Ka Nupepa Kuokoa, Volume I, Number 53, 29 November 1862 — WAI O KE OLA. [ARTICLE]

WAI O KE OLA.

i ts? t C-

MAI ANA KEKAHIMOII KEKAiii manawa» a manao ibo ia na mea a pau ioa e inake ana oia ; a heie aka ia na keiki ana iioko o k* pa na ka-

mi e uwe ai. Ilaila lakou i halawai ai me kekahi kannka elemakuk», ka mea nana i • mnau aku i ke kumu o ko lakou kaumaha ;

aolt-ioakulakoa.ua kokoko !oa ko . in\ku;tk;ino o Hhiko, ao!o otui tnoa r oln a:. | Olelo aku ka elomakulo, " l : u iko ;vi i | kona m«isa e ohi ai, i na oia e inu i ka wai o jke oh, alaila oia oh ; «ka, ho n>n\ paakik; loa ia ke huli. M Oloio aku ko koiki m;u. " Aole ia e emo loaa ia'u," a holo aku U u a e noi i ka Moi, e hookuu mai ia ia e ho!o o huli i ka wai o ke ola. 01010 mai ka Moi, " Aoio, ho nui loa k:i pilikia; e aho ka mako ana." Koi loa uk:t la no ua kei£i nei a hiki i ka vva o ka iae mai ai; a hele aku la ua Alii opio n. >. rae ka olelo iho iloko onn ; 44 Ina wau o L»\;o mai i keia u-:\i, alaiia, punahele w;vu i ku i | makuakane. a lilo ia'u kona aupuni." Ia ia i hele ai a loihi loa aku, halawai o: i me keknhi Aa,a ninau nku, " I hea oe e wik--wikt nei." Olelo pakike mai ia uu keiki noi, u i mea aha ia a'u e olelo aku ai ia oo." a holo aku la. Huhu loa iho Ia ua wnhi k;v naka uuku nei, a manao iho la oia o | t .. v ino; a hikī aku la ua keiki nei i kekahi a' i. nui ololi, e like me ka loa ana e holo n. i, pela e oloii loa ae ai ua wahi aiamu »•••;, a hiki i ka \va i ololi loa ui o ke nlanui, n hii.i ole ia ia ke hele aku ; akn, nolo e hiki 11 i i ke hoohuli ae i ka lio ona,*aole no hoi o h»ki ia ia ke lele iho ilaio, a kau maiie iho la oia iluna o ka lio, e like me ka mea ua ilihia. fa manawa a jmu lon, e kali ana ka M u ia ia; aka, aole nae oia i hoike iki aku, a koi aku ka lua o ke keiki e hele ana «>i i o huli ika wai; no ka inea, manao iho !a ia iioko ona, •• Ina ua make kuu kaikunnna, |alaila, lilo mni ke aupuni ia'u," A helo al.u la keia keiki ina ke ala hookahi no n ko knikuaana i hele ai, a halawai aku la no m<- : i wahi Aa nei, a ninau aku, " 12 holo-wiki .'. ,';,i |ana oe i hea?" A pakike nku la no k.-ia - jlike mo ke kaikuaana, a holo aku la ku { nana ole ae. Aka, ua loaa ia ia ka hoopai, je like me kona kaikuaana ; no k:i tnen, hiki jaku oia i kahi nihinihi loa, e hiki ole ni 11 jia ke hele imua a ke liuli i hopo. Oia Li | hopena o ka poe huhu. | No ka hoi oie ana mai oka lua oke k<-iki, jkoi aku kahi keiki hope loa e kii oia i lea wai |o ke ola ; ama ia hope, ae mai ka Moi. i kona halawai ana me ua wahi Aa nei, m ninauia aku i kana huakui, noho iho ia 11 a olelo aku, » E hele ana au e huii i ka w u o |ke ola, no ka mea, ua kokoke loa kuu hmikuakane e make." *♦ Ua ike no oe i kahi »• loaa ai," pela aku ua wahi Aa nei. ilo. : aku keia, olelo aku ua wahi Aa noi, " \ kou haoa ana i ka mea aole o !:!.»• me ou mau kaikuaana, nolaila, e hai nku [ana au in oe i kahi e Joaa ai o kn wni n K • ola. Aia iloko o kekahi hale aiii kupun ku I, i i k®he ai t aole nae e hiki ia oe ke komo ii... ko, ke hiiawi oie aku au ia oe i ke kook.M |hao, a ine ona popo palaoa. I ekolu au ! i|hau ana rae ke kookoo hao i ka ipuka t alai..i | hemo. Mahope aku elua Liona e fiama: t |ana na waha, a ina oe o hookomo aku ii ! o ko laua mau waha ika poj» palaoa, ak.ii i lnoho malie; wikiwiki aku oe a lawe w-. jka wai o ke ola, mamua o ke kani ana o L i !hora umikumamalua, o paa e auanei ka put ka a iilo oe i pio." | Ia manawa. aioha aku la ke Alii opio i:? i | wahi Aa uei, a heie aku ia oia me ke kook |hao, a me ka popo palaoa, a i kooa hiki a ! aku i ka haie aiii, loaa iho ia ia ia e like rr„.. |ka mea akaAa i oleio aku ia ia. (ke k . ; |o ke kike ana hemo ka puka; a ī ka };ti, t aoa mai o oa Liona i ka popo paiaoa, k-!:;-loa aku la keia « loko o ka lumi, iiaiia e n >. ho ana he poe alii opio ua hookua a iawe mai la keia i na komo lima mai ko lakou mau lima ma»; he pahi kaua a tne k > popo palaoa kekahi mea ana i iawe mai a , I kekahi iumi aku e ku ana he kaikamalii.; aiii; a no kona oiioli loa i ka. ike ana m.u ia ia nei, ooiaiia, heie mai ia oia e h o ni. t olek>ae, ota kona mea nana i hoopake k, a haawi mai i kona aupun» a peu ha, a ina i'ia e hele aku i kekahi makahiki aku, aia?!.-i bua mareia. Hai mai la ua nei i kahi o ka wai o ke ok, a heie koke aku ia keia, o k»ni "koke auanoi ka hom urmku~ mamalua mamua o kona hiki ana aku. Ika kwa ana oka wai oke oia T o kona hoi m«i ia no ia a kahi & kaa i halawai hou ai me kahi Aa. Ika ik&Mm *ku oun wah» \ Aa nei i ka pahi, a uk ka |topo paluo t) oU >« J aka ua poao ia hana ana, no ku <Uvu

