Ka Nupepa Kuokoa, Volume II, Number 1, 3 January 1863 — Page 1

Page PDF (1.44 MB)

This text was transcribed by:  Kelly Murray
This work is dedicated to:  Awaiaulu

Ka Nupepa Kuoka

No Ka Wi.

 

            E Na Hoa Aloha: Mamoli o ka olelo i hooholia ma ka halawai o ka la 12 o Malaki, no ke kuka ana, a noonoo i na kumu i wi ai ka apana o Lahaina, a ma ia halawai, ua koho ia mai au i mea haiolelo no keia la. nolaila, ua hooili ia mai keia hana maluna iho o'u. a an keia hana i hoohanohano mai ia'u i keia la.

 

            Ua lana kuu manao me ka olioli pu, e hoike aku i kekahi mau kumi i wi ai ka apanao Lahaina nei, mahope iho o kuu hai ana ku i ka manao o  ke komite i koho pu ia'i ma ua halawai ana la, oia hoi ka'u e hoike pu aku nei. Ua ike pinepine ia keia mea he wi. mai ka hoomaka ana o keia honua a hiki i keia la. Ua ike ia ma ka Baibala ka wi a me ka pilikia o ko Aigupika poe, i na makahiki ehiku. i ka wa o Panao ke alii a o losepa hoi ke kauwa a ke Akua. ka mea nana i hoike maopopo i keia wi. A pela no i ka wa o Elia ke kau@@. ua nui ka wi o ka aina ia manawa, no ka ua ole i na makahiki ekolu me na malama eono, nolaila, ua hele wale lakou e imi i na lau ulu o kela ano keia ano, kupa lakou ia mau mea i loko o na ipuhao, a olelo lakou, he mea make ka i loko o ka ipuhao! A pela no ka neenee ana mai o ka wi i keia apana o Lahaina. A ke lohe mai nei kakou, a ke ike nei hoi ma na nupepea i ka wi ana o Kelaapana keia a pana o kena mau Mokupuni. A ikaika loa no hoi ka wi ana o kekeahi mau Aupuni o Europa, Asia, Aferika, Amerika, Hema, Amerika Akau, a @@ ke kalu mau Moku puni o na Aina Moa@@, a hiki loa mai i Hawaii nei.

 

"Ka manao o ke komite no kekahi mau kumu i wi ai ka apana o Lahaina."

1.       O ka nui o na hale wili ko ma Hawaii nei, oia he 33, aole o lakou makiai, aka, kuai lakou i ka ai o na aina kalo. Honokohnu, Halawa, Waipio, @.

2.   Ma Lahaina, nui na loi a me na kula unla i piha i ka ai mamua, a i keia wa, lilo i ke kanu ko.

3.   Nui ka wai i loaa i ka poe mahiai ma mua, a i keia wa ua lilo loa ka wai i ke ko; a he nui ka hooikaika ana a na haole kahi poe i ka mahikalo, uali, maia, ipu &c.

4.   O ke kiekie loa o ke kumikuai o ke ko, kapa ai na kanaka i ka mahi kalo, uala, ipu, he poho, a makemake nui i ke @ala, aole he nui o ka ai, oia ka hewa.

5.   He 250 kanaka hana i na wili ko ma Lahaina, ikaika loa ma keia mau hana, aole @e he mahiai, a ua pili keia olelo i na aina kana ko o Hawaii nei a pau; me ka luhi, a me ka inea pu.

6.   He nui ka poe opiopio ma Hawaii nei i noho palaulelo, a waiho i ka mahiai na na elemakule palupalu.

7.   Ma Hawaii a me Maui nei, nui na kanaka ikaika, lilo i na hana e, ohi pulu, pepeiao, ia mea ku ia mea'ku, loaa ke dala, aole mae ai.

8.   Ua nui ka poe ai i ka ai i keia wa, e like me ka wa o kamehameha III; aka, ua akaka ua emi ka poe nana e mahi i ua ai la.

9.   Aole no ke Akua keia nele, aole no ka ua ole-aka, no ka noonoo ole o ke kanaka. Manao ko Lahaina i ke pai ma ka pakuai, nole nae noonoo, he nui na aina nahiko, a ia lakou na paini. O keia iho la na kumu o ka wi ana o ka apana o Lahaina, wahi a ke komite.

