Ka Nupepa Kuokoa, Volume II, Number 11, 14 March 1863 — Page 2

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

 

haawi mai ia'u, e like me ko oukou hanau ana, pela oukou e hele ai, a pela no hoi oukou ke hoi mai, a o ka mea loihi o kana Kilioopu, oia ke hoi i Kealohilani."

            Hele aku la keia a me keia o lakou ma ke kaawale, a hoi mai la e like me ka mea i oleloia ia lakou.

            Hele aku la ka mea mua, a huhuki mai la elua iniha pana ka loihi o kana, a o ka lua hoi, huhuki mai la, a oki ae la i knaa Kilioopu ekolu iniha a me ka hapa paha; a o ke kolu hoi, huhuki mai la i kana Kilioopu, elua iniha paha ka loihi o kana, a o Kahalaomapuana hoi, aole oia i huhuki mai ma ke Kilioopu loloa, huhuki mai la oia ma ka mea liilii loa, ekolu kapuai paha kona loa; a oki ae la oia i ka hapalua o kana, a hoi aku la, me ka manao o kana Kilioopu ka pokole.

            Aka, i ka hoohalike ana, kiola aku la ka mua i kana imua o ko lakou kaikunane, ike aku la o Kahalaomapuana i ka ka mua, he mea kahaha loa ia ia, nolaila, momoku malu ae la oia i kana iloko o kona aahu, aka, ua ike aku la kona kaikunane i kana hana.

            I aka la, "E Kahalaomapuana, mai hana malu oe, e waiho i kau Kilioopu pela."

            Kiola aku la na mea i koe i ka lakou, aka, o Kahalaomapuana, aole oia i hoike mai , i mai nae oia, "Ua ku ia'u ka hailona."

            A no keia mea, koi aku la oia i kona kaikunane e hailona hou; e hailona hou ana, ka hou no ia Kahalaomapuana ka hailona; aole olelo i koe a Kahalaomapuana, no ka mea, ua ku ka hailona ia ia.

            Oia hoi, he mea kaumaha nae ia Kahalaomapuana, ke kaawale ana'ku mai kona noho Alii aku, a me na makaainana, no ka mea, ua hoopouliia ko ke Alii wahine naau makemake ole e hoi i Kealohilani e ka hailona.

            A i ka la o Kahalaomapuana i hoi ai i Kealohilani, kuuia mai la ke anuenue mailuna mai a hiki alalo nei.

            Ia manawa, hai aku la oia i kana olelo imua o kona kaikunane, me ka i aku, 'E ku ke alanui o kuu Lani pela, e kali no na la he umi, e hoakoakoaia mai na 'lii, a me na makaainana a pau, i hoike aku ai wau i ko'u aloha nui ia lakou mamua o kou lawe ana aku ia'u."

            A ike iho la o Kaonohiokala, ua pono ka olele a kona kaikuahine, hooholo ae la oia i kona manao ae; alaila, lawe houia aku la ke alanui iluna me kona kaikunane pu.

            A i ka umi o ka la, kuuia mai la ua alanui nei imua o ke anaina, a kau aku la o Kahalaomapuana iluna o ke alanui ulili i hoomakaukauia nona, a huli mai la me ka naau kaumaha, i hoopihaia kona mau maka i na kulu wai o Kulanihakoi, me ka i mai, "E na'lii, na makaainana, ke haalele nei wau ia oukou, ke hoi nei wau i ka aina a oukou i ike ole ai, owau a me o'u mau kaikuaana wale no kai ike; aole nae no ko'u makemake e hoi ia aina, aka, na ko'u lima no i ae ia'u e haalele ia oukou mamuli o ka hailona  a kuu kaikunane Lani nei. Aka hoi, ua ike no wau he mau Akua like ko kakou a pau, aole mea nele, nolaila, e pule oukou i ke Akua, a e pule no hoi wau i ko'u Akua, a ina i mana na pule a kakou, alaila,  e halawai hou ana no kakou ma keia hope aku.Aloha oukou a pau, aloha no hoi ka aina, oki kakou la nalo."

            Alaila, lalau ae la oia i kona aahu, a palulu ae la i kona mau maka imua o ke anaina, i mea e huna ai kona manaonao i na makaainana a me ka aina. A laweia'ku la oia ma ke anuenue iloko o na ao kalelewa ma ka Lanikuakaa.

            O ke kumu nui o ko Kaononiokala manao nui e hookaawale ia Kahalaomapuana i Kealohilani; i mea e nalo ai kona kalohe ia Laielohelohe, no ka mea, o Kaalomapuana, aia kekahi ike ia ia, he ike hiki ke hanaia kekahi hana ma kahi malu; a he kaikamahine manaopaa no, aole e hoopilimeai. O manao auanei o Kaonohiokala o haiia kana hana kalohe ana imua o Moanalihaikawaokele, nolaila oia i hookaawale ai i kona kaikuahine, a ma ke ano Akua o Kaonohiokala, ua lilo ka hailona ia Kahalaomapuana.

