Ka Nupepa Kuokoa, Volume II, Number 6, 7 February 1863 — Olelo Pane ia A. K. [ARTICLE]

Olelo Pane ia A. K.

Aloka hou kai'a, e A. K.— Ua heiuhelu ■ iho nei au i kou palnpaia i paiia īioko 0 ka llokiL Pa' ipiAa, lanuari 22, 1^33. Oiioli no au i ka '• piha pono" o kou mau | " halepapaa," e ke hoa ; no ka mea. he manawa wi keia ma Hawaii nei, a i ke kuupauia ana o kou mau " kumu o ka pololei," a e maona ana no paha ka lehulehu i ka ai 0 ka oiaio. Noiaila, ke nonoi aku au me ka haahaa, ke oluolu mai oe e hoomaopopo, me ka pololei, a nie ke akaka i ka oiaio o ka hoolaaia ana 0 na Bihopa 0 Enelani e noho nei, a me ko lakou hoounnia ana mamuii o ka pono. He ninau koikoi loa keia, eka makamaka ; no ka mea, ua heluheluia iloko 0 na mooielo he nui wale, a ua loheia maanei, a ua kukaiaia paha ma na lihi a pau o ka aina, aole ka ! he maopopo ka oiaio o na Bihopa o Enelani, lie pohihihi, he kanalua, a ke hoole paka nei ka lehulehu. Mai manao oe no ka huhu paha, no ka hookiekie paha, no kekahi kumu like e ae paha kuu oielo ana pela. Ko hai aku nei au ia oe, aole au e makemake e hoole aku ia lakou me ke ku'mu ole. Ivc kue nei no na Bihopa Helene i ka Ekalesia 0 Koma, a ke hana nei no lakou mamuli 0 ke kipi, aole nae i hooleia ko lakou ano Bihopa . no ka mea, ua maopopo ka pololei 0 ko lakou hoolaaia ana. Ina pela na Bihopa Eneiani, aoie no e hooleia lakou ma ia wahi. Iloko 0 ka helu 1, ke i mai nei oe, " O ka olelo iho 0 ka Ekalesia 0 Koma, oia ka Ekalesia Ivatolika, ua like me ka i ana ; o kekahi hunahuna 0 kekahi mea, oia ke kino okoa o ia mea." Eia ka mea e akaka ai ka oiaio o ka mea i kapaia e oe, he " hunahuna." Ke hai mai nei ke Scientific Misceilany i ka nui o na Perotesetane, a me na Helene, a me na Katolika, meneia : Perotesetane, . . 45,955,000 Helene 56,360,000 Katolika, . . . 254,655,000 E holoi oe i 100,000,000 noloko mai 0 ua " hunahuna nei," 0 ke koena, e oi ana no ia mamua 0 ka huina 0 na Helene i hnuluu pu ia me ka poe Perotesetane 0 keia ano keia ano. Makehewa ke olelo oe, he " iala" ka Ekalesia Helene, he " lala" ka Ekalesia Enelani o ka Ekalesia Katolika. Ua hookaawaleia laua. Aia komo hou laua iloko 0 ka manaoio kahiko, alaila, pili hou laua me ke kuinu, ola hou, ulu hou, a lioohua hou i ka hua maikai.