                                    Komite,  Rev. D. Baldwin,

                                                    M. Ihihi,

                                                   S. W. Nailiili.

 

         No ka waiho pu ia ana mai o ka hoike a ke komite me kau haiolelo no na kumu o keia wi ana, a'u i hoike ae la maluna, nolaila, aole paha e hiki ia'u ke hoonahili a hoolulele i keia haiolelo ana, no ka mea, ua akaka ae la no kekahi mau kumu nui, aka, ma ko'u noonoo ana hoi, he pono no hoi au e hoike aku, e like me ka mea hiki ia'u. Nolaila, ke waiho nei au he ninau i mua o kakou i keia la. "Heaha" la na kumu i wi ai ka apana o Lahaina?" Mamuli o ko'u noonoo lohi ana, me ke akahele loa i ka haina kupono no keia ninau, e ekemu aku ana no au ano, me ka hikiwawe loa.

1.   O ka hiki nui loa ana mai o na wili ko ma Hawaii nei.

2.   O ka lilo loa o na kanaka i ka mahi ko.

3.   O ka makemake nui o kanaka i ke dala loaa koko mai. 4.O ka noonoo ole maoli no o kanaka i ke ano o ka noho ana. e lawe mua mai kakou i ke kumu mua o ka E lawe mua mai kakou i ke kumu mua o ka wi ana o keia apana o Lahaina nei l. "O ka hiki nui ana mai o na wili ko ma Hawaii nei." Penei paha e akaka'i: ma ka Mokupuni o Maui nei, aole i nui na wili ko ma mua aia ma Haiku, Makawao, Ulupalakua, wale no na wiliko, aole i ike ia ka wi o keia apana ia mau la, oia elima makaluki mamua, no ka mea, na na waieha e hanai i ka poe paahana oia mau wili aole i lawe ia ka ai o ko Kahakuloa, Honokohau, Ukumehame, Olowalu e hanai i ko laila poe, aka, o ka ai nae o keia mau aina, e lawe pinepine ia ana i Hilo a me Kona maluna o Kilauae. A i ke ku ana iho nei o na  w@ ko ma Lahaina nei, a me na waieha, u'a pau pu aku nei ku ai o keia mau aina au i helu ae nei maluna, i ka malama pi i na paahana a pau o keia mau wili, a nolaila mai ka hoomaka ana o na pai ai e liilii loa a hiki i 7 pauna a ka 10 no ka ekolu bapawalu, a he like me ka pu hene puaii o Molokai, nolaila, aole o kana mai o ka hahana o ka wi ma keia kulanakauhale, o ke pai ekoluhapawalu o keia wa, ua like ia mo ekolu pai ke hui ia no ka hapaha mamao.

 

         Eia hoi kekahi, mamua aku nei, aole au i ike iki i ka ai o Waipio, Hawaii e lawe ia mai ana e hanai i ko Lahaina, aka, i keia wa, ke hoopaha pinepine ia mai nei ka opu o kekahi moko kona o Halawa k@@@ inoa, e ko Waipio poe, a lawe mai i Lahaina, no ka hapalua o ke pai ai hookahi- A i keia wa aole he lawe hou o Kilauea i na pai o Olowalu, Ukumame, Hanokohau, Kahakuloa. ua akaka lea keia, o ka wi o keia apana no ua nui o na mahi wiliko.

         2. "O ka lilo loa o na kanaka i ka mahi ko." He mea akakalea keia ma ka nana iho, no ka mea, i ka hiki io ana mai o keia mea he wili ko ma Lahaina nei. ua hoopapau loa no kanaka ma keia mea he mahi ko. Nolaila, haalele kekahi poe i ke kanu ana i oa Kuleana aina i ke kalo. uala. maia. uhi @- a paulele loa ka manao ma keia hana, me ka manao e ola ane a pololi ma ia mea. Eia hoi, no keia hana he mahi ko, ua lilo nui ka wai o na kahawai, a he nui na Kuleana aina kalo i maloo, a lilo i mea ole. I ka makahiki i pau, a me keia makahiki e naue nei, he nui ka hoopaapaa o na kanaka me na haole: o na kanaka me na kamaka, o na wahine me na kane, o na keiki me na keiki, no keia mea he wai, o ke kumu o keia hoopaapaa, no ka pau loa o ka wai i ke ko, a nele na aina mahi kalo. Eia hoi, no keia lilo o na kanaka i ka mahi ko, ua hana ino loa ia kekahi ai kupono e pale ai i kekahi manawa wi o keia aina, oia hoi ka ulu. O keia ai, he ai i aloha nui ai e ko Lahaina nei keiki, kau ae na maka iluna o ka ulu, a nana aka e pala mai ana ke anu, a helelei mai ana, alaila, i iho ko Lahaina ke iki, e ola auanei, no ka mea. ke hoi mai nei kiaiole, aka i keia mea he mahi ko, ua nui na ulu i oki wale ia, a hoolilo ia i wahie no na wili ko, e aho no la hoi ia, hala kekahi la makaponiuniu. I kuu manao, o keia oki ana i ka ulu a o ka wa kahiko, in a paha ua pau i ke kipaku ia i ka aina e, e like me Kaululaau i kipaku ia 'i i Lanai. no ke oki ana i ua ulu nei. A oia ka mea i oleoia e ka poe haku mele, penei.