            A kaawale aku la kona kaikuahine, a i ka pau ana paha o ka hapaha elua o ka lima o ka makahiki, iho hou mai la oia ilalo nei e hooko i kona manao kuko ia Laieohelohe.

            Aole nae oia i hooko koke ia manawa, aka, i mea e pono ai oia imua o K ekalukalukaluokewa, nolaila, waiho aku la oia i ka noho Alii ia Kekalukaluokewa e pani ma ka hakahaka o Kahalaomapuana, a o ka Makaula no kona Kuhina Nui.   

            A hoonohoia aku la o Mailehaiwale i Kiaaina paha no Kauai, ia Mailekaluhea no Oahu, o Mailelaulii no Maui, a me na moku e ae, ia Mailepakaha no Hawaii. Pela i hoonohoia'i kona mau kaikuahine ma ka aina.

            (A no ka ike ana o ka mea kakau moolelo ua hoonohoia na kaikuahine o Kaonohiokala ma na mokupuni pakahi, ua kapa aku oia he mau Kiaaina)

            A lilo ae la o Kakalukaluokewa i poo kiekie ma ke aupuni, alaila, hoouna aku la o Kaonohiokala ia Kekalukaluokewa e hele e kaapuni ma na mokupuni a pau e lawelawe i kana oihana Moi, a hoonoho iho la ia Laielohelohe ma ko Kekalukaluokewa wahi ma ke ano hope Moi.   

            A no keia mea, lawe ae la o Kekalukaluokewa i kona Kuhina Nui (ka Makaula,) ma kana huakai kaapuni.

            I ka la i haalele ai o Kekalukaluokewa ia Pihanakalani, a hele aku ia ma kana oihana kaapuni. Ia la no hoi ka haalele ana o Kaonohiokala ia lalo nei.

            Ma keia hoi ana o Kaonohiokala, aole nae oia i hiki loa iluna, aka, ua ike nae oia ia la e holo ana na waa o Kekalukaluokewa i ka moana.

            A no ia mea, hoi hou mai la o Kaonohiokala mai luna mai a hiki ilalo noi, a launa iho la me Laieloholohe, aole nae i hanaia ka hewa ia manawa.

            Ia laua me Laielohalohe e halawai la, noi aku la o Kaonohiokala ia Laielohelohe e hookaawaleia na mea e ae, a ma kona ano Mea nui, ua hookaawaleia ko ke Alii wahine mau aialo.

            Ia Laielohelohe me Kaonohiokala o laua wale no ma ke kaawale, i aku la, "O ka ekolu keia o ko'u mau makahiki (puni) o ka makemake ana ia oe, no ka mea, ua ulu kou nani a papale maluna o kou kaikuaana (Laieikawai) A nolaila, ma na la hope iho nei, ua hiki ole ia'u ke hoomanawanui e pale aku i ke kuko no'u ia oe mai o'u aku."

            "E kuu Lani e," wahi a Laielohelohe, "pehea la e kaawale ai ia kuko ou mai a oe ae? A heaha la ka manao o kuu Lani e pono ai ke hana?"

            "E launa kino kaua," wahi a Kaonohiokala, "oia wale no ka mea e pono ai ke hanaia imua o'u."

            I aku la o Laielohelohe, "Aole kaua e launa kino e kuu Lani, no ka mea, o ka mea nana i malama ia'u mai kuu wa uuku mai a loaa wale kuu kane, nana ka olelo paa ma o'u la, aole e haawi i kuu kino me kahi mea e ae e hoohaumia ; a nolaila, e kuu Lani e, na ka mea nana ka hoohiki paa ia'u e ae aku i kou makemake e kuu Lani."

            A lohe o Kaonohiokala i keia mea, akahi no a hoomohalaia ke kuko ino iloko, alaila hoi aku la oia iluna me kana wahin (Laieikawai.) Aole nae i anahulu kona mau la i luna, uhi paapu houia mai la oia e na hekili o ke kuko ino, a hiki ole ke hoomanawanui no ke kuko.

            A na keia kuko kaikai kino houia mai la oia mai luna mai e halawai hou me Laielohelohe.

             A no ka lohe mua ana o Kaonohiokala "na ka mea nana i malama" ia ia ka "hoohiki paa e ae aku" Nolaila, kii mua aku la oia ma o Kapukaihaoa la, e noi aku e ae mai i ko ke Alii makemake.

