakou kīllana. Ma kela aoao mai no nae o ka muiiwai, he ikea maopopoia'ku no na koa kipi, a ina mai kahi kiekie e nana aku ai, "alaila, he ikea aku no na koa kipi ; he nui wale ma na alu, a me na awaawa ma- : hope aku o ka muliwai; pela a hala kekahi mau mile. Mai ia wa mai a* hiki i ka hora 2 o ka au- ■ ina la, aia hoi ua ku malie loa na puali koa. ; O ka poe pukuniahi malalo o na Qlelo e, e I noho malie ana lakou, a o na papa koa pu ; kaupoohiwi no hoi, e hoomaha malie ana la- : kou malalo o kekahi pali, kahi a na pukaua J o ke aupuni e ku ana. Oia noho malie ana, oia no ka pohu i hiki mai mamua o ka hiki ana mai o ke kikiao inakani. Ua hiki ae no ka Alihikaua Makalelana i ka wa kakahiaka nui oia la, a nana no i hooponopono ponoi i na koa, i hiki ai ia ia ke olelo me ka maopopo, e lanakila io ana no kona mau koa ; a e kauoha ana no hoi i na alii koa, a e hoonoho ana i na ppa koa ma o a maanei hoi. Hoomakaia ka hoouka e na pu Parota. I ka hala ana ae no o ka honi elua, o ka wa iho la no ia i hoomaka'i ke kiia ana o na pu Parota, a ua hoh&o ka hana ia mau pu, j a o na poka no a pau i kiia'ku, usi komo aku | iloko o na puali koa kipi* me ka ahai aku i ka make nui iwaena oia poe, peia ka mea i ikeia mahope iho o ke kaua ana ; no ka mea, ua ku mai no na kipi me ka manoanoa no. Mahope ihō o ke kiia ana o keia pu a liuliu iki, aia hoi ua hoonee houia'e ka puali koa, i ka poe ike ole, ua hikiole ia lakou ke manao ae i ke kumu o keia nee hou ana o na koa; eia ka e hoihoi ana 1 nn koa ma kela aoao o ka mnliwaf Anatietama, ka aoao a na kipi e 1 noho mai ana. Ua kaa lea aku ka puali koa 1 a Gen. Hooker (Huka) imua, he ekolu mile paha, a hiki aku hoi i kahi i kapaia o Keie Fot!a. A ua hoouoa kokeia no hoi ma kela kapa o ka muliwai kekahi mau koa kuikawa malalo o Brig. Gen. Meade, o kekahi papa koa o Peneseleveaia, a mahilo hoi o ka malu o na pu a ia poe i hiki ai na koa a pau o Gen. Hooker, ma kela aoao o ka muliwai ishi a na koa kipi i hoomoana'i; a aole no hoii liuliu hiki na koa o Hookei ma kela aoaoo ka mulīwai. Ua haiawai nae ua mau koa aupuni nei me na poka i kiia e kekah i mau piikunkhi a na kipi, a i waihoia hoi ma kekahi wahi kiekiena, Aka, ua pomaikai ka akau no ke

akamai ole o ka poe naua e lawelawe ana ia mau pu, ina aole ka hawawa oia poe, ina la ua make nui ka puali koa o Gen. Hooker; aka, no ka nui loa no o ka hawawa oia poe, nolailn, o ka poino ma la wahi ua uuku loa no, no ka mea, ina e ki mai na kipi i ua mau koa nei, alaila, ua hala loa ae la no ka poka maluna, aohe no launa iki iho i na koa aupuni. Aole no hoi i liuliu iho, aia hoi ua pau ke kaua ana mai o ua mau pu la, aka, no ktf lakou la eleu mau no, a me ka 'nele loa hoi o Gen. Hooker i ka pu nui ole, nolaila, uahele aku no na koa ina ua wahi nei me ka lawe i pu no nae hoi i na pu kuniahi, a me na lako no hoi a