 

"Halau Lahaina molale malu i ka ulu,

Malu mai ka pea lau loha a ka makaei,

I neo punohu maalo ke aka i kai,

I ke kai waiho loa a ka lai o Lele,

I unui a oki me he waa kialoa la,

Ka oili a ka pua i ka maile."

 

         3. "O ka makemake o na kanaka i ke dala loaa koke.mai"  He oiaio keia, no ka mea, i ka lohe ana o kanaka ua makaukau ka wili ko ma Lahaina nei, he nui ka poe i hele mai me ka manao e komo i ka hana, mai Molokai mai, Lanai, a me na kuaaina mai no hoi, me ka manao nui e loaa koke mai ke dala, no ka mea, e hookaa ia ana ke dala i kela pule kiea pula, a plea e uku mau iaʻi a pau ka uku mahina.  A pela paha i hana mau ia 'i ma na wahi wili ko a pau o Hawaii nei---Eia hoi kekahi mea e akaka'i, @ kekahi manawa in a aole e hele mai kekahi oia poe i kahi o ka Luna nona ka Wili ko, a nele ka wili i ke kanaka ole, alaila, hoolimalima keia Luna i poe nana e imi i kanaka, alaila, hele keia poe Luna e kepa kanaka, me na olelo maalea, me ka ninau aku i ke kanaka. "Aole nae paha ou makemake e komo i ka hana?" Pehea ka uku? wahi a ke kanaka. Ia manawa la, pane aku la ka Luna, ma ka mahina no hoi ka uku, he umi dala, ke iwakalua nae dala ohi mua. Ia wa, pihopiho no ke kanaka. me ka olioli pu o ka naau i ka loaa koke o ke dala, a o ka lilo no ia ma keia hana no keia dala hikiwawe. Eia hoi kekahi, ua hiki pinepine mai na manao i ini i waena o ke kane a me wahine, no kekahi mea maikai pha iloko o na hale kuai, lole pahoehoe paha, lole Silika paha, noho lio paha &e.--eia nae aohe wahi e hiki wawe ai o ka loaa, o ka hele koke no ia e noi i dala i ka Luna Nui o ka wili ko, a komo i ka hana, a ua kapa iho kakou ia lakou, he Kumakahiki--O ke kumu iho la no ia, o ka makemake i ke dala loaa koke mai, a i ka loaa ana mai o ke dala, i hea ka ai e loaa 'i. No ka makemake i keia dala loaa koke mai, haalelo wale ia na kuleana kalo, aina kula mahi uala, a hoolimalima paha i ka aina me na haole.--Iloko aku nei o ka M. H. 1866, ua hoolimalima aku kekahi o na on a o kahi wili ko o Lahaina nei, no na makahiki he iwakalua, no ka makemake i ka dala loaaa koke mai me ka luhi ole.

         4. "O ka noonoo ole maoli no o kanaka i ke ano o ka noho ana." He mea maopopo no keia, no ka mea, ua lawa kupono no hoi kahi pai ekolu hapawalu i kekahi wa, no ke kane a me ka wahine, a lawa ole no hoi i kekahi manawa, aka, no ka noonoo ole ma oli io no hoi kekahi. Penei paha e akaka'i, i ka wa i mahuaahua ai ka ai a me ka ia, alaila, ua hoomaunauna i no, no ka mea, ike iho la ia ua nui ka ai, o ke ai pinepine iho la ia, ekolu paha ai ana oke ao, elua paha o ka po, a i kekahi manawa oi aku mamua o keia mau aina, aole hoi he malama pono i na rula kupono o ka ai ana, e like me na haole, a in a e nana aku kakou in a haole, aole i loaa iki i keia ano, no ke aha, no ka noonoo kupono i na rula o ka ai ana. Eia hoi kekahi, o ko kakou manao wale no i ka ai i ka poi, aole e hiki ke noonoo ka manao, a hoolilo ma kekahi ai ano e ae, e like me ka palaoa, @@ki, papapa, pia ia mea aku ia mea aku e like me na haole. Ma Lanai au i kala 21 o Feberuari o keia ma kahiki, mamua iho oia mau la, aole o kanamai o ka wi oia mokupuni, no ka mea, he mau ia ae ia, a no ia ino i loohia mai, aole e hiki i na waapa ke holo mai i pai i Lahaina nei, nolaila, hoao lakou me ka hooikaika e ai in a hua pi, ki miki, a i ka hoao ana, ua hala ke kahi mau la oia wi me ka pololi, a owau pu kahi i komi iloko oia mau la pololi, a ua noho wale hookahi la me ka hapa o ka la, a ua ka wai o ke ki a me ka pi i hoopau i ka pilikia @@ la. loa p@@ kakou e manao. me ka ai i kekahi mau ai e like me na haole. ino no la hoi ao'e e pilikia kakou i ka wi. E nana aku i ko kakou Me Wahine ka@@ make Kaleleonalani, @@@@ i holo aku nei i na Aupuni nui o Europa. Amerika Huip@@@, aole he poi kana ai @@@@ e noho ana i ko ka ila mau kulanakaohale A@@. i hoopiha ia i ka nanai, a me kahanohano; aka o ka @@@@na paa. paiana. a me ia mea ku ia me ku. oia kana mau mea i ai no ia mau ka ana i noho aku ai. ka mea hoi nona keia mau wahi lalani mele malalo nei.