            A nolaila hoi, hele mua aku la oia a olelo aku ia Kapukaihaoa. "Ua makemake wau e lawe ia Laielohelohe e pili me a'u i keia manawa, aole nae no ke kaili loa mai, aka, i mea e hoomama ae ai i ko'u naau kaumaha i ke kuko i kau milimili, no ka mea, ua noi mua aku wau i ua milimili la au i kuu makemake, aka, ua kuhikuhi mai kela nau e ae aku, a nolaila, kii mai nei wau ma ou la."

            I aku o Kapukaihaoa," E ka Lani o na lani, ke ae aku nei wau ma kau noi e kuu Lani, he mea pono nou e komo aku oe me ka'u milimili, no ka mea, ua ike au i ko'u pomaikai ole no ka'u mea i luhi ai, ua upu aku hoi ko maua manao me ka mea nana i malama kau wahine (Laieikawai.) o Kekalukaluokewa ke kane a ka'u hanai, ua pono no, aka, i keia noho aupuni ana, ua lilo ka pomaikai i na mea e a e, nolaila, ua nele wau. No ka mea hoi, ua haawi ae nei kela ina moku a pau i ou kaikuahine, koe hoi wau ka mea nana kana wahine i wahine ai, a nolaila e aho hoi ke ka i ka nele lua, a nau ka wahine a olua."

            A pau keia mau kamailio a laua ma ke kaawale, hele aku la o Kapukaihaoa me ke Alii pu a hiki i o Laielohelohe la.

            I aku la, "E kuu luhi, eia ke kane, nohoia, he lani iluna he honua ilalo, keehi'a kulana a paa, a nana mai i ka mea nana i luhi."

            Alaila he mea kanalua ole ia ia Laielohelohe; a lawe ae la o Kaonohiokala ia Laielohelohe, a hui oluolu iho la laua.

            Ekolu mau la o laua ma ka laua mau hana, hoi aku la o Kaonohiokala i Kahakaekaea.

            A mahope iho oia mau la, kaawale, ua aaki paaia ke aloha wela i luna o Kaonohiokala, a ano e kona mau helehelena.

            Ia manawa, hoopuka aku la o Kaonohiokala i olelo hoopunipuni i mua o Laieikawai,oia ka ha o na la kaawale o laua, me ka i aku, "Haohao hoi keia po o'u, aole wau i moe iki, i ka hoopahupahu waleia no a ao wale."

            Iaku o Laieikawai, "Heaha la?"

            I aku o Kaonohiokala, "Ua pono ole paha ka noho ana o lakou la o lalo."

            "Ae paha," wahi a Laieikawai, "aole no la hoi e iho."

            A no keia hua kena a kana wahine, he mea manawa ole noho ana i lalo nei o Kaonohiokala, a launa no me Laielohelohe. Aka, o Laielohelohe aole i loaa ia ia kona pilikia ma ka manao, heaha la ia mea i kona manao ana.

            Ia laua e hui ana ma ka makemake o ke Alii kane, ia manawa, ua ike ole o Laielohelohe i kona aloha ia Kaonohiokala, no ka mea, aole no ke Alii wahine makemake iki e hana i ka hewa me ke Alii nui o luna, aka hoi, mamuli o ka onou a kona mea nana i malama wale no ka hooko ana.

            Hookahi anahulu paha o ko laua hanaana i ka hewa, hoi aku la o Kaonohiokala iluna.

            Ia manawa, ulu mai la a mahuahua ke aloha o Laielohelohe ia Kekalukaluokewa no kona haule ana i ka hewa me Kaonohiokala.

            I kekahi la ma ke ahiahi, olelo aku la o Laielohelohe ia Kapukaihaoa. "E kuu kahu nana i malama maikai, i keia manawa, ua poina loa ia'u ka manao no Kaonohiokala iloko o na manawa o maua i hana iho nei i ka hewa, a ke hoomahuahua mai nei ke aloha o kuu kane (Kekalukaluokewa) ia'u, no ka mea, i ka noho iho nei no ka i ka pono me ke kane, me ko maua maikai, a lalau wale no i ka hewa, aole no ko'u makemake, no kou makemake wale no. Heaha no la hoi kou hewa ke hoole aku, i kuhikuhi aku hoi wau i kou ae ole no kou hoohiki ana, aole au e launa me ke kahi mea e ae, kai noa he hoohiki paa kau, aole ka."

            I aku o Kapukaihaoa, "I ae aku au e lilo oe i ka mea e, no kuu nele i ka haawina waiwai o ko kane, no ka mea, ma kuu maka ponoi nei no ka waiwai a ko kane i haawi ae ai, a owau no ke ku, nolaila, lilo oe, aole hoi au i manaoia ka mea nana ka wahine i wahine ai oia.

