Ka Nupepa Kuokoa, Volume II, Number 2, 10 January 1863 — Page 2

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

 

I aku l @@ Hauailiki .  @ E ae mai @@ ia ma@@ @ p@@@@@@ike i ka hale o ke Al@.”

            I @@@ @ o Maile@@iwale, “Aole wau eau aku i ke @lua manao @ no ka mea, o ka’u kuleana @ @ @ @@@@@hoia ai ma keia wahi, e kip@@u @@ @ @ ka p@@ hele mai iuka nei e like elua.”

            Aka, no ka oi ahu o ko laua nei koi ana @ @@@@@ ikaika mana @@ ala, nolaila, ua @ aka ia keia.

            @ Hawaii@ki ana i hala aku ai mahope iho @ M@@@@aiwale hookuu ana aku ia laua.  @@@@@@ keke aku la laua me Mailekaluhea, @@@ ko ke Alii Wahine kiai.

            I mai la o Mailekaluhea, “E! e hoi olua @@@ aole he pono no ohia e pii mai ianei, polona ia oina i aeia mai ai e hookuu mai ia olua?”

            I @@@ la laua, “I hele mai nei maua e ike i ke Alii Wahine.”

            “Aole olua e pono pela,” wahia Maileka@@@”  No ka mea, ua hoonohoia mai ma@@@ he mau kiai e kipaku aku i na mea a pau i hele mai i keia wahi, nolaila, e hoi elua.”

            Aka ma kela olelo a Mailekaluhea, ua @ aka ka maa@a o ka laua nei olelo malimahi imua o iala... nolaila, ua hookuuiaku laua.

            Ia laua i hala aku ai, halawai aku la laua me Mailelaulii a e like no me ka olele a laua nei imua o na mea mua, pela no laua i hana ai imaa o Mailelauhi.

            A no ka maalea loa o laua i na olelo malimaii, nolaila, na hookunia laua mai ko Mailelaula alo aku.  A hala aku la laua, halawai aku la me Mailepakaha, ka ha o na kiai.

            Ia laua i hiki aku ai imua o Mailepakaha, aole he oluolu iki o keia kiai i ko lana hookuuia ana mai e na kiai mua ; aku, no ka pakela o ka maalea ma ke kamailo ana, ua hookunia aku la laua.

            A hala aku laua, aia hoi, ike aku la lua ia Kahalaomapuana, ke kiai ma ka puka o ka Hale Alii, e kau mai ana iluna o ka eheu o na manu, a iek aku la no hoi i kea no e o ka Hale Alii, ia manawa haule aku la o Hauailiki i ka honua, me ka naau eehia.

            La Kahalaomapuana i ike mai ai ia laua nei, he mea e kona huhu, alaila, kahea mai la o ia me kona mana, ma kea no Alihikaua no ke Alii, “E Hauailiki e! e ku oe a hele aku : no ka mea, aole o olua kuleana o keia wahi, ina e hoopaakiki mai oe, alaila, e kauoha no wau i na manu o Paliuli nei, e ai aku i ko olua mau io, me ka hoi uhane aku hoi i Kauai.”

            A no keia olelo weliweli a Kahalaomapuana, alaila, ua hoopaula ko Hauailiki naau eehia, ala ne la ia a hele wikiwiki aku la a hiki ma Keaau, ma ke kahahiaka nui.

            Ma keia hele ana a laua iuka o Paliali, ua n@i ka luhi, a no ia l@hi, haule aku la laua a hiamue.

            Heke nae o ko Hauailiki mauawa hiamoe, halawai mai la o Laieikawai me ka moeuhane, a kahalule pu iho la laua, a i ko Hauailiki puoho ana ae mai ka hiamoe, aia hoi, he m@@uhane kana.

            M@e heu iho la no o Hauailiki, loaa hou no ia ia ka moeuhane, e like me mamua.  Eha po, eha ao, o ka @oomau ana o keia mea ia Hauailiki, nolaila, ua pono ole ko Hauailiki manao.

            I ka lima o ka po o ka hoomau ana o keia mo@@hane ia Hauailiki, ma ka pali o ke ahiahi, ala ae la oia a pii aku la inka o Pahuli, me ka ike ole nae o kona hoa.

            Ia ia i pii aku ai, aole oia I hele aku ma ke alanui mua a lana I pii mua ai, a ma kahi e koke aku ana ia Mailehaiwale, hele ae la keia ma kahi kaawale, a pakele aku la i na maka o na kiai o ke Alii.

            Ia ia i hiki ai mawaho o ka Hale Alii, ua Hiamoe loa o Kahalaomapuana, alaila, nihi mala aku la ko Hauailiki hele ana, a wehe ae la i ke pani o ka puka o ka Hale Alii, na uhiia mai i ka Ahuula, aia hoi, ike aku la ia ia Laieikawai e kau mai ana iluna o ka eheu o na manu, ua hiamoe loa no hoi.

            Ia ia i komo aku ai a ku ma kahi a ke Alii e moe ana, lalau aku la oia i ke poo o ke Alii, a hooluliluli ae la.  La manawa, puoho mai la o Laieikawai mai ka hiamoe ana, aia hoi e ku ana o Hauailiki ma kona poo, a he mea pono ole ia i ko ke Alii wahine manao.

            Alaila, olelo malu mai la o Laieikawai ia Hauailiki I aHauailiki, “E hoi oe ano i keia manawa, no ka mea, ua waihoia ka make a @ne ke ola i ko’u mau kiai ; a nolaila, ke minamina nei wau ia oe, e ku oe a hele, mai kali.”