lakou a pau. O na poe koa kaua liilii o ka Hema, ua hoi hope aku a hiki i ka wa i hui ai ine ka puali koa nui, ia wa no hoi pnuJoa mai ko Gen. Hooker mau ! koa ma ia aoao o ka muliwai, a ua kukuluia j no hoi. Ia wa no e kii holookoa mai ana no \ na puali koa kipi e hoouka i ka poe koa ma- j lalo o Gen. Hooker, a ua weliweli no keia | hoouka ana, a ina ia minute no hoi ua anoninoni ka hiki ke hai ae i ka mea e lanakila ana, no ka mea, ua like a like no ka hoouka me ka hoopapau o na aoao a elua, a ua aneane no hoi e emi hope ka puali koa o ka akau malaio o Gen. Huka, aka, no kona hooikaika | nui no me ke koi ikaika i kona poe koa p! kupaa, nolaila» ua lilo ia lakou ke kulana a me kahi hoi i makemake nui ia, a ua emi hope aku hoi na koa o ka Hema. No ke akamai wale no o Gen. Huka ke kumu i lanakila'i o na koa aupuni i ka ai i ka muliwui; a ma ia mea no hoi ua hiki ke ike I maopopoia ke akamai a me ka noiau ona, a me ke kupono hoi ona i kahi ana e noho nei.! Mai ia wa ka hoomaka ana mai o ke kaua i ma Aaatietama. Mai ia wa mai a hiki i ka j napoo ana o ka la ua hoouka aku na koa, a 1 o na iniha o ka aina i noho ia e na kipi i Hlo i mai ai i ka akau, me ke kaua ikaika wale no j hoi i lilo mai ai. j Ka HIKI ANA 3IA KEIA KAPJLp £A XULZWAt. j £ hiki ke hoomaopopoia no lee akamai wal« j nooGen. Huka, me kona luki ana ma kela) kapa oka muliwai kekumu oke paoi paaia'na j o tm kipi, a nolaila, ua hiki ole ia lakou ke emi { hope-aku ma Wiiiamapota, a no ia mea no; hoi ke kumu o ka emi loa o oa poali i koi'kipi ma ka Hema Komohana o ke ka-j hua kaua. Ma ka auioa b ua kauohaia ko Gen. Bumside puali, e hele a hiki i ka muliwui, a ae aku ma kela aoao, i kahi makai iki aku o kahi a Gen. Huka i ae ai, he ekolu paha mile makai aku o ia wahi; o ke kumu

|o ke kauoha ana pela, oia no i hiki ai ke 'hoopio aku i kekalii alnhaka pohaku, i wahi e hiki ai ke lawe ae i na mea kaua a pau iinaiaaoao o ka muliwai, ke inakemakeia 'mai pela. Ua paa nae ua alahnka nei ina jkipr, a ua nui no hoi na pu kamnaha i waij hoia malaila, i hikl ai ke pale ae i na koa |aupuni i ka hele aku ma kela aoao o kn mu,liwai. Ama ia hana ana no hoi, e hoomaj ka'uka'uia'i ka aoao Akau o ka puaii koa ki. pi, e like me ka aoao Hema i hoomaka'uka'u :ia e ko Gen. Huka puali kipi, a oia kauoha 'no hoi ua hanaia ine ka hikiwawenui. Ma iaahiahi no, i ka wa liula, ua hiki o Gen. Burnside ma ua wahi ia, a ma ke kakahiaka'e ua hoouka oia nie na koa kipi, a ua pio ■ ia ia ua hlahaka nei, a uialaila no hoi kahi i j hanaia'i o kekahi hana koa loa e kekahi | haole i noho mua ma Honolulu nei, i noho ; Kahunalapaau ai no kekahi ona mokupuni I Lepo Manu, o Kauka Griswold kona inoa, jo Nu Ladana kona wahi i hanau ai, a o kona home no hoi ia. Akahi ae nei paha makahiki o kona hoi ana'ku nei maianei aku. •Ua komo oia iloko o ka pnali kaua, a no