Ua lohe no au i na mea e pili ana i ka Eihopa Enelani i pae rnai nei. Aole ati e hoole aku i kona helehelena keonimana, a me na mea maikai e ae iloko ona ; aole au e huhu aku ia ia, he aloha no ; aka, aole i akaka ia'u ka oiaio o kona ano Bihopa, a o ka mea i maopopo loa ia'u, aole ia i hoounaia e ka mea ia ia ka mana ma ia wahi. Kamaaina iki no ia'u ka inoolelo o Coni>tantine Nui, a me na hana i hanaia ma ka Ahaolelo o ka makahiki 325, kahi i akoakoa ai na Bihopa he 31S. Ke ninau mai nei oe, " I hea hoi kahi i halawai ai keia Aha ? Ma Roma anei ? " Kupanaha keia ninau. Emi anei ka mana o ka l'ope ke halawai kona inau Aha ma na wahi ana e manao ai he pono ? Ua halawai 110 keia Aha ma ke kulanakauhale o Niee, ma Asia uuku, no ka mea, ua pono ia i ka manao o ka Pope a me ke Alii. Ke ninau hou inai neioe, " Owai hoi kai noho Peresidena ma ia Aha ? " Ke jxine aku nei au, o Sylvcster no, ka Pope o ia wa, iloko ae o kona mau hope ekolu, o Hosius, ka Bihoj>a o Cordova ma Sepania, o Yitus a me Vincentius, he mau Kahuna no Roma. Ina he kanalua kou ma ia wahi, e heluhelu oe ia Socrates (Lib. 1. C. 13.) a me Gelasiua o Cyrique (Cynt. Conc. Niee. L. 2. C. 5.) a me Photius, (in Biblioth. Edit. Orotomag. P. 206.) &c. Ua noho ke Aiii ma ia Aha, no ka hoomalu, a me ke kokua mamuli o na oihana o ke Akua, e like me ka hana. kupono i na'lii Kristiano a pau; aka, aole ia i hookiekie maluna o na Bihopa. u Na ke Akua," wahi ana ia lakou, "e hoohewa aku, a e hoapono aku paha ia oukou. He kanaka wale no au, me ka mana ole, iloko o na hana o ka Haku. Aole au he luna hookolokolo maluna o na panihakahaka o ke Akua, o lakou no ke kolokolo mai ia'u. (Cod. Theod. L. 3.) Ma ia Ahaolelo, ua kaupaleia no ka mana o na Bihopa ma ko lakou palena ponoi, aka, o lai mana 44 Patriarchate" kai kaupaieia pela, aole o ka mana pookela i haawiia'ku ia Petero, a nie koua mau hope. Ua manao mau ia me ke kaoalua ole, ua noho Bihopa o Petero ma Eoma, a ke olelo nei oe, mamuli paha o Veieno o ke keneiuna 16, " He nui na kumu e manaoia ai ka oie o ka oiaio! " Ua ike ka ! ka oiaio ma ia wa-

r.i. n*.ar.op":* o kn r.r.1.1 i a:*;a 0 r.A ki he ].oOf> a k-: u.no!e ; ikria iioko 0 ke korKturia 15. 11. 13. a hoi h-v,i aka 1 ka pxAfv^;o!o' Ike o Ve;eno kn hoo.'e Pope o ke keiio:uria 16, aole ike o lereneo. Dionisio o Kon.'ie'o. Kaio a :ne Origene, Teretuiiano a ;ne Cyp:r:ano, Arnotio a me Laotantio, Eu<e!oj<> a me Athenasio. Cvrilio a mo Ambr«*?io, Hieroni;no a ine ShuSpitio-severo, Aucustino a me loane Chn,'sostomo. Orosio a me Petero Chr}*soiogo, Optato a me Theodoreto o na keneturia mua ! Ua hoole pinepineia kau mauoleio ku i ku noho pookeia ana o Petero maiuna 0 na Aposeto'o e ae, a ua tausani, tausani na paiapaia i kakauia 110 ia mea. Aoie paha oe e make- ; make ke hookomo au i ua mau oielo pane la iioko 0 ke Kuokoa. Aka, e ia\\"a 110 paha na wahi •• hunahuna"' maiaio iho nei. I na helu o Eusebio i na hope o Petero. heaha ka hewa ? Aole anei o Petero ke poo o ka ialani, i ka manao ana 0 Eusebio ? Ina o Lino ka Bihopa kokua a hope 0 Petero. heaha ka heua ? Aoie anei 0 Petero ke }>oo a me ka mua ? Nui na pauku iioko 0 ka Palapaia Hemoieie, e hoakaka ana i ka noho pookela ana o ; Petero. E nana, ma Mat. 10: 2. 