Ka Nupepa Kuokoa, Volume II, Number 11, 14 March 1863 — Page 4

Page PDF (1.61 MB)

This text was transcribed by:  Val Hongo-whiting
This work is dedicated to:  Honoring Hongo-whiting Ohana and our multicultural heritage!

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

 

Aeiou, Y.M., ia A.M. Kuhele

 

     Aloha oe e A.M. Kuhele – Ma kou palapala i hookomoia iloko o ka Hoku a ka Pakaipika, Feb 26, M.H. 1863, ke hoohalike nei oe i ka aoao Katolika, a me ka aoao Kalavina, me he mau “powa” elua la! A i ka nele ana o kou aoao Enelani mawaena o ua mau “powa” elua la, e loaa ka ! ia oe ka ma@ o ka “oiaio,” in medio tutissimus ibis! Oia iho la no paha. Oluolu iki nae ka manao o ke Katolika, i kona iho “pololei mai na Aposetolo mai a hiki i keia la,” wahi a A.M.K. ma ia helu hookahi no o ka Pakipika; aka, pehea ke Kalavina? Aole ia he “powa,” e powa ana iloko o ka “pololei.” Ua hookomoia e ua A.M.K. nei, “e like me ka poe Presbeteriana, Uneteriana, Congregation, Baptist, Methodist, Universalist, Friends, Kueka, a me ka Moremona,”  iwaena o na “Kaula Wahahee a Heretike hoi.” Na lakou no paha e nana i ka lokou, a i kuu manao, aole no lakou e pio, ke makemake lokou e mokomoko me oe, e ke hoa.

     Mai kuhihewa oe: ua heluhelu au i ka Moolelo Ekalesia o Ven. Bede. mai ka Buke I a ka Buke V; a ma ka Buke II, Mokuna II o ia moolelo, ua ikeia no he mau Bihopa ehiku i hele mai “imua o St. Augusetina malalo o kekahi kumulaau Oka,” a ke mahalo aku nei au i ka pololei o ia kuhikuhi ana. Aka, pehea? Ua pili a nei ia hana i ka manaoio? He mea anei e akaka ai ka pololei o ka oihana pule o Peleula? Ua pono anei keia mau Bihopa ehiku i ko lakou makemake ole e malama i ka “Easter,” e like me ka malama ana o ka lehulehu o na Bihopa e ae? Ke malama nei anei na Bihopa Enelani i ka la o ka “Easter,” mamuli o ka helu o ia poe? Aole anei i hooleia ia helu e ka poe naauao a pau? Ua hooleia no, a ke malama nei kou mau Bihopa Enelani e noho nei i ka la hoano o ka “Easter,” mamuli o ka helu o ka Pope. Makehewa kou kuhikuhi ana i keia mau Bihopa ehiku, ua hewa io lakou no ko lakou paakiki, a me kou lakou hoolohe ole; a no ia hewa, ke hai mai nei o Ven. Bede, ma ia mokuna hookahi no, i ko lakou hoopai weliweliia`na e ke Akua, e like me ka wanana o St Augusetina ia kakou.

     Ke hapai hou nei oe i ka inoa o Ioane I. Aole ka ! i kau ka wawae o ka Pope maluna o kona a-i, e like me kau olelo mua; aka, “ua hookukuli heleia ua o Ioane mamua o ka elele a ka Pope.” Ke hoole hou aku nei au aole i “hookukuliia.” Ua kukuli no nae, e like me ka hana mau a na `Lii Katolika, e hai ana i ko lakou hewa, aka, aole oia i kukuli mamuli o ke kauoha a ka Pope, ua hana oia pela no kona makemake no. Ke kuhi nei anei oe, ua emi ka mana o na `Lii i ko lakou kukuli ana? Ina pela, kuhihewa oe, no ka mea, i ko lakou kukuli ana, ke kukuli nei lakou imua o ke Akua, aole hoi imua o ke kanaka.