 

         " Maikai ka Wakini he nani ke nana,

         Ka hemole'e oia uka me he onaona.

         Ua hele wale a nui@@@ i ka lehua makanoe.

         Ua ike @@@ iho nei i ka nani a Aipo.

         E li ana ka io i ke ana o Ha@aliki.

         I ka hana hemolele a Kukalakamanu."

 

         Eia hoi kekahi, ua hiki pinepine mai ka lono io kakou nei, no ka wi o ka Apana o Kona Hawaii. A he mea oiaio keia, ke huli kakou a noonoo i ka lakou hina ana i ka ai o ko lakou aina. Penei ka hana ana a kanaka oia wahi, mahiai nui lakou i ka uala a loaa na malu nui. a hiki mai i ka wa e o-o ai ka uala, alaila, hoolilo lakou i keia uala i mea awaawa, alaila, he ai wale no ka hana a hiki i ka manawa e pau ai, a i ka hoomaka ana e mahi hou, ua h@la ka wa pono, nolaila, uahiki mai no ka wi. Ua akaka no ke kumu o keia wi ana, o ka noonoo ole maoli no, a hoolilo i mea hoomaunauna wale, aka, o keia olelo maluna, ua pili i ka poe i hana maoli ia mea.

 

         Aka, ke noho mai nei paha kekahi poe o oukoume ka i iho iloko o kona naau, aole he mau wili-ko ma Lanai, a me Molokai, a me Honolulu. eia ua hiki mai ka wi ma ia mau wahi. Ke pane aku nei au malaila. me ka hai ahu i ke kumu o ka wi o Lanai. Eia no ia, o ko Lanai poe, ua kau mai ke ola o ka noho ana i Lahaina nei, nolaila, i na e wi o Lahaina, o ka wi pu no ia me Lanai. O Molokai hoi, ua ano like kekahi hana a ko Molokai poe, me ko Kona Hawaii, ma hoolilo ana i ka uala i mea awaawa, a o ka hope oia hana, o ka hoomaunauna aku i na hoa e kupono ana ma ia hana hookahi, pilikia ma na aina mahi kalo ole o Molokai. O ko Honolulu hoi, he mea maopopo keia, no ka mea, e like me ka nui o ke kulanakauhale, pela no auanei ka nui o na kanaka, o ka nui o na kanaka, oia ke kumu o ka wi, no ka mea, he hapa loa na aina nana e malama ana ia kulanakau hale, o Manoa, Waikiki, Palolo, Kalihi, Kapalama, nolaila, ua ikaika ke kumukuai o ka ai, ua ike pono loa au . oiaio, ma Honolulu, elima dala o ke kihene pai hookahi, a ewalu kekahi, a i keia mau la aku nei o ko M.H. 1866 &1867. ua pii ae he pola poi hapaha, he hapalua, ua akaka no, o ka nui o na kanaka nana e ai, a he hapa ka poe nana e mahi. --No laila, ua maopopo ae la na kumu o ka wi ana o Lahaina nei, a pela no hoi paha ua apana e ae o keia mau mokupuni o Hawaii nei; a o ka mea i koe, o na kumu e pau ai keia wi ana.

 

         "Pehea la e pau ai keia wi?"