            I aku o Laielohelohe i kona kahu nana hanai, "Ina o kou kumu ia o ka haawi ana i kuu kino e hoohaumia me Kaonohiokala, alaila, ua hewa lowa oe; no ka mea, ua ike oe, aole na Kekalukaluokewa i hoonoho na mea maluna o na aina, aka, na Kaonohiokala no, a nolaila, apopo e kau wau maluna o na waa a holo aku e imi i kuu kane."

            I ke ahiahi iho, kena'e la oia i na aialo kane ona, na mea malama waa hoi o ke Alii, e hoomakaukau i na waa no ka holo aku e imi i ke kane.

            A no ke kumu ole o kona manao ia Kaonohiokala, nolaila huna iho la oia ia ia maloko o na hale kuaaina hiki ole ia ia ke noho, no kona manao o hiki hou mai o Kaonohiokala, hana houia ka hewa me kona makemake ole, oia kona pee ma na hale kuaaina, aole nae oia (Kaonohiokala) i hiki mai a hiki i kona hala ana i ka moana ia po iho

            A hala o Laielohelohe i ka moana, a hiki ma Oahu, noho iho la oia ma na hale kuaaina. Pela oia i hele ai a hiki i ko laua halawai ana me Kekalukaluokewa.

            Ia Laielohelohe paha i Oahu, a ma kekahi la ae, iho hou mai la o Kaonohiokala e launa hou me Laielohelohe, aka, i kona hiki ana mai, aole o Laielohelohe o ka hale Alii, aole no hoi oia i ninau mai i ka mea nana e malama ka hale Alii, no ka mea , ina e ninau oia manao ia e hana ana i ka hewa me Laielohelohe, aka, ua hoi malu aku nae o Laieilohelohe i ke kiai hale Alii i ke kumu o kona hele ana. A no ka nele o ko ke Alii makemake, hoi aku la oia i luna.

            O keia haule ana nae a na Lii i ka hewa, ua nakulu aku la keia lohe i ke alo Alii, ma o na aialo wale no nae, a ua lohe puia no hoi ko Laielohelohe makemake ola.

            Ia Aiwohikupua e kuewa ana ma ke alo Alii, oia nae kekahi i lohe i keia mau mea. A no ka lohe ana o Aiwohikupua i ko Laielohelohe kumu i holo ai e imi i ke kane; alaila i aku oia i ke kiai hale Alii. "Ina i hoi hou o Kaonohiokala, a i ninau mai ia Laielohelohe, i aku oe ua mai ia, alaila aole e hoi hou mai, no ka mea, he mea haumia loa ia ia Kaonohiokala, a me na makua o makou, aia no a pau ka haumia, alaila hana aku ma ka hana o ka hoku Venuka."

            Ia iho hou ana mai o Kaonohiokala, ninau i ke kiai hale Alii, alaila haiia aku la e like me ka Aiwohikupua olelo, alaila hoi aku la oia i luna.

(Aole i pau.)

 

Ko Honolulu Ahahui Pulupulu.

E ka Nupepa Kuokoa e: Aloha oe:

            Ma ka halawai makahiki o keia Ahahui ma ka Monede mua o Feberuari i hala iho nei; ua hanaia he olelo hooholo penei:

            "Na keia Ahahui e kauoha aku i na Komite mahi pulupulu ma na apana e aku, e hoike mai i ka nui o na pulupulu i loaa ia lakou ma ke kanu ana, a i ole ia, i na mea e ae paha i kanu i ka pulupulu mamuli o ka olelo paipai a ua mau Komite la a me keia Ahahui, a i mea e like ai me ke Kumukanawai a me na Kanawai hooponopono o keia Ahahui i oleloia penei:

            "O na pulupulu i laoa i na komite a me na mea e ae mamuli o ka paipai ana o keia Ahahui, e waihoia no ia ma ka lima o ka Puuku.

            "Na kela a me keia e hoike mai i ka Peresidena o ka Ahahui i ka nui o na paona i loaa ia lakou ma ke kanu ana." (I mea e maopopo ai ke kulana o kela a me keia mea.)

            A no ka makemake o keia Ahahui e ike maopopo i ka nui o na pulupulu i kanuia ma keia pae aina, mamuli o na olelo paipai a ua hui nei.

            Nolaila, ua kauohaia na Komite hooko e ka Peresidena i kona la i haalele ai i keia aina a holo aku i Kalaponi. E hooko aku i ka olelo hooholo a ka hui e like me ka hoike ana maluna, mamuli hoi o ke Kumukanawai a me na Kanawai hooponopono o keia hui.

            A ma keia mau kumu, nolaila, ke kauoha aku nei na Komite, i ka poe kanu pulupulu e waiho mai i na pulupulu i loaa ia lakou ma ka lima o ka Puuku, E.P Kamaipelekane me ka hai mai i ka nui o na paona a kela a me keia, i maopopo ai ke kuleana o kela mea keia mea. A ike ka Puuku a me ka Peresidena i ka nui o na paonaa pulupulu, alaila e laweia no ia ma ka wili wehe anoano, a na kela a me keia e kuai i kana iho.

