Ka Nupepa Kuokoa, Volume II, Number 2, 10 January 1863 — Ka Nupepa Kuokoa. HE KAAO NO KE KEIKI ALII OPIO CAMALAZAMANA. A ME KE LII WAHINE OPIO BADOURA. [ARTICLE]

Ka Nupepa Kuokoa.

HE KAAO NO KE KEIKI ALII OPIO CAMALAZAMANA. A ME KE LII WAHINE OPIO BADOURA.

■ j 'i; y< /. ■ o' ; i /. " 'i'i " h'in-n m>. Kanaha : .u;/,amanci.

lIF.HI l. T KA WA K AHIKO, HK MOl I KApnia o Sa-/.ainnnn, lie nui loa kona '■• ' pr>i* koa, na kauwn a jne na kiai. r/ O Hiilnilana kf>rm nina, c pilipu ana rn' j Paski, #;!»a aua wahine i marc ai, lie {»r«.' kaikamahine wale no ka ka Moi ine lakou, a he kanaono ana haia-walune. I a elemakule loa, aoie nae ia i hoonaniia mai i l.eikikane ; nolaila, lilo iho la ia i inea kaumaha loa no konu manao, a olelo aku la ia i kekahi Kuhina ona ? Ke m (kau m i au, i na au e make, (>oho ko'u aupuni, no ka men, aohe a'u keiki e hlo ni hoi ia iu ka hooilina maliope mui o'u." l'iine mai Ii ke Kuhina, 41 Malia paha o lok iinaikui mai ke Akua ; uolaila, e hoomau aku i kou nianaoio i ona )a/' Kia nc> keia kauoha a'u. i% H hana oe i Ahaaina, a e kauoha ak« i ka-poe ilihune e hele mui, a hanai aku ia lakou, a e pule aku lakou i ke Akua, e haawi mai ia i keiki kane nau, inalia e loao iluko o lakou kekahi kanaku hnla ole, niu kana noi e hookoia nuii. Malia niahope iho olaila eko ai kou makemake.'' Uooko iho la ka Moi e like me ka iala a«>ao ana mai, a ike iho la ka wuhine ; a i ka i'au pono aua o na malamn, hanau mai la oia he keiki kane e like ine k» mahina piha o ka po pouli kalae, kapa iho la ke Aiii i kona iuoa o Camalazamana. Olioli iho la ke Ahi, a hoonauiia ke khiauakauliale a hala ehiku la, a malama [)onoia oia me ka hoonani mau ia a hiki i ka umikuinalima o kona mau makahiki. Ile keiki knnuku nmikni loa keia, aohe ona wahi maikai ole. No ke aloha loa o ka makuakanc,-THelo aku la ia i kona Kuhina, M K kuu Yisia, ke makau nei au no kuu keiki, i na poino ili walo mai ; nolai-; la, e ake aua aue mare oia i ko'u wa e oia ana." | Kauoha aku la ia e laweia mai ke kei- j ki ; a i kona hiki ana mai, olelo aku la ; ka makuakane, " K kuu keiki, e ake au e mare oe, i olioli ai ko'u ola ana." ! Pane mai la ke keiki, " K ike oee kuu | i makuakaue, aohe o'u mnnao e mare, aohe | no hoi o'u makemake i ka wahine; nol ka mea, ua loaa ia'u he mau buke nana i hoike mai i ka lapuwale o ka wahine, a mo ka lakou inau hana inaalea/' Ua olelo ke kanaka haku mele, peaei: " lnaoo e ninAu mni no ka walnno, Ke luii uku nei au. l T a iko t\u Ika lakoa hnna, 1 ka w»i e poohiua ui ko kanaku, | A pau pilm kona waiwa i, ] Aoho ona maholo o ko lakou »luha.-j A ua olelo hoi kekahi mea haku niele, i penei : 41 K kuo aku i ka wahine ; alaila, hoolohe polulei oe i ko Akua, i Aohe e lanakila ke kanaVuv ke }ux)lih>ia ia lukou ka mana, K keakea mai ana lukou i kana )mna e imi ai no | ke kaulana, ' Ke lu\la ia ia hookahi taus\ni makahiki e huli ai I ikaiaanao/' Mahope iho o kana iiai ana aku i keia mau iahuū mele, olelo hou aku ia, E kuu makuakane, o ka mare ka'u nuanole e hana iki ana." Ika wa oka makuakane i lohe ai i keia olelo a Kpna keiki, pouli koke ae la