fcona ikeia'na he kanaka eleu, a akamai no hoi, nolaila, ua hooliloia oia i Kapena no kekahi |papakoa ma ka mahele o Gen. Burnside. I Penei ke koa o kana mea i hana'i: Kauoha! mai ia o Gen. Burnside i ka papakoa malalo 0 ua Kapena Griswold nei, e kii a e bwe i ke alahaka pohaku i haiia'e nei maluna; a ua hele koke no ia. a ua hoouka'ku hoi i ka enemi, aka, ua hiki ole ia ia ke hoopio aku< j i na kipi ma ia wahi, no ka mea, ua poa po- j Ino ua alahaka nei, i na pu kaumaha nui a: na kipi. No ja mea, ua imi oia i kahi e hi- \ iki ai ma kela aoao o ka muliwai, a ua hoo-' 1 holo koke oia e a-u oo ma ka wai, a kau ma I kela kapa; aka, i ka hiki ana nae i ke kae o ka muliwai, ua maka'u na koa i ka a-u ma! . kela kapa oka muliwai, a nolaila, hoole la-! j kou ika a-u a hiki ma kela kapa. la wa j j koke no o kona a-u aku la no ia, a hiki ma: | kela kapa, a kahea mai la i kona mau koa, | pE na keiki a T u e hele mai." Ika puka ana: ' mai o ia leo, ua like me he uila'ia iloko o ka | j naau o na kanaka malalo ona, no ka mea, i i I ko lakou lohe ana no ia mea. o ka wa iho la | |no ia a Wkoa i a-u ai a pau ma keia kapa, | f oiai nae e hiolo ana na poka a na koa kipi! iloko o ka wai me he h. he bua hekili; &! iloko oia maa poka e baub ana, ua loam! koke ta ia ka make, no ka mea, ua kuia mai !a oa Kapena Griswold nei i ka poka, a ia| ia e hina iho ana, hopuia mai la oia e ke

K:\ukt\u kona | a lau» >.\ 'ku i.i -■ uialamn, nkn, un Inki o!»' no iu<- in ia k<- • i 41ele mai lu o lien. li- u n»niutf k^k. no n hopu nuii la i Itoua lim.i, a'.uia, -miw aku la u;i Ka{H?na nei ia Uon. liuni» ponei: uUa iko oo eko (ioiu ra!a. i k>» u wa i konio ni i kon, ua hai aku nu »a »«o, ! nole o*u maka'u i ka mako ko hiki mai ko i ' manawa, a e hai aku oo i kuu mukuahint\ mai uwe ma» no'u, no ka moa, ua hnahoo au ika makeana no ko'u ainn." U kana mau huaololu hope loa ia, n make aku i>»a. No kona make nna, noluila, ua pii ka \rola iloko o na koa ona ; nolaiia, ua h'lo aku lakou maluna o na koa kipi o nolio ana ma ko alahaka, a ua hoopioaku hoi ia wuh. aua hee aku no hoi iakou. Ho nui !o.i I» • alohaia o kei.i koiki opiopio i kona it«ak«' anu, : no ka moa, iua pahn oia e ola, ina la ua hiki , oia ika panepoo o kahi hanohano. Ia kau ; ana o na kgm aupuni malalo o ua Kapona n« i ' i makeai ma kela kapa, o ka wa 110 ia » hon. 1 puehuia'i o na koa kipi nnna e malama ami : i ke alnhuka (whaku i 01010 mun ia ae n« i j j maluna, aia lilo ana no hoi, ua kukuluia nn ! | pukuniahi malaila, a ua nui ka ikaika a mo .ka pomaikai i loaa i ko Aupuui ma ia Klo 'ana o k« alahika i ka puali o (ienomla ' BurnisJc. I ka po o lisi Poalua, ua hole aku ma k«*la , kapa oka muliwai na ptiali koa o Oonenih » j Banks, (oGen. Mansfiohl ka Lunn, a ia ka* j kahiaka ae no, ua make oia) a me (Jcnoral i Franklin, a me elua mahele hoi no ka Clon.