     Ke mea mai nei oe mamuli o na moolelo o kou poe, “I ka makahiki 600 A.D., ua hoomaka ae ka mana Pope.” Ua hoole pinepineia ia mea; e nana i kuu olelo pane ia A.M. Kuhele ma ke Kuokoa, Feb. 7, M.H. 1863; a ke olelo hou aku nei au ia oe, aole i “hoomaka ae ka mana Pope” i ka makahiki “600., A.D;” aka, ua “hoomaka ae” no, a ua haawi pauia no i ko Iesu Cristo olelo ana ia Petero: “He Pohaku oe, a maluna o keia pohaku, e kukulu ana au i ko`u Ekalesia, aole hoi e lanakila mai na ipuka o ka po maluna ona. –E hanai oe i ka`u mau keikihipa –e hanai oe i ka`u mau hipa –e haawi aku au ia oe i na ki o ke aupuni o ka lani, a o na mea a pau au e hoopaa aku ai ma ka honua nei, e hoopaaia no ma ka lani, a o na mea a pau au e kala aku ai, e kalaia no ma ka lani. –Ua pule au nou i pau ole ai kou manaoio; aia hoohuliia mai oe, e hookupaa oe i kou poe hoahanau.” Oia ka manawa i “hoomaka ae” ka mana Pope, aole hoi i ka makahiki 600.

     Ke i iho nei oe, “Ua hoikeia no ka moolelo o na alii a pau o Europa i ka hoole ana i ka mana Pope, mai ia Wiliama o Numonade i ka makakiki 1066, a hiki Ioana I, 1200, –a hiki i ka noho alii ana o Heneri VIII.” Ae, pela paha ka “moolelo” i hoopukaia noloko mai o ka ipuinika o kou poe; aka, aole pela ka moolelo i hookumuia maluna o ka oiaio. Ke ike nei au iloko o ke Keneturia 11, 12, 13, 14, 15, he mau alii i helu ia e ka Pope, ma ka papa o ka Poe Hemolele; o lakou anei kai hoole i ka mana o ka Pope. Ke ike nei au i ka lehulehu o na alii  mai na aupuni a pau o Europa, e akoakoa ana ma Clermont, M.H. 1095, mamuli o ke kauolaa a Urban II, ka Pope o ia wa, a e hoolohe a na i kona leo me he makua la; o lakou anei kai hoole i ka mana o ka Pope? A pehea na alli o na Keneturia mahope iho, a me ko lakou mau puali koa e ae like ana mamuli o ke kuuoha a ka Pope, e pale aku i ka enemi o ka inoa Christiano? O lakou anei kai hoole loa i ka mana o ka Pope? Mai olelo hou oe ia makou, ua hooleia ka mana o ka Pope e “na `Lii a pau o Europa.” Ke ku nei no ka oiaio, aole e hoohioloia e ka hookapae, e ka uhiohilaumamane, e ka hoopohihihi, a me ka wahahee o ka poe kue.

     A ke nui no au e ike i ka hiki ana in oe ke hoike mai i ka oiaio o ka poniia`oa o Mathew Parker, ke Poo o ka lalani o kou mau Bihopa. Ua hoao iho nei oe, aka, aole e hookeia kou hoao ana, a i kuu naoa ana, he hiki no i kela mea keia mea he hoomaopopo i ka hemahema o ka i hana.

    1. Kue kou hoike ana i ka hoike ana o kou poe. Ke hoike nei kou poe, ua hoolaaia o M. Parker i ka la 17 o Dekemaba, M.H. 1559, a ia oe, ua hoolaaia o ua M. Parker nei i ka la 19 o Dekemaba, M.H. 1541. Like pu anei ka la 19, me ka la 17? Like pu anei ka makahiki 1541, me ka makahiki 1559? Aka, aole au e nana nui malaila, no ka mea, no ka Paipalapala paha ka hewa.

    2. Ke haawi mai nei oe, me ka inoa o na mea nana i poni, i ka inoa o ko lakou wahi i noho bihopa ai. Pela anei ma ka palapala hoike o Lambeth? Ke hoole aku nei au, aole. Aole i olelo ikiia iloko o ia palapala, he mau Bihopa lakou.

    3. I mea e maopopo ai ka oiaio o ia poniia`na, ua koi pinepineia ko oukou poe mai kinohi mai, e hoike i ka palapa e hooiaio ana ia mea, aole nae i hoikeika mai. A hala na makahiki he 50, alaila, ua hoopukaia mai ka palapala o Lambeth; a ua manaoia no he palapala hoopunipuni i hanaia no ka hilahila i ka nele. Aka, aole kaua e hoopaapaa ma ia wahi, no ka mea, in e makemake oe, e ae aku no au i ka apuka ole o ia palapala. Eia ka`u mea e ake nui nei e ike: Ua Bihopa io anei o Barlow ka mea nana i poni ia M. Parker? Ke ae nei no oe, ae; aka, ke olelo nei au, aole i maupopo ia`u, ke kanalua nei no kuu manao, a nui no hoi na kumu o ke kanaluna:

    1. Ke ike nei au, o ka pololei a me ka oiaio o ka  hoolaaia`na o na Bihopa Enelani, i poniia mamuli o ka Ordinal o Edward VI, ua hooleia, i na manawa a pau a hiki i keia la, e ka Ekalesia Katolika, a ua hooleia no pela e ka Ahaolelo nui kau kanawai o ke aupuni o Enelani, i ka noho alii ana o Mary, no ka mea, iloko o ia Ordinal, aole i hookomoia ia wa o na huaolelo kupono i ka hoolaa ana i ka Bihopa.

