Ka Nupepa Kuokoa, Volume I, Number 55, 13 December 1862 — Page 2

Page PDF (1.74 MB)

Ka Nupepa Kuokoa.

 

kahi a Hinaikamalama e auau ana, i ole laua e pilikia ma ka manao.

                Ia Aiwohikupua ma i hoomaka ai e hookaawale ia laua mai ko ke Alii wahine wahi e auau ana, alaila, pane aku la ke Alii wahine, " E na'lii! he holo ka hoi ka olua, kai noa hoi he wehe ko ke kapa, lele iho hoi he wai, hookahi hoi ka auau ana o kakou, hoi aku he hale, a moe, he ai no, he ia no hoi, a he wahi moe no hoi, oia iho la no ka waiwai a ke kamaaina, i makemake no hoi e hele, hele no, ina he makemake e noho, o Hana no hoi nei noho iho."

                A no keia olelo a ke Alii wahine, i aku la ke Kuhina i ke Alii, " E! pono ha ka manao o ke Alii wahine, no ka mea, ua makemake loa ke Alii wahine ia oe."

                I mai la o Aiwohikupua, " Ua makemake au i ke Alii wahine, no ka mea, ke ike loa nei au i ka oi loa o kona maikai mamua o ka'u mau wahine mua nana i kumakaia; aka, ua lohe oe i ka'u hoohiki paa ana, aole au e lawe mai i kekahi wahine o keia mau moku i wahine na'u."

                A no keia olelo a Aiwohikupua, i aku kona Kuhina. " Ina ua laa oe no kela hoohiki au, alaila, e aho na'u ka wahine a kaua."

                A pau keia kamailio liilii ana a laua, hele aku la laua i ka heenalu. A ia laua e heenalu ana, aia hoi, ua hoopuniia mai la ke Alii wahine no Aiwohikupua, a ua nui ka poe i hoopuni paaia no ka makemake i ke Alii kane.

                A pau ka auau ana a laua, hoi aku la laua me ka manao e kau maluna o na waa a holo aku ; aka, ike aku la o Aiwohikupua i ke Alii wahine e konane mai ana, a manao iho la ke Alii kane malihini e hele i ke konane; aka, ua lilo mua na ke Alii wahine ke kahea e konane laua.

                A hiki o Aiwohikupua ma ma kahi o ke Alii wahine, kau na iliili a paa ka papa, ninau

mai ke Aliiwahine, " Heaha ke kumu pili o ka malihini ke make i ke kamaaina ?"

                I aku o Aiwohikupua. " He mau waa kaulua ko'u kumu pili, aia ke lana mai la iloko o ke kai, oia ko'u kumu pili me oe." I mai la ke Alii wahine, " Aole he maikai o kou kumu pili e ka malihini (ke Alii,) hookahi no kumu pili mama loa, oia na kino no o kaua, ina e make au ia oe, alaila, e lilo wau nau, ma kau hana e olelo mai ai, malaila wau e hoolohe ai, a e hooko ai hoi, ma ka mea kupono nae i ka hooko aku, a ina hoi e make oe ia'u, alaila, o oe no ka'u, e like me kau hana ia'u, pela no au e hana ai ia oe, me ko noho i Maui nei."

                A no keia olelo a ke Alii wahine, hooholo koke ae la ke Alii kane i ka olelo ae. I ka hahau ana a laua i ka papa mua, make o Aiwohikupua , alaila, i mai la ke Alii wahine.

                "Ua eo ia'u, aohe ou kumu e ae e pili mai ai, a ina nae he kaikamahine kau, alaila, ae aku au e pili hou kaua," a no keia mau olelo maikai a ke Alii wahine imua o Aiwohikupua, alaila, hooholo koke ae la oia i kona manao ae ma ka waha wale no.

                A iloko o ko laua manawa kamailio, hoopuka aku la o Aiwohikupua i kona manao imua o ke Alii wahine, " He nani hoi ia ua pili ae nei ko'u kino me oe, a ua maikai no; aka, aole kaua e launa koke, aia a hoi mai au mai kuu huakai kaapuni ia Hawaii; no ka mea, ua hoohiki wau mamua o kuu holo ana mai nei, aole wau e launa me kekahi o na wahine e ae, aia no a puni o Hawaii, alaila, hana wau e like me kuu makemake, e like me ka kaua e kamailio nei, a oia hoi ka hookoia ana o kou makemake."