Suinner puali, a o ku French a mv Sech;« } wiek, hoi kekahi i hele nku ma ia kapa o ku muliwai, i mea iriana e kokua ia Uen. Huka. a penei no ko kukulu ana o na papa no ka < hoouka ana, O Gen. Huka ma ka Akau, o Uen. Sumner ma ka laina e holo poloU'i ana mai ka Aknm a i ka Hema. A o na koa hm o Gftn. Franlvlin, un kukuluia i poe kuiknwn, mahope mai o ka poe koa a Gen. Huka. Ma ke leakahiakn o ka Poakolu, ua liele prui !oa ka puali koa a Gen. Suinner ma kela aoai» o ka muliwai, a ua hooloihiia'ku ka laina o na koa; ua hiki no i ko awakea na k<m > Gen. Fitz Jol!in Porter, t\lorell, a »ne Cou.'h ; aka, aole no i komo i ke kaua. Ua holo no na mea i hanaia ma ka Poalua, e like no nm» ka mea i manao mua ia. A i ka \va i ai o ke kipu ona o na aoao hoouka, ua mo»« iho na aoao koua, me ke kokoke loa no, a 110 ka pili loa, nolaila, ua pio he eono koa kiai o na palena mawaho loa o ka puali koa kipi. He- mea no hoi i hoomaopopoia e kaua ana i ka wa kakahiakanui o ia la ae. Ao!eno i nm ka poino o nsi aoao a elua, me he mea la o na kaua o ka P(*lun, he mea lealea wale no. aole he hana io. A pane ae la no Gen. Hu« ka, " Ua pam ka kokou hana i keia po; aka, apopo kakou hoouka i ke kaua, nana e hoiko

mai» ka hooholo no keia Aupuni. v ' Mahopo iki iho no na« o ka pnu ona o kc kani ana o na pu, aia hoi, ua lohe houia oku no kv pohapoha mai 0 1 na poka, a no ia inea, ua aln koke ae o Gen. Huka, a hele aku e hoomakakiu, a i kona hoi ana mai, aiaiia akaaka mai la ia, a pane mai la i na alii koa o kona alo, " Aohe o kakou poe koa ma kahi a na pu e kaui mai la, o na kipi uo keia, • ki ani no t& lakou iho iloko o ka poekele, e iike m<c ka lakou i Iwiia'i mn Fea Okn." A noiaila, ua hiamoe hou iho no na mea a pau. Aka, ua nui mo nae ka puiwa ana o na koa ma ia po. Ua hoikeia'ko no ia Geu. Aiaknie!ana na hana oia po t & tne na mea kaumaha hoi e hnnaia'na Aa lee ao ana ae. Ke Kaua Nui Hookahl Ano la, ua hiki mai kakou i ke kaua nui hookahnhooukaiamai ka wa mai i hooukaia'i o keia kaua. Oia ke kaua koko nui t a ikaika hookahi i hooukaia. Pela ka olelo hookahi a na'lii l;oa a pau. A e waihoia kona nui, a me ka' ikailoi o kooa hooukaia'na, e n& moolelo o keia kiioa, ma ka aoao o ke k<tua nai o Waialu. Aole he kaua i hooukaia ma Amerika Huipuia, i hiki ka nui ona ka» naka i komo iloko o ke kaua mao!i e like me keia. A aole» no hoi he kaua ī like me keia ka nui oka make; a aole no hoi ke kaua i like me keia, ka iiio o na mea a pau i ko a> ka Akau, ma ka ikaika a me ke akamai wxw oo hoi o oai Looa &oa. Mai ka wa kaka- I ( hiaka nui, a hiki ika wa ahiāhi hau nui, ua I ku mau aku iia kqa aupuni īmua oka ene- K mi, a e ku mau maii ana no hoi ka enemi, me ka emi hope ole aku, me na pu, na pu> i;'-

