Ka Nupepa Kuokoa, Volume II, Number 1, 3 January 1863 — Page 2

Page PDF (1.56 MB)

This text was transcribed by:  Sandra Kekahuna
This work is dedicated to:  Sandra Kekahuna / Rory Kekahuna

Ka Nupepa Kuokoa

 

       Hoa uka@@ @ kela uka,

       O kela @@@@le liuli@,

       O ka P@ i@ @n@@no,

       E @uli mai,

       E huli mai, a e mali@ mai,

       E hool@no mai i ka uwal@ a’u,

       A’u ho@ a k@u p@kii muli loa,

       I @@@ l@ hoi kau @@@lele

       H@@l@@@ iho ia makou

       I k@@i haiki,

       N@u I wa@le ke alanui mamua,

       Ma@@@@ aku makou o@,

       I ik@a ai @@mau pokii,

       @@@la la haal@le aku ka huhu,

       @ inaina, ka @@@ aloha ole,

       H@@@i ka ihu iou mau pokii,

       Al@@a wal@-e”

     Ia manawa a kona kaikuahine muli loa e hapai ana i keia leo kaukau imua o Aiwohikupua, alaila, ua hoomaeeleia ka naau o ko lakou kaiku@ane i ke aloha kau@aha, no kona kaikuahine.

     A no ka nui loa o ke aloha o Aiwohikupua i ko lakou pokii, lalau mai la a hoonoho iho la iluna o kona uha, a uwe iho la.

     Ia Kahala@@apua@@ e kau ana i ka uha o kona kaikunane, k@na ae la o Aiwohikupua i na ho@waa, e hoe ikaika, ia manaw@, ua hala hope loa kekahi mau kaikuahine, a hala mua lakou la.

     Ia lakou e holo ana, alaila, ua po@o ole ka manao o Kahalaom@puana i kona mau kaikuaana.

     Ia Kahalaomapuana e uwe ana no kona mau kaikuaana, ia manawa kona noi ana’ku ia Aiwohikupua, e hoihoi ia ia me kona mau kaikuaa@a @ aka, aole no he maliu mai o Aiwohikupua.

     “E Aiw@hikupua,” wahi a kona kaikuahine, “aole wau e ae e lawe oe ia’u owau wale, ke ole oe e lawe pu me ko’u mau kaikuaana @ no ka mea, ua kahea mua ae no oe ia’u i ko kakou wa i Paliuli, aka aole wau i ae mai, @o kou lawe ia’u owau wale.”

     A no ka paakik@ loa o Aiwohikupua, aole e ho@kuu i kona kaikuahine. la manwa, l@le aku la o Kahalao@apuana mai luna aku o ka waa a @aule iloko o ke kai. la manawa, h@@puka @ku la kona kaikuahine i olelo hope, @a ke mele p@n@i@

   “Ke hoi la oe a ik@ aku,

     Ike aku i ka maka,

     I ka maka o na makua,

     Aloha aku i ka @i@a

     I ka nui a me a me na maka@aka,

     Ke hoi nei wau me ou pokii,

     Me o’@ kaikuaana hoi-e.”

 

MOKUNA XI

 

@LOKO O KEIA KAUKAU HOPE loa a Kaha@omapuana, ua hoopihaia ko Aiw@hikupua na@u i ke aloha nui; kah@@ ae la oia e hooemi hope na waa, aka, @a hala hope loa o Kahalaomapuana i h@p@, no ka ikaika loa o ka holo o na waa @ a i ka wa i huli hope ai na waa e kii hou i k@na kaikuahine, aole nae i loaa.

     (Maanei e waiho iki i ke kamailio ana no Aiwohiku@ua, e pono ke kamailio hou no k@na mau kaikuahine @ alaila, e kamailio hou n@ Aiw@hikupua.)

     Ia manawa a Aiwohikupua ma i haalele aku ai i na ka@kuahin@ ma Honolii, a lawe p@ aku ia Ka@alaomapuana @ nui loa iho la ke aloha, a me ka uwe ana no ko lakou kai@aina, ua oi aku ko lakou aloha i@ Kahalaom@puana, mamua o ko lakou aloh@ i ko lakou mau makua, a m@ ka ai@a.

     Ia lakou n@ @ uwe ana, ho@a mai a@a o Kahala@@apuana ma ka pali mai, alaila, ua k@@i@ ka naa@ @au@aha o kona mau kaikuaa@a.

