Ka Nupepa Kuokoa, Volume II, Number 10, 7 March 1863 — KA MOOLELO O KAWELONAKALAILEHUA. [ARTICLE]

KA MOOLELO O KAWELONAKALAILEHUA.

Ilelu 1. | NANIWAIALEALE KE KANE, O Kanoeoalakai ka wahine, ua noho la-! ua ma uka o Knuai Kalanipo, a hapai; W ka laua keilei mua, a kokoke e hanau,j I alaila, hoouna ae la ke Alii i kekahi Kuhina! ! akainai o Hoakalei kona inoa, ia manawa, | | kii aku la o Kukalaakamanu i ke Kahuna, j hele aku la oia a hiki i kahi o ke Kahuna, i ninau mai la oia, " Heaha kau huakai ?" | Elaiakulaia, 41 I kii mai nei au ia oe,e ; hele oe e nana i ka opu o ke Aiii." Ia manawa, hai mai la ke kahuna i kona ' manao, " E hoi oe a hai aku i ke Alii ma ! ke kakahiaka nui o ka la apopo, alaila e kii aku kekahi kanaka i oi aku ka mama i wai ' i Kemauio, i puolo ia a paa i ke pili." j Pau ae!a na olele kauoha a ke kahuna, I hoi aku la o Kukalaakamanu a hiki i kahi o ke Alii, hai aku la oia i na oleloa ke kahuna | I i olelo mai ai iaia i mua o ke alii, a lohe ke | Alii» i keia inau olelo, pihoihoi loa iho la ke i Alii. | Ninau aku ke Alii ia Kupaakaweli i kona ; Alihikaua, " Owai la aua nei ke kanaka i oi i * # j aku ke kanaka maina o Kauai nei ?" Hoole | mai la kona Alihikaua imua ona, 44 Aohe ka- j naka mama o Kauai uei/' J Alaila pane mai la ke Aliiwahine imuai 0 kana kane, 44 Hookahi no kanaka mama o! kuu kaikunane, oia hoi o Limaloa." | Alaila ninau aku kana kane, "Pehea Ia oe ; 1 ike ai īa ia he manu ?" Hai mai la ka wahi- \ ne ia ia, "1 kekahi inau la i kaahope ae nei, ua! i kaapuoi oia ia Kauai nei a puui, ehiku puni i | i ka la hookahi." | Alaila ninmi koke aku la kana kane ia ia ' "Aia mahea kahi o Limaloa i nohoai ?" Hai ! aku la kana wahine i mua o ke Alii kane, | 44 Aia i ka ohai lipolipo o Mana kona wahi i I j noho ni." | Ia manawa, pane aku la ke Aiii kane i | kona Alihikaua, 44 Ina e ko na mea a ke ka- | huna i olelo mai ai ia oe, alaila lilo nona o i Mana," Ia manawa kena koke aela o Nani- j ! waialeale i kona Alihikaua e kii ia Limaloa,{ | hele aku la kona Alihikaua, & hiki ma kahi i | o Limaloa, hai aku ia ko ke Alii Alihikaua j liaiai na mea a ke Alii i olelo aku ai, ia ma-| | nawa, hele koke maila o Limaloa a hiki imua; : o ke Aliikane. j | Alaila olelo maila ke Ahi ia ia, u A ke ka« j | kakahiaka o ka la apopo, e holo mama loa! I oe ma Kemamo, a lawe mai i kekahi wai i j puolo ia i ke piii, a hiki ma kuu alo, alaila; , e lilo ia oe o Mana, i ole no hoi e hiki mai' ka wai i kuu a]o i ka la apopo, aole no e lilo | | o Mana ia oe," I& manawa a ke Alii i olelo i 1 mai ai iaia, ku koke aela o Limaioa a hoi: ! aku la ma kona hale, a i ke ahiahi ana iho | « kii akn la ia i ke pili ma Kaaw&loa mai Ma-1 : na aku, a hana iho la oia i kihene pili, a paa, i ia mea, moe iho Ia oia ia po»a kakahiakanui, j 1 ala aeU ia,a blau aku la ia i ke kihene I i pUi i hoooaakaukau in no ka w&i a ke kahu»! | na i olelo mai ai i ka Alihikaua o ke Alii, ia \ | manawa puka aku la oia uie ke powehiwelii. ] o kona mau maka, a holo aku la o Limaloa' | me ka mama mii loa i oi ae t ko ka lio, a hi•; ! ki ma Kemuoo, ukuhi iho ia oa i Ia wai,; a hoi mai me ka ioam& eai a kokoke oia ma • kahi o ke Aiii hma iho la oia, o ke kumoi oae o ia hina ana, o ka paa o kona mau ma*l ka i ke poae&e, aole oi& e ike pooo i ke ala-; nui no kona mama loa, i& manaw& hanioi, ( aku la ka wai mailoko aku o ke kihene pili, j