kona ike. no koiala hookiekie; nka. aohe no nae i hana ino aku, no ka nui o kona nlolia ia ia. E pii mau ana ka nani o Catnalazamana i na la a pau loa ; a kakali iho la ka makuakane a. hala hookahi makahiki i koe, a hiki i ka wa i iawa pono ai o ke keiki i ka naauao a me ke akahai, ua iini ka ohana a ke kanaka i kona nani, ao na makani a ]>au loa i pa ai, ua ahai aku i olelo mahalo no koia nei nani; ua lilo ia i mea kuko na ka poe hooipoipo, he Pari* daiso ia na ka mea kaunui; he ala kona leo, ua hoohilahilaia e kona pa|>alina ka mahina poepoe. ile hanohano maoli ia, a me keia ka hahai ana tnat a ke kanuka huku mele : " l kona ho<vi aiui luai, olelo ae la lakou la, K hoana.uiia o Alu, K hoonaniīa ke Akua, > Kona mea nana i l.aua a j»au pouo, lio Moi oia no ka j>oe u-i,

t'a lii> Uk ••-. | i n--ra. i.» k i k r..v w . u_i lik" nwka . • « » Ui iJ Kr* lii'- ii -V 1:1 'IU * kujUt, <> i,;i i;-5 ;* 1 •.'.') !'• aĪA ,1 ;k: or.a, <'» r»a k.in;ika a u,t \; ! k- i kona nani, L*a kaLi-.iia ka nani i k>.>na }«if6t;ina. ,\ ko ae n»;i au, oia no ke kanaka u-i. I ka pau ana o kekahi makahiki hou, kahea aku ka makuakane. a olelo aku ia, K kuu keiki, aoie anei oe e hoolohe mai i ka'u oieio:\o ia rnea. kukuli iho ke ke<ki. a olelo mai, •' E kuu makuakane, [•ehea ia e hikiki ai ia'u ke hoolohe ole i kau mau olelo. mahope iho o ke kauoha ana mai o ke Akua ia'u e hoolohe aku ia oe, a e haalele i ke kue aku ia o<3:'' Nohnla, olelo hou mai la ka makuakane, : E ike oe e kuu keiki, e uke aua au e ; mare oe, i oluolu ai ke koena o ko u ola. •a e hoolilo aku ia #e i Moi mamua o ko'u |rnake ana." : Kulou ilio la koia nei poo i ka lohe ana aku i keia olelo a ka mukuakane, ea ae Ia . keia a [>ane aku la, E kuu makuakane. ; he nsea keia aole au e hana iki ana. Ua ike no au he kanawai ka ke Akna malu,na e hoolohe aku i kau oielo ; a ma ka inana no hoi ana maluna o'u, ke noi aku ! nei au ia oe, mai koi oe ia'u e mare ; a e Imanao ilio oe, aole au e mare ana a pajj •ko'u ola : no ka mea, ua heluhelu ou i ka ,buke a ka poe kaliiko, a me ka poe ma- ; hope mai, a ua ike au, o na piiikia a pau !i loaa mai ia lakou, nolokomai o na haua ino a ka wahine." I ka lohe ana o ka makuakane i keia, aole ia i pane aku ; aka, hoomau aku hi j no ia i ka hoopunahele. Hoi aku la ka ' Moi e kuka me koua Kuhina i ka mea | pono e hana'i, a 01-elo mai kela " E kali |a hala ua makahiki hou, aluila, e kukala i na'lii a pau o ka aina, a e akoakoa mai |lakou, alaila, e lawe mai i ke keiki imua !<> ia poe, a e koi ak« e mare, malia paha 0 hilahila kela i ke anaina, aohe e hiki ia ia ke hoole mai i ka makemake o kona . makuakaue, imua o lakou." i ka lohe invd o ka Moi i keia olelo a kona Kuhina, hoapono aku la ia, a hoaahu aku la i ke kapahanohano. Hoomanawanui hou no ka makuakaue, a hnla keia makahiki, oia ka iwakalua o ka makalnki o ke keiki. I keia mauaw'a, Ua uhi mai ke Akua i ka aahu o ka nani Iba. a me ke kalaunu o ka holookoa, ua 01 aku ka umenaau o kona mau maka inamua o ko Luceler, o ka leha ana o kona mau maka, ua oi aku ka hoowaiewale mainua o ka mea nana i hoowalewale* o Eva, ula