Ka Nupepa Kuokoa, Volume II, Number 4, 24 January 1863 — Page 1

KA
NUPEPA KUOKOA
BUKE II. HELU 4. HONOLULU, IANUARI 24, 1863. NA HELU A PAU 61.

He inoa no Keoni Kimona.
Nani wale ka ike ia Hilo-la,
I ka ua nui o Panaewa-la,
Ke nihi ae la i ka nahele-la,
Hoohakui lua i na pali-la,
Ke kahe mai nei e ka wai-la,
E lai ai o ka noho na-la,
O ke kualau ko kai-la,
Ke loku ae la i ka moana-la,
E lohe oe auanei-la,
O Keoni Kimona he inoa-la,
Maluaikoo he kupuna-la.

Nani wale ka ike i na manu-la,
Ka hulaana o Hawaii-la,
Ke Koae hoolai o ka uka-la,
Alo ana Makaukiu i ke kai-la,
Ma ke alo iho i na pali-la,
Oni o Kawaikapu i ke kula-la,
Ka hoolai a ka makani-la,
Me oe ka imi ka manao-la,
Ia'u ka lia i noho ai-la,
E lohe oe auanei-la,
O Keoni Kimona he inoa-la,
O Lono no he makua-la.

Nani wale ka ike i na pua—la,
O na lehua o Haili—la,
Ua hele wale a kilipohe-la,
Na'u i kui lei o iala-la,
O ka Iiwi ka hewa i kuu ike-la,
I ke kii ana mai e kiko-la,
Ua kuleana au i ka uka-la,
Hoi ai na manu i ke kula-la,
Ke a mai nei e ka manao-la,
Aia e ka nani i o Laa-la,
E lohe oe auanei-la,
O Keoni Kimona he inoa-la,
O Kalua no he kupuna-la.

Nani wale ka ike ia Kona-la,
I ke kai wawalo i Kiilae-la,
One hanau o ka makua-la,
Me ka nui no a pau-la,
E laa wale no ka loa-la,
O ka puukani o Kaluulu-la,
E hu ai mino iki kaua-la,
O ke ke-a au o ke aupuni-la,
Nana e halakau o iala-la,
E lohe oe auanei-la,
O Keoni Kimona he inoa-la,
O Kamaka no he makua-la.

Nani wale ka ike ia Neki-la,
Kialua kuini i ka moana-la,
Nana e alo nei na kai-la,
O ka ale holu o Pailolo-la,
Ke iho mai nei ka makani-la,
Ke poholua nei ua pea-la,
Lohiau ka hana a Ema Ruka-la,
Ma ke alo iho o Kaimana-la,
Aia Neki Mele i ka nuku-la,
Ke lepelua nei ka huila-la,
E lohe oe auanei-la,
O Keoni Kimona he inoa-la,
O Ikaaka no he kupuna-la.

O Haleakala ka'u-la,
Ka noe aloha i na pali-la,
Ke hele ae la i Hoolai-la,
Hoonaue luli i ka nahele-la,
Akalu au a ike aku-la,
Ke kalohe eu oe o laila-la,
O ka ua Naulu i ke kula-la,
Ke hehi ae la i ke pili-la,
I pili aku au me oe-la,
I hoa kau nui o ka manao-la,
E lohe oe auanei-la,
O Keoni Kimona he inoa-la,
O Kahiko no he kupuna-la.

Nani wale ka ike i ko kino-la,
A ke akamai i noho ai-la,
Ua ao ia oe a ike-la,
I ka mea olu a ka wahine-la,
Aohe hoi nele ana ilaila-la,
Ke kuu pania ka huila-la,
Ke lana nei ka manao e kalohe-la,
Ka hau anu o Kaala-la,
E lohe oe auanei-la,
O Keoni Kimona he inoa-la,
O I no he makua-la.

Nani wale ka ike i na hoa-la,
Pukui anu o ka nahele-la,
O ka uka olu o Mana-la,
O ka malu hale o ko kino-la,
E ku-wiwli ai olua-la,
Ka mea apiki a iala-la,
Aohe oe i ike ia iala-la,
Hoolai ana au maluna-la,
E lohe oe auanei-la,
O Keoni Kimona he inoa-la,
O Kawika no he kupuna-la.
 B.W. KAUANIHIPALI.
Honolulu, Oahu, Ian. 21, 1863.