    2. Aole i hilinai nui ka poe i hoolaaia pela i ka oiaio o ko lakou ano Bihopa, e like me ka mea i ikeia iloko o ka hana a Bonner, i kona hoole ana i ke ano Bihopa o Horn ka mea i kapa ia ia iho he Bihopa o Winchester. (See Abridgement of Dyer’s Reports.)

    3. Aole i hilinai nui o Elisabeta i ke ano Bihopa o ia poe, no ka mea, no ka hoolaa ana ia M. Parker, ua hoopii oia i kekehi Akibihopa o Irelani i hoopaaia i ka hao ia manawa, a ua hoole kela. Hoopii hou o ua Elisabeta ia Tunstal ka Bihopa o Durham, ia Bourn ka Bihopa o Bath a me Wells, ia Pool ka Bihopa o Peterborough, ia Kitchin ka Bihopa o Landaff, &c. &c., a ua hoole lakou, a no ka hoole like o kela mau Bihopa, alaila, ua kauohaia o Barlow e hana ia hana, wahi no a ko oukou poe. Aka, ina i Bihopa ole o Barlow, he Bihopa io anei ka mea ana i poni? Aole loa no, a ua like ko kaua manao ma ia wahi. Eia no ka ninau:

Ua Bihopa io anei o Barlow? Ua hoolaaia anei oia mamuli o ka pololei? Ke ae nei no ko oukou poe, aka, ke hoole nei no kekahi poe, a ke kanalua nei ka nui. Ua kohoia no o ua Barlow nei i Bihopa, aole he kanalua ma ia wahi. Aka, aole i ikeia ua hoolaaia. Ua hoowahawaha oia ia mea; he mea ole ka poniia`na i kona manao; ua like pu ka Bihopa i poni oleia, me ka Bihopa i poniia, o ka palapala hookohu mai ke Alii mai, oia ka mea e lilo ai ke kanaka i Bihopa, wahi ana, a pela no hoi ka manao o ka lehulehu o na Bihopa kipi o ia wa. A eia kekahi, ua huliia no ka moolelo o ka poniia`na o ua Barlow nei ma na waihona palapala o na Halepule a pau, a ma na waihona palapala e ae o ke aupuni, aole nae i loaa iki. Huli o Mason, huli o Bramhall, huli o Burnet, huli o Wharton, &c. &c., makehewa ka huli ana. Ua oleloia no e Godwin Bihopa o Hereford, ma Feb. 22, M.H. 1535, ka hana o ia poniia`na, aka, ke hoomaopopo mai nei o Mason laua o Wharton i ka oiaio ole, a me ka hiki ole o ia mea. Nolaila, no ia mau kumu, a me na kumu e ae i hai oleia maanei no ka loihi, ke mau nei no ke kanalua ana o ka poe kanalua a hiki i keia wa.

     Ke hoohalike nei oe i ua Barlow nei me Leo VIII, Benedict V, Benedict IX, Sylvester III, Gregory VI, &c.; aka, aole ko iki ia hoohalike ana. Aole i hoole kela poe i ka pono o ka hoolaaia`na, aole i hooleia ko lakou ano Bihopa, a no ka oiaio o ko lakou a ano Bihopa, e mau Bihopa io o na mea a pau i hoolaaia e lakou.

     He mea hou ia oe ka “Purgatory,” aole pela ia makou. Ua hookumuia no iloko o ka Palapala Hemolele, Mat XII:32, - I Kor. III:15, &c., a ua hoomaopopoia no e na Makua Hemolele o ka Hikina, a me ke Komohana. E nana St. Chrysost. Hom. 3 in epist. ad Philip c. 1 – St. Hieronym in cap. 11 Proverb. – St. Ambros. Orat. 1 Praepar. ad Miss. & de Miss Pasch. c. 4 – St. August, enchirid. ad Laurent. c. 109, 110, lib. de cura pro mort. cap. 4., de civit. lib. 22. cap. 24 –St. Gregory, Dial. 1. 4. cap. 39, in 1 Ps. Poenit., in cap. 2. lib. 1. Reg. &c. &c.