kaupooniwi, a me na pahikaua no hoi, he 12 | hora ka loihi o Le kaua ana o na aoao hoou- ! ka imua o kekahi, me ke ku inau mai no o ; na mea make iinua o na aoao a elua. Ke 1 - helu pu ole ia me na koa kuikawa o na aoao I a e]ua, ua hiki ka nui o na koa i lawelawe maoii iloko o keia kahuakaua kaulana, i ka j 160,000. Ina he biki ke manaoioia ka olelo j i a na koa kipi i pio mai, alaiia, ua hiki ka • nui o na koa kipi i ka 140,000. Aka, mehe: •' mea !a no he oiaio; no ka mea, ua nui lau-< na ol«: no na koa o lakou. 1 ka \va no e pau i ai o kekahi laina koa kipi i ka make, a auhee j paha, o ka wa iho la no ia e paa hou mai ai o ia wahi i na koa hou, aole no hoi i ikea'ku [ ' kekahi'wahi hookahi o na kipi, e hemahema I mai ana, ua makaukau loa no i na koa mai ! o a*o. Ua paa no ka manao o na Alii Koa j : Aupuni, ua oi ka nui o na koa kipi, mamuaj o ko lakou nui, a ua oiaio no paha. No triea, ilaila na puali koa kaulana n pau o ka j | Hema, na pua no a pau o ka aoao Hema, a \ | iiaila pu hoi na Genera!a akamai, a kaulana| J no hoi o ka Hema, ma ke nui i ka Poa-| ' kolu, kahi i hookui mai ai ia Gen. Geo. B. | i Makalelana ; aka, aole nae i ko ka lakou j I mea i koi'ai.Nua pio na kipi ma ia hooukaj . nui ana, ia Genemla Mnkaielana. O keku-: i mu nui o keia lanakila ana, oia no ka noiau I S o Genctala Makalelana, ma ka hooriohonoho| , ana i na punli malalo o Generala Huka ma. j ! No ka mea, ma kahi no a Gen. Makalelana; , i hooikaika'i, malaila no kahi a na kipiii ; hana puahi loa ai i ka hoomaka ana o keia ! kaua. j i Kk ANO 0 KR KAIIUA KAUA MAMUA 0 KA 1100-: i 1 UKA ANA. j j Ma ke alo o na kikiapali ua kukuluia iho; ; na pukaua a na koa aupuni, a pela no hoi ka j | haua ana a ka enemi ma na puu e ku koko-j [ ke mai ana, O na pukuniahi maoli, no ke | ki ana o na wahi kokoke, ua kukuluia ma na puu liilii mamua iki aku, a o na pukuniahi nao hoi no ke ki ana i na wahi loitti, ua kukuluia mahope mai o na pu mua ma kahi kiekie. A o ke kokua hoi o keia mau pu he mau laina koa me na pu kaupoohiwi e moe ana īlalo, a e hele ana no hoi kekahi mau papa holookoa io ianei, mai na wahi e hiki ai ke kokua aku i na pu kuniahi. A ma na waln kiekie nohoi a pau, he hiki ke ikeia'ku kekahi poe e noho mai ana ilalo. Oia poe na Generala a me na'lii o ka puali koa, me ko lakou nmu Ohenana. i hiki ai hoi ia lakou ke kuhikuhi i ko lakou mau puali, a i hiki ai no hoi ke nana aku i ka hele ana o ke kaua ma na wahi a pau o ke kahua kaua. O na puali kaua lio a me na pukaa lio malalo o Gcn. Pleasanton, ua kukuluia iwaenakonu, i hiki ai ke holo io a ianei e !Tokua ai, e like me ka mea i kauohaia mai. Ma ka puu kiekie inahope mai, malaila ko Gen. Makalelana walii. He hiki ia ia ke ike i na wahi a pau o ke kahua kaua mailaila mai, a hehiki hoi ia ia Re holo koke inai i kahi ona e ma~ j keiuake kino ia'i. ,j HOOKUUIA NA ILIO 0 KF. ifAUA —HOOMAKA | KA lIOOUKA. Ma ke ano o ka hoouka ana i