16 : IS, 19. 17 : 27. Mar. 1 : 36. Luk. 5:3. 9 : 32. &c. loane 21. lo.&e. Oih. 2 : 14—29. &c. Nui no na piiapaia i kakauia, iloko o na ; keneturia mua, ma ka oielo Latina a me ka I olelo Heiene kekahi, e hooiaio ana i ka manaoio 0 ka Ekaiesia ina ia wahi. Iwaena 0 na makua Latina, e nana oe ia : Cypriano, Ep. 3. L. I—Ep. 13. L.3.—Ep. S. L. 4. E nana ia Dionisio 0 Roma, apuii Athan. ile Sent. Dionysii, L. 1. E nana ia : Hiiari in Cap. 16. Mat., a me kona mau . ajwna inooieio, kahi e ioaa ai ka palapala o , ka Ahaolelo 0 Saniique i ka Pope Juiuis.— i E nana ia Ambrosius, de Eexcepsu fratris sui L. 2. E nana ia Hieronimu, Lib. Adver, Jovianuin, Ep. ael Ageruchiam, Ep. ad Da- ; mas. Tom. 4.—E nana ia Augustinu, Ep. ad I Glorium, Ep. ad Optat. Ep. 101, 103, 110, : 112, Serm. 2. de verbis Apostoti in fine.—E ! nana ia Prosper. Lb. de ingrat.—E nana ia j Optatu, Lb. contr Parman. Iwaena o na makua Helene, e nana ia lo- | ane Chrysostom, Ep. ad Innocentium. | E nana ia Epiphanio, Ha?res. 6S. L. 1. '. E nana ia Basile, Ep. 52 ad Athanas. E i nana ia Leo ka Nui, LermdeNatir. Apose- ; toio. E nana ia lereneo, Lb. 3. C. 3. : Ke hooiaio nei no hoi o na Ahaolelo nui | mua i ka noho pookela ana o Petero, a me 1 kona mau hope, maluna o ko ka Esalesia a ; pau. Ka Ahaoieio 0 Niee, e like me ka mea | e hoakakaia maluna. Ka Ahaolelo mua 0 : Konesatinopoli, e iike me ka mea i heluhe- | luia iloko o ka paiapala 0 na Epikopo 0 ia ; Aha, i ka Pope Damasius, apud Theodoret, : L. 5. Cap. 9. Ka Ahaoielo 0 Epeso, e iike ; me ka mea i hoikeia iioko 0 na hana 0 ia ; Aha, apud Labb. Ed. Paris, T. 3. P. 610, |611,619,626, 666. Ka Ahaoieio o Caicil donia, e like me ka mea i ikeia iloko o na ; hana o ia Aha, apud Labb. T. 4. P. 533. ! O na Moolelo Ekaiesia kahiko kekahi ke i hooiaio mai i ka noho pookela ana 0 Petero I a me kona mau hope. E nana ia Eusepio, j L. 7. C. 30. E nana ia Socrates, L. 1. C. S E nana ia Sozomene L. 3. C. 8. E nana ia Theodoret. L. 2. C. 22. E nana ia Evagre, L. 1. C. 4. E nana ia Severus-Sulpitius L.2. Nawai i olelo aku ia oe, " O Petero ka mea i koho mua ia i Aposetolo?" Ke hai mai nei o loane 1 : 40. O Anadarea 110 kai ! kahea mua ia, a oia 110 hoi. wahi a kekahi 0 kona mau hoike, u ka hanau mua 0 ka huina o na Apesetolo." Ke papa nei no ko kakou Haku, i ka hookiekie a me ka hookano; aka,aole ia i papa mai i ka noho luna ana. He luna kiekie loa 0 lesu, ka mea e noho alii ana maluna 0 na Alii a pau, ua holoi no nae i na wawae 0 kona poe Aposetolo. Ke kapa nei oe ia Gregon r VII, he " hookiekie," a me ka "hookano." Ina makemake oe e ikei ke ano maoli 0 ua Gregory VII nei, ka mea i kohoia i Pope, i ka makahiki o ka Haku 1073 e heluhelu oe i kona moolelo i kakauia e kekahi hoole Pope kaulana, o Voigt kona inoa, lalaila, e hookahuliia paha kou manao. I Ma ka Ahaolelo mua ma leruselema, aole j ia lakoho ka hooholo ana i 41 ka pono a me i ka hewa o na mea i kukuluia imua o ia i Aha ; " aka, ma kona ano Bihopa paha 0 lej niseiema, ua kukala oia i na mea i hooholoia |e Petero ka Peresidena, a me na Aposetolo 'eae. | I La ku mai no o Paulo iinua 0 ko Petero jalo, me ka hoohewa ana iloko ona i kekahi ' hana i manaoia he hewa ; aka, ke hanaia nei ; no pela e na Kuhina, a me na mea e ae imua . 