            I KA POE LAWE I KE KUOKOA.— Ke kauohaia'ku nei ka poe a pau i lawe mua iho nei i ka Buke 1 o ke Kuokoa, a e makemake ana paha e lawe hou, i hiki ole ia'ku ko lakou hale i keia manawa e na luna e lawe nei i ka pepa o ka Buke Elua, o pono e hai koke mai i ke keena pai, o keia pepa, i na kanaka Hawaii a me na haole kei-a kauoha.

Ka MOOLELO
O
LAIEIKAWAI,
MOKUNA XVIII.

            MAHOPE IHO O KA HOOPAUIA ana o Ulili ma; hoouna hou aku la oia i a Koae kekahi o kana mau elele mama e like me ka olelo kauoha i na elele mua.
            A hiki o Koae i o Poliahu la, halawai aku la laua, hai aku la o Koae i ke kauoha a ke Alii e like me ka mea i haiia ma na pauku hope o ka Mokuna 17 o keia Kaao; a pau na olelo a ke Alii i ka haiia, hoi aku la ko ke Alii elele, a hai aku la ma ka pololei, alaila, he mea maikai ia i kona Haku.
            Noho iho la o Aiwohikupua, a i na la hope o ke kolu o ka malama ; lawe ae la ke Alii i kona mau kaukaualii, a me na punahele, i na haiwahine hoi, na hoa kupono ke hele pu ma ke kahiko ana i ka hanohano Alii ke hele ma kana huakai no ka hoao o na 'Llii.
            I na la i o Kaloa kukahi, haalele o Aiwohikupua ia Kauai, holo aku oia he kanaha kaulua, elua kanaha kaukahi, he iwakalua peleleu.
            Mamua o ka po hoao o na 'Lii, i ka po i o Huna, hiki lakou i Kawaihae, ia manawa, hoouna aku la oia ia Koae kona elele e kii ia Poliahu e iho mai e halawai me Aiwohikupua, i ka la i kauohaia'i e hoao.
            A hiki ka elele imua o Aiwohikupua mai ke kii ana ia Poliahu, a hai mai la i kana olelo mai a Poliahu mai, " Eia ke kauoha a ko wahine, ma Waiulaula olua e hoao ai, i na e ike aku kakou ma ke kakahiaka nui o ka la o Kulu, e halii ana ka hau mai ka piko o Maunakea, Maunaloa, a me Hualalai, a hiki i Waiulaula, alaila, ua hiki lakou i kahi o olua e hoao ai, alaila, hele aku kakou, pele mai nei."
            Alaila, hoomakaukau ae la o Aiwohikupua i kona hanohano Alii.
            Kahiko aku la o Aiwohikupua i kona mau kaukaualii kane, a me na kaukaualii wahine, a me na punahele, i ka Ahuula, a o na haiawahine kekahi i kahikoia, i ka Ahuoeno. A kahiko iho la o Aiwohikupua i kona kapa hau a Poliahu i haawi aku ai, kau iho la i ka mahiole ie i hakuia i ka hulu o na Iiwi. Kahiko aku la oia i kona mau hoewaa, a me na hookele i na kihei paiula, e like me ke kahiko ana i na hoewaa o ke Alii, pela no na hoewaa o kona puali alii a pau.
            Ma na waa o ke Alii i kau ai a holo aku, ua kukuluia maluna o na pola o na waa he anuu, he wahi e noho ai ke Alii; ua hakuia ka anuu o ke Alii i na Ahuula, a maluna pono o ka anuu, he mau puloulou kapu Alii, a maloko o ka puloulou, noho iho la o Aiwohikupua.
            Ma na waa ukali o ke Alii, he umi kaulua e hoopuni ana i ko ke Alii waa, a maluna o na waa ukali o ke Alii, he poe akamai i ke kaeke. Pela i kahikoia ai o Aiwohikupua i ko laua la i hoao ai me Poliahu.
            Ma ka la o Kulu, ma ke kakahiaka, i ka puka ana ae o ka la a kiekie iki ae, ike aku la o Aiwohikupua ma i ka hoomaka ana o ka hau e uhi maluna o ka piko o na mauna, a hiki i kahi o laua e hoao ai.
            I kela manawa, ua hiki o Poliahu, Lilinoe, Waiau, a me Kahoupokane, i kahi e hoao ai na 'Lii.
            Ia manawa, hoomaka o Aiwohikupua e hele e hui me ka wahine noho mauna o Maunakea. E like me ka mea i oleloia maluna, pela ko ke Alii hele ana.