     Ke hoole nei paha oe i ka “Purgatory,” no ka loaa ole oia huaolelo iloko o ka Palapala Hemolele; aka, aole ia he kumu o ka hooleia ana. Ke manaoio nei no oe i ka Trinity, oia ke Kahikolu, aole nae i loaa ia huaolelo ma ka Baibala. Ka manaoio nei oe i ke Consubstantiality, aole nae i loaa ia huaolelo iloko o ka Baibala. Pela no makou ma na mea e pili ana i ka “Purgatory.” Aole no e loaa ia huaolelo iloko o ka Palapala Hemolele; aka, o kona io ua loaa no ilaila, a o ka io ka mea i manao nui ia, aohe hoi o ka alualu.

     Ke manaoio nei oe o ka “Immaculate Conception,” he Oiaio hou i hanaia e ka Pope. Aloha ino oe i kou ike ole i ke ano o ka makou Oihana. O ka hoomalu mau, o ke kuhikuhi mau, o ke ao mau, o ka wehewehe a me ka hoakaka mau i na oiaio i hoikeia mai e ke Akua, oia ka hana a ka Pope, a oia wale no, aole ia e hana i oiaio hou. Ua hanaia anei he mau Oiaio hou ma na Ahaolelo nui o Nice, Conesatinopoli, Epeso, Calcedonia, &c.? Aole anei i oiaio mamua o na pauku manaoio i hoakaka pauia iloko oia mau Ahaolelo nui? Pela no ka hana ma ka Ahaolelo o Roma mamua iho nei, i ka la 8 o Dekemaba, M.H. 1854, ua hoakaka pauia ka oiaio o ka “Immaculate Conception,” a ma ia hoakaka pauia ana, ua hoopauia ke kuihe, ke kanaluna, ka hoopaapaa a me ka paio iwaena o makou, no ka mea, ke manaoio nei makou me ka kanalua ole i ka oiaio o ka olelo o ka Haku, e i ana: “E noho pu au me oukou i na la a pau, a hiki aku i ka hopena o keia ao – O ka Uhane Hemolele ka mea a ka Makua e hoouna mai ma ko`u inoa, nana oukou e ao mai i na mea a pau, a e hoala mai iloko o oukou i na mea a pau a`u i olelo aku ai ia oukou,” a “noho hoi oia me oukou a mau loa`ku.”

     Aloha aku wau ia oe i kou kapa ana ia Fisher laua o Moore, “he mau kanaka makai;” aka, aole hiki ia`u ke ae aku ia oe i kou kapa ana ia laua he mau kanaka “kipi.”

     Ua kahaha paha ka manao o ka poe heluhelu i kou hai ana ia lakou ua “haneri” na Bihopa i pepehiia e Mary. I ka manawa hea la i ku “haneri” ai o na Bihopa ma Enelani? No hea mai ua mau Bihopa la? Auwe! ka loio a me ke “kokua” o ka aoao Enelani! Aka, eia paha ka hewa, o ka lalau o ka poe kukulu hua ma ka Hale Paipalapala o ka Pakipika . Nolaila, mai huhu mai oe ia`u e ka makamaka, aole au e manaoio ua oiaio kau. Me ke aloha no.  Aeiou Y.M.

 

Leo Paipai me ke Aloha.

 

E ka Nupepa Kuokoa e; Aloha oe:

     Ua hiki mai na kolopa uneune a ke aloha, e hoonaueue ana i ka puu naueue a ka manaolana, me ke kauleo mai ia`u, e kahea aku i no hoa Lahainaluna mai ke komo akahi ana, a hiki ia makou ka poe e noho ana i keia wa ma ke kula nui, oiai, e loaahia ana i ka pilikia nui i manao ole ia i ka wa kokoke.

     Nolaila, owau iho keia o ”leo aloha,” ka mea i hoi nele mai mai ka lapalapa mai o ke ahi.

     No ia hoi, ke kauleo aku nei au ia oukou e na kaikuaana i hanau ia e ka makuahine hookahi, mai ka la puka i Haehae, a i ka la kau i Lehua; ma na lilia o ke kula, e aho e hoolilo iho oukou i keia leo kahea o hoa pili no keia ola ana, eia ua leo kahea la.