     A hui ae la lakou m@ ko lakou kaikaina, a h@i aku la oia i ka@a hana, a me ke kumu o kona hoi an@ mai e like me ka mea i olelo muaia ae nei ma keia Mokuna.

     A pa@ ka lak@u kamailio ana no keia mau mea, kuka iho la @ak@@ i ka pono o ko lakou n@ho ana, a h@oholo ae la lakou e hoi hou @akou i Pali@li.

     Mahope iho o ko lakou kuk@ anano lakou iho, haalele lakou i@ Honolii, hoi aku la a uka o Pa@uli, ma kahi e kokoke aku ana i ka hale o Laieikawai, noho @ho la lakou maloko @ na puha laau.

     A @o ko lakou makemake @ui e ike ia Lai@ikawai, hoohalua mau lako@ i kela la keia l@, a @ui na la o lakou i hoohalua ai, aole lak@@ i ike iki no ka lakou mea e hoohalua nei, no ka mea, ua p@a mau ka puka o k@ ha@e i na l@ a p@u.

     A n@ ia mea, kukakuka ae la lakou i mea e ik@ @ku @i la@ou ia Lai@kawai, a nui na la o ko lakou imi ana i mea @ ike @ku a@ no ke Alii Wahine o P@li@li, aole loaa.

     @oko o kel@ ma@ la ku@a o lakou, aole i p@n@ i@i ko lakou kaikain@, a no ia mea, olelo aku keka@i o kona mau kaikua@na, “E Kah@laom@puana, o makou wale no ia e noon@o n@i i m@a no kakou @ ike aku ai ia Laieikawai, @ole @ae he loaa, mali@ paha, ai@ ia oe kekahi me@ e hiki ai, e olelo ae oe.”

     “ Ae,” wahi a ko lakou kaikaina, “e ho@@ kakou I ahi ma kela po keia po, a e oli aku ka h@nau mau, alaila, i ka muli iho, pela a pau kakou, i hookahi no olioli ana a ka mea @ookahi ma ka po, alaila, ia’u ka po hope loa ; malia p@ha o lilo ka a@a mau an@ a ke ahi i @@ po a pa@ i mea no ke Alii e uluhu@ ai, alaila, hele mai e n@na ia kakou, alail@, pel@ pal@ e ike ai kakou i@ Laieikawai.”

     A ma keia olelo a Kah@l@omapuana, ua p@no i@ imua o lakou.

     I @a po @@ua, ho@@ @e l@ lakou i a@i, a i@ Mail@h@iwa@@ ke oli ana ia po, e lik@ me ka lakou h@oholo like ana. A i keka@i po @ai ia Maileka@@hea, pe@@ mau lakou i ha@@ ai a hala na po eha, aole nae i loaa ia Laieikawai ka hoouluhuai@, ua lohe no nae ke Alii Wahine i ke oli, a ua ike no hoi i ka a@a mau ana a ke ahi ; a heaha la ia mea i ke Alii  Wahine.

     I ka lima o ka po, oia ko Kahalaomapu@@@ po,o ka hope loa no hoi ia ; ho@ iho la ke ahi, a ma ka waen@konu o ka po, han@ iho la o Kahalaomapuana he pu la-i, a hook@ni @ku @a.

     Iloko oia manawa, akahi no a komo iloko o Laieikaw@i ka lealea no kela leo e kani nei, aole nae i hoouluhuai@ ke Alii Wahine. A ma ka pili o ke ao, hookani hou aku la o Kahalaomapuana i kana pu la@i @ like me ke kani mau ana, alaila, @a lilo iho la no ia i mea lealea no ke Alii @ elua wale no puhi ana a Kahalao@apuana ia po.

     I ka lua o ka po, hana hou no o Kahalaomapuana i kana hana @ ma ka pili @ae o ke ahiahi kana hoom@k@ ana e hookani, aole nae i uluhua ke Alii.

     Ma ka pili o ka wa@aao oia po no, ka lua ia o ka hookani ana. Ia manawa, ua hoouluhuaia ko Laieikawai ma@awa hiamoe@ a o ka oi no hoi keia o ka po lealea loa o ke Alii.

     A no ka uluhua o Laieikawai, kena ae la oia i kona wahi kahu e hele e nana i kahi i kani mai ai keia mea kani.

     Ia manawa, puka ae la ua wahi kahu nei o ke Alii iwaho o ka Halealii, a ike aku la i ke ahi a ua poe kaikamahine nei e aa mai ana, hookolo aku la oia a hiki i kahi o ke ahi e @ ana, ma ke kaawale nae keia kahi i ku aku ai me ka ike ole mai o lakou la ia ianei.