Na Komike hooko:

S. KUMUHONUA.

P. KAHUHU.

S.N HALEOLE.

 

Ka Nupepa Kuokoa.

HONOLULU, MARAKI 14, 1863.

            Ke nuku nei kekahi poe me ka olelo iho, "He poho ka Laiki." A o kekahi poe hoi, ke hoohalahala nei i kahi hana ole, a pela iho la ka ooloku ana o ka noho ana o kekahi poe iwaena o kakou. Ma ka nana ana'ku o ke kumu nui no o ke poho ana o ka Laiki, a me ka nele ana no hoi i ka hana, oia no ka palaualelo, a me ke ake hana ole, o ka poe e kuhalahala ana pela; me ka hilinai no hoi o ia poe i ka pono o ke ola a me ka noho ana,i na makamaka. No ka mea, ke nana iho i ke ano o keia kaona i keia wa, ua piha maoli no i ka poe o ia ano. he ehaeha makou i ka nana'ku iluna o keia poe palauoello, e kaiue ana i wahi ola no lakou iluna o ka lokomaikai a me ka hooikaika ana o ko lakou poe makemake. No ka nele anei i ka hana ke kumu o keia hana ole ana? Ke olelo nei makou, aole! aka, o ke kumu o keia palaualelo ana, oia no ka loaa oluolu wale mai o kahi ai a me kahi i-a. Pela i ko makou noonoo ana, no ka mea, he hiki i kela a me keia ke hoolawaia i ka hana, ma ua aina mahiko, a mahi Laiki iloko o keia Aupuni. A no ka ane hiki oel ke hoolakoia mai na aina mahi ko o onei, e ka poe nana e lawelawe nei i na hana, nolaila, ua ike iho kakou a pau mai o a o, ua kii aku na haole mea aina mahi ko i na kanaka o na Mokupuni ma ka Hema a me Komohana aku nei; o ke kanalua i ka poe paahana o Hawaii nei, ke kumu o ka hana ana pela; no ia mea, ke manao wale nei makou, e nele loa aku ana na kaanak a pau i ka hana ole. No ka mea, e pau ana na hana a pau i na kanaka mai na Mokupuni e mai, a me na aina e mai no hoi.

            O ke aha la ke kumu o ko kakou hoopailua ana i ka hana? Mai manao kakou he mea ia e haumia ai, a e  ino ai hoi o ko kakou noho ana; aole, he mea maikai loa ka hana, a ina loaa mai ka waiwai noloko mai o ka hana, alaila, ua hiki ia kakou ke hilinai ae me ka hoopilimeaai ole.

            Eia kekahi, ua pili i ke Kanawai ka noho palaualelo ana, a no ia mea, ua hiki ia kakou ke hoomaopopo iho, aole makemake o ka Moi i ka poe palaualelo; nolaila la, e na mea a pau, e pono e hooikaika i ka hapai ana i ka hana, a e hoopailua'ku hoi i na manao palaualelo e hoopuni mai ana ia kakou. He mea kupono no hoi i na makai a pau o ka aupuni, ke kiai ma na wahi a pau, i ikeia'ku ai ka poe palaualelo, e hoopii Kanawai ia no ia mea, e like me ke Kanawai, malie o emi iki mai ka ikaika o ka palaualelo iwaenakonu o kakou, a i komo ai hoi ma kona wahi ka inoa puni hau.

 

NA MEA HOU O HAWAII NEI

 

            E KA POE KAKAU KAAO.-Aole makou e pai aku i na Kaao paomuku, a ka poe makanaka e hooili mai nei; nolaila, o ka poe e makemake ana e paiia ka lakou mau Kaao, e pono ke kakau mai mua a hiki i ka hopeia, alaila, hooili mai, i paiia'i e makou.

            KA MOI-Ua lohe mai makoum ua nawaliwali iki ka Moi aloha o Hawaii nei; aia ma la lima ona ke kumu o ka nawaliwali. he naeele ka ke ano o ka hiki ana mai, aole no nae he pilikia loa. Ke noi nei makou me ka laahaa loa imua o ka MEA MANA LOA, e kiai, ae hoopakele mai no hoi i ka Moi, mai kona nawaliwali ana.

            J W AUKINA LOIO-E lohe ka poe malamaka a pau o J W Aukina, Loio, e hoi na oia i kona aina hanau a me kona ohana, ia Amerika Huipuia, maluna o ka moku Young Hector, a ka pau ana o keia makahiki i, hoi hou mai, aia me ia ke aloha o keia pepa.