            I aku la o Hauailiki, “E ke Alii, e honi kaua, no ka mea, ia’u I pii mai ai i uka nei keia mau po aku nei la, ua hiki mai wau i uka nei me ko ike ole ; aka, ma ka mana o kou mau kiai, ua kupakuia wau, a ia maua i hiki ai i kai, a no ka maluhiluhi, haule aku la wau hiamoe.  La’u e hiamoeana, halawai pu iho la kaua maka moe uhane, a kahaule iho la kaua a na nui na la a me na po o ka hoomau ana ia’u o keia mea ; nolaila wau i pii mai nei e hooko i ka hana a ka moe uhane.””

            I aku la o Laieikawai, “E hoi oe, aole o’u mauao i kau mea e olelo mai nei ; no ka mea, ua lona no ia mea ia’u ma ka moe uhane, ua hana no e like me ka hana ia oe, a heaha la ia mea ia’u ; nolaila, ehoi oe.”

            Iloko o ko Kahalamapuana manawa hiamoe, lohe aku la oia i ka haukamumu o ka Halealii, a puoho ae la oia mai ka hiamoe ae, kahea aku la me ka ninau aku, “E Laieikawai@ Owai koa h@a kamailio e haukamumu mai nei?  A @@@@ laua i keia lea @@@@, h@@@@ha ike la ke Ahi aole i pane aku.

            A mahape ala a@ la o Kahalaomapuana, a komo aku la i ka Halealii aia h@i e noho mai ana o Hauaihiki ina Laieikawai iloko ka Ha@alii.

            I aku ia o Kahaiaomapuana.  “E! e Hana@ki, e ku ne a e hele, aole i kupono koa komo ana mai nei, ua olelo aku wau ia oe i kela po mamua, aole on kuleana ma keia wahi, ua like no ka’u olelo i keia po me ka po mua, nolaila, e ku oe a hoi aku.”

            A no keia olelo a Kahalaomapuana, ku ae la o Hauaihiki me ka maau hilahila, a hoi aku la i kai o Keeau, a hai aku la i kona hoa no keia pii ana i Paliuli.

            A ike iho la o Hauailiki, aole he kuleana hou e loaa ai o Laieikawai, alaila, hoomakaukau ae la na waa no ka hoi i Kauai, a ma ka wanaao, haalele lakou ia Keaau, a hoi aku la.

            Ia Hauailiki ma i hoi aku ai i Kauai, a hiki lakou ma Wailua, ike aku la oia e akoakoa mai ana na’lii, a me na kaukaualii, o Kauakahialii, a me Kailiokalauokekoa kekahi i keia manawa.

            Ia Hauailiki ma e hookokoke aku ana ma ka nuku o ka muliwai o Wailua, ike aku la oia ia Aiwohikupua, kahea aku la, “Ua eo wau ia oe.”

            A hiki aku la o Hauailiki, a hai aku la i kea no o kana hele ana ia Aiwohikupua, me ka hai aku nae i ka lilo ana o kona mau kaikuahine i mau kiai no ke Alii, alaila, he mea olioli ia ia Aiwohikupua.

            I aku nae oia ia Hauailiki, “Ua pau ka pili a kaua, no ka manawa ona awa aku la no ia.”

(Aole i pau)

 

Ka Nupepa Kuokoa.

 

HONOLULU, IAN.  10, 1863.

 

            I ko makou mau makamaka aloha mai ke kai hawanawana o Kawaihae, o ka Limu ka kanaka o Manuakepa, ke aloha me ka mahalo.  Ke hoomaikai aku nei makou no ka lokomaikai i hoikeia mai ia makou, ma ke kokua ana mai i ka Nupepa Kuoka, iloko o ka makahiki i hala’e nei, a me keia makahiki no hoi e naue nei, a e lilo ia lokomaikai ana i mea na makou e hoomanao haaheo ae ai i na la o keia ola ana.

            Ua paa ko makou manao e hooikaika i ka imi ana i na mea a pau e pili ana i ka hoopomaikai i keia lahui kanaka, me ke kukulu mau hoi i ka manao o kela a me keia mea e makemake ana e kakau mai, ma na mea pili Aupuni, Kivila, a me na mea e ae no hoi e pili ana I ka hoonaauao i keia lahui, a e kakauia ma na huaolelo i nele i ka hakukole wale aku.  Ma keia pepa e hiki ai i ua mea a pau ke hoolaha akea i ko lakou mau manao me ka hoohaiki oleia.  O ka mea hiipoi @@ a makou i na wa a pau, o ia no ka pono i haawiia ma ka iwihilo o ko ke kanaka Hawaii mau pono-ke Kumukanawai, ma ka haawi ana i kela a me keia mea i ka lanakila o ka hoolaha manao ana ma na mea a pau a lakou i makemake ai e kamilio.

            Aole keia pepa e hoopili ana ma kela a me keia aoao hoomana, aole no hoi e hoopili ana ia ia iho me kela a me keia Luna Aupuni ; aka, e hele ku ana no ia i ka wa ; a o kana mea e hiipoi nui ai, oia no ka pono a me ka pomaikai holookoa o ka lahui mai o a o.  E ku mau ana ia i waha olelo no ke kanaka ilihune, hanohano, waiwai, a me kela mea keia mea.  O kekahi mea makame loa no i keia pep aka imi ana i na mea a pau e hooholo mua ai i keia lahui ma ka ike iho i ko lakou mau pono ma ke Kumukanawai, ka iwihilo o ko ke kanaka Hawaii lanakila, a kuokoa no hoi ; i hiki ai i na kanaka ke apo aku i ka pono nui i haawiia mai e ka Moi Kamehameha III i hala aku nei, i hoopaaia mai nei hoi e Kamehameha IV, a o kakou no hoi e makemake nei, me ke kokua ana mai o ke Akua Nui o ka honua a pau, oia no hoi ka pono o ka hoolaha manao ana ma ke akea.