                "Nolaila, ke kauoha mua aku nei wau ia oe mamua o kuu hele ana, e noho oe me ka maluhia loa, aole e lilo i kekahi mea e ae, aole hoi e hana iki i kekahi mea pono ole e keakea ai i ka kaua hoohiki, a hoi mai wau mai kuu huakai makaikai mai, alaila, e hookoia ke kumu pili o ku wahine alii. Ina i hoi mai wau, aole oe i maluhia, aole hoi oe i hooko i ka'u mau kauoha, alaila, o ka pau no ia." Aole nae keia o ko Aiwohikupua manao maoli.

                A pau na kauoha a Aiwohikupua ia Hinaikamalama, haalele lakou ia Maui, hiki lakou nei i Kapakai ma Kohala.

                I kekahi la ae, haalele lakou ia Kapakai, holo aku la lakou a mawaho pono o Kauhola, nana aku la o Aiwohikupua i ka akoakoa lehulehu ana o na kanaka mauka o Kapaau.

                Ia manawa, kauoha ae la o Aiwohikupua i na hoewaa, e hookokoke aina aku na waa, no ka mea, ua makemake ke Alii e ike i ke kumu o keia akoakoa lehulehu ana o na kanaka.

                A hiki lakou i ke awa pae waa ma Kauhola, ninau aku la ke Alii i ke kumu o ka akoakoa lehulehu ana o na kanaka, alaila, hai mai la na kamaaina, he aha mokomoko ke kumu oia lehulehu ana.

                Ia manawa, okalakala koke ae la o Aiwohikupua o hele e makaikai i ka aha mokomoko, a hekau iho la na waa o lakou, pii aku la o Aiwohikupua, a me kona Kuhina, a me na hookele elua, eha ko lakou nui o ka pii ana.

                A hiki lakou i Hinakahua i ke kahua mokomoko, ia manawa, ike mai la ka aha mokomoko i ke keiki Kauai, no ka oi o kona kanaka maikai mamua o na keiki kamaaina, a lilo iho la ka aha i mea haunaele.

                Mahope iho o keia haunaele ana, hoomaka, hou ka hoonoho o ke kahua mokomoko, ia manawa, pili aku la o Aiwohikupua ma ka kumu laau milo, e nana ana no ka hoouka kaua.

                Ia Aiwohikupua nae e ku ana ma kona wahi, puka mai la o Ihuanu a ku iwaena o ke kahua mokomoko, e hoike ana ia ia iho imua o ke anaina, a kahea mai la me ka leo nui! "Owai ka mea ma kela aoao mai e hele mai e mokomoko." Aka, aole e hiki i kekahi mea ke aa mai e ku imua o Ihuanu, no ka mea, o ko Kohala oi kelakela no ia ma ka ikaika i ke kuikui.

                Ia Ihuanu e hoike ana ia ia iho, huli ae la oia, a ike ia Aiwohikupua, kahea mai la, " Pehea oe e ka malihini ? E pono paha ke lealea ?"

                A lohe o Aiwohikupua i keia leo kahea a Ihuanu, hele aku la a ku imua o ke kahua kaua, e hawele ana me kona aahu pukohukohu, i like me ke ano mau o na Puali o ke Alii. Pane aku la oia imua o kona hoa hakaka.

                "E ke kamaaina, ua noi mai oe ia'u e lealea kaua, a eia hoi ka'u noi ia oe, i elua mai ma kou aoao, huipu me oe, akolu oukou, alaila mikomiko iki iho ka malihini."

                A lohe o Ihuanu i keia olelo a Aiwohikupua, i mai la oia, "He oi oe o ke kanaka nana i olelo hookano iho nei wau imua o keia aha a pau, owau no ka oi mamua o na kanaka a pau, a ke olelo mai nei hoi oe i ekolu aku ma keia aoao, a heaha la oe i mua o'u?"

                Olelo mai la o Aiwohikupua, " Aole au e aa aku e hakaka me oe ma kau noi, ke ole oe e ku mai me na mea e ae ma kou aoao, a heaha hoi oe i mua o'u. Nolaila, ke olelo paa nei wau ano, he hiki ia'u ke hoolilo i keia Aha i mea ole iloko o kuu lima."