ala aeia oia mai kona hina ana, a ho!o mama loa aku la oia i oi aku ka mama mamua o kona holo ana mamua, a hiki aku lama Kemamo, a hiki iho la oia a hoi maila me ka mama a hiki i mua o ke Alii, a ninini īho la i ka wai iloko o ke poi, a hu ae ia ka wai mawaho o ke poi, a hanini iluna o ko ke Alii moena. Pane aku la ke Alii ia Limaloa, 41 E hoi oe a noho i ko aina ma Mana, he lani iluna, he honua ilalo, aohe Alii nui ma kou aina, 0 oe wale no ke Alii." A pau keia mau olelo a ke Alii, hoi aku la ke Alii ma kona wahi, mahope iho o ko Limaloa hoi ana'ku ma kona wahi, kakali īho !a ke Alii i ke Kahuna, a puka mai la ka la mai ka ili o ke kai, puka pu mai la no hoi me ke Kahuna me na pua elua ma kona 1 mau lima, he pua Mokihana ma ka lima ! akau, a he pua Iliau ma kona lima hema, i i ke Kahuna i hiki mai ai imua o ke Alii, kukuli iho la oia imua o ke Alii, a hapai ae la oia i keia wahi mele penei: " Aia no ko pua la i ka maile, Ke ano mai la iluna o Aahoaka, He ka hoaka aloha keia ia oe e Kalani," Aohe keia he Lani la he kupu he cu no Komoana—e! He aloha—e." A pau ae la kana oli ana i keia mele, alaila, kaikai mai la ko ke Alii Alihikaua i ke poiwai i piha i ka wai o Kemamo, a ku ma ko ke Alii alo. A pau keia oli ana a Hoakalei, alaila, olelo mai la oia īmua o ke Alii, " lna i hoolei au i keia mau pua iloko o ka wai, (oia kela wai a Limaloa i kii ai i Kemamo,) a ina e niniu a pio ke anuenue iluna o keia poiwai, alaila, he keiki maikai keia, a ina i hoolei au 1 a'u mau pua iloko o ka wai, a i niniu ole a lana malie, a uhi ka ohu maluna o ke poiwai, alaila, he keiki ano e keia." A pau ae la kana olelo ana, alaila, hoomaka iho la oia e pule e like ine ke ano mau o ko Hawaii nei, a amama ae la kana pule j ana ; alaila, hoolei aku la oia i ua mau pua j nei ana iloko o ke poiwai, aia hoi, ikeia'ku i la ua mau pua nei e lana malie ana me ka : niniu ole e like me ka ianei mea i hoakaka'i. I la manawa, akoakoa mai la na'lii, a me na j kaukaualii, alaila, uhi iho la ka oliu maluna | o ua poiwai nei, alaila, hai ae la ua Kahuna i nei imua o na'lii, a me na kaukaualii penei : j " O keia keiki a ke Alii wahine e hnpai nei, he keiki akua, o kona poo nae he poo ilio, a o kona kino he kino alualu, o kona huelo he huelo moo." I ka lohe ana o ke Alii i keia mau olelo a i ke Kahuna, kaumaha loa iho la kona manao jme kana Alii wahine, me na'lii pu hoi ke- , kahi, a me na kaukauaiii hoi, alaila, lou aku | la kekahi o na kaukaualii ia Kupakoili i ka | Alihikaua, e pepehi ia Hoakalei (ke Kahuna,) Jno ko lakou manao lie hoopunipuni kana wanana ana. | ike mai la ke Alii (o Naniwaialeale) i ka | manao o ka Alihikaua, a me na kaukaualii | e pepehi i ke Kahuna, alaila, ninau mai la ! ke Alii ia lakou, 14 Heaha ko oukou manao i no ke Kahuna i keia wa ?" | Ku mai la ka Alihikaua, a hai mai la i j kona manao imua o ke Alii, " Ke manao nei | makou e pepehi i keia Kahuna hoopunipuni." j Alaila, hoole mai la ke Alii, " Aole e mai ke ke Kahuna, no ka mea, e kali nae kakou j no ka hope o kana mau olelo i wanana'i oia I imua o kakou," a pau ae la ia mau olelo a ; lakou, alaila, hookuuia'ku la ke Kahuna me Ika maikai, e like me ka mea pono i ko ke | Alii manao. | Ma ia hope iho, ua kokoke mai nae ka wa e hanau ai o ke Alii wahine, alaila, ano e mai la na aouli o ka lani, a haki kaikoo mai la ka moana, uhi mai la ka noe i na kuahiwi, a ano e mai la ka helehelena o ka honua mai o a o, no ke kokoke ana mai o ka wa hanau o ke Alii. A hiki i ka po o Akua, oia ka po i hanau ai ke Alii wahine, ia wa, ua iho la ka ua, kui ka hekili, olapa ka uwila, kahe ka waiula i kai, nei ke olai, pio mai la na anuenue I ewalu, uwa mai la ke na-mu, ke na-wa i ka ! hanau ana o ke Alii. i la manawa i hanau mai ai ua keiki nei, ! alaila, ike iho la ke Alii ua ko ka mea a ke | Kahuna i wanana'i e like me kana ike. Ia ; manawa, kauoha ae la ke Alii i kona Ilamu|ku ia iMaunahina, e lawe oe i keia keiki | akua e kaou. Alaila, laweia'ku la ua keiki nei, a kanuia i iho ia mawaho o ka hakala o ko ke Alii hale, ma ia hope mai, hele aka la ke Alii o Nani- [ waialeale e ike i kaki i kanuia'i ua keiki la, I a hiki aku oia i ka lua, īa manawa, ike iho la oia e hamaroa ana ka lua, alaila, haohao ; iho la ke Alii, a ainau aku ia i kona llamui ku, Aia mahea kahi i kanuia'i oke keiki akua | Hai raai ia ka Ilamuku, *• Ma keia lua no 1 e hamama nei la." la manawa, ike iho la kkou i ka walewa- I le, a me ke aweawea koko o ke kolo aoa o ua keiki uei. ; ; \ la manawa, Veoa aku la ke Alii i ka Ilamuku e hookolo roa kahi o ka walewale, a me ke aweawea koko, ahila, hooko iho !a ka Ilamuku e like me ka ke Ahi kauoha ia ia. j 1 kona hookolo aoa'ku a hiki i kekahi ka- j wa hohonu, a ike iho la oia i ua kawa nei, | kau mai la ka weli, a me ka maka'u nui ia I ia, no kona ike ana ia mea. ! (Joie i pau.) !