 

KA AHAAINA KUOKOA

            Ua hapai hou ae ka Ahahui Kuo’oa he ahaaina, ma ka Ho@ele o Joe Roderick, makai iho o ka Hale Le@a, ma ka la mua iho nei o Ianuari, M.H. 1863.  O ke kumu o ia ahaaina ana, o ia no ka hoike ana i ko lakou hauoli mai, no ka holopono ana o ka nupepa a lakeu i kukulu ai-Ka Nupepa Kuoloa

KE KAHIKO O NA LALA.

            Ua hooholoia ma na halawai mamua aku o ka la mua iho nei, ka aahu kupono no na lala o ia ahahui, o ia hoi ka wawae keokeo, palule keokeo, puliki keokeo, mikinalima keokeo, a ili no hoi, kuka eleele, papale piwa eleele, a pela na hoa i kahikoia’i

Mamua o ko lakou hele ana mai e hui ma ka Halepule ma Kaumakapili

 

HOULUULU MAI NA LALA.

            Ma ka hora 12, awakea, hoomaka na lalu e houluulu mai ma ka Halepule, ma kaumakapili ; e pulelo an aka Hae Hawaii mawaho o ka puka komo o ka pa, oiai hoi e wawaho an aka leo o ka @he, a me ka pahu, I ua wa iai wale la.  A ma ka @@@ I pana, amane e pau loa mai na lala o ka ahahui.

KUKA NA HOA

            Mahope iho o ka pau loa ana mai o na hoa, aluila, ua kukulu manao main a hoa he nui wale no na mea e pili ana i ka ahaaina, a me ka hele huakai ana ma ke alanui.

 

KUKULULA KA HUAKAI

            I ka pau ana o ke kuka ana a na hoa.  Alaila, ua hoomaka kokeia e kukulu i ka huakai, e kahea lelepi an aka leo o ka ohe, a me ka pahu i na hoa me he mea la, e i mai ana, “E ku mai oe?  E ku mai oe!”  O ka ohe a me ka pahu mamua loa, o ka Hae Hawaii iho, mahope mai ka Peresidena o ka Ahahui Kaokoa, mahope mai ona ke Kakauolelo, mahope mai ona ke Kahunapule, a me ka Puuku, a mahope mai o ia pee na lala e ae o ka hui ; palua ke ku ana.

 

KA HELE ANA.

            I ke kahea ana mai a ka leo o ka ohe, a me ka pahu, alaila, hoomaka ka huakai e naue aku.  Puka mai mailoko mai o ka pa o ka Luakini ma Kaumakapili, a ma ke alanui Beritania, hele a hiki i ke alanui Maunakea, a malaila’ku a hiki ma ke alanui alii, malaila mai a hiki ma ke alanui Nuuanu, pii iuka ma ia alanui, a hiki ma ke alanui Hotele, hele aku a hiki i ke alanui Papu, a nalaila ka iho ana i kai a hiki ma ka hale e paina’I, hoomaha minute malaila, a hele hou aku a hiki i ke alanui Pau, a malaila ka iho ana a hiki ma ke alanui Moiwahine, a pii hou mai ma ke alanui Kaahumanu, a komo aku a ka Hotele kahi i hoomakaukaia’I o na mea ai maikai wale, ma ke kauoha a ka Ahahui Kuokoa.  E hoomanao nae na poe a pau e heluhelu ana i keia, oiai’e hele an aka huakai ma na wahi i oleloia maluna, e hoomau ana no ka leo o ka ohe, a me ka pahu i ke kani hoehoena mai, a e welo ana hoi ka Hae o Hawaii aloha nei i na eheu o ka makani.

 

KE KAHIKO O KA HOTELE.

 

            Ua kahikoia ka Hotele me na lau uliuli o ka maile, Ieie, palapalai, a me ka awapuhi, a ua hele no hoi a puia ke kula i ka nani-e.

 

KE ANO O NA MEA AI.

 

            Ua hoolawaia main a papaaina a pau i na mea ai maikai o kela ano keia ano, @ @a mea maikai no a pau i hiki i ke dala ke kuai aku, a ua hoomoaia no hoi me ku akama.  nui ; no ka mea, o ka hale aina o Joe Roderick ka Hotele maikai hookah o Honolulu, a aia ilaila ka hapanui o na haole Kalepa e ai nei.  Ma kea no haole @o hoi na mea ai a pau ihanaia’i, a ma ka paikini no hoi a ko kakou mau hoahanau ili keokeo, ka paina ana o na lala o ka hui.

 

PAINA KE ANINA.

            I ke komo ana o na hoa a pau iloko o ke keena paina, alaila noho malalo, a hoomakaukau no ka paina ana.  Hoomaikaiia aku ke Akua e ke Kahunapule o ka hui, oia o W.N. Pualewa, a pau ia pam aka Ahahui.  Ua kipa mai ma ke kauoha a ka Ahahui, Ka Mea Hanohano Loane Ii, H.M. Wini, a me kekahi poe e ae no hoi.

 

PAU KA PAINA ANA.

 

            I ka pau ana o ka paina ana, alaila, ku mai o J. Komoikeehuehu ka Paresidena o ka Ahahui, a wehewehe mai i kekahi mau manao paipai.

(Aole i hiki mai ke kope nia mau olelo.)