            NO KE KEENA KALAIAINA.-E pono i na mea a pau ma keia aupuni ke hoomaopopo i na Olelo Hoolaha a ke Kuhina Kalaiaina, no ka mea e pili ana i ke Kanawai no na pa holoholona hele hewa, e hoakaka ana i na la hoopaaia'i o na holoholona, ma kela a me keia apana pa holoholona komohewa o keia aupuni. Ma keia hope aku, e like me ke kanawai i hooholoia i ka la 28 o Augate. L H 1862, i kapaia, "He Kanawai e hooli ana i ka Pauku 237 o ke Kanawai Kivila no na Pa Hele Hewa."

 

            KA LA HOLO O KA MOIWAHINE.-Ma ke ahina Poakahi iho nei, ua holo aku ka Moiwahe, a me na'lii o kona alo, a me ka Adjt. Generala Dominis, a me kana alii wahine, i Ina Hawaii, ma ka moku Kilauea. He la keia o ka holo piha ana a ka mokumahua hele a hooke o luna. O Rev. Rufus Aasona, D D kekahi i holo pu ma ia moku, me ka wahine no hoi kekahi a ka Bihopa o Honolulu, a me kekahi poe hanohano e ae moi. I ka wa a ka Moiwahine i kau ai ila o ke Kilauea, ua ki mai na koa o Hale A i na pu aloha ma Aina Hou. Ua lai ia lana poe o keia Kaona.

 

            He palapala kai loaa mai ia makou, na. Lohiau, o Kauaula. Koloa, kauai, e he mai ana i ke aoia o kekahi poe keiki o ia wahi i ka paikau, a penei no kana mau ole.

            He mea hou ka ike ana o na keiki ma Koloa nei i ka paikau, e like me na koa ma ke alo o ka Moi, ke aoia nei lakou e ke keiki a Mr. Dola, ma ka paikau ana, i kela Poaha, keia Poaha, i ka nana'ku, ua makaukau iki no lakou ma ia hana, ke aoia nei me na keiki a Kauka Kamika, a ma keia ao ana ua lana mai ko makou manao, e holo lea ana paha ka lakou hana ma keia hope aku."

 

            PUAA KUPANAHA.-Ma ka palapala a G.W Kauapohinamololani, o Hamakua. hawaii, o ka la 18 iho nei o Feberuari, ua ike iho makou i kekahi mea hou, o ia hoi he puaa kupanaha, a penei no kana mau olelo no ia mea:

            "Eia ua mea kupanaha la a'u i ike ai, he puaa aia ma Malanahae, he puaa, o ke ana o kona loihi, elua kapuai a oi, a eia ka mea kupanaha , ua like pu keia puaa me ke kao, he hao ma kona poo, o ka loihi o kona hao, hookahi iniha, mai ka pili lae a kona welau, pela na hao a elua, a eia no ia ke ola nei.

            Ua loaa mai ia makou he palapala na Joeseph Kaili, o Halaula, Kohala Akau, e hai mai ana no ka pau ana i ke ahi o ka aina o ka poe Hui mahi ko o Kohala, a me ka hoomaka ana o ka palau malaila, a penei na olelo ana no ia mea:

            "Ua pau i ke ahi ma ka la 25, a me ka la 28 o Feb, iho nei, ka aina o ka poe Hui mahi ko o Kohala, mai ke Ahupuaa o halaula ma ke Komohana, a hiki ma ke Ahupuaa o maulili ma ka Hikina, o kahi i pau i ke ahi, o ka hapakolu paha ia o ua aina la. No ka palau ana, ua hoomakaia ka palau ma ka la 28 o Feb, iho nei, no na eke 5 a oi aku paha, aole nae i pau ka hana ma ia wahi, ke palau nei no. Ua nui ka poe makaikai i hele mai e nana i keia mea hou, he nu hou io no keia ma Kohala nei, e ke Kilohana o ka Lahui Hawaii e, haina'ku ka lono."

 

            LUAHINE KAHIKO.-He palapala ka makou na J S Kekoi, o Kaapahu, Hamakua. Hawaii, e hai mai ana no kekahi luahine kahiko, a penei no kana olelo:

            "Ke hai aku nei au ia oe i kekahi wahine kahiko, i hanau i ka manawa o Kapena Kuke (Lono) i ku mai ai i Hawaii nei, oia hoi ka M H 1779, o na makahiki oia wahine mai ia manawa a hiki mai i keia makahiki, 84. Ua moopuna kuakolu oia,a ke ola nei no oia i keia wa, o ke ola paha ia a ke akua ua kanikoo a palalauhala, ua kolopupu a haumakaiole kau ola ia e ke akua. O Waiu ka inoa o ua luahine la, aia ma Kapohakuhaku, Hamakua, Hawaii, kau hana e ka Nupepa Kuokoa, haina aku, i ike mai ai ka poe heluhelu i kou kino, mai ka la puka i Haehae, a ka welona a ka la i Lehua, pau mai kou palena."