         1. E hoopiha pono i na Kuleana Aina. i na mea ai o kela ano keia ano.

         2. E mahi nui ma ka ai i maa ia kakou.

         3. E malama pono i na rula o ka ai ana.

         4. E hooikaika i na hana e pono ai ke kinoo. E hoomaka kakoue noonoo ma ka manao mua.  1. " E hoopiha pono i na Kuleana Aina i na mea ai o kela ano keia ano." I kuu wa 9 makahiki mai ka hanau ana mai, oia paha ka makahiki 1846; aole paha au e poina ana a me oukou a pau, i ke ano, a me ka noho ana o Lahaina ia manawa, a ma ko'u hoomanao ana ae, aole he kulanakauhale o Lahaina, he mahinani no ka Mokupuni o Maui. No ka mea, ma kahi o ka hale e ku ana, e ulu ana na pue uala, na kalo, na maia, na pu ko, na uhi, na pu, & C. Na keia mau mea i hoopale ae i ka wi o ka aina ia wa. A in a e like hou ana o Lahaina me ia wa a'u i hai ae la maluna. alaila, o ka pau no ia o keia wi ana. Ua ike pinepine loa au ma na Kihapai mala ai o na haole o kela ano keia ano i hiki mai i Hawaii nei. ua piha pono na hiapai i na hua o kela ano keia ano, a o ke hope kupono oia mea, o ka hoopau aku i ka wi mai ka aina'ku. Aia ma ka Mokupuni o Lanai, e noho ana kekahi haole me kana mau keiki ekolu, ia'u i hiki ai malaila, hookipa kela ia'u e moe ma kona hale, mamua ae o ka paina ahiahi, lawe mua kela ia'u e makaikai i kona mala wahiai, a i kuu ike ana ma ia mala, e ulu ana ka palaoa, ka uala kahiki, uala maoli, akaakui, &c. A iloko o keia kau wi oia Mokupuni o Lanai, ua lohe ia na leo uwe no kanaka no keia wi puni, aka, o keia haole, aole on a leo uew no keia wi, no ka mea, ua piha pono kona mau mala ai, a pela no na hole a pau, nolaila, he akioma keia, he mea moakaka lea. 2. "e mahi nui ma ka ai i maa ia kakou." Mamua aku o ke ku ana o na wili ko ma Lahaina nei, ua ike ia aku na kahawai o Kaaula, Kanaha, Kahoma, ua piha pono i ke kalo, a me na mea maluna iho o na kuana, kapili, maia, &e., ua ike ia na kanaka o Lahaina e mahi nui ana i ke kalo, no laila, ua maopop no, ua kaawale aku ka wi, a o ka lako o ka aina ka mea akaka.

 

         E naua aku i ke aupuni o Kina, Eha haneri miliona kanaka ma ia Aupuni, a ua manao wale ia. oia ka hapakolu o na kauka o ka Honua, e ola ana lakou no ka raiki, no laila, ua hooikaika lakou e kanu ia mea, no ka mea, ua maa lakou ma ia ai. Pela no hoi ko Helani poe, ua ola lakou no ka uala kahiki wale no, eia nae, ua mahiai nui loa lakou ma ia mea, no ka mea, ua maa lakou ma ia ai. Nolaila ua kupono i ko Lahaina e hana mau ma ka ai i maa ia lakou, ina pela ko Hawaii nui a pau, alaila, o ka mea maopopo e pau ana keia wi. ai ka nana ka paia no na Aupuni Nui o ka Honua e @ ko nei. ua ike maopopo ia keia ma na hana a kanaka oia mau @@@@ i hiki @@@@ a o kakou nei. 3. "E malama pono i na rula o ka ai ana." I ko kakou nana ana i na Haole, ua mahele kakou i ka manawa o kela hana keia hana, a pela i holo ai ka lakou mau hana a pau. A pela no hoi malama ai lakou i ke manawa o ka ai ana a ma pela kakou e malama po ai i ka manawa, ala@@@. ua maopopo @ e pau ana keia wi. Eia hoi kekahi ua ike pinepine ia keia pilikia ma keia lahui i kekahi mana. I na he makua me kana @@@ keiki. a@@@. o ka hana a hekahi poe makua me na keiki. i na e hele na keiki aole a kali na makua a ai like. a pela no hoi na keiki, ina e hlee na inakua i kahi e aole no hoi e kali ana na keiki a in a malamapono ia ana ka manawa, alaila. e pau ana no ka wi, i na pela kakou e hana ai. aka, ke i mai nei paha oukou. i pono no paha ka malama ana in a rula i ko kakou lako i na w@@. in a aole he mau wa@@. "peha la e pono ai ke malama i na rula " I Ke i aku nei au ia oukou. ma ka nana aku. ua hiki no ia kakou ke malama in a rula me ka wa@@ ole. no ka mea. o ka la e hele nei he manaw kupono loa ia. na kakou e nana, a in a pha e mamoana kakou o ka puka ana o ka la. oia ka aina kekahiaka. a o ke kupono ana o ka la. oia ke aina awakea, a o ke napoo ana o ka la, oia no hoi ka paina ahiahi, a ua like no keia manawa me ka wali in a he hiki ia kakou ke mamao pela.