            Mahope iho o k aka Paresidena haiolelo ana, alaila, ku mai o W.P.R. Bila, kekahi o na Komite i kohoia e haiolelo ia la, a penei no kana mau olelo:

            “E NA HOA O KA HUI KUOKOA.  I ke ku ana imua o oukou i hoike no ka lokemaikai a oukou i hana mai ai ia’u ma ke koho ana ia’u ma ka helu o ka poe i hoohanohanoia, ma ke kohoia’na i Komite, e haimanao i keia la, ke hoomaka nei au e hooko i ka oukou kauoha maikai me ka puuwai i luuluu i ka olioli a me ka mahalo no hoi.

           I keia la mua o lanuari, o ka makahiki i pau iho nei i nehinei, ua hoolaha ae kakou iwaena o ko kakou nei lahui, i ka Nupepa Kuokoa, ua kukuluia oia e ko kakou manao lokahi ana, a me ko kakou mau puuwai ake mau e haawi aku i ke kanaka Hawaii i ka nuwai kuokoa e hookah ai i kona manao.  Aole kakou i koiia mai e kukulu ia ia i kumu e hooana mai ai i ko kakou mau manao puniwaiwai @ aka.  ua koiia mai kakou e na manao i oi ae ke kiekie a me ka hemelele, oia hoi ka manao e hoopomaikai i ko kakou lahui, ma ka haawi ana’ku i ka lahui holookoa, i wahi e apo mai ai i ka ike, a me ka noiau.  Ano la ua hookeia ka kakou mau mea i iini nui ai, ua holopono, ka nupepa i kukuluia e ko kakou hooikaika ana, ke holo nei oia ma na wahi a pau o keia mau Mokupuni, ke kahe nei ka manao kuokoa o ke kanaka Hawaii ma ona la.  A e hoomauia ana kona hoonioniolo ana ma na kapakahakai lailai wale o Hawaii nei, me ka ahui mau aku i kana Alana maikia, ma nei mau kai ewalu, a me na makani eha.  Aole anei o keia holopono ana o ka mea i kukuluna e kakou, i pono lokahi no ko kakou lahui, ka mea nana e koi mai ia kakou e inu i ka waimapuna o ka manao hauoli nui?  Ke manao nei au, oia no.

            He oiaio, ua hoaoia e kekahi poe e imi i kumu e hina’I a e pio ai hoi ka lama@u o Hawaii nei, ua ahaiia mai ka helehelena o na kulana o keia ola ana, i mea e hoopio mai ai i ka pulapula a kakou i hoopulu ai ma ke kihapai o na manao aloha ; aka, ua lilo ka holopono ana o ka hana o ka kakou nupepa, i hoike no ka haulehia ana o ua poe la.  A aia hoi, he Akua ko ka lani, mana e alai mai i na poino i manaoia e ili mai ana iluna o na haua maikai a pau, a nolaila, he puuhonua mau ia na kakou e hilinai ai i palekaua ne ka m@ a kakou i manao ni i mea e hoopoma@@aku i ko kakou lahui ka Nupepa Kuoloa.

            I ka la i puka mua ai o ka pepa a kakou, i ka makahiki i kaahope ae nei, ua hapai ae kakou i Ahaaina na kakeu e like me keia ; aka, o na kumu nae i hapaiia’I o ua mau Ahaama la.  ua paewa ; oia hoi, ua hapaiia ka Ahaaina @@@ i mea e hoomanao ai i ko kakou hooikaika ana me ka inea nui, i ulu ai ka mea neua ko kakou hoomanao oluolu ana i keia la.  Aka, i keia la, ke hui nei kakoa ma keia anaina hauoli.  i hoomanao ae ai me ka mahalo, i ka holopono kuemihope ole o ka kakou nupepa ; ka mea o kakou i kipulu ai me ko kakou mau manao aloha.

            Ma ko kakou kauo likeia ana mai iloko o keia anama no ka hana maikai a kakou i hapai ai, ua maopopo ka hoomau ia ana o ke kaula palupalu o ke aloha pumehana a me ka manao lokahi, i hoopaaia iloko o ka papa hoomanao o ko kakou mau puuwai.  He mea hauoli nui no’u, ka lilo ana i hoike no keia onipaa ana o ka manao lokahi iwaena o ka Ahahui Kuokoa.  A no ia mea, ua paa kuu manao e holo mua ana keia hana i hookumuia e ko kakou hooikaika ana, aole loa no oia e naueue ana ; no ka mea, ua wae ae kakou i ka pono i pohaku kihi nona e ku iho ai, a oiai o kona hilinai ia, a me kona puuhonua, he kumu pono na’u e olelo ae ai, nona ke kupaa ana, a me ka holo mau ana iwaena o keia lahui.