     E alu mai kakou ma ke kokua ana i wahi dala, i mea e kokua ai ma ke kukulu ana i makuahine no ko kakou mau pokii mahope aku, no ka mea, aole hoi a kakou ka poe i puka mua, a me ka poe e kokoke ana e hemo, aka hoi, eia ka mea aloha o na pokii o kakou ma hope aku.   

     Na ka mea hoi, he nui ke kaumaha a me ka pilikia no ka make maunauna ana o ko kakou makuahine kahiko, ma ka hora 1 o ka po o ka la 18 o July, 1862, elike me ia i hoike ia ae maluna ae.

     No ka mea, ua hoomaopoopo no oukou i ko kakou pomaikai i loaa mai mai ka malu mai o na eheu o ko kakau makuahine, a ma kona mau eheu no hoi kakou i noho malu iho ai i na makahiki 4 o kekahi poe, 5 o kekahi poe, 6 o kekahi poe, a pela aku.

     A iloko o ka manawa i noho ai ma kona poli, ua ike no oukou i na pilikia i loohia mai maluna o kakou, aka, ma ka po o ka la 18 o July, ua loaahia ka pilikia nui i ike ole ia mai ke kukulu ana o keia kula, a hiki i keia makahiki hou, nolaila, he mea kupanaha loa ia i ka nana ana, nolaila hoi, he kumu kupono ia kakou e aloha aku i ko kakou makuahine, ma ke kokua ana i wahi dala, i mea e kukulu hou ai i hale hou.

     Nolaila, e hoolohe kakou i ka leo paipai me ke aloha pu kekahi, no ka mea, ma kona poli no kakou i hoomanawanui iho ai i ke anu a ke kuaua mua o ka hooilo, e pue ana hoi i ke anu, me ke kali iho a hala o welehu ka malama ino o ke kau e paiauma ana i ka wela a ka la o ka makalii, he mea liiliiia ia kakou na haawina palapala i ke kau o ka pololi.

     A nolaila ea, e ninau mai paha auanei kekahi o`u mau kaikuaana me ka pane leo ole mai ia`u, e noho ana i Hawaii o Keawe, me Maui o kama, me Oahu o Kakuihewa, me Kauai o Manokalanipo, me ka i ana iho, heaha la uanei kau mea e haawi iho ai i mea kokua i kuu makuahine hou ma ke kukulu hou ana? Ke pane aku nei au me ka wiwoole, e haawi iho no ehke me ka nui o kou aloha, aka, mai haawi iho me ka lana ole o ka manao, aka, e hana no e like me ka ikaika kupono o ka puuwai aloha, me he mea la o Lokalia ka mea i naha ka puuwai i ka piha i ke aloha.

     Aka, aole i papa ia ma keia ka haawi ana o ka poe e ae, ka poe iaia ke kaula kula o ke aloha.

     Nolaila, ke waiho maikai aku nei i keia Episetole i mua o oukou; e o`u mau hikimua a me o`u mau makamaka i komo ke aloha io, na oukou no e kaupaona iho ma ka mea kaupaona a ke aloha i keia mau mea e lua, o ka haawi iho, a me ka ole. E aloha auanei.

D. Kaukaha

 

Lahainaluna, Maui, Feb. 25, 1863.

 

 

 

Olelo Hoolaha.

UA WEHI AE NEI AU HE

Hale Kuai hou ma ke Alanui: Papu. mawaena

o Alanui Alii me Hokele. A ua hoopaha na Lole Maikai o na ano @ h@ a pau, ano no i hiki mai @ i kuaiia @ au

Ma Enelani a me Sekotia,

i ka makahiki i hala iho nei. O ka'u keiki ka mea nana e hooponopono ma ia Hale Kuai. E hele a pau e nana i ka

Lole Nu Hou!

HE LOLE NU HOU WALE NO!

E HOOMAOPOPO NO KA

Helu 10.

JOHN THOS. WATERHOUSE, (Halewai)

 

 

 

Olelo Hoolaha.

AOLE O KANAMAI O KA LOLE NU

HOU i hiki mai nei a ua makaukau hoi no ke

KUAI NUI,

A ME KE

KUAI LIILII,

Lole kupono no na kane, na wahine, na keikikane a me na kaikamahine. A he mau

Noho Lio Maikai,

A ME NA

Kaulawaha Nu Hou

NO HOI KEKAHI, MA KO`U

Hale Kuai Nei,

a ma na KEPA pu hoi nana e hoohoihoi i ka Miala e hole, e like me ka holo o ka Lio.

 

NA PAHI A ME NA O,

A ME

Na Pa o kela ano keia ano.