na pnpalina, he mea ole ka oi o| ka pahi i na lihilihi o kona maka ; o ke aiai o kona lae, ua like me ka mahina ; o ka uliuli o kona lauoho, ua like me ka po pouli. Kakali iho la ka makuakanea hiki i ka la ahaaina, kauoha aku la ia i na'lii a pau oka aina, e hoakoakoa mai, alaila, kauoha aku la ia i ke keiki e hele ma"i ksx hiki ana aku o ke keiki, honi iho la ia i ka lepo imua o kona makuakane, a ku aku la imua ona, me na lima i opeaia ma ke kua. Alaila, olelo mai la ka makuakane, ' k E ike oe e kuu keiki, ua kauoha aku nei au ia oe imua o keia poe. a me na koaa pau mamuao'u, e haawi aku ia oe i olelo kauoha, a mai hoole oe i ka'u mea e olelo aku ai. Eia, e mare oe, o ko'u makemake ia oe, e mare i ke kaikamahine a kekahi Moi." I ka lohe ana o Chamalazamana i keia olelo a kona makuakane, kulou iho la ia a hala kekahi manawa, ea ae a pane aku, *' Owau, nole loa au e mare ana, a o <x', he kanaka 110 na makahiki he nui me kahi naauao uuku. Aole anei oe i koi mai ia'u mamua, a ua hoole aku au ; a pela no ko'u manao i keia wa, aole loa no au e ae aku i kou manao." I ka lohe ana o ka i keia Imau olelo a kana keiki, hilahila loa iho la ia, no ka hanaia ana o keia mea imua o jnaMii a pau o ka aina : a mahope iho, hoi Imai la no ka manao Alii iloko ona, a kajhea aku ia ia i ke keiki ana, a kau koia ;Ia weli. kauoha aku la ia i na kauwa e 'hopuikana keiki. llopu aku hi hkou |a |ma, a kauohaaku la ka Moi, e nikiiia na iima ma ke kua, a hana iho ia lakoue ilike me ia, a alakakai aku la imua o ka imakuakane. | Huhu aku la ka makuakane, a mahope lolelo aku, " No ke aha la oe i hoole mai |ai ia*u imua o ko'u poe hoa? Aka, ; mai |mua Km inai, aohe ou mea nana'i hoopai. j Aole anei oe i ike i keia mea au i hana ?iho nei, ina i puka mai kekahi mea haa|haa, ina ua hilahila maoli ia? " Alaila, jkauoha ae la ia e weheia ke kaula, a e īhoopaa ia ia iloko o ke'i'owela o ka Ilale Alii. . Hele koke aku la na kauwa iloko o ua ilumi nei e pulumi ai, a waiho aku 'a i

v\a:u rn»»e nona, a nie ka ipukukui anun; a nie ke kukui ilioiiio : n«:» k i nit-a. h j/ouli no keia hale ike ao. Hoiuoiia ki ■Ja keia e uaino iiaila ; me kona ka'nu m ka puka c kiai ai. I ka pau ana o keia, hoi aku la ma kahi oua me ka. puuwai naha. ua lioa hewa e iho no keīa ia ia iho. no ka h >ol< ana i kona makuakane. i ka wa nae e oa. M ole mai ai oke kokua ia ia. Kahea kei.. oia wale no, Lapuwale maoli ka mare ame ka wahine ino! E aeia aku nei nt ; *ka hoi i ka kuu makuakane he pono lo;t ia mamua o ka noho ana i keiu Halepaa hao ! *'* Pela iho la ka mea i loaa ia Camalazamana. la po hiauioe iho )a keia, hookahi kukui ma ke poo, a hookahi ma na hiamoe iho la keiaa pau ka {ia{>3kolu aiua 0 ka po, me ka ike ole i ka mea e kakah nei nona, ka mea a ke Akua, ka mea ike 1 na mea huna a pau loa i hooholo ai e foohia ia ia. He Towela kahiko loa keia, a ua haaleleia he mau makahiki he nui wale ; iloko o ke Towela, he punawai RonKina, e ■nohoiaana e kekalii wahine leie, uo ka ohana i hoinoia. Oka inon o keia walii■ne, o Memouna. ke kaikamahine a l)a--;meriela, kekahi Alii kaulana loa o ka ; Pilikua. ! Ia