            Ia Aiwohikupua ma e holo aku ana i ka moana mai Kawaihae aku, he mea e ka olioli o Lilinoe i ka hanohano launa ole o ke Alii kane.
            A hiki lakou i Waiulaula, ua pauhia lakou e ke anu, a nolaila, hoouna aku la o Aiwohikupua i kona elele e hai aku ia Poliahu, " Aole e hiki aku lakou no ke anu."
            Ia manawa, haalele o Poliahu i kona kapa hau, lalau like ae la ka poe noho mauna i ko lakou kapa la, hoi aku la ka hau a kona wahi mau.
            Ia Aiwohikupua ma i hiki aku ai ma ko Poliahu ma wahi e noho ana, he mea lealea loa i ke Alii wahine ua mea kani o na waa o ke Alii kane, a he mea mahalo loa no hoi ia lakou ka ike ana i ko ke Alii kona hanohano, a maikai hoi.
            Ia laua i hui ai, hoike ae la o Aiwohikupua, a me Poliahu, i na aahu o laua i haawi muaia i mau hoike no ka laua olelo aelike.
            Ia manawa, hoao ae la na 'Lii, a lilo ae la laua i hookahi io, hoi ae la lakou a noho ma Kauai iuka o Honopuwai.
            O na olele mua a Aiwohikupua, o Ulili laua me Akikeehiale, na laua i hele aku e hai ia Hinaikamalama i ka hoao ana o Aiwohikupua me Poliahu.
            Ia Hinaikamalama i lohe ai i keia mau olelo no ka hoao o Aiwohikupua ma, ia manawa, noi aku la oia i kona mau makua e holo e makaikai ia Kauai, a ua pono kana noi imua o kona mau makua.
            Hoolale ae la kona mau makua i na kanaka e hoomakaukau i na waa no Hinaikamalama e holo ai i Kauai, a wae ae la i mau hoahele kupono no ke Alii e like me ke ano mau o ka huakai Alii.
            A makaukau ko ke Alii mau pono no ka hele ana, kau aku la o Hinaikamalama ma na waa, a holo aku la a hiki i Kauai.
            Ia ianei i hiki aku ai, aia o Aiwohikupua me Poliahu ma Mana, e akoakoa ana na 'Lii malaila no ka la hookahakaha o Hauailiki me Makaweli.
            Ia po iho, he po lealea ia no na 'Lii, he kilu, he kaeke na lealea ia po.
            Ia Aiwohikupua ma e lealea ana ia manawa, ma ka waena konu o ka po, hiki aku la o Hinaikamalama a noho iloko o ka ahalealea; a he mea malihini nae i ka aha keia kaikamahine malihini.
            Ia manawa aianei i komo aku ai iloko o ka aha lealea, aole nae o Aiwohikupua i ike maopopo mai ia manawa, no ka mea, ua lilo i ka hula kaeke.
            Ia Hinaikamalama e noho ana iloko o ka aha lealea, aia hoi, ua komo iloko o Hauailiki ka iini nui.
            Ia manawa, hele aku la o Hauailiki a i ka mea ume i aku la, "E hele aku oe a olelo aku ia Aiwohikupua e hoopau ka hula kaeke, i kilu ka lealea i koe. Aia a kilu, alaila, kii aku oe a ume mai i ka wahine malihini, o ko'u pili ia o keia po."
            Ma ke kauoha a ka mea nona ka po lealea e kilu, ua hoopauia ke kaeke.
            Ia Hauailiki e kilu ana me Poliahu, a i ka umi o na hauna kilu a laua. Ia manawa, ku mai la ka mea ume a kaapuni ae la a puni ka aha, hoi mai la a kau aku la i ka maile ia Hauailiki me ke oli ana, a ku mai la o Hauailiki.
            Ia manawa, kaili mai la ka mea ume i ka maile a kau aku la maluna o Hinaikamalama, a ku mai la.
            Ia manawa a Hinaikamalama i ku mai ai, nonoi aku la oia i ka mea ume e olelo ae, a kunou mai la ka mea ume. Ninau aku la o Hinaikamalama i ka mea nona ka aha lealea, haiia mai la no Hauailiki me Makaweli.