&c. &c. &c. &c. &c. &c. &c. &c. &c.

&c. &c. &c. &c. &c. &c. &c.

&c. &c. &c. &c. &c. &c.

&c. &c. &c. &c. &c.

&c. &c. &c. &c.

&c. &c. &c.

&c. &c.

&c.

 

3.                   60-3     JOHN THOS. WATERHOUSE, (Halewai)

 

 

 

 

$10 00 MAKANA!

E UKU AKU NO KA MEA NONA KA inoa malalo nei i na dala makana i haiia maluna, i ka mea nana e hopu ke kino

O Kanehailua,

he lawehala i mahuka mai ka huakai paahao aku, ma ka la 25 o keika malama, oiai e hana ana ma Ainahou. A penei no ke ano o ua paahao mahuka la; 5 kapuai 6 iniha kona kiekie, ma Hilo kona one hanau. Me Keoni Miki kona noho hope ana iho nei, he 23 ka nui o kona mau makahiki; he kii moku ma kona umauma, me na hua “TALONAI,” a malalo iho oia he kii heleuma, a me kekahi mau uhi e ae no ma kona lima akau; a ma kona lima hema pela no, me na inoa nae kekahi; he linalina ma na poohiwi a elua, me na opuupuu.

W.C. PARKE.

Makai Kiekie.

Honolulu, Feb. 27, 1863                                                                                                         66-1m

 

 

 

HALE KAMANA

A ME KA

HALE AMALA.

Ma Waialua, Oahu.

 

 

UA MAKAUKAU KA MEA NONA

ka inoa malalo nei, eia o William Clarke, e lawelawe ma ka

Oihana Kamana a me ka Oihana

AMALA,

ma kona Hale Oihana, ma Paalaa, Waialua, Oahu, me ke kumukuai EMI LOA, nolaila, e pono i na kanaka a pau e makemake ana i na mea e pili ana i na oihana maluna, ke hele koke mai ma ko`u Hale Hana.

WILLIAM CLARKE,

Amala a me Kamana.

Paalaa, Waialua, Oahu, Feb. 20, 1863                                                                              65-3m*

 

 

 

OLELO HOOLAHA.

UA HOOPII MAI O HALE (m.) KUE I KANA wahine o Kaelemakule, no Makawao, Maui, mamua e hooki i ko laua mare ana no ka haalele wale ana no na makahiki ekolu o Kaelemakule i kana kane. E hanaia keia hoopii imua o ka Mea Hanohano John Ii, kekahi Lunakawai o ka Aha Kiekie, ma ka la 1 o Aperila, i ka hora 10 o kakahiaka aia ma ka Hale Hookolokolo ma Honolulu, Oahu.

        G. W. BROWN,

Kakauolelo kokua o ka Aha Kiekie.

Honolulu, Feb. 18, 1863.                                                                                                    65-2t

 

 

KA LAKO HALE

A ME NA

Pahu Kupapau!

 

 

AUHEA OUKOU, E KA POE E MAKEMAKE ANA E kuai ma ke ano makepono wale. Eia no ke waiho la ma kuu Hale Paahana, ma Aianui Papu.

NA PAPA KAUKAU!

                        NA LAKO HALE!

                                    NA PAHU KUPAPAU!

                                                            PAHU KOA, . . . . . $12

 

     Ua loaa ma hoi na mea hoonani Pahu Kapapau he nui loa, a e kuaila no ka uku makepono.

 

     A ua makaukau no hoi au e kuai aku i na mau mea hoolako hale, a ka poe e makemake ana e kuai me a`u no ke dala. Nolaila, ke makemake nei au e kuai aku i na lako hale o hai me ka uku aku i ke dala maoli, a ua lako hoi i na mea hoolako hale no ke kuai aku ia hai, no ke kumukuai emi loa.

  HANALE ALENA.

63-6m                                                                                                                                     Alanui Papu

 

 

MOKU HOLO MAU

NO

Anahola a me Maloaa,

KAUAI

 

E PONO I NA KANAKA A PAU e noho ana ma na wahi i haiia maluna, ke ae maluna o ka moku kialua maikai

JEANNETTE.

O Kahalemake, ke Kapena, he mea i akamai i ka hookele a me ka malama ana i na ohua; oia ke Kapena mua iho nei o ka moku kiakahi Ainahou. Hookahi holo ana i ka pole hookahi, E ninau i ke Kapena ma ka moku, a i oleia, ia.

         von HOLT & HEUCK.