0 na Alii. me ka emi ole o ko lakou mana. i E heluhelu hou oe i ka pauku 5, II Kori- ; neto XI. Aole pili ia pauku i ka mana a | me ka mana ole ; ua piii īa i na hana, a ke I i mai nei o Paulo, "Ke manao neiau, aole i < i emi iki ka'u mau hana malalo o ka na Apose- j | tolo nui. Ua unuhi oe i ka pauku i oleloia i maluna, meneia, " Aole oia i erai hope iki | mai mahope 0 ke Aiii o na Aposetolo. M Ina ! pololei kau, pehea ke ano o keia hua, » ke : | Alii o na Apos€tolo ?" Ke hookomo nei ka! oe ! | iloko o ka palapala a Paulo i ka olelo e hoo- ; le ana ia oe l Akamai maoli oe, e ka hoa. I Aole kue o Chrvsostom, Ambrose, Cyril Kunnus, Hesychius, Epiphanius, ia lakou iho, I ma naine a e piii ana i ka noho pookela ana o»

Pete:o maiun:! oko ka Ekti;esia a \xm. Ma ko j hkou hai an:\, a hapai an.i. a :ux>hohke ana paha : na :uina o na ua kujx>no no ka lakou olelo. l'a kue 1:0 o Cyprian. ka Eihopa o Carthage ia Se:ej.xino. ka o ia wa. no na mea e pii: ana i ka hipe:izoia ana o na He- , retika a o kona hewa no ia : aka. o keia hewa, ua holoiia no iioko o ka mihi a me ka Maratire. ; O ka mana o ku Popo, " i ka iima o ke ' ; keneturia, M ua like pu 110 me kona mana iioko 0 na keneuma a pau. Aole au e kanaiua iki 110 na olelo a Cn?g-: ory nui: aka, ua noi aku au ia oe i kahi e ; i loaa'i •• ma kona kino holookoa," ka jxiuku i | ; kuhikuhiia e oe. Ke oleio nei oe, "Ke haa- j t wiia aku nei ka mokuna, a me ka pauku 110 ! |ia mea." Ua haawiia i hea ? Ma ka paia-j j pala anei o ua Pope nei i ka Emjxror Mau- j rika ? Ke hooie aku nei au, aoie e loaa ma-! ,laila, "ma kona kino hoiookoa." He hapa- , lua wale 110 ka i loaa iloko olaila. Ua ike !no au i ka mooleio o īoane, ka Bihojx\ o Constantinople i ka manawa ia inui. Ua hooleia oua loane nei, no kona ! | kapa ana ia ia iho he " Ekumenika.'' O keia , ; inoa, ua haawiia 110 i ka Pope e ka Ahaoieio o : ; Kaicedonia ; aka, ua hooleia e na Pope a pau, : ;no ka mea, he inoa ano lua. Ma kekahi ano,! ;kupono 110 i ka Po}>e, a ma ia ano ua haa*; j wiia ia ia e ka Ahaoielo o Kaleedonia ; aka, i |ma kekahi ano, aoie kupono iki i ka manao i jo ka Pope, no ka mea, ma ia ano, me he mea ( ;la ua hooieia ke ano Biho[>a o na Bihopa e | |ae. He inoa hookano ame ka hookiekie, a ! ; nolaila, ua hoahewaia 0 loane 0 Constanti- ; nople e Gregory nui, a ma ia hoahewa ana ; 'ua hoike 0 Gregory i ke kiekie o kona j oihana, i huipu me ka haahaa ana 0 kona ' jnaau, ke kapa ana ia ia iho "ke kauwa o ! na kauwa." | i Aole au e hoowahawaha aku i kou " ili" e : , kuu makamaka, he oluolu loa 110 hoi ko'u i | manao ia oe, no kou lielelielena Hawaii, a )ke mahalo aku nei au i kou makaukau ma ;ka " olelo iatina." Ale oe 110 ka hapai ame tka hapai ole he mau olelo hou. No kou ma- | lama ana i na ru!a o ka paio maikai, nolaila, 'aoiepau o ko'u makemake e kamaiiio pu ime oe. Me ke aloha, ame ka mahalo, | Na'u na Aeiou V. M.