                A no keia olelo a Aiwohikupua, hele mai la kekahi o na puali ikaika a ma ke kua o Aiwohikupua, olelo mai ia. " E ! mai olelo aku oe ia Ihuanu, o ko Kohala oi no kela; aohe puko momona o Kohala nei i kela kanaka."

                Ia manawa, huli ae la o Aiwohikupua, a pale ae la i ka mea nana i olelo mai ma kona kua, haule aku la i lalo a make loa.

(Aole i pau.)

 

Ka Nupepa Kuokoa.

HONOLULU, DEK. 13, 1862.

 

                No ka piha loa o ka pepa o keia pule i na palapala, hiki ole ke hoopaneeia, nolaila, ua haawi pau ia na wahi a pau no ia mea, a aole he manao pepa o keia pule.

 

                AUWAI HOU.— Ua loaa mai ia makou he palapala na K. Noiku, o Kaneohe, Koolaupoko, e hai mai ana i ka hana hou ia o kekahi auwai hou ma ia wahi, mai Paonioni a hiki i Puuohala ka hana ia ana o ka auwai, na Papa (R. E. Wakeman,) i hana hou mai nei ua auwai la.

 

                KA BIHOPA HOU.—Ua holo aku i ke ahiahi Poalua iho nei, ma ka mokuahi Kilauea, ka Haku Bihopa o Honolulu nei, a me kekahi o kona mau Kahuna, o Rev. R. W. Scott a me Col. W. H. Kaauawai, i holo aku nei i Lahaina a me Wailuku. Ma ia moku pu no hoi i holo aku ai ka Mea Hanohano, G. M. Lopikana, a me C. C. Halasi, ka Loio Kuhina, i holo aku nei laua no ke Kau Hookolokolo Jure o Dekemaba nei, ma Lahaina.

 

                WI MA KONA.—He leta ka P. Hunakele, o Kailua, Kona Akau, Hawaii, e hai mai ana ua hikiia ia mau wahi e ka wi, aole nae no ka palaualelo; aka, no ka nui ka o ka la ma ia wahi, a ke pau nei na lau uwala a me na wahi huli kalo i ka maloo, heaha la auanei kana, he poino hiki ole no ia ia kakou ke pale ae.

 

                MAKAMAKA ALOHA UA HOI MAI.—E oluolu paha ka lehulehu mai Hawaii a Niihau, i ka lohe ana ua hoi mai nei ka Mea Hon. Charles Gordon Hopkins (Hapakini,) he mea i kamaaina, a i alohaia no hoi e kakou a pau ; no kana mau hana aloha a me kona ano oluolu. Oia kekahi mea i noho i ke kau la a me ke kau ino o ua mau pae moku awaawa uliuli o ua aina nei o kakou. Ua maikai kona ola. Mai Enelani oia i hoi mai nei.

 

                POINO I KA PU.—Oiai e komo mai ana ke kiapa Florence. (moku o Poonahoahoa) ia ia i hoi mai nei mai ke kahua Okohola me na pahu aila he 1000 i keia kikina, ua hoaoia e kipu aloha no kona hiki ana mai ma Hilo; aka, ua kani e ka pu a ua poino kekahi kanaka o Kamahiai kona inoa. Ua okiia kona lima akau a me na manamana lima ekolu o kona lima hema. Ua maikai iki kona ola i ka holo ana mai nei o ua moku Florence la.

 

                I NA MAKAMAKA.—E ike oukou ma ka Olelo Hoolaha i paiia ma kela aoao o ka pepa o keia la, ua makaukau ka Luna Pai o ke " KUOKOA," e lawe i ka welu lole a me ka pulupulu, i uku no ka Nupepa Kuokoa. Ua hanaia ka pepa e paiia nei noloko mai o ka welu lole a me ka pulupulu, nolaila ko makou makemake e houluulu i na mea a pau o ia ano, a hooili aku i Bosetona, a e ukuia mai makou ma ka pepa e pai ai i ko " KUOKOA." A he makemake no hoi makou e lawe mai ka poe lawe i keia pepa, i na welu lole a me ka pulupulu, a ma ia mea e uku ai no ko lakou pepa. He hiki i na wahine, na kaikamahine a me na poe kamalii ke hoiliili i na welu a piha ka eke, lawe mai io makou nei, a na makou no e haawi aku ia ia i ka nupepa. Mai olelo ae kekahi, aole e hiki ia ia ke uku no kona pepa; no ka mea, eia ka mea e loaa oluolu ai o ke dala e uku mai ai no ko oukou mau pepa. E hoomanao.