            HOOHUIIA MA KE KAULA HEMOLELE O KE ALOHA.-Ua loaa mai ia makou he leta na Mr William Pinehasa Wood, ke Kakauolelo o ka HUI KUOKOA, e hai mai ana i ka hoohuiia ana o kekahi mau mea opiopio ma ke kaula hemolele o ka mare, a penei no kana mau olelo:

            "Ma ke awakea o ka Poaha, oia ka la 5 o Maraki nei, ua mareia ke Kakauolelo o ka Mea Hanohano ke Kiaaina Oahu, oia o W. J Noa me Mereana Sylos, no Waikapu, Maui, ma ka hale o Rev. E W Kalaka.

            Ma ke ahiahi o ia la, ua malamaia ka Ahaaina Mare ma ka Hale o ka Mea Hanohano M Kekuanaoa, kokoke ma ka hora 5 o ke ahiahi, ka hoomaka ana e ai. Mahope iho o ka pau ana o ka pule, ua laweia mai na mea ai kupono i na mea i mareia, a me kela mea ai keia mea ai i lawa pono ai na hoa ai o ka papaaina mare, ma ke ano haole nae ka hapanui o na mea ai i hanaia, a pau ka ai ana o na mea ai maoli, alaila, laweia mai na Pai o kela ano keia ano, a me elua mau mea Ono nunui, ma kela poo keia poo o ka papaaina na mea i mareia a me ko laua mau ohana ponoi, ua hoonaniia na kane i ka paa eleele, a o na wahine hoi, i na aahu keokeo nani.

            Malila no ka Mea Hanohano ke Kiaaina o ka Mokupuni o Oahu, a me ka Mea Kiekie V K Kaahumanu. Ua maikai maoli no ka Ahaaina ana ma ia la, aole haunaele, a me na mea like e ae o ia, ua maikai wale no ka ai ana mai ka mua a ka hope. Nolaila, e ola ke Alii i ke Akua, a me na mea i mareia."

 

E lai auanei i Waikapu.

E Ka Nupepa Kuokoa e: Aloha oe:

            Me na kaomi pumehana o ke aloha, ke hoouna aku nei au i keia mau wahi hua olelo e kau hoolai ae nei maluna, i ike mai ai o'u mau makamaka lawe nupepa i keia mea he lai.

            Eia keia, no ka hoolanaia ana mai o ko'u manao i ka lai o Waikapu, i keia manawa nolaila ka ekemu ana'ku i mua o ka lehulehu, aia ma na makahiki i kaa hope ae nei, aole i ike ia ka huliamahi nui ana, o na kanaka a me ka haole i ka mahi ko, he uuku wale iho no o lakou, a i keia wa, akahi no a ikeia aku ka huliamahi o na kanaka a me na haole i ke kanu nui ana i ke ko, no ka mea, ma kahi i mahi ole ia i na kau i hala ae nei, ua pau i keia manawa. No ka lohe ana paha i kekahi leo paipai, e olelo ana, "E mahi ko! E mahi ko!!" Ina e holo ana ka huakai kanaka ma ke alanui, e ike aku no lakou i ka holu malie mai i ka makani o ka lau ko, me he mea'la e kahea mai ana i ka hapawalu, hapaha dala, &c.

            Eia kekahi, o ka hale wilimahu, ka mea nana e lawe aumiki aku i ua ko ala, koe iho o ke kumu, a me ke oka, no ka mea, aole i kukuluia kekahi hale wilimahu malaila i na makahiki i hala ae nei, a i keia wa wale iho no. He mea hou no hoi paha ia i ka nana ana, a ke kokoke mai nei ia e hana i ka hana o ka lawe aumiki. Alaila, ike aku i ka mea mahi ko, e lawe haaheo ae ana i ka mea poepoe o na aina haole, (ka mea i kapaia e kekahi poe he pehu,) hookahi wale iho no kumu o ka lawe ana i ka mea poepoe o na aina haole, o ka hooikaika i ka hana, oia ka mea i oleloia mai e ke kanaka oi o ka naauao, Solomona, 12:11. 13:4. Oia iho la ka mea e lai ai o ka aina hana.

W.H MALO.

 

KA NU HOU!

 

            Ma ka moku Amerika Cambridge, i ka mai nei i ke ahiahi o ka la 5 iho nei, he 12 la mai Kapalakiko mai, a ua hiki mai ma ona la na nupepa a me na eke leta no hoi.