Camalazamana i moe ai a hala ka hai pakolu mua oka po, piimaiana ua wahine inei e Me i ka lani e hoolohe mulu ai ; i i ..." |ka hoea ana ae o ua wahine nei i ke kae |o ka punawai, ike aku la ia i ka a mai o j ke kukui, he mea kumahao keia i ka mea inau, (o ka pouii.) He loihi loa ka noho ana o keia wahine ilailu, aole nae ia i ike i mea e like me keia. A heleaku | la keia ma kahi e malamal.ima maiana,a ike aku la keia i kahi o ke kukuie aana: |i kona hiki ana'ku ilaila, ike iho la ia he ;kanaka e moe ana. Ilele loa aku la ua Iwahine nei, a wehe ae la i ka uhi o ka Imaka ; hookahi paha hora o kona ku anu inalaila, e nana ana no ka nani loa o keia kanaka, a ike iho la ia o ka inalamalama o ko iala papaliua, ua oi aku mamuii o ke kukui, a ua like ke ala o kona hanu m<_ ka wai ala. No ka nani loa o keia keiki, nolaila. i»u\l»ulo «o I»» i Ku iIIUIIU O KO Akua ; he wahine keia o ka poe manao i ke Akua. Olelo iho la ia iloko ona. '• Aole au e hana ino aku ia ia, aolie im hoi au e ac aku i kekahi mea e hoeluiia ia ia, a e hoopakele au ia ia mailoko mai o na hana ino ; no ka mea, he pono ke malama i keia mau papaiina n aikai, i mea na kanaka emahalo aku ai i ka mana o ke Akua, pehea ia ka hiki ana i kona ohana ke haalele ia ia iloko o keia wahi 'ino? Ina e hiki mai kekahi poe Pilikua 0 makou, pepehiia paha keia e iakou a make."Alaila, honi iho la ua wahine nei, a ipau ia ; uhi iho la i na maka. Ika pau ana o keia, hohola ae la ua wahine nei i ;na eheu ona, a lele aku la i ka lani. Lele aku la ua wahine nei a kokoke aku ia i iku lani, ilalo loa mai, lohe aku la keia i ika upaipai o ka eheu o kekahi mea. No-' laila, hahai aku la ia ma kahi ana i iohe ai, a i kona wa i kokoke aku ai i ka mea ; nona na eheu ana i lohe ai, ike aku Ia ia he kanaka lele, o Oanasi kona inoa. I |ko ia la ike ana mni o ke kaikamahine Ikeiaa ke Alii o ka Pilikua, makau e mai |Ia ia, a haalulu kona mau lal» a pau loa, 110 ka makau. Ninau aku la o Memouna i kona wahi , o ka leie ana mai. Pane mai kela, '• Mai ka aoao hope ioa mai au o Kina, a e hoi ke aku au ia oe i ka'u mea kupanaha i sike aku nei i keia po; a ike oe he oiaio ika'u oleio, hookuu mai oe ia'u e hele, me ikou haawi mai i pala}>aia e hoike ana, owau kau kauwa, i keakea ole ia ai au e : ka Pilikua lele, a me ka Piiikua luu." " E iOanasi, e hai mai oe i kau mea i ike ai i keia po, a mai wahahee mai oe ia'u, jo hukihukiia auanei e a'u ko hulu, a e 1 haehaeia hoi e a'u ko ili." ] A hoomaka mai la kela e like me keia, u Mai na Ailana iloko loa o Kina mai nei ,au i keia po, o na mokupuni ia o ka Moi • he Moi ia no ke kai, me na Hale | A!it ehiku, a ua ike aku nei au i ke kaikamahike a ua Moi la, aohe mea a ke |Akua i hana ai i oi aku ka nani mamua rona, o kona mali makahiki, aohe i maoj popo ia'u. Aole no hoi e hiki ia ? u ke hai jpau loa aku i na mea nani, o hapa auanei ji kuu alelo ; aka, e hai aku no au ia oe ji na mea hiki ia'u. O kona lauoho, im ;like me ka jm o ka hele ana aku mai ka |aira a kaawale ; o kona papalina. ua like |me na la nui o ka mareia ana o kekahi ;o ka poe hanohano loa" \A:U\iou.)