 

                HALAWAI MAKAAINANA.—Ma ke ahiahi iho nei o ka Poaha o keia pule, ua hui ae na makaainana e like me ke kauoha ma na Olelo Hoolaha i paiia ma na alanui o ke kaona nei ma ka halepule ma Kaumakapili, no ka noonoo ana a me ke koho aku hoi i mau Komite, nana e huli i kahi o na pono o ke kanaka Hawaii i haawi ia ma ke Kumukanawai, a i hoohaikiia e na Kanawai, o ka aina nei.

                Ua kohoia o Mr. Maakuia, i Luna Hoomalu no ka Halawai. O na kumu manao hoi, eia no ia:

                Ke mau nei no anei ke ano naaupo o na kanaka Hawaii o keia wa, e like me ke ano o na kanaka Hawaii e noho ana i ka M. H. 1820 ? Ua hiki anei ia lakou ke malama i ko lakou mau pono iho, me ka ike iho i ke ano o ka pono a me ka hewa ? O ke aha la ke kumu i haawiia'i kekahi mau pono i na kanaka o na aina e, e hookupaia nei, me ka haaawi pu ole ia o ia mau pono i ke kanaka Hawaii ili ulaula, oiai hoi no ka lahui holookoa na pomaikai a pau i hoakakaia ma ke Kumukanawai ? Ua weheweheia mai keia mau mea e W. P. R. Bila.

                Ma ke noi a Mr. A. M. Kahalewai, ua hooholoia, e kohoia i mau Komite nana e noonoo a hoike mai ma ka halawai o keia Poaha ae, oia ka la 19 o keia malama, ma ka hora ehiku. Ua hooholoia, a ua kohoia i elima Komite. O D. L. Gregg, Luna Hoomalu o ke Komite, A. M. Kahalewai, S. P. Kalama, J. Komoikehuehu, Kanihina, na Komite.

                Ma ke noi a A.M. Kahalewai, ua hooholoia o W. P. R. Bila, i Kakauolelo no ka manawa, me ke kauoha e hoike aku oia i ka poe i kohoia i Komite, i ko lakou kohoia'na. Hoopaneeia ka Halawai a ka hora 7 o ke ahiahi o ka Poaha e hiki mai ana.

                Ua lohe mai makou no ka mea, o D. L. Gregg, kekahi Loio no kekahi ninau Kumukanawai imua o ka Aha Kiekie, nolaila, aole ia i ae mai e noho ma ke Komite i haiia maluna.

 

                He nui na mea o keia pule i kapaeia, no ka piha loa o keia pepa.

 

KA NU HOU!

                Ma ka Moku Kiapa Amerika Lotus, a me Young Hector, i ku mai nei i ka Poakahi iho nei, iloko o na la he 15 mai Kapalakiho mai, ua loaa mai ia makou na nupepa o ia wahi o ka la 22 o Novemaba iho nei. O na mea hou ano nui i loheia mai nei, oia no ka hoopauia'na o ko Gen. Makalelana noho ana maluna o na koa o ka Potomaka, a ua ili iho ka noho ana Alii Koa maluna o ia mau koa ia Gen. Burnside; eia iho nae malalo na mea hou i hiki mai nei.

                Ua hoopuka ae o Mr. Laiana (Lyons,) iloko o ka Hale Ahaolelo Kipi, he olelo hooholo e ukuia na nika kauwa i $20, no keia a me keia koa aupuni a lakou e pepehi ai.