     A ike keia, hoi aku la a ia Laieikawai@ ni@@u mai la ke Alii.

     Hai aku la kahi kahu i kana mea i ike ai, mamuli o ka nina@ a ke Alii, “@a’u i puka aku ai mai ka hale aku nei, ike aku la wa@ he ahi e aa mai ana, hele aku nei wa@ a hiki, a ma ke kaawale ko’u ku ana aku, me ka ike ole mai o lakou la ia’u. Aia hoi, ike aku la wau he mau kaika@ahine elima, e noho ana a puni ke ahi, @e m@u kaikamahine maikai wale no lakou, @ ua like wale no na ano, hookahi nae o lakou wahi mea @uku loa, a nana ka mea kani lealea a kaua e lohe aku nei.”

     A lohe ke Alii i keia mea, olelo aku la oia i kona kahu, “E kii oe a kahi mea @uku o lakou, olelo aku oe e hele mai ianei, i hana mai ai oia i kana mea hooleal@a imua o kaua.”

     A no keia olelo a ke Alii, hele aku la kahi kahu a hiki i ka@i o na kaikamahine, a ike mai la lakou i keia mea, hai aku la oia, “He alele wau I hoounai@ mai nei e kuu Alii e kii mai i kekahi o oukou e like me ka’u mea e manao ai e lawe, nolaila, ke lawe nei w@u i kahi mea u@ku o oukou e hele e launa p@ me kuu Alii e like me kana kauoha.”

     A lawei@ aku la o Kahalaomapuana, alaila, ua hoohauoliia ka naau o kona mau kaikuaana, no ka manao no e loaa ana ka pomaikai mahope.

     A hiki aku la ua wahi kaikai@a nei lakou imua o Laieikawai.

     Ia ia nae i hiki aku ai a ka hale, wehe ae la ke kahu o ke Alii i ka puka o ka Halealii, ia manawa, ua hoopuiwa kokeia ko Kahalaomapuana lunamanao, no ka ike ana aku ia Laieikawai e kau mai ana il@na o ka eh@u o na man@ e like me kona ano mau, elua hoi mau manu liwipolena e kau ana ma n@ poohiwi o ke Alii, e lu ana i na wai ala lehua ma ke poo o ke Alii.

     A no ka ike ana aku o Kahalaomapuana i keia mau mea, a he mea kupanaha ia imua o ke kaikamahine malihihi, haule aku la oia i ka honua me ka naau e@hia.

     Hele aku la ke kahu o ke Alii, a niaau aku la, “Heaha keia @ ke kaikamahine?”

     A p@lua k@na nin@u ana, alaila, ala ae la ke kaikamahine, a olelo aku la i ke kahu o ke Alii me ka i @ku, “E ae mai oe ia’u e hoi au me o’u kaikuaa@a, ma kahi i loaa ai wau ia oe, no ka mea, ua @@hia wa@ @ ka maka@u no ke ano e loa o kau Alii.”

     Olelo mai la ke kahu o ke Alii. “Mai maka’@ oe, mai hopohopo, e ku oe a e komo aku e halawai me ku@ Alii e like me kana kauoha ia oe.”

     “He maka’u.” wahi a ke kaikamahine @ a lohe mai la ke Alii i k@ laua haukam@mu, ala ae la oia a hea aku la ia Kahalaomapuana, alaila, ua hoop@uia ko ke k@i@@mahine n@@u kau@aha, a komo aku la ka malihini @ la@na me ke Al@i.

     I mai la o Laieikawai. “@au anei ka mea kani lealea i kani mai ai i kel@ p@, a me kei@ po?”

     “Ae n@’u,” wahi a Kah@l@om@puan@.

     “O i ana,” wahi @ Laiei@@wai, “hookani i@ ana.”

     Lalau a@ la o Kahala@mapuana i kana pu lai ma kona pepei@o, a hookani @ku l@ imu@ o ke Alii @ a@ail@, u@ hooleale@i@ o L@i@ikawai. Oia ka m@k@mu@ o k@ ke Alii i@e an@ i keia mea k@ni.                 (Ao@@ @ pa@.)

 

     Ma keia pule ae e hoolah@i@ @ ka moolelo o ka a@aaina Kuo@@@, me na ino@ pu hoi o n@ lal@ o ia Ah@hui, @ me na @aima@ao @ na Komite no i@ mea, @@ ka @ale o lakou I pain@ @i @a k@ l@ mua o keia m@ka@iki.