            Ma ka holo mau ana o ka nupepa iwaena o keia lahui, ua haawiia ku i ka lahui ke kaula e hiki ai ke kano mai ia lakou iho mai ka noho poliuliu ana iloko o ka ike, a i ka noho ana molaelae Ua loaa ia lakou ka waha nana e hoopuka akea aku i ka manao o ke kanaka Hawaii ma na mea pili kino no hoi ; ua ikea ka manao naauao o na kanaka Hawaii hoopuka akea ia i ka makahiki i hala ae nei ma ka nupepa, a e like me ka loihi o ka manawa e hoomaamaa’i, pela no e hoonuiia ae ai ka ike a me ka naauao iwaena o keia lahui.  He kumu pono no kakou ke haaheo i ko kakou hiki ana ke olelo ae he poe Kanaka Hawaii kakou ; no ka mea, he poe kakou no ke Aupuni i ea ai, na Aupunie ae a pau, mai ke au ia Parao a hiki wale mai ia kakou nei, ma ka holokiki ana imua ma na mea o ka ike a me ka naauao.  Owai la ke Aupuni i holo ae iloko o na makahiki he kanaha iloko o ka moana lipolipo o ka naauao a me ka ike e like me Hawaii nei?  Ke olelo mai nein a moolelo o ka honua, aole!  A aole anei keia he kumu no kakou e haaheo kupono ai?  Ke manaoio nei au he kumu pono no ; a na keia hana maikai a kakou i hookumu ai a e malama nei no hoi, e ahai aku i ko kakou mau inoa ma ke kihapai o ka hoomanao mau loa ia.  Aole kakou i lawe mai i na aahu weliweli o ko ke kanaka kulana a noho ana ma keia ola ana, i mea e hooweliweli aku ai, a i mea hoi e kokua mai ai i ka olokaa ana i ka huila e hiki ai ke hooholo mua i ka, kakou hana ; aka, ua lawe wale mai no kakou i ke aloha, a me ka manao lokahu.  A e like me ka olelo poo ma ko Amerika Huipuia @@@ lona Aupuni, “E PLURIBUS UNUM,” pela no kakou e hana ai, a pela no hoi kakou e hui mau ai, a ua lilo mai kakou he mau hoa uni pu no ka olioli i hoomakaukauia i keia la.

            Ke hooki nei au i ke kamailio ana me ka maopopo no, ua nawaliwali loan a olelo i hoopukaia’e nei e a’u, a ua kupono ole paha no ka hana nui a oukou i waiho mai nei ia’u, me ka mahalo pu aku hoi ia oukou a pau, no ka lokomaikai a oukou i hana mai nei ia’u.

            Mahope iho o keia mau olelo, ku mai ka Mea Hanohano, Ioane Ii, a hoike mai i kekahi mau olelo paipai imua o na lala o ka Ahahui.

(Aole i hiki mai ke kope oia mau olelo.)

 

NA MEA HOU O HAWAII NEI

            I KA POE LAWE NUPEPA.  Ua kauohaia mai makou e ka Luna o ka Wai Aupuni, e hai aku i ka lehulehu o keia kuianakauhale, ka poe e lawe ana i ka waipiula, e hele koke ae e uku i ke lakou aie i ka Luna Wai, H. Prendergast Esq.  a e lawe pu ae no hoi i ka uku o keia hapa makahiki e hoomaka ana i keia malama, a i ole ia e okiia no ko lakou mau piula.

            AHAAINA OLIOLI.  He ahaaina olioli ka na kanaka Kiule ma Honolulu i ka la mua iho nei o keia malama, e hoike ana i ko lakou hoomanao aloha ana me ka oiloli i ko ka Mea Mana Loa, kiai maikai ana mai ia lakou i ka makahiki i hala.  O Joe Maluaikoo ka mea nana i hooponopono ua ahaaina la, me ia ko makou aloha welawela.

            MILIMILI HOU NO HANAKAHI.  E oluolu ana no paha na poe o Hawaii a puni i ka lohe aku i ka hanau ana o ke keiki hou a ka mea Hanohano Luka Keelikolani ame kana kane Hon. Isaac Y. Davis (Ikaaka.)  Ma ka ho@@ 4 o ka la 30 Dekemaba nei ka hanau ana ma Halaaniani, home o Maj W.L. Moehonua.

            HANA BUKE KUOKOA.  Ke kauohaia aku nei ka poe a pau e makemake ana e hauaia @a lakou mau Nupepa Kuokoa o ka Buke 1 i buke, e hoouna koke mai i ko oukou mau pea, a na makou no e hana i ka buke me ka uku no ka hana ana.  E opiopi i ko oukou aau pepa apaa i ke ope, alaila, kakau i ko @ukou mau inoa mawaho a hooili mai.  Ina @a haule kekahi mau Helu, he hiki no ia maou ke hoolawa iho no ke kumukuai he eono @eneta pakahi.

            KE KU O KA MOI.  No ka nui loa o ka poe lawe iho nei i ke Kuokoa, me ka makemake oi e loaa ka makana a makou i haawi ai, a o ka luhi hoi o ka hoomakaukau ana, noailia, ua makaukau ole ka nui o na kii e lie me ka nui o ka poe i uku mua mai nei, nolaila ka hiki ole ana ia makou ke pai iho e like me ka hikiwawe o ke kiiia mai, a@ i palekaua no ka @@ a kakou i manao ni i mea e hoopma@@maku i ko kakou lakai ka Neppa Kuokoa.

            I ka la i puka mua ai o ka pepa a kakou, i ka makahiki i haahope ae nei, ua hapai ae kakou i Ahaaina na kakou e like me keia ; aka, o na kumu nae i hapaiia’i o ua mau Ahaaina la, ua paewa ; oia hoi, ua hapaiia ka Ahaaina pepa i mea e hoomanao ai i ko kakou hooikaika ana me ka inea nui, i ulu ai ka mea @ona ko kakou hoomanao oluolu ana i keia la.  Aka, i keia la, ke hui nei kakou ma keia anaina hauoli, i hoomanao ae ai me ka mahalo, i ka holopono kuemihope ole o ka kakou nupepa ; ka mea o kakou i kipulu ai me ko kakou mau manao aloha.