                Ma na nupepa o Rikemona, o ka la 7 o Novemaba nei, ua hoikeia mai ka nele loa o ka puali koa kipi ma ia wahi i ke kamaa ole, a no ia mea, ua noi aku ua poe la i na kanaka o ia wahi, e kokua mai i ko lakou pilikia ana no ia mea. Ua haiia mai e kekahi o na palapala i hiki mai nei mailaila mai, aia ka puali koa kipi ma Monotere Highland County. He 15,000 ka nui o na koa e noho nei ilaila i keia manawa.

                WASINETONA, NOV. 19.—Aohe maopopo pono o na mea e hanaia'na ma Feredarikabuga. Aka, ua lana nae ka manao o ka lehulehu ma ka nana ana i ka helehelena o ke kulana o ka puali koa aupuni, e lanakila ana no i keia kaua nui e hiki mai ana ; aka, o ka manawa no ka Lunakanawai no ia mea.

                Ua haiia mai nei ua aneane he hookahi haneri tausani ka nui o ka poe e waiho mai nei iloko o na Hale Mai ma Rikemona. A ua haiia mai nei no hoi aia ka o Akuia Karika, (Aquia Creek) i keia manawa malalo o ka malu o na moku kaua e ku nei ma ia wahi, a ua haalele iho ka na kipi ia laila.

                Nov. 19.—Ua hai wale ia mai me ka manaoio ole ia, ua waiho malie ka puali kaua o ke Aupuni ma Vereginia; aka, o na mahele hope paha ke kaua ana me na kipi; aole nae i hilinaiia ia olelo.

                He mau leta i hiki mai nei mai ka puali koa aupuni mai, e hoike ana, ke komo nei ka puali koa kipi i keia mau la iloko o Rikemona. Koe no nae o Stonewall Jackson, (ka olali o ka Hema,) a me Gen. Stuart, aia laua i keia manawa mawaena o Warenatona me Kalapepa, e noho ana laua ilaila, i hookui mai ai paha o ka nee ana'ku o na puali koa aupuni i Rikemona, aole no nae he wahi mea a ane maopopo, no ka mea, he ano koho wale aku no na hana e noho nei i Wasinetona. Ua nui ka mahaloia o Generala Burnside, no ka holo o ka hana i na koa aupuni o ka Potomaka.

                Ma ka la 17 o Novemaba iho nei, ua haiia mai o ka hana ka a na koa aupuni i ka nee aku ma ke awaawa o Rapahanoka, a hiki aku i Feredarikabuga, oia kahi i hooholoia i kahuakaua no keia mau la iho. Ua emi hope aku na kipi mai ka Rapahanoka'ku, a e hoolilo ana paha lakou i ka Rapidana, i wahi e ku ai ko lakou mau koa, a ilaila lakou e keakea mai ai i na koa aupuni e hele aku anu i ka Hema.

                O na mea hope i loheia ma Hapa Fere mai nei, oia no ka emi hope ana'ku o Stonewall Jackson, ka olali o ka Hema; a ua manaoia o ke kumu nui o keia emi ana, oia no ke kauohaia ana mai o kona puali e hoohui aku me ka Gen. Lee.

                Eia hou no hoi keia, ma ka nupepa Appeal o Gerenada, a me na palapala hoi i hiki mai nei mai Kaletona mai, ua hoikeia mai malaila, e kokoke loa ana ke kahua e hooukaia'i o keia kaua nui aku, ma Rikemona, a he mau mea nui ka na mea e hanaia nei e ka puali koa o Vereginia. Me he mea la he oiaio ia, a no ia mea paha ke kumu o ka hoi ana o na puali koa o ka Hema iloko o Rikemona, e like me ka mea i hai mua ia ae nei maluna.

                Ma na leta hoi i hiki mai nei i ka nupepa Herald o Nu Ioka, no ka puali koa mai o ka Potomaka, ua haiia mai ka emi hope ana o na kipi, a aia i Gordonsville, a ua manao paaia, e makaukau ana lakou e kaua mai i na koa aupuni ma ia wahi. Pela ka mea i hoomaopopoia ma ia wahi i keia mau la.