 

Ka Nupepa Kuokoa

 

Honolulu, Ian. 3, 1863.

 

KA MAKAHIKI HOU.

     O ka Helu I keia o ka Buke @ o ke Kuokoa.

     No ia mea, he pono ia oukou e ka poe i lawe mua iho nei i keia pepa i ka ma@a@i@i i hal@, ke wikiwiki ae e kakau i ko oukou mau inoa, ma na pepa kaka@in@a e waih@ nei ma ka lima o na L@na ma na apana a p@u o keia mau mokupuni.

     Eia na rula o keia pepa no @a ma@ahiki hou :

     RULA 1-E uku mua m@i ka poe a pau e lawe ana i ka pepa, oia hoi ma ka hoomaka ana o ka makahiki. Aloe no e loaa ka pepa, ke ole e uku mua mai.

     RULA 2-E hiki no i ka poe lawe pepa ke uku mua mai i na DALA ELUA (2,00) no ka makahiki hookahi; a i ole ia, i HOO@A@I DALA ($1,00) no na malama eono.

HE MAKANA NUI.

     No ko’u aloha a me ka mahalo nui, i ka poe lawe pepa, me keia ke nui hoi, e kukul@ia @a rula hou i haiia malu@a, me ka manao lokahi o kakou a pau; nolail@, e haawi ana au i ka poe a pa@ e uku mua mai ana i @a DALA ELUA no ka pepa o keia buke ae, i kekahi kii maikai o ko kakou Moi aloha Iolani,

KAMEHAMEHA IV.,

i paiia ma ka Hale Paikii me ka lilo nui, i me@ e haawi aloha aku ai i ka poe e hooko ana i ka @ku m@a mai i na DALA ELUA. Aole no e loaa i ka poe e @lu mai ana i ka hooka@i dala wale no.

     Aole e paiia ana ke kii o ko kakou Moi iloko o keia nupepa, aka, e paiia no ia iluna o ka pepa keokeo maikai, e hik@ no ia @@k@u ke kau @a mea i hoona@i iloko o ko oukou mau hale, a e ha@aia hoi me ka wai hool@@ gula, a me ke aniani paha.

     A nolaila, auhea oukou e na @oa Hawai nei. I@a he aloha oukou i ko kakou Moi, he kumu pono keia no oukou e olioli ai, i ka loaa o ka wa pono e loaa wale ai o ke kii o ko kakou Moi, ka mea i aloha nui ia e kakou me ka mahalo. Aole e hiki ia oukou ke ike mau i iaia, e like me ko Honolulu nei poe, ka ike aku i kekahi manawa. A nolaila, ua pono ia oukou ke lawe i kona kii i mea e hoon@ni ai i ko oukou mau hale a i mea e hoomau ai i ko oukou aloha no ko oukou Moi.

     Nolaila, e wiki mai oukou, a e mamalu iho ia ouk@@ malalo o @a eheu oluolu o KA NUPEPA KUOKOA, a me ka uk@ m@a ana mai i na dala el@a, e loaa ai oukou keia makana makamae.

     Me ka mahalo, a me ke aloha nui, Owau no   H. M. WINI,  Luna Pai o ke Kuokoa.

 

Himeni no ke Kuokoa.

 

1.        Ala’e kakou,

Na hoa hui

Nupepa Kuokoa,

Ala’e hapai, e@ like p@,

I ka Nupepa Kuokoa.

Ua puka mai

Ka Buke elua,

A lanakila loa,

2.         Ke holo nei,

Na hana a pau,

Nupepa Kuokoa,

A holo lanakila no,

Ma na aina ma na kai,

Ua puka mai

Ka Buke elua,

A lanakila mau.

3.            I keia la

E hoomanao,

No kona lokomaikai mai

I keia ahahui no.

E hoomana,

E hoomaikai,

Emanuela nei.

     No ka piha loa o ka p@pa o kei@ pule, nolaila, aole i komo n@ mea hou o ke Kom@@a mai nei, aole no na@ he mea ano nui i hanai@, a keia pule ae kuupaui@@ku @a wahi me@ @ki i hiki mai nei.

 

     No ko makou makemake e haawi ke @o@@ no na le@a a ko makou mau makamaka, nolail@, @a a@a iho makou i @o makou manao pep@ i kei@ pule.

 

KELA MEA KEIA MEA

MAI NA AINA E MAI.