            Iloko o kela manawa, huli pono aku la o Hinaikamalama a olelo aku ia Hauailiki, " E ke Alii nona keia aha lealea, ua lohe ae la wau nau keia aha, ua umeia ae nei kaua e ka mea ume o ka aha lealea au e ke Alii no ka hoohui ana ia kaua no ka manawa pokole, alia nae wau e hooko i ka ume a ka mea nana i ume ia kaua e like me kona makemake. Aka, e hoakaka ae wau i ko'u kuleana i hiki mai ai ia Kauai nei, mai kahi loihi mai. Oiala, o Aiwohikupua ko'u kuleana i hiki ai i keia aina, no kuu lohe ana ae nei ua hoao oiala me Poliahu, nolaila i hele mai nei wau e ike i ko iala hoopunipuni nui ia'u. No ka mea, hiki ae kela i Hana ma Maui, e heenalu ana makou, na laua la nae ka heenalu hope loa, a pau ka laua la heenalu ana, hoi laua la e konane ana makou, makemake no oiala i ke konane, kau hou ka papa konane a paa, ninau aku wau i kona kumu pili, kuhikuhi kela i na kaulua. Olelo aku wau, aole o'u makemake i kona kumu pili, alaila, hai aku wau i ka'u kumu pili makemake, o na kino no o maua, ina e make wau ia iaia ma ke konane ana, alaila, lilo wau na iala, ma kana mau hana a pau e olelo ai ia'u, malaila wau, ma na mea kupono nae, a pela no hoi wau ina e make kela ia'u, alaila, e like me kana hana ia'u, pela no ka'u ia ia ; a holo like ia maua keia olelo paa. I ke konane ana nae, aole i laila, paa mua ia'u na luna o ka papa konane a maua o ko iala make iho ia no ia. I aku wau ia iala, ua eo oe, pono oe ke noho mea a'u e like me ka kaua pili ana. I mai kela, 'Alia wau e hooko i kau kumu pili a hoi mai wau mai kau huakai kaapuni mai, alaila, hookoia ke kumu pili au e ke Alii wahine.' A no keia olelo maikai aianei, ua holo like ia ia maua, a no keia mea, noho puupaa wau me ka maluhia a hiki mai i keia manawa. A no kuu lohe ana ae nei he wahine ka iala, oia ko'u hiki mai nei ia Kauai nei, a komo mai la i ko aha lealea e ke Alii, oia la."
             Ia manawa, nene aku la ka aha kanaka a puni ka papai kilu, me ka hoohewa loa ia Aiwohikupua. Ia manawa no, a Hinaikamalama o haiolelo la, alaila ua hoopihaia o Poliahu i ka huhu wela, o kona hoi no ia i Maunakea a hiki i keia la.
            Mahope iho nae o ka haiolelo ana a Hinaikamalama, hoomaka hou ke kilu, ia Aiwohikupua laua me Makaweli ke kilu ia manawa.
            Ia manawa, ku hou mai la ka mea ume a hooili hou i ka maile maluna o Hauailiki me Hinaikamalama, a ku ae la o Hauailiki, a ku mai la no hoi o Hinaikamalama.
            Ma keia ume hope, hai mai la o Hinaikamalama i kana olelo imua o Hauailiki, " E ke Alii e, ua hoohuiia kaua e ka mea ume ma ka mea mau o na aha lealea. Aka, alia wau e ae aku, aia ae mai o Aiwohikupua o hooko maua i na hoohiki a maua, a pau ko maua manawa, alaila, ma ka po lealea hou a ke Alii, e hookoia ai ka ume o keia po no kaua."
            Alaila, he mea maikai loa ia i ko Hauailiki manao.
            A no keia olelo a Hinaikamalama, lawe ae la o Aiwohikupua ia Hinaikamalama no ka hooko i ka laua hoohiki.
            Ia po no, iloko o ko laua manawa hoomaha no ka hooluolu i ka hoohiki ana. Hike mai la ma o Hinaikamalama ke anu maeele loa, no ka mea, ua kuu mai la o Poliahu i ke anu o kona kapahau maluna o kona enemi.
            Ia manawa, hapai ae la o Hinaikamalama he wahi mele :
            " He anu e he a—nu
            He anu e walo no hoi keia, Ko ko nei i ko ano o kuu manawa, Ua hewa ka paha loko o ka noho halo, Ke kau mai nei ka halia i kuu manawa, No ka noho hale paha ka hewa—e. E kuu hoa—e, he anu—e.