            Ma ka kakou kano likeia ana mai iloko o keia anaina no ka hana maikai a kakou i hapai ai, ua maopopo ka hoomau ia ana o ke kaula palupalu o ke aloha pumehana a me ka manao lokahi, i hoopaaia iloko o ka papa hoomanao o ko kakou mau puuwai.  He mea hauoli nui no’u, ka liho ana i hoike no keia @nipaa ana o ka manao lokahi iwaena o ka Ahahui Kuokoa.  A no ia mea, ua paa kuu manao e holo mua ana keia hana i hookumuia e ko kakou hooikaika ana, aole loa no oia e maueue ana ; no ka mea, ua wae ae kakou i ka pono i pohaku kihi nona e ku iho ai, a oiai o kona hilinai ia, a me kona puuhonua, he kumu pono na’u e olelo ae ai, nona ke kupaa ana, a me ka holo mau ana iwaena o keia lahui.

            Ma ka holo mau ana o ka nupepa iwaena o keia lahui, ua haawiia ku i ka lahui ke kaula e hiki ai ke kauo mai ia lakou iho mai ka noho poliuliu ana iloko o ka ike, a i ka noho ana molaelae.  Ua loaa ia lakou ka waha nana e hoopuka akea aku i ka manao o ke kanaka Hawaii ma na mea pili Aupuni Kivila a me na mea pili kino no hoi ; ua ikea ka manao naauao o na kanaka Hawaii i hoopuka akea ia i ka makahiki i hala ae nei ma ka nupepa, a e like me ka loihi o ka manawa e hoomaamaa’i, pela no e hoonuiia ae ai ka ike a me ka naauao iwaena o keia lahui.  He kumu pono no kakou ke haaheo i ko kakou hiki ana ke olelo ae he poe Kanaka Hawaii kakou ; no ka mea he poe kakou no ke Aupuni i ea ai, na Aupunie ae a pau, mai ke au ia Parao a hiki wale mai ia kakou nei, ma ka holokiki ana imua ma na mea o ka ike a me ka naauao.  Owai la ke Aupuni i holo ae iloko o na makahiki he kanaha iloko o ka moana lipolipo o ka naauao a me ka ike e like me Hawaii nei?  Ke olelo mai nein a moolelo o ka honua, aole!  A aole anei keia he kumu no kakou e haaheo kupono ai?  Ke manaoio nei au he kumu pono no ‘ a na keia hana maikai a kakou i hookumu ai a e malama nei no hoi, e ahai aku i ko kakou mau inoa ma ke kihapai o ka hoomanao mau loa ia.  Aole kakou i lawe mai i na aahu weliweli o ko ke kanaka kulana a noho ana ma keia ola ana, i mea e hooweliweli aku ai, a i mea hoi e kokua mai ai i ka olokaa ana i ka huila e hiki ai ke hooholo mua i ka, kakou hana ; aka, ua lawe wale mai no kakou i ke aloha, a me ka manao lokahu.  A e like me ka olelo poo ma ko Amerika Huipuia @@@lona Aupuni, “E PLURIBUS UNUM,” pela no kakou e hana ai, a pela no hoi kakou e hui mau ai, a ua lilo mai kakou he mau hoa uni pu no ka olioli i hoomakaukauia i keia la.

            Ke hooki nei au i ke kamailio ana me ka maopopo no, ua nawaliwali loan a olelo i hoopukaia’e nei e a’u, a ua kupono ole paha no ka hana nui a oukou i waiho mai nei ia’u, me ka mahalo pu aku hoi ia oukou a pau, no ka lokomaikai a oukou i hana mai nei ia’u.”

            Mahope iho o keia mau olelo, ku mai ka Mea Hanohano, Ioaue Ii, a hoike mai i kekahi mau olelo paipai imua o na lala o ka Ahahui.

(Aole hiki mai ke kope oia mau olelo.)

            I ka pau ana o kana kamailio ana, hoi nui na hoa, me ka naau i piha i ka olioli nui.

NA MEA HOU O HAWAII NEI

           

            I KA POE LAWE NUPEPA.  Ua kauohaia mai makou e ka Luna o ka Wai Aupuni, e hai aku i ka lehulehu o keia kuianakauhale, ka poe e lawe ana i ka waipiula, e hele koke ae e uku i ko lakou aie i ka Luna Wai H. Prendergast Esq., a e lawe pu ae ho hoi i ka uku o keia hapa makahiki e hoomaka ana i keia malama, a i ole ia e okiia no ko lakou mau piula.

            AHHAINA OLIOLI.  He ahaaina olioli ka na kauaka Kiule ma Honolulu i ka la mua iho nei o keia malama, e hoike ana i ko lakou hoomanao aloha ana me ka olioli i ko ka Mea Mana Loa, kiai maikai ana mai ia lakou i ka makahiki i hala.  O Joe Maluaikoo ka mea nana i hooponopono ua ahaaina la, me ia ko makou aloha welawela.

            MILIMILI HOU NO HANAKAHI.  E oluolu ana no paha na poe o Hawaii a puni i ka lohe aku i ka hanau ana o ke keiki hou a ka mea Hanohano Luka Keelikolani ame kana kane Hon. Issac Y. Davis (Ikaaka.)  Ma ka hora 4 o ka la 30 Dekemaba nei ka hanau ana ma Halaaniani, home o Maj W.L. Moehonua.

 

            HANA BUKE KUOKOA.  Ke kauohaia aku nei ka poe a pau e makemake ana e hauaia ka lakou mau Nupepa Kuokoa o ka Buke 1 i buke, e hoouna koke mai i ko oukou mau pea, a na makou no e hana i ka buke me ka aku no ka hana ana.  E opipoi i ko oukou nau pepa a paa i ke ope, alaila, kakau i ko oukou mau inoa mawaho a hooili mai.  Ina na haule kekahi mau Helu, he hiki no ia mamou ke hoolawa iho no ke Kumukuai he eono @eneta pakahi.