 

     HE WA@I MOOLELO @UPA@AHA.- I ka hoi ana o kekahi moku i Amerik@ H@ipuia, aia hoi, ua loohi@ ih@ la ua moku n@i i ka mai ahulau he p@wa. O ke Kamana o ka moku @ k@ makamua o na mea @ make, a me ia pu no nae kana wahi keiki @uku @ a i ka make ana o kona makuaka@e a ki@laia i ke kai, me ka waiho mua ia nae o ka pohaku hookala pahi ma kona wawae, i piho hikiwawe ai, no ka ike ana a ua wahi keiki nei i ka lele ana’ku o kona makua, o ko iala lele pu aku la no ia iloko o ke kai, a mamua o kona hiki ana ke k@kuaia aku, aia hoi ua piho e iho ia, a ua hiki ole i ka mana kanaka ke hopu aku i kona kino i aleia e ka moana hohonu.

     Ma kekahi la ae, ua ikea he mano nui weliweli ma ka hope o ka moku, e hahai ma@ mai ana, a no ia me@, @a nakiiia he makau i kekahi kaulahao, a me ka mau@@ p@ hoi, ia wa koke no, ai @ai la ua @a@o nei i ka makau, a h@ki palakaia’e la il@na o ka hi@ @ a ma ia wa koke no h@@, pepe@iia iho la ua mano nei a make iho la. A ia ia e waiho make mai ana, aia hoi lohe aku la na luina i kekahi kamumu kupanaha iloko o ka opu o @a mano nei, ma ia manawa no hoi, okiia ae la ka op@ @ @a mano nei, a aia hoi ikeaia iho la, ua aleia e ia ke Kamana i kiola@a i ka pohaku hookala pahi, a me kahi keiki uuku no hoi ana. Eia nae ka mea kupanaha, i ka wa i hemo ae ai ka opu o ka mano, e ola ana no ua wahi keiki nei, e wili ana no i ka pohaku, e hookala ana i kahi pahi ana, i hiki ai ia ia ke oki ami i ka opu o ua mano nei, i hemo mai ai hoi oia mai kahi mai ana i noho ai. He oiaio p@ha keia, aole paha ; aka, noloko mai nae keia wahi moolelo o kekahi nupepa o N@ Ladana.

     MOKU HAO O KA HEMA.-E makauka@ ana paha ka moku kipi Fingal @a Sa@ana i keia mau la mai, he waa holo ia, ua oi ka nui mamua o ka Pilikua o ka Hema i pau mai nei i ka wawahiia, oia no hoi o Ma@imaka @ aka, e oi ana na@ ko @ane@ ikaika ma@ua o Merimaka. K@ kali wiwo ole nei o Adi@arala Dupona ia ia. Ke @ana nei kona manao e hoopiho hikiwawe i ua moku kipi la, me kona moku mahu Waba@h. Ke no@o mau nei ia moku i keia wa me ka noho mau o kona ma@u, a ua hoomakaukauia no hoi kona mau heleuma e hookuu hikiwawe i ka wa e manaoia’i, me ka hoopiha mau ia o kona mau pukuniahi, ua hahao papalua ia na poka, a pela no hoi o Papu Pulasaki. Ke makaukau nei no hoi oia e h@@oi ka ikaika o kona mau pu iluna o @a aoao o ua moku pilikua hou nei o ka Hema, he mau pu ikaika loa ko ua Papu la,a @a lawa pono no hoi i kona haawi@a p@. Ua olelo mai ke alii pukaa o ua Pap@ la, i kona manao paa e hiki ana no ia ia ke hoopoino aku i ka moku kipi@ Fingal o na kipi, ke holo ae oia mawaho e ua Papu la.

     NELE KA HEMA @ KA AAH@-@e aka ka loa mai nei ka nele o ka Hema i ka lole kupono e aahu ai a ma ka manao o ka nupepa Augusta o Geogia, e pono ke hooliloia ka moena lole o na hale, i huluhulu no na koa. Ke hanaia mai nei ka huelo o na @ipi wahine, i mea e hana’i i huluhulu. Ina pela, ua nele io ka Hema i ka lole ole.

     Ua oi ka pono o ka naauao mamua o ka waiwai; no ka mea, he malama mai k@ ka naauao ia oe, a o ka waiwai hoi, he haalele mau mai, i kou oili a me kou noho ana. Ua e@i ka wai@@i ke ho@lilo mau ia@ aka, ua pii @e ka n@@u@o ke hooluhi mau ia.