 

         E nana aku i na moku e holo ana i na kaa lipolipo uliuli o ka moana, a hoomaka ka moku e haalele i ka aina ana i ku ai,alaila, o ke kapena a me na kela o ka moku. e malama ana i ka latitu a me ka lonitu, a me ke panana, a me ka oailona makani, a me ka ohe nana la, no ka mea, me keia mau mea e kaawale aia ka pilikia mai ka moku ai, a i ole e malama ia keia mau mea, aliala, e ili mai ana na poino maluna iho oia moku, aka, no ka malama ana i na rula o ka holo moku, ua holo pono no hoi ka holo ana, Eia hoi kekahi mea a kakou ehoomanao ae ni, ma ko kakou paina ana, ua huikau ua mea ekolu a ke pa hookahi, a pela no hoi i ka aineke poi, aka ma ia ai  hui kau ana, ua wikiwiki kekahi me ka manao e maona e ia, a o ka mea e wikiwiki ana pela, ua lawa pono ia, a o ka poe ai me ka akahele, aole like ka lawa pono, nolaila, he pono paha ia kakou ke hoomanao ae i na haole, aia ma ko lakou papaaina, ua hookaawale ia kela mea keia mea kakahi, me kaua pa, pahi, o, a pela aku, a i ka ai ana, ua lawa like, Ma keia alanui i hahai ai ko Lahainapoe, a me na kula hanai e ae, ua lawa kupono no, no ka mea, ua malama kupono ia na rula o ka ai ana.

 

         4. "E hooikaika i na hana e pono ai ke kino." O kekahi poe naauao, ua hooikaika lakou e imi i na Kanawai o ka honua, o Nutona, oia kekahi ma i hooikaika loa ma ia mea, a loaa ke kanawai o na mea haule, a ua pomaikai ke ao nei ia ia, o keia ike i loaa ia ia, o kona waiwai no ia, a me ka pono o ka noho ana. O Feraneklina kekahi i hooikaika ma ia mea, a loaa ia ia na kanawai o ka uwila. A pela no o Felavi, Melifi a me Kenita, a me Semeatona ka poe nana i ike mua i ka huli ana i ke panana, a oia no ke alakai o na moku, a mamuli o ko lakou hooikaika ana, ua loaa no ka pomaikai, a o ka waiwai i loaa mai mailoko mai o keia hana, he mea no ia e hoopau ai i ka pilikia o ka noho ana, nolaila, hooikaika ke kahi poe i ka imi naauao, a hooikaika kekahi poe i ka lawia, a i na mahiai, a pela aku. Ua hiki no ia kakou ke ike i ke ano o ka hooikaika ana, no ka mea, o kekahi poe, ua hooikaiaka aku malalo o kekahi poe, a o ke kahi ua hooikaika nona iho, a o ka loaa, ua loaa no i kela mea hana keia mea hana ana i hana'i malalo iho o ka la. O ka poe hooikaiak ma ka mahiai i ka iana, e maona ana no ia, ahi a Solomona 28:19.

 

         " O ka mea mahiai i ka iana, e maona oia i ka ai. O ka mea hoopili mea ai ma ohpe o ka poe lapuwale, e piha oia i ka ilihune." Nolaila, ua akaaka a e la na kumu o keia wi ana, a me na kumu e pau ai o keia wi, a he nui aku no paha na mea i koe ia'u, a ke nonoi aku nei au ia oukou, i na ua hemahema keia, ekala mai no, a maanei ke hooki nei au i ko'u haiolelo, me ka mahalo no.            D. Kahaulelio.

 

Ka Hookua Kino ana o Iesu.

 