            KE KII O KA MOI.  No ka nui loa o ka poe lawe iho nei i ke Kuokoa, me ka makemake oi e loaa ka makana a makou i haawi ai, a o ka luhi hoi o ka hoomakaukau ana nolaila, ua makaukau ole ka nui o na kii e lile me ka nui o ka poe i uku mua mai nei, nolaila ka hiki ole ana ia makou ke pai iho e like me ka hikiwawe o ke kiiia mai, aka.  Ke lana nei ko makou manao e hiki mai ana he mau haneri ma ka moku e ku mua mai ana mai Kapalakiko mau i keia mau la iho, nolaila, e haawi kekeia’ku no ke kii a ka poe i uku mua mai i ko lakou mau dala elua no ka Buke 2 o ke Kuokoa.  No keia makemake nui o na kanaka i ko kii o ko kakou Moi, nolaila, na hiki ia kakou ke ike iho me ka haahaa i ka mahalo nui e keia lahui kanaka i ko lakou Moi.

 

            MEA ONO A BURGESS.  E loaa i ka poe a pau e makemake an aka mea ono maikai loa o na ano a pau, a me ke ko momona, ma kona Halekuai mea ono ma ke alanui papu makai iho o ka Halekuai o Mr lui he mea ono mai kai loa kolaila, ua hana ia no loko mai o na mea ulu o keia aina.  He mea maikai loa keia i na kanaka oonei, oia hoi ua loaa kahi e kuai aku ai i ko kakou mau hua kanu, a i ka wa e lilo ai i ka haole nana e hana nei ua mea ono la ia Mr Horn, alaila ua hanaia i mea ono a i ko momona no hoi, a no ia mea, aole e poho ko kakou mau mea i luhi ai.  E pono i na kanaka e makemake ana i ka mea ono ke hele i ka Halekuai mea ono o Burgess (Poikake) e kuai ai.

 

            E ku mai an aka Mokumahu Scotland (Sekotie) i keia pule ae, ma ona la paha e lohe ia mai ai ka nuhou ano nui.

 

KA NU HOU!

 

[Noloko mai o ka Nupepa Daily Herald a me Mirror o Dek. 16. 1862]

           

            O na mea hou hope loa i kiki mai nei, oia no na mea i loheia mai ma ka hora 10 o ke awakea o nehinei.  Ua puahi ka hana i na koa aupuni ia lakou i hoouka’i i na pakaua a na kipi (ma Feredarikabuga), ua nee iki no na kipi, he mile paha a oi ae mai kahi o na pakaua a lakou ; aka, aole no he lauakila a pomaikai nui hoi i loaa i ka aoao aupuni ma ia hoouka ana.  Ma ka la Sabati, (Dek, 14,) e mau ana no ka waiho ana o ke kulanakauhale o Feredarikabuga ma ka lima o na koa aupuni, aole no nae i nee hou aku imua.  Malia paha o kai o Gen, Burnside a loheia main a mei e hanaia mai nei e na koa aupuni ma Karolina Akau a me Safoka mahope mai O Rikemona ; aka, ma ka helehelena o na mea e hanaia mai nei, me he mea la no e hoomauia ana no ka hoouku kaua ana malaila.

            Ke hoikeia mai nei e na palapala i hiki mai nei, he 190,000 ka nui o na koa aupuni, oiai hoi o ko na kipi nui he 200,000.  Ke manaoia nei, pela io no paha ka nui o na koa kipi.  He mhina hookah mamua ku nei la, he 325,000 ka nui o ko na kipi mau koa ma ka mokuaina o Vereginia. Mai ia mai nei, ua laweia main a koa a pau e noho ana ma o a maanei e ka mokuaina o Vereginia a ua hoouluuluia mai, no ke kue mai ia Gen. Burnside, a me na koa hoi e hooweliweli nei i ke kulanakauhale alii o na kipi, ma kona aoao Komohana a me ka Hema mai.  Ma Rikemona, a me na wahi e pili ana, aia ilaila o Gen. Lee, me na koa he 100,000 a oi ae, a o na koa e hiki ana ia ia ke kena ma kali e, na hoounaia e ia ma ka liana palena o Rikemona me Feredarikabuga.  A nolaila, e like me ka makou i hai mua ae nei, ua 200,000 io no na koa e kue nei ia Gen. Burnside ma ia wahi.

            Aole paha i holopono iho nei ka hana a Generala Foster ma Weledona, Karolina Akau.  Penei ka olelo a kekahi palapala o Nov. 20, o Wasinetona mai.

            “Ua hiki mai ka manao io makou nei, ua lohe mai o Gen. Burnside i ka hoomakaukauia o kekahi poe koa he nui wale ma Rikemona na lakou e hele mai e hoopoino i na wahi puali koa nawaliwali o ke aupuni e noho nei ma na palena kahakai o Karolina Akau.  Ua hooiaioia keia manao ana e ko Gen. Foster hoohoihopeia ana mai me kona Divisiona nui, mai ke komo ana ku iloko o Weledona, Karolina Akau.  Ua ala mai kekahi puali koa kipi me ka makaukau e halawai mai me ia.”