     HE MEA @ @ANAIA.-@oko o ko makou kulanakauhale, he Kauka akamai loa, ilaila e hele mai ai na mea he @ui, i ola lakou. Ua manao ua Kauka nei, ua hewa loa kekahi mea iloko ona, nolail@, hele aku la ia e kuka me kekahi Kauka e aku, no E@ineboro. O ke Kauka o Edineb@ro, kui aku la ia i k@ aoao o kona @oa Kauka, a hoolohe aku la i ka puuwai a me ke ake@ama, a paa iho la i ka pana o ka lima a nana aku l@ i ke alelo @ a i ka pau ana o kana hana ana pela, olelo aku ke Kauka o Ladana i ke Kauka o E@ineboro, “Kauka, pehea la ka loihi o’u e @la nei?” Pane mai ke Kauka o Edin@boro, “Kauka, malie o hala ia oe @oo@ahi @akahiki.” Alaila, hoi aku la ke Kauka o Ladana, no kona ike ana iho la he oiao ka mea a ke Kauka o Edineboro i olelo mai ai. Hana iho la ia i kona aie, i ke kan@k@ a me ka la@i. Aka, hoomau no nae ia i ka hele e lap@@u i kana poe mai. Aole n@e i@ i hai aku i kona wa e make ai i kona oha@a @ noh@ iho la n@ i@ me lak@u, me kona i@e no i ka po @ hiki mai ai ka hop@na o kan@ mau i@a@a. I ka wa ino. ike lako@ a olelo he kana@a aia @kahi e loa. ua mai, he waiwai loa nae, ua ma@em@ke n@e ia ia e hele @ku @ aka, ua ike ua Kauka nei o Ladana aia ia i ka puka o k@ mak@ @ aka, hele no ia i kahi o ke kanaka mai, no kona ike e pomaikai ana na keiki mahope ona i ka waiwai. A make iho la ia, me ka ike ole o kona ohana, ua ike mua oia i kona wa @ make ai.

HE MAU HOAHUI PUKA OLE O KA LOAA.

     -Imua o ke kanaka kuai uwaina, a me kana wahine, elua mau kanaka kaulana, o Sa@iona, a me Tabe@a ko lau@ mau inoa, hui laua e k@ai he wahi pahu uuku i piha i ka Bala@i, a hooholo iho la laua e hoopukapukaia ma ke ki@@a, a o ka loaa e mahele likeia iwaena o laua. Hanaia iho la ko laua palapala aelike, a hookomo iho la kekahi o laua i keia huaolelo, no ka “ho@i” a@a eha ke@eta. I ke ahiahi m@a a @a mau hoa@ui nei o ka hoomaka a@a, loaa laua i na makai ua ona loa @ ua wel@wel@ na wa@i lole o la@a @ ua hele na maka a upehupehu. He mea pokole loa ka houlu@lu ana i ko laua waiwai-he pahu aohe mea oloko, me kahi apana keleawe o ke kumukuai, elua sons.

     Ma kekahi kakahiaka ana’e, @a laweia mai ua mau wahi kanaka nei a elua imua o ka Lu@akanawai no ka hakaka, a me ka hoohaunaele k@e i ka mana o na Luna Aupuni, a ua hoikeia mai @a mea mahope nei: Ua hele aku no ua mau wahi kanaka nei, i hiki ai i kahi hoikeike mea hou ma St. De@i@s, me ka lawe pu hoi i ka pahu bara@i a laua i kuai hui ai. I ka hiki ana i kahi maanei iki mai o kahi a laua i manao ai e hele, olelo aku la o Sa@iona ia Tubana.

     “E Tabena e kuu keiki, ke manao nei au @ kamau wahi apu au.”

     Pane ak@ o Tabena, “Ka ! e oki no oe ia oe! Ua ike no paha oe, aole nou wale keia barani; aka, @o kaua pu no.”

     “He oiaio ia,” wahi a Sario@a, “aka, penei kaua e hana’i. He eha su ke ku@ @ @ @ @ @ @ @ hookahi, nolaila, e haawe aku no au ia oe elua la, alaila, kaulike no kaua.”

     “He maikai no ia,” @ wahi a Tabena, “A ua pono iho la,” alaila, haawi aku la o Sario@a ia Tabena i @a su elua, a inu ae la i kona kiaha @alani.

     Aohe liuli@ ko laua hele ana’ku, pane aku la o Tabe@a i kona hoa, “Ke manao nei au e lawe i wah@ apu hooikaika no’u.”

     “E uku mai ana no paha o@ia’u i ma s@ elua,” wahi a Sariona.