Ma ke kihi o ke Alanui Papume Kalepa Honolulu.                                                                59-3m

 

 

 

I KA POE KANU LAIKI.

 

UA MAKAUKAU KA Hui Wili Laiki O Honolulu, e ihi i ka aa, a me ka hoomaikai i ka Laiki , he

Hookahi a me ka hapa keneta

Ka uku no ka paona hookahi; a ua makaukau pu no hoi e kuai aku ma ka poe mea Laiki, me ka uku aku hookahi keneta me ka hapa no ka paona hookahi:, a i na he Laiki maikai loa pii ae no ke kumukuai, a ia ia no ke eke o ka Laiki e laweia mai ana ia ia. E ninau ma ka Hale Wili Lauiki, ma Apua, a i oleia, ia.

    S.P. FORD (Kauka Poka.)

          Hope o ka Hui Wili Laiki o Honolulu.

     Aia kona keena, ma ke Keena o ke Kanikela o Amerika Huipuia, ma ka aoao hikina o Halemahoe.                                                                                                                            61-3m

 

 

OLELO HOOLAHA

E IKE AUANEI NA MEA A PAU LOA,

o maua o na mea nona na inoa malalo iho nei, ke kehea aku nei maua. Ua lilo ia maua, mai keia la aku, ma ka hoolimalima ka aina auponi, he loko o Kuliula ka inoa, a me na loi kalo, a me ke kula a pau loa o kahi e pili ana i ke aupuni ua pili ia wahi me maua, aia ma ka Mokuponi o Molokai. Ke papa aku nei mana i na mea holoholona, Lio, Bipi, Miula, Hoki, Puaa, Kao, a mau holoholona paha, aole e hele maluna oua aioa la. Ina e komo lekahi o keia mau holoholona i oleloia maluna, alaila, ua hiki i ka hope, a luna paha, ke hopu a koi i ka uku, ke ikeia ka mea nona ka holoholona, in aole e ikeia, alaila, e lawe ia i ka Pa Aupuni, o ka uku o poo o ka Bipi, Lio, Hoki, Miula, ($1 00; Puaa, Kao, 25 keneta. Mai hookuli oukou e na mea holoholona, o pilikia oukou i ke Kanawai.

SET. HINAU,

        J.W. NIHINIHI.

Honolulu, Feb 13, 1863                                                                                                   65-1m*

 

 

J.H. COLE.

LUNA KUDALA,

Ma Ka Hale Pohaku o Mi. Aniani ma.

Ma ke Alanui Alii Wahine.                                                                                                     59-6m

 

 

 

H.W. SEVERANA.

Luna Kudala a mea Kalepa.

Hale Mahoe.

Alanui Aliiwahine

                                                                                                                                                59-6m

 

 

 

A.S. Cleghorn, AKE.

MEA KUAI LOLE

A ME NA WAIWAI E AE.

Ma ke Kuai Kukaa a me Kuai Liilii.

AIA MA KA

Hale Pokahu.

Ma ka Uwapo.

Ma ke kihi o ke Alanui Kaahumanu me Moiwahine.

Ma Alanui Nuuanu,

MAWAENA O

Alanui Alii me Alanui Hokele.

MA KA AOAO HIKINA O

HALEOLA.

Honolulu, Ianuari 16, 1863.                                                                                                    60-6m

 

 

 

OLELO HOOLAHA

I NA KANAKA HAWAII!

Makai iho o AIGUPITA

Ma hope iho o ka Pa

O MAHUKA!

KA

Pa Kuai Papa

o

LEWERS & DICKSON,

MALAILA E LOAA AI NA PAPA O KELA ano keia ano, me ke kumukuai makepono loa, nolaila, e naue mai oukou e ike i ka olaio o keia leo paipai ia oukou e na makamaka Hawaii.

NA PAPA OLEGONA,

LAAU HALE A ME NA POU,

LAAU KAOLA A ME NA PINE PA,

LAAU AAHO HALE PILI MAOLI,

PAPA ULAULA, PAPA PAINA,

PAPA KEPA A ME KA AAHO,

PILI ULAULA A ME KE KEOKEO.

Eia ka mea

KUPANAHA

Ma keia hale – maanei i wiliia`i ka

PALAOA a ma ka HANA PAHU

e like loa me ko

ULAKOHEO

mamua, i kona wa e kau ana, aole a pau i ke ahi mamua; nolaila, e naue inai e makaikai.