            Ua hiki mai na mea hou mai Wasinetona mai, o ka la 19 o Feberuari: aka, oia mau no o na mea i lohe mua ia ma nei e kakou. A eia iho no malalo nei na mea hou ano nanea iki i hiki mai nei.

            NO KA PUALI O KA POTOMAKA.-Ua hoikeia mai ka hoomaka ana o ka puali koa o ka Potomaka e oni aku, a e pili kaumaha ana ia oni ana a ia puali, i ka poe Hema. Ma ia hope koke mai no, loheia mai ka hiki ana mai o ke kauoha i ka puali ma ke kihi hema o ia puali, e hoomakaukau no ka hele koke; no ia mea, ua manaoia, e pau ana ia poe i ke kau maluna o na moku, a e holo loa ana i Norefoka, ma Vereginia. A ma ka olelo hoi a kekahi nupepa, ua hoanoe ia ae ke kulana o ka puali o ka Potomaka; aka, ua hanaia nae ia mea me ka huna loa ia.

            Ma kekahi palapala hoi i kakauia ma Chicago, ia hoikeia mai, ua pau loa ua puali la o ka Potomaka i ke kai aku i ka Hema. Aole i maopopo ka oiaio o keia mau olelo; aka, aohe no nae he kumu i ikeia, e hiki ai ke manao ae, he mea hiki ole ia mea. Hookahi nae mea i maopopo, ua anoe ae ka lawelaweia'na o ia puali i keia mau la, aole hoi e like me ka wa kahiko, ka hoka wale iho no.

            Ua hoikeia mai e kekahi leta oia puali aia o Gen Jackson ma kela aoao mai o Feradarikabuga, ua hele loa aku o Gen Lee i Kaletona, pela ka lohe mai o ka mea nana i kakau ua leta la, i na haole koa i mahuka mai, mai na puali koa o ka Hema.Ma ka la 19 o Feberuari nei, ua hoikeia mai ka hana ikaika ana o na koa kipi i na pakaua hou a lakou ma Falmouth, a pela no ka lakou e hana mai ai a hiki loa imua o na kaiaulu ma Feradarikabuga. Ua hoikeia mai no hoi he elua mile ke kaawale o na koa o Gen Jackson, mai Feradarikabuga aku.

 

No Rikemona mai.

            Ma ka la 19 iho nei o Feb., ua hoopuka mai o Mr Foote, o Tenesi, he olelo hooholo imua o ka Hale Ahaolelo o na moku Hui o ka Hema, a o ke ano nui oia olelo hooholo, oia no ke kauoha aku ia Jeff Davis, e hoihoi mai i na Luna a pau a ka Hema i hoonoho aku ai ma na Aupuni a pau,e ae ole mai ana e ike i ka Hema,  ma kona ano Kuokoa, ke hiki aku i ka la mua o Mei ae nei; a ma ia hope aku, aole e aeia na kanikela o ua poe Aupuni la e ike ole mai ana i ka Hema, ma kona ano Kuokoa, e noho, a e lawelawe paha ka lakou mau oihana, ma kekahi o na mokuaina o ka Hema, ke noi pololei ole nai i ka Hema, a nana e ae pono aku. A eia hou, ua mahalo ke Aupuni, a me na kanaka o na moku Hui o ka Hema, i ke aupuni o Farani, no ke koi ana'e i na Aupuni o Europa, e hui ma ke noi ana mai i na aoao e kaua nei e hoomaha i ke kaua ana.

            Ma ke ano o na manao pepa o na nupepa o Rikemona, me he mea la, ua komo iki mai ka wiwo iloko o lakou i keia manawa, no ka maopopo ana ia lakou, aole e komo mai ana na aupuni e aku, e koi mai e hoopau i keia kaua ana, nolaila, ua manao lakou, o ka wa kupilikii loa keia o keia noho ana kaua ma ia Aupuni.

            Wahi a na nupepa o Rikemona, ua haalele ka puali koa o ka Potomaka i kona kulana mua, a ke maheleia nei i Wasinetona kekahi, a i Papu Monoro kekahi. Ke hoike mai nei no hoi na nupepa o ka Hema, i ka weliweli nui maluna o na mea e hiki mai ana. Wahi a ka nupepa Dispatch, oiai e kamailio ana no na pilikia e hoohalehale ana imua o lakou, ke hooikaika loa nei na koa hookaumaha wale o Linekona i ko lakou mau kulana a pau, ma ka hikina a me ke komohana, ma ka Hema a me ke komohana hema no hoi, e hoike mai ana i ko lakou manao paa, e kiola i na mea a pau, ma na kaua e hooukaia ana iloko o neia mau mahina ekolu e hiki mai ana.  A nolaila, ina he manawa kekahi e pono ai i na Moku Hui o ka Hema, ke makaala i na'lii koa kupono, a

[end of page]