luki i?t ia ke loku i na koa a pau loa, o ka |Kipo pnlaoi, aoh<* or»a kumukuai. Aka,ao3e nae he mak«make oua Alii opio nei e hoi, »ne ka hoi p« ole rac na kaikuaana; nolaila, ol«-3o aku 1 ua wahi Aa nei, "He hiki no anei ia no ke hai mai ia'u i kahi o'u raau kaikuaaua i hele ai # ila heie e iaua mamua o'u e huli i ka wai o ke ola, aoie nae i hoi mai." "Ua paa iaua mawaena ona kuahitvi, no ko iaua huhu, nolaila, hoopaaia e a'u !" p<:»la aku kahi Aa. A koi aku la ua keiki nei e hookuu ia laua; a mahope lawe mai ua wahi Aa nei ia iaua, a olelo aku i kahi muii, e maknala oe no laua, no ka mea, l»e riaau ino ko laua. 1 ka hiki ana mai o na kaikuaana, olioii !oa iho la keia, a olelo aku i ka mea i loaa i;t ia ; i ka loaa ana o ka wai o ke ola. a lawe mai hookahi pola i piha, a me kona hoopakele ana i ke kaikamahine a ke alii, a me kema kali ia ia n hala ka makahiki mare laua, a iilo inai ka mokupuni waiwai ona. A pau keia, hot ltke aku la iakou, a hiki aku i ke kauwahi e kaua ana, a ua |>au i ka wi, a manao iho la ka Moi e make ana ia. Ik-le aku la ua keiki muli loa nei, a haawi aku la oia i ka palaoa i ka Moi, ai iho la ia, a ine na kanaka ona a pau loa; aiaila t haawi aku la ua keiki nei i ka pahi ana i ka Moi, a luku aku Ia ia i kona poe enemi a pau loa. I ka p;»u ana o keia, lawe mai la no ua keiki nei i ka pahi ana a me ka palaoa.a holoaku la tne na kaikuaana ona, a hiki hou aku no hikou ia mau aina aku e kaua ana. a ua pau no ika pololei. Haawi aku keia i ka pahi a nie ka p.ulaoa i keia inau M#i, a pakele iho la ia inau aina n ekolu. Mahope iho hele loa oku la lakou nei a ee iluna o ka moku, a holo aku i ko lakou aina; ia lakou e holo ana i ka moana, olelo iiio la na kaikuaana kekahi i kekahi, " Ua loaa ka wai ola i ke kaikoina o kaua, aole hoi i loaa ia kaua, nolaila, e haawi ana ka makuakane o kakou ia ia i ka aina, a lilo iho la ko kaua waiwai ia ia." Mn keia manao 4) laua, n lilo iho la laua i mau mea imi hala, a kuka pu iho la laua, pehea la kaua e pepehi ai ia ia a make. I keknhi la ae, ua pauhia . loa keia i ka hiamoe. ia manawa, ninini malu iho la laua i ka wai ola iloko o ka laua mau pola a Inweaku la, n hoopiha iho b i ka ia» »»vi pola i ka waikai. I ko lakou hiki ana aku i ko lakou wahi, lawe aku la ua wahi keiki nei i ke pola ana i ka Moi e mai ana, i mea nona e inu ai a ola ao. He wahi mea uuku wale no kana o ka inu ana ne, a nui loa mai la ka mai, no ka like pu loa o ka muemue me ka laau awaawn. Hele mai la na kaikuaana, a kapa aku i ke kaikaina e hooinu ana ia i ka makuakane o lakou i ka laau