         Ua olelo ka poe katolika Roma: mahope iho o ka wawahi ana i ka berena ma ka Ahaaina a ka Haku, lilo ae la ka ua berena nei i kino maoli no Iesu; a ua kapa aku lakou i keia hoolilo ana, ' ka hookua kino ana o Iesu." (Transubtiation) He aha la na kumu a lakou e hooiaio mai ai no keia mea? Ina e olelo mai kekahi; he lia ka pipi; o ke keokeo, he eleele ia' o ka awaawa he ono ia; aole loa e loaa ia'u ke kau wahi huna iki o ka manao io ana aku ia ia, no ka mea ke hai mai nei ko'u mau ike a pau aohe oiaio o kana olelo. Wahi a ua poe Katolika Roma nei, e lilo io no ka berena i kino maoli no Kristo, aka ma ka'u ike ua like loa no me mainua, aohe ano e na; he berena no. Ke ninau aku nei au; aoe anei he berena no? Ae, he aala berena no. Aole anie he ano berena no ka ai ana aku? Ae, he ano berena no, Ina pela, he berena no, aole i ano e ae; e like no me kona ano mau i ka wa aole i wawahi ia pela no ke wawahi ia, oia okoa no, he berena. Aka ke pane mai nei ua poe Katolika nei, penei: "Ua olelo mai ke Kalahala. o ko'u kino ke ia?" he oiaio loa ia; aka, aole anei kana he olelo hoohalike wale no? I kana olelo ana, "O wau no ka berena o ke ola;" aole anei he hoohalike wale no kana? Ia ia i olelo ai he alopeke o H@@@@; a he diabolo o lu@@ @@@@@@@: a he Satana o Petero: aole anei he hooha@@@ wale no kana? He oiaio, aole oia i kapa aku ma keano maoli; aka, ua hoohalike wale no. Aole no hoi. oia i kapa io aku o kona io ma kana olelo ana: " O kou kino keia: " A no kona manao ole e kapa @@ ma ke ano io maoli, nolaila i olelo hou @@ oia penei: " I na wa a pau loa a nukou e ai ai i keia berena, a e ino hoi i keia kiaha e hoike aku ana oukou i ka make o ka Haku a hiki hou mai?" I Korineto, 11:26. E nana iho aole oia i olelo mai o keia io: a o keia kino: aka o @@@@ berena. Ina io e lilo ia i kino no Isu: alaila aohe pohihi i ka ike ana ia mea. E like meia i hoolilo ai i ka wai i waina. ma ka ahaaina @@@, a i ka hono ana ma luna o ka ahaaina. ua ike io lakou he waina ino; a pane a lakou. he waina ino; a pane a la lakou. he waina maikai? ke olelo mai nei ka Iapsk, "e manaolo oukou i ke Katolika hemolele; no ka mea ua olelo mai oia ua lilo no ka berena i kino no Iesu; aole a;u pono e ninau aku, a e kue aku ia olelo ana. Ano, ke noi aku nei au e kala mai. no ka nui ole o ko'u manao paa mamuli o kekahi hoomana nana e koi mai ia'u e kue aku i ka ike oiaio o ko'u mau ike elima." Aole no i naaupo ka Haku; ua ike no oia. o ka hooiao ana o na kanaka ma na ike elima oia ka oi loa aku o ka maikai a me ka oia io. Elike meia i ala mai ai mai ka make mai. a olelo aku ia i na haumana, i ko ai kana olelo no ke ala hou ana; "E haha mai ia'u, a e hoomaopopo hoi aohe io a me ka iwi o ka uhane. e like me a'u a oukou e ike mai nei." Luka 24:39-40

 

         Ina paha mahope iho o kana olelo ana, O ko'u kino keia; a ninau aku la o loane penei; 'Ua makemake anei oe e ka Haku e manao makou elilo io ae ana keia i kino maoli nou?" Aole anei e olelo mai ka Haku. "E hoao mai no oukou i ike ai ma ka hoopa ana mai." E ai iho i ike io ai ma ka hoopa ana mai." E ai iho i ke io ai, na ko oukou mau ike e lima e hooiaio mai. I @@ i olelo ai. " O wau no ka puka (Loane 10:9) aole oukou e manao ua lilo io ae @@ i puka; a nolaila mai manao oukou ua ano e io ko ano o ka berena a ua lilo maoli i kino No'u." A peha la ka manao o ka mea kakau no keia Aole wahi manao io no ka lilo ana o ka berena i kino maoli no Iesu (Transubetantiation.) Aia no hoi o Gelasiusa (Gelasiusa) he Bihopa no Roma a he pope hoi i ka 492. Penoi kana: "Aohe ano hou ae o ka berena a me ka waina; aole loli ae kona ano mau."

 

         (Arte saeramenta, gnae sumimus, Corpris et sanguinis christi divina Res, est propter quod et per eadem divinae elileimur participes naturae et tmen esse desinit substantia vel natura paniset vini.)

 

         Ano, in a e olelo o Gelasius (i ka wa eha haneri makahiki mahope mai o na lunaolelo) "aole loli o ke ano o ka berena a me ka waina" ekapa ia mai oia he manao io kuhihewa? He poe mahalo loa ka poe Katolika i ka poe Pope no ko lakou kuhihewa ole; a in a pela, aole no i kuhihewa o Gelasiusa; he mea hana apiki wale iho no ka ka olelo ana ae e kua kino io ae no Iesu. Ina aole nia i kuihewa, alaila he manao io kuhihewa ole ia; elike me ka Ursuline Manual aoao 506. 'O ka mea manao io kuhihewa he manao no kona."