hobmakaukau muaia e Gen. Makalelana, ma ke kihi akau e hoomaka'i ke kaua, a hele mai n\Tiena, a na Gen. Burnside hoi ka mea ma ke kihi Heina, e hooke aku i ka enemi. O ka puali koa malalo o Gcn. Franklin, ka puali ku i ka wa no na koo aupuni e kaua ana ma ke kihi akau, a me waeuakonu o ka pualinupuni, a o ko Gcn. Porter hoi ka puali ku i ka wa, no ke kihi Hema o ka puali kaua. Aka,| no!c no nao i komo iki na koa ku i ka wn, a hiki wale i ka pau vna o ke kaua. Mamua aku no o ka puka ana o ka la—oiai no e o mai nna kona inuu kukuna ilea ili o ke kai, o ka wa no i hiki ai i kahi malamalama iki ke hoikeike mai i na helehelena o na aoao i hoouka, o ka wa iho la no ia i hoomaka'i o ke kaua. Ua ki uuku mai .no na aoao a elua, a aole no i hala ka minute, o ke komo mai la no la o na koa mai o a o iloko o ke | kaua. He keu no hoi a ka mea nani i ka | nana'ku, i ka helehelena o na aoao kaua ma ia mana>va. Ua ikeia'ku ka puka ana mai 0 ka uwahi mai ka waha o na pukuniahi, he ekolu mile a me ka hapa ka km, mai ka hi-1 kina a ke komolmna, a mai keia kihi, a keia kihi o na mile ekolu a me ka hapa, ua ike mauia'ku ka puka ana mai o ka uwahi, mai ka waha mai o na pukuniahi, a ua kui| mai hoi ka leo o na tausani pu kaupoohiwi i | kela niinute keia minule. He weliweli launa; ole ka lohe ana'ku i naieo o na pukuniahi e; kani poha mai ana, me ka leo pu hoi o kekahi! mau tausaui pu kaupoohiwi, e hooho mai ana i ka alele o ka make a lakou e ahai ana ; | me na poka BoniQ hoi e lele ana io ianei. | Hoopunipuni ha Kipi. | Oiai e hoouka ikaika ana kekahi puali o ka akau me na kipi, aia hoi ua p*iwa lakou 1 kn ike ana aku i ka Hae Ameiika e kau ana maluna o kekahi puali koa nui imua o lakou; a nolaila, ua hooho like ae na mea a{ pau mai o a o, " Mai ki nku L aa makama-j ka ?" ia hooki ana i ke ki pu ona, aia hoi ua | hulowikiwiki ae la ua poe uei a hiki i kahiī o ke kuiana maikai, a hoomaka koke mai la j e ki i ka puaii koa nana iakou i alualu aku* j Eia ka ha poe kipi no ua poe nei i huki mai j ai i ka Hne Amortka maiuna o ko lakou pa-; hu hae, no ia mea ua hee iki mai na koa aupui, no keia lilo ana p kahi maikai i na kipi mamuli o ka hoopunipuni; aka, aole no nae r i liuliu hee hou no ua poe koa ne»,«a pau !oa

aku i ka holo. A hookahi papa koa kipi i pou ioa i ka make ia wa no. Na Mea Axo Sūj. Oiai e pii ana o ©en. Huka i kekahi wahi pali, aia hoi kiia mai oia e na kipi, a ktl ma kona wawae i ka poka, a ua iaweia'ku oia j mai ke kahua kaua'ku. A o Generaia Ma- ; kalelana hoi kekahi i pakele mahunehune. i Ua ianakiia no nae ka puali koa aupuni, a ua pio na kipi. Oke kumu no o keia ianakiia ; ana, no ka lilo holookea ana no o na hana a pau o ke kaua ia Generaia Makalelana. j Ua hai mua īa'ku no ika poe heluhelu i ; keia pepa, ka nui o ka poe make, ma ke kaua ■ kaulana o Anatietama.