make; a o laua kai lawe mai i ka wai o ke ola, a haawi aku ika Moi. He wahi mea uuku wale no kana 0 ka inu ana ae, a ike iho la oia e haalele inai ana ka n»ai ona ia ia, ia wa koke no ua like kona ikaika me na.la opiopio ona. llele akn la ua mau kaikuaana nei a kahi kaikaina, a henehene aku, olelo ae la laua, "Ua loaa io no ia oe ka wai oke ola; ia oe ka luhi, a ia maua ka pomaikai; mai pono loa e makaalaia e oe, no ka mea, ua lawe inaua i ko kiaha i kou waehiamoe ana i ka inoana, o kekalii, hookahi makahiki i koe kii kekahi o maua ike kaikamahine alii. Aka, e inalama oe, mai hai ia maua; aole e manao inai ana ka Moi he oiaio kau, a ina oe e 01010 hooknhi kou ola; a ina e mau kou hai ole pakele kou ola. O ka Moi. ua huhu ioa i kahi keiki hope loa ana. manao iho la oia, ua kipi kela i kona ola. Houluulu mai la ia i kona aho, a hooholoia, eki maluia ke keiki i ka pu; a ia ia e hele ana i ka huii holoholona, rae ka manao 010 i ka pi|ikia, hoounaia aku la ke kanaka hahai holoholona nana ia e ki i ka pu. N 7 o ke kaumaha loa o n.i maka o ke kanaka ia laua e hele pu ana, nolaila, ninau aku la keia i ke kumu o keia hele ana oiaua. A pnue mai ua kanaka nei, " Aole e hiki ia'u ke hai aku ia oe ?" " E hai mai oe me ka makau ole, a e kala aku au ia oe," pela aku ke Alii opio. " Aole he inea e akus eia wale no o kuu ki aku ia oe i ka pu, pela ko'u kauoha moi ka Moi mai," pela aku ua knnaka nei. Makau loa iho la ke Alii opio, a olelo aku, 44 E hoopakeie oe iko u ola? E haawi mai ia'u i kou mau wahi Iple, a e haawi aktf au ia oe i ko'u kapa alii." Ae koke mai la ua konaka nei i keia inea, no kona makemake ole no e ki.pu i ke Alii opio; a mahope iho o ko laua kukai ana, hoi ke knnaka hahai holoholona i ka hale, a hele lo<4 aku la ke Alii opio iloko o ka ululaau waoakua. He nkinawn pokole mahope mai, hiki aku aua ī kahi ok& Moi ekolu kaa i piha i ke guia, a tne ns pohaku maikai loa, i hoounaia ; aku keit mau mea na ke keiki hope loa a ka na Moi ekolu i hoouna aku i i uiea 0 hoike ai i ko lakou aloha ia ia, no ka pohi ana i eaake ai ko Ukou mau enemi, a | me ka palaoa S ola ai ko lakou poe kanaka. I 1 ka liiki ana aka o keia mau mea 4 olelo iho! la ka Moi ia ia ilio, *' Malie no paha uahewa ole kuu keiki," a hai aku ia ia i kona < ininamina i kona olek> ana e pepehiia kana keiki. A kahea mai la pa kanaka hahai | holohoiona nei, l 'Aianoia ke <?ia «ei! no ka iu'ki ole i ko'u puuwai ke pepehi aku ia ia. nolaila, hoole au i kau kauohii." Ua like! roa ka pohaku i kaa aku ka inama o ko ke AUi manao, a kauoha ae la oia e kukalaia