 

         O ke kiwi hea la o ke "kuhihewa" ka ke Katolika e koho ai?

 

No ke ino o ka Rama.

         O wau, he kanaka ua maa i ka inu ana i keia wai on a o ka rama, a nolaila, ke papa aku nei au i o'u mau pokii, a me o'u mau kaikuahine, mai hoopa oukou i kona aleale ana iloko o ke kiaha, no ka mea, o ka mua keia o na hewa he nui e ili mai ana maluna ou. la'u e on a ana me kekahi o ko'u poe hoa aloha, a haalele mai la ka noonoo ka naka ia'u, ia manawa, hoopuka aku la au i na olelo ino he nui, a me ka hailili pu i ka inoa o ka mea Mana Loa ma ka lani; a pepehi au i ko'u poe hoaloha, me ko'u ike ole nae i keia mau mea a pau a'u i hana aku ai. A pau ae la ko'u on a ana, aia ko'u poe hoa aloha, e waiho a make ana lakou, no ka nui o ka eha i loaa ia lokou mamuli o ka'u hana ino ana. No ka rama ke kuko a me na manao ino a pau. A mahope, e wehewehe hou aku no au i ke ino o ka rama.

                                                                                                                                                W. T. Cooper.

                                                                                                                                    Makawao, E. Maui. Mar. 26, 1867.

Na Buke i Pai ia e ka Papa Hawaii

         Eia na buke kuai, a me ke kumukuai.

Baibala nui no na Awai o na Halepule, $ 4 00

         " Ohana, ano nui, me na kii,          2 50

                a me na Moohana,                  5 00

         " Ohana uuku iho, me na Moohana, ili ulaela,  

         " Ohana, me na Moohana wale no,  1 00

         " Okoa.

Kauoha Kahiku, i paiia i ka M.H. 1838,

Kauoha Hou, me ka pepa lahilahi o waho,

Kauoha Hou, hapa haole (Haw. Eng.)

Haiao,

Hale Malihini Ana,

Wehewehehala,

Lira Hawaii,

No ko ke Akua Ano,

Lira Kamalii,

Kumumua Hou,

Moolelo Ekalesia,

Hoike Papapala Hemolele,

Himeni Hawaii me na Leo Mele, 1834,

Ninauhoike,

Ui Kamalii no na Kula Sahati

Kumu Leomele

Haawina Kamalii, Buke 1. a me 2.

Haawina Kamalii, Buke elua i huiia,

         Eia na buke i haa@n wale ia.

Hawwina Baibala.

Ui.

Hoike Pope.

Palapala Liilii, Helu 4

"        "        "            6.

"       "        "            7.

"       "        "            11.

"        "        "            16.

Mai hana ino i na holoholona, Helu 17.

Ka Davida Malo Kumumanao.

Ka Moolelo o Botim@@ Puaaiki.

                                    L. II. Kulika.

Kakauolelo o ka Papa Hooko o ka Ahahui Euanelio o ko Hawaii Pae Aina.

 

 

Laau Lapaau!

@@@@@@@

Kakela Me Kuke

Ma Honolulu.

                                                            @@@@@@@

                                                            @@@@@@@

                                                            @@@@@@@

                                                            @@@@@@@

He Laau Kahiko, A he maopopo

             No hoi.

 

Laau Hoopau Naio me na Koe.

A Dr. Jayne.

@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@

 

Laau hoopaa Hi a Dr. Jayne.

@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@

 

@@@@@@@@@@@@@@

@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@

 

He kuna koko anei kou?

He kunu anei kou?

He eha anei kou kaniai?

He kunu umu anei @@@@@@@?

@@@@@@@

         @@@@@@@

         @@@@@@@

         @@@@@@@

         @@@@@@@

         @@@@@@@

Na Mai Hoopailua.

Mai o ke Ake.

Mai Nalulu a me ka Mai Dyspepsia,

@@@@@@@

 

         @@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@

Huaale Ola A Dr. Jayne

@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@

Disipepesia.

@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@

 

@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@

 

Kuaale me ka Laau Hoomaemae Koko

@@@@@@@

 

A Kauka Jayne,

@@@@@@@@@@@@@@

NO NA MAI MA KE AKE,

MAI LENA,

MAI MA KA OPU HANAWAI,

NA MAI WELA,

KA HAALULU,

KA MAI O KA ILI.

KOKO INO.

MAI NALULU

PAA O KA LEPO,

MAI KUNA,

MAI WAINE,

âme ka MAI HOOPAILUA

@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@

 

Puha,

Alaala,

Kaokao,

Puupuu.

Pehu

Kunakuna

Hanene, Lolo,

@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@

 

LAAU HOOMAEMAE KOKO