     “Pela no hoi paha,” wahi a Ta@ena, nolaila, weheia ae la ua wahi pahu @a@a nei o laua, a inu iho la ia @ like me kona makemake ; a pau ia, haawi ae la i kahi keneta a kona hoa i haawi mua mai ai ia ia.

     Hele aku la no laua nei a aole i li@li@, pane hou ae la no o Sariona, “E kuai ana wau oiai e loaa ana i@’@ ka waiwai no ka hapa o ke kumukuai, a @o ka mea hoi, he hiki ia’u ke inu wahi apu balani no na s@ elua, a@le hoi eha, nolaila, e kama@ hou ana au.”

     Ae mai la no o Tabena i keia mea, a apo aku la i kahi keneta a kona hoa i haawe mai ai. He mau wahi minuer pokole ma ia hope mai, apo@o aku o Tabena i ka manao o kona hoa, no ka i@u i ka wa e loaa makepono mai ana ka mea i@u, no ka hapalua o kona kumukuai maoli, a pau kana inu ana, hoihoi hou aku la ia i ua wahi apana kene@a nei, a pela ka laua hana mau ana a hiki i ko laua l@iki ana i St. Den@is.

     I ko laua hiki ana ilaila, ua manao paa laua, ke puka nei ko laua waiwa@. No ko lau@ kuhihewa ana mamuli o keia manao, nolaila, inu pinepine iho la laua, me ka haawi pinepine a@u i ua wahi apakeneta nei, a hiki i ka wa i mal@ohaha’i o ka opu o ua wahi pahu balani nei o laua, a ma ia manawa hooho ae la o Tabena me ka puiwa, a me ka leo nui no l@oi.

     “Auwe heaha nei? He eono Farani a kaua i kuai ai no k@ pahu balani a kaua, a eia la ua pau, a h@ elua wale no wahi su o ka waihona a kaua.”

     “Hea@a kau e olelo nei no elua su wale no?”

     “Ka ! oia wale iho la no e kuu keiki.”

     “I@a pela, ua aihue oe i ke dala o ka waihona a kaua.”

     O ka hopenao keia huaolelo aihue. o ka hakak@, nolaila, aohe wa i hala ikeia mai la e mokonoko ana ua mau hoahui nei, a no ko na makai lele ana mai, nolaila, huli ae la laua nei a elua e pepehi aku ina makai@ no @a nui loa no o ka p@e nana laua i alu mai, n@laila, ua @@opuia laua@ a i ke@ahi kakahiaka ae, h@@kkolokoloia imua o ka aha Ka@awa@, a hoopaiia laua a elua he ewalu la e no@o ai ma kahi p@a.

     PALAOA, ME 1,800 MAKAHIKI KE KAHIKO.-Ua loaa mai nei i Po@apei@, he wili me ka palaoa, e waiho ana no me ka maikai, a he kanawalu popo palaoa ua moa, e waiho ana no iloko o ka o@a, u@ paapaa ike nae i ka luai pele.

 

Na Palapala.

 

Manao Wehewehe.

 

E K@ Nupepa Kuoko@ @: Aloha oe:

     Ma ka Hok@ Pakipik@, D@k. 2%, 1@62. @a ha@@a, aoke makemake kela p@pa e pai hou i na olelo hoopaap@@ no na hoomana. No k@ aha la? No kona ku i ka @a a@@i? Aka, k@ ike nei no na mea a pau, aole oia i k@ i @a wa, he kokua wale no ia i ka hooma@a h@@ mai E@elani ma@. Kainoa e pomaikai a@@ ka lehulehu, ke ike i ka pono a i ka pono o@@ paha o keia hoomana hou. He@ha l@ ka @ewa, ke pane aku a pane mai no ia mea ano nui? E lanak@la an@ no ka oiaio. Naw@iwali anei ka hoomana hou @a ka oiaio?

     Ke makemake ne@ paha ka Hoku Pakipi@@ e kaena wale i kona Haku @ihopa o Honolulu, me ka manao paha, e kulou mahal@ @a kanaka a pau imua o@@, me ka maopopo ole nae, he Bihopa io  paha, aole pah@.