                Ma ka manao pepa o ka nupepa Enquirer o Rikemona, ua hoike mai i ka hiki ole i ka Hema ke manaolana'e e ike mai ana na Aupani o Europa ia ia ma kona ano Kuokoa; no ka mea, wahi ana, i ka wa no e kaua ana o Amerika a me Beritania Nui, i ka wa a ia Aupuni i uilani opiopio ae ai, ua ike mai no o Farani ia ia ma kona ano kuokoa i ka wa no e kaua ana. Aka, aole no he manao ino o ka Hema ia mea ; no ka mea, ua hiki no ia ia ke kaua aku i kona enemi, me ke kokua ole mai o na Aupuni o waho, a nolaila, wahi a ua pepa la, aole loa ka Hema e makilo aku ana i ikaika no lakou, mai na Aupuni mai o waho; no ka mea, he hiki no ia ia ke malama i kona mau pono kuloko iho, me ke kokua ole mai owaho.

                TEKASA.—Ke holo pono nei na hana o ka puali koa aupuni ma ia wahi. Ma ka la 10 o Okatoba, ua hoouka'ku o Com. Renshaw o ke Aupuni i na koa kipi ma Galavesetona. He 12 paha kani ana mai o ka pu a na kipi, a i ko lakou hoomanao ana'e paha i na mea i hanaia e Gen. Lowell, ma Nu Olina, nolaila, ua holo aku lakou. A nolaila, ua pau na awa ku moku ano nui a pau o ia wahi i ke Aupuni, a ke pulelo nei ka hae hanohano o ke Aupuni maluna o ia wahi; a ke lana nei malaila, he elua moku kaua, i hiki ai ke malama i ka maluhia o ia wahi.

                O ke Kulanakauhale o Sabine, e ku la ma ka waha o ka muliwai palena mawaena o Tekasa me Luisiana, ua lilo i ke Aupuni i keia mau pule mai nei. A ua hoikeia mai no hoi e na poe a pau, ua omaimai mau no ka manao o na keiki o ua mokuaina hoku kahi'la, no ko lakou komo ana iloko o ke kaua, me ka puni ana i ka malileo a ko lakou mau koa o ka Hema. Pela na nupepa e akena mai nei.

                BOSETONA NOV 4.—Ua hai wale ia mai nei, o ka nui ka o na koa o Gen. Banks, he ewalu mahele koa pu kaupoohiwi, he ekolu mahele pu kaa, a he hookahi mahele koa lio. O ka nui ia o na koa e holo pu ana me ia i Tekasa.

                Ua nui loa kapioloke ma ke kulanakauhale o Mepafisa, iwaena o na makamaka o na kipi, no ka manao e poino ana ke kulanakauhale o Mobile; no ka mea, ke haalele nei na kipi ia wahi, na ohana holookoa no ma kekahi wahi, me he mea la, e manao ana na'lii koa kipi e haalele ia wahi, nolaila mai paha ka pioloke nui. Ma kekahi nupepa o Nu Olina, ua hoikeia mai, ka hiki ana'ku ia wahi, o kekahi poe kipi i holo pio aku mai Tekasa. A ua hai pu ia'ku no hoi, he nui wale na poe o na moku Akau, e holo nei e pee iloko o Mesiko, a ua hele ka ia mau wahi a lawa pono i na haole i holo aku nei ilaila e pee ai o laweia i koa.

                Ua ku mai nei ka moku Ocean Queen, me na $1,000,000, ma ke dala maoli, aole oia i halawai me ka moku eu o ka Hema, nona ka inoa Alebama, ka mea nana e hoiii mai nei na moku kalepa o ke Aupuni o Amerika Huipuia. O kahi i ike hope ia'i o ua moku kipi la, ma ka Lonitu 69° Latitu 39°, e kau ana kona ihu i ke Komohana, me ke kaupuia o kona mau pea a pau.

                Ua hoopuka'e o Gen. Biurigada, he olelo kauoha i na poe a pau i komo ole iloko o ke kaua ma Kaletona e lawe aku i ko lakou mau waiwai lewa a me na Nika. Ua hoopukaia ia mau olelo i hiki ai i na poe a pau ke hoomakaukau mua ia lakou iho, o ka wa no e hiki mai ai ka wa e haalele ai ia wahi, alaila, aole e nui ke poho. Ua maikai maoli ka hana a ua Liona Biurigada nei o na moku Hema.

                Ua hiki ae ma Nu Ioka, ka mokumahu Angela, o ia ka moku i hopuia ma Kaletona, Karolina Hema, no kona hoao ana e