            Ma ia hope mai no nae ua hiki mai he mau koa kokua he lehulehu wale no Gen. Foster.  Ua loheia mai no na kipi mai, he umikumamalua papa koa aupuni i haalele iho ia Nubena (Newbern,) ma Karolina Akau, a ua haiia mai no hoi he umi tausani koa aupuni e nee aku nei i Safoka.  A nolaila, ke manaoio nei makou me ke kanalua ole, ua lawa pono ka aoao aupuni i na koa kupono, nana e hoopio aku ia Weledona, a ma ia mea hoi e laai ke okiia aku ka hiki ana o na koa k@kua i ke kulanakauhale alii o na kipi.  A no keia mau hana a na koa aupuni na keia wahi e koi aku i na koa kipi e @@una mai iluila i kekahi o na koa o @@@ e noho nei ma Feredarikabuga, a ma mea hoi e hoomamaia’i ko Gen. Burnside pale ana mai i ka enemi ma ia wahi.  A no ia mea, aole paha he kumu e hiki a ke kahaha no ka hoomoe iki ia ana o @ hana ma ka Rapahanoka.  Aka, he mea manao wale aku no keia.

            He nui ka poe i manao i nehinei ua pioia o Gen. Burnside, a o ka poe o ka Hema kai hooiaio, me ka manao iho na hee hope main a koa aupuni a pau aka na ko lakou iini paha lakou i koi mai manao pela.  O na mea wale no i hiki @ oleloia no ke kaua o ka Poaono, oia na aole he lanakila i loohia i kekahi aoao a me kekahi aoao.  He 40,000 wale no laweia noloko ae o na koa he 190,000, o ka aoao aupuni, i komo ma ia @oo@@@ kaua ana, he oiaio, ua nui na poka a n@e ka pauda i kiolaia mai ; aka, ma ka nana ana ih ohe nui o ka poe i hoomakuna.  A nolaila, aole no i hooukaia ke kaua nui i keia kaua ana ma Amerika Huipuia.

            Ke lohe pinepineia mai nei, no ke kaua liilii e hooukaia mai nei, mamua’ku o ka hoouka ana i ke kaua nui a Gen. Roseeransma Tensei.  Ma ka la 11 o Dekemaba, ua komo pomaikai aku na koa aupuni iloko o kekahi wahi kulanakauhale.

            Ua loaa he hookah haneri me kanaono kumamalima tansani dala ma ke kulanakauhale o Nu Ioka, nan a haole kalepa o ia wahi i houluulu manawalea, i mea e kokua aku ai i na haole o Beritania i hooneleia i ka hana, no ka nele i ka pulupulu, a no ia kumu ua hooluoluia ko lakou mau kapuai e ka nele a me ka pololi.  Aole e hiki i ka moolelo o ka honua ke hoike mai i kekahi manawalea i oi ae ka maikai mamua o keia hana lokomaikai a ua poe kalepa la.  He kumu pono i keia hana lokomaikai ke hamau aku i ka waha o na poe kanaka i Enelani, e hoino mau mai nei  i na poe o ka Akau, a me na nupepa pu hoi o ia wahi, a na ia mea no hoi i hoopau aku i ka olelo Iaibila mau a na poe Beritania, e olelo ana, “Ua nele ka Akau i ke dala ole.”  O ka poe hoopilikia ka ka Akau e kokua nei, aole i hoopilikia e ka Akau.  O ke kumu no o ia pilikia ana, oia no ka Hema, a ua o Beritania i kokua ai, a ua o Enehani no i kokua ai i ka makahiki i hala, me na luina, nap u kaua na lako kaua, a me na moku kaua, a ia mea aku ia mea aku he nui wale.

            Aka, iloko no nae o ka ikeia ana o na hoailona o ka manao ino mai.  ua ala nein a kanaka o Nu Ioka, iloko o ke kaumaha i ka auhauia no ke kana, a ua hoouna aku i na dala i Lanake@@ea  (Lanoashire.)  i mea nana e alai mai i ko ka pololi hiki ana i ka ipuka o na hale lehulehu wale.  He lokomaikai anei kekahi i oi ae.  A nolaila, o ka poe e hana pela, ka hoihoi aku i ka maikai no kai ino, e loaa no ia lakou ke alohaia e ke Akua a e lanakila no hoi, ina paha e kue mai an aka honua a pau ia lakou.  Ke lana nei ko makou manao e ano e hou ae an aka manao o Enelani no Amerika.  No ka ike @@a iho i ka hooikaika o ka Heina e pelupelu mai i na lima o kona mau hale paahana ma ke kinai ana i na mea nana e hana@ aku i ua mau hale haoa la, mai hoi o ko ka Akau hauoli ke wehe hou ae i na wahi kalepa o ka Heina, me ka hookonu hou ae i na mea e holo io ai ka hana, ma na hale paahana o Eneluni, me ka unuhi ae hoi mai kona waihona ponoi i ke dala nana e hoopau aku i ka pilikia i ili mai maluna o kona poe ilihune.

            Eia kekahi mea i kukilakila loa ai o ka hana maikai a na haole kalepa o Nu Ioka, o ko lakou haawi lokomaikai ana i ka hapalua o ko lakou mau waiwai e hoopoino nuiia mai ana e na moku powa Beritania, ma na kai kiekie.  No ka mea, ua kakauia mai e na hope moku e noho ana ma Ladana, Livapula, a me Have, ka hiki ole i na moku Amerika ke hooihia i ka ukana, a no ia mea, he makehewa ka hoouna ana i na moku o Amerika ilaila, mamua o ka hoopioia ana o ka moku kipi Alabama.  Aohe olaila poe makemake e hoolimalima mai i na moku Amerika.  Ua nui no ka ino i loohia mai ma keia mau mea ; aka, aole nae oia ka hopena o na ino e hiki mai ana.  Ua loheia ma