     Ua kuhikuhiia no ma ke Kuokoa, D@k. 3, 1862, iloko o na kumu manao koikoi, ke kanalua e pili ana i ka Orinatio@ a me ka hoolaa Bihopa ana o ka Ekalesia E@elani i kuhikuhiia e @e Ka@a@ai o ka Aina. Aole ip@ne maoli nai ka Hoku Pakipi@a, no kon@ ma@@make ole e hoopaapaa,wahi ana. Aka, i ka manao ana paha o ka lehulehu, ua ike k@ Hoku Pakipika i kona waiwai ole iloko o ka hoopaapaa, no kanele pah@. Pel@ hoi kuu @anao ma ka nana ana i kona mau mea e hiki ai ke pane mai. No ka mea, aole pili ia @au manao mai ka mua a ka hope, i mea e p@@ ai ke kanalua maoli no ka Ori@atio, a me ka hoolaa Bihopa ana o ka Hoomana hou.

                 1. Makehewa kona hoike ana he mau Bi@@@ ma Enelani. i ka M. H. 314, he

             hooma@a Kiri@iano malaila i ka M.H. 28@,-2@@ mai. Nawai io i hoole? Aka, ua ola

             hou anei u@mau Bihopa kahiko @a, i ka wa @a Elisape@a, a hoolaa i@ Parker @a, a                                              

 ia @ight Rev. T. N. Staley paha, mamua iho nei. Ua ae @@ke @a mai e St. Augustino

             mai na Bihop@ o Enelani i ka wa ia Henry VIII. Ina e hoole ka Ho@@@ Pa@ipika, aia

             no ia ia i@ @@@.He hiklino hoi ia’u ke hool@ pu me ia, me ka nawaliwali ole nae o na

             manao i kukuluia no ke kanalua i oleloia’e nei.

                  2.  Makehewa ka hoike ana i kela olelo a Geregory 1 ; no ka mea@ o ka pololei o ka

             Ori@atio a meka hoolaa Bihopa wale no ka mea i oleloia maanei, aole o ka mana o ka

             Bihop@ o Roma.

                  3.  Ke waiho wale aku nei no hoi au i k@@a olelo a Wiliama I, no kona pili ole i ke

             pooolelo.

                  4.  Aole au i hool@ ike i ke ano Kahunapule o Parker, no kona an@ Bihopa wale n@

              @ kanalua i kuhikuhiia. Aole no ho@ a@ i h@na iki ka moolelo o kona hoolaaia na i

              Bihopa e Barl@we. Aka, ke mau nei no ke kanalua no ka oiaio o kela moolelo@ no ka

              mea, ua hala na makahiki he 50, meka l@aa ole oia palapala. Ua pono paha ka p@@ e

              manao ana, na ka lima o Mason io i kakau.

                   5.  Aole au i manao nui ia John Se@@y a me ka poe kokua e ae (Assist@nt) ma ka

              hoolaa ana, no Bal@owe ka Bihopa e hoolaa ana, (Co@see@ator) wale no ka manano

              nui. A@ o ua Barlowe nei, ua hoonohoia no e ka Moi i Bihopa no Bat@. Aka, ua

              hoolaaia anei? Oia wale no ka ninau maanei, a mau no ka pohihihi. O C@a@mer@

              Akib@h@pa o Kanter@ury ka mea nui mawaena o na B@h@pa i ka wa ia Edwa@d

              Vl. A i ka mana@ ana o ua Akibihopa nei, o ke koho ana a ka Moi wale no ka mea e

               lilo ai k@ kanaka @ Bihopa, aole o ka hoolaa ana. No ia mea a no ka loaa ole hoi o

               ka palapala kupo@o e hoike ana no kona hoolaaia ana, nolaila, nui loa iho la ka poe e

               manao ana, aole i hoolaaia o Barlowe.

                    6.  Hiki anei i ka H. P. ke hoomaopopo i ka pololei a me ke kupono o ka hoolaa

              bihopa mamuli o na@ ordinala o Edward ke Alii (kamalii?) Ke manao nei no paha ka

              poe hoomana hou, he oihana Akua ia, mai a l@su a me ka poe Apokolo mai. Ina pela,

              hiki anei ia Edward Vl. ke hookahuli ia oihana He@olele, ma kona noonoo kamalii

              ana iho, a me kona mana Alii? No ke aha hoi ka hoololi hou ana i ma ordinala o

              Edward ma ia wahi, i na makahiki hookahi haneri mahope mai?

                     Ua ike no paha ka H. P. i ka nawaliwali o na manao pane @o ka Moobihopa o ka

              Ekalesia Enelani, nolaila paha kona pai ole i ua mau olelo la. Ke mahalo aku nei no

              a@ ia ia, no ka nui o kona akamai, a me kona noonoo.         B. K.