MOKUNA XIX.

            A PAU KE OLI ANA A HINAIKAmalama, olelo aku la oia ia Aiwohikupua, "Auhea oe, e apo mai oe ia'u a paa i mehana iho wau, hele mai nei kuu anu a anu, aohe wahi anu ole."
            Alaila, hooko mai la o Aiwohikupua i ka ka wahine olelo, alaila, loaa mai la ka mahana e like me mamua.
            A hoomakaukau iho la laua e hooluolu no ka hooko i ka laua hoohiki ma ka hoopalau ana, alaila, hiki hou mai la ke anu ia Hinaikamalama, o ka lua ia o kona loaa ana i ke anu.
            Ia manawa, hapai hou ae la oia he wahi mele, penei:
"E ke hoa e, he a—nu Me he anu hau kuahiwi la keia,
Ke anu mai nei ma na kapuai,
Ke komi nei i kuu manawa.
Kuu manawa hiamoe—hoi,
Ke hoala mai nei ke anu ia'u,
I kuu po hiamoe—hoi."
            I keia manawa, olelo aku la o Hinaikamalama ia Aiwohikupua, " Aole anei oe i ike i ke kumu o keia anu o kaua? Ina ua ike oe i ke kumu o keia anu, alaila e hai mai; mai huna oe."
            I aku o Aiwohikupua, "No ko punalua keia anu, ua huhu paha ia kaua, nolaila, aahu ae la ia i ke kapa hau ona, nolaila na anu."
            Pane aku la o Hinaikamalama, " Ua pau kaua, no ka mea, ua pili ae la no na kino o kaua, a ua ko ae la no ka hoohiki a kaua no ka hoopalau ana."
            I mai o Aiwohikupua, " Ua oki kana i keia manawa, e hookaawale kaua, apopo ma ke awakea, alaila, oia ka hooko ana o ka hoohiki a kaua."
            " Ae," wahi a Hinaikamalama.
            A kaawale aku la laua, alaila, loaa iho la ia Hinaikamalama ka moe oluolu ana ia koena po a hiki i ke ao ana.
            Ma ke awakea, lawe hou ae la o Aiwohikupaa e hooko i ka laua mea i olelo ai ia po iho mamua.
             Iloko o ko laua manawa i hoomaka ai no ka hooko ana i ka hoohiki, alaila, ua pono ole ia mea i ko Poliahu manao.
             Ia manawa, lawe ae la o Poliahu i kona kapa la, a aahu iho la, ia manawa ka hookuu ana 'ku o Poliahu i ka wela maluna o Hinaikamalama. Ia manawa, hapai ae la oia he wahi mele, penei:
"He wela-e, he wela
Ke poi mai nei ka wela a kuu ipo ia'u,
Ke hoohahana nei i kuu kino,
Ke hoonakulu nei hoi i kuu manawa,
No kuu ipo paha keia wela-e."
             I aku o Aiwohikupua, "aole no'u na wela, malia paha no Poliahu no na wela, ua huhu paha ia kaua."
             I aku la o Hinaikamala, "E hoomanawanui hou kaua, a ina i hiki hou mai ka wale maluna o kaua, alaila, haalele mai oe ia'u."
             Mahope iho o keia mau mea, hoao hou ae la laua i ka laua hana no ka hooko i ka laua hoohiki. Ia manawa, kau hou mai la no ka wela maluna o laua, alaila, hapai hou ae la oia ma ke mele:
" He wela—e he we—la,
Ke apu mai noi ka wela a ka po ia'u,
Ke ulili anapu nei i kuu manawa,
Ka wela kukapu o ka hooilo,
I haoa enaena i ke kau,
Ka la wela kulu kahi o ka makalii,
Ke hoeu mai nei ka wela ia'u e hele,
E helo no-e."
            Ia manawa, ke ku ae la no ia o Hinaikamalama hele. I mai o Aiwohikupua, " Kainoa o ka haawi mai i ka ihu, alaila hele aku."
            I mai la o Hinaikamalama, "Aole e haawiia ka ihu ia oe, o ka hao ana mai ia o ka wela o ua wahine au, pono ole. Aloha oe."
            (E waiho kakou i ke kamailio ana no Aiwohikupua maanei. E pono e kamailio pokole no Hinaikamalama.)
            Mahope iho o kona hookaawale ana ia Aiwohikupua, hele aku oia a noho ma ka hai kamaaina. Ia po iho, he po lealea hou ia no Hauailiki me na'lii ma Puuopapai.
            Ia po, hoomanao ae la o Hinaikamalama no kana kauoha ia Hauailiki, mahope iho o ko laua umeia ana, a mamua hoi o kona hoohui ana me Aiwohikupua.
            I kela po, oia ka lua o ka po lealea, alaila, hele aku la o Hinaikamalama a noho pu aku la mawaho o ka aha.
            Ia manawa, na Kauakahialii laua me Kailiokalauokekoa ke kilu mua. Mahope iho, na Kailiokalauokekoa me Makaweli, ka lua o ka lealea.
            Ia laua e kilu ana, komo mai la o Poliahu iloko o ka aha lealea. Ia Hauailiki me Poliahu ke kilu hope oia po. A no ka ike ole o ka mea ume ia Hinaikamalama i kela po, nolaila, aole e hiki i ka mea ume ko hoomaka i kana hana. No ka mea, ua oleloia i ka po mua, no Hauailiki a me Hinaikamalama ka lealea mua oia po, a no ka loaa ole i ka maka o ka mea ume, ua lilo ka lealea i na mea e ae.
            I ke kokoke ana e ao ua po nei, huli ae la ka mea ume iloko o ka aha ia Hinaikamalama, a loaa iho la.
            Ia manawa, ku mai la ka mea ume a waenakonu o ka aha, ia Hauailiki me Poliahu e kilu ana, ia manawa, kani aku la ko oli a ka mea ume, e hookolili ana i ka welau o ka maile i luna o Hauailiki, a kaili mai la ka mea ume i ka maile, alaila, ku mai la o Hauailiki. Hele aku la ua mea ume nei a loaa o Hinaikamalama, kau aku la i ka maile a kaili mai la. Ia manawa, ku mai la o Hinaikamalama mawaho o ka aha imua o ke anaina.
            A ike mai la o Poliahu ia Hinaikamalama, kokoe aku la na maka, i ka ike i kona enemi. A hala aku la o Hauailiki me Hinaikamalama ma kahi kupono ia laua e hooluolu ai.
            Ia laua e hui ana, a mamua hoi o ko laua manawa ; i aku la o Hinaikamalama ia Hauailiki, " E hoakaka mua aku wau ia oe, ua hoohuiia kaua e ka mea ume o kau aha lealea e like me ka mea kupono i kona makemake ; a ua like no ko'u manao me kona, a o kou manao no hoi paha ia. A ina ua like na manao o kakou, nolaila, ke hai mua aku nei wau ia oe mamua o ko kaua hoohui ana. Ina he lawe kou ia'u no ka manawa pokole a pau ae, alaila, ua pau kaua, no ka mea, aole pela ka makemake o ko'u mau makua, alaila, e waiho puupaa ia'u pela. Aka, ina i manao oe e lawe ia'u i wahine hoao nau, alaila, e haawi wau ia'u nau mau loa, e like me ka makemake o ko'u mau makua."