ma na wahi a pau o kona mokupun», e hoi hou mai ke I&iki ana. la manawa, ua kauoha ke kaikamahine !alii, e hanaia i alanui gula a hiki i kona hale alii, a olelo aku i na kahu. o ke kanaka e holo pololei mai ana maluna o ke alanui gu- : la, oia kuu kane, a e hookomo ia ta iloko o ka. hale alii; aka hoi, i holo aku ma kahi e, ; aole ia o kuu kane. Ika hiki ana mai oka manawa a ua kaikamahine nei i olelo ai i ke Alii opio, manao iho la ke kaikuaana e hele a hai aku o ke kane ia, i lilo mai ai ua kai|kamahine nei a me kona aupuni ia ia. 1 Aka, i kona hele ana aku a hiki ike "alanui gula t huii ae la ia ma ka aoao hema o ke alanui, a hoio aku i ka hale alii. i Olelo aku na kia», aole oia ke kane, a nolaila, he pono ia ia e hoi hou. Ma ia hope koi ke iho, hele aku kona muli iho, a i kona hiki : ana aku i ke alanui gula, manao iho la he ' minamina ke a-e aku maluna, nolaila, huli lae la oia ma ka aoao akau a holo aku i ka hale alii; i kona hiki ana aku, oleloia mai i aole oia ke kane, a hoi mai Ia oia, ] Oua Alii opio nei, e lalau hele ana oia i iloko o ka ululaau, a hoomanao iho la oia ua | pau ka makahiki, a hele aku la oia maluna ■ o ke alanui gula, no ka mēa, ua piha loa koina manao no ke alii wahine opio, nolaila | kona ike ole iho ike gula oke alanui. Ika iwa ona i hiki aku ai, wehe kokeia mai la ka jpuka, a holo koke mai la ke alii waliine opio ;e halawai pu me ka olioli loa, a olelo ae, oia ! kona mea nana i hoopakele, a me ka haku o j kona aupuni. Mahope iho oko laua mareia lana, olelo aku ka wahine, ua kala mai ko |makuakane i kona hewa, a he makemake ia e ike ia oe. Ia manawa koke no hoomakaukauia ka hele ana o laua nei, holo aku laua i i kah.i o ka makuakaiip, a hai aku i ka hana ! ino ana o na kaikuaana ia ia, a mai hoopaiia ! laua, o ko laua holo e ana maluna o ka moku ;oole i hoi hou mai. -