Ka Manu Aeto

            Ua pai iho makou i ke kii o ka Manu Aeto i keia la, me ka wehewehe iki aku hoi i kona ano, imua o ka poe lawe a heluhelu i keia nupepa.
            Ua kapaia ka aeto, o ka Moi maluna o na manu a pau, o ka aeto gula ka mea i oi ka nani, ke koa a me ka ikaika mamua o na manu a pau. A ina aupuni hou a me na aupuni kahiko no hoi, ua ka paiii lakou he manu helehelena moi, a me ka ikaika no hoi. A o na hulu o ka aeto ka mea i makemake nuiia e na Inikini, a me ka poe o ka aina kiekie o Sekotia, i mea kahiko no lakou. He nui wale keia mau manu ma A-ia, Aferika, a me Amerika. Ma kekahi manawa, ua hoopunana no i kona mau hua ma Amerika Huipuia, aole nae i keia manawa ; he ike mau ia no nae ma na aina kuahiwi kiekie o Sekotia, a, me ka Hebrides. He nani ka aelo ke lole, a o kona helehelena no hoi ke ike aku e kau mai ana i kahi kiekie me he helehelena moi la no, a he ano koa no i ka nana aku. O kana ai mau, oia no na manu o ke kai, na hipa keiki, a i kekahi manawa, ua ahai no oia i na keiki opiopio. Ina oia e hana i kona punana maluna no o na pohaku, o na pali kiekie, ua hanaia na punana noloko mai o na lala laalaau, a me ka lepo no hoi. He pili mau ka manu kane i ka manu wahine. Elua no hua e hoomoe ai, alaila kiko no ; he weliweli loa ke hookokoke aku i kona punana, i ka wa a na keiki e noho ana iloko, no ka mea, o ka wa huhu loa ia o na manu makua. He nui na makahiki e ola'i ka aeto, ua make kekahi ma Viena i ka M. H. 1769, he haneri a oi ae ka nui o na makahiki o kona ola ana, no ka mea, he haneri na makahiki o kona hoopaaia'na.