Na Pena Keokeo a me ka Omaumau,

Na Pena Ulaula a me ka Eleele,

Pohu, Kolu, Hulu Pena,

KUI o na ano a pau,

LAKA o na ano a pau,

Ami, Kilou, Kui kakai moena,

Kui Nao,

                        Pani Hale,

                                    Pani Aniani, Pake,

                                                Aniani kaawale,

                                                            Pani Olepelepe.

A PELA WALE AKU.

     Aole o maua hoolimalima i poe e koi aku i na kanaka e kuai mai ma ko maua wahi; aka, he hilinai no mauama ke ano maikai o ka maua mau kea kuai, a me ke kumukuai o ka maua papa, me ka malama pono hoi i ka maua oihana iho, i hoomau ia mai ai ka d@maikai, i loaa mau ia maua mamua aku nei.

     Honolulu, Okatoba 30, 1862.                                                                                    (62-3m)

 

 

 

OIHANA LOIO!

JOHN L. NAILIILI. AIA KONA KEENA

Oihana Loio, ma ke Alanui Nuuanu, makai iho o ka Hale Kuai o A.S. Cleghorn, ma ka Hale Ai o na Kanaka Hawaii, i Kapaia

O HALEOLA,

Ma Honolulu, Oahu. Ua makaukau oia e kokua ma ke ano Loio i ko oukou mau pilikia ma ke Kanawai, no kela hewa keia hewa i hoopili ia ai oukou, a ua makaukau no hoi oia e hana me ka maemae loa, a me ka pololei, i ko oukou mau Palapala Kuai o kela ano a me keia ano, me na Palapala Hoolimalima, me na Palapala Haawi Waiwai Paa a Waiwai Lewa, na Olelo Ae Like o kela ano a me keia ano, na Palapala Hoopaa o kela ano keia ano, na Palapala Moraki, Waiwai Paa a Waiwai Lewa, o na Palapala Hoohui o kela ano a me keia ano, a me na Palapala Hoopii i na Ahahookolokolo, no kela hewa keia hewa Kivila a Karaima, a me na Palapala Kauoha a pau, a me na Palapala a pau o kela ano a me keia ano. E ninau no ia ia no ka uku.

     Honolulu, Nov. 7, 1862                                                                                                   50-1yr

 

 

 

OLELO HOOLAHA,

O KA MEA NONA KA INOA MALALO nei, ke papa aku nei oia i na kanaka, haole, a me ka pake, o kela ano kanaka keia ano kanaka a pau, a nana mai ana. Ke papa aku nei au i na mea a pau, mau hookuu wale oukou i ko oukou mau holoholona, ma ka Apana kula o

Ukumehame,

mai ka pali o Manowainui, e pili ana me Waikapu, ua kapu ia Apana kula. Ina i loaa kekahi holoho ona e hele ana ma ia Apana kula i oleloia maluna, e uku mai ka mea holoholona $1 00 (holokahi dala.) me ke kao, a me ka hipa, ewalu poo $1 00 (hookahi dala.) Ina aole e loaa mai ka uku e like me na mea i oleloia maluna, alalia, e hookomo ana kuu kanaka ma ka Pa Aupuni, no ke kolohe i ka mauu o ua Apana kula la me ke kuleana ole.

                                                                                                                        P. NAHAOLELUA.

Hope Luna Aina o ka Moi.

Lahaina, Maui, Maraki 31, 1862.                                                                                            19-tf

 

 

 

I KA POE KANU LAIKI!

E UKU AKU KA MEA NONA KA INOA MALALO NEI mai keia la aku, i ke kumukuai kiekie loa ma ke dala maoli, no ka laiki maikai, a pau e laweia mai ma ona Hale Kudala, ma ke Alanui Moiwahine, me ka hoihoi aku ne i ka eke i ka poe nana ka laiki. O na kanaka a me na haole a pau e makemake ana e hooili mai i ko lakou laiki ia`u, a na`u e kuai aku me hai ma ke kumukuai kiekie, me ka hooili pu aku hoi i ke dala ia lakou, a i ole ia e uku aku i ka lakou mau kikoo.

         H.W. SEVERANCE. (Hanale.)

         Luna Kudala.

Hale Mahoe, Honolulu, Ian 16, 1863                                                                                     60-3m

 

 

 

J.P HUGHES

MEA HANA

NOHO LIO

AIA MA KA HALE KUAI O KA

mea nona ka inoa maluna nei, he Noholio @ a he Noholio Meleka, a me na Noholio Wa@ ano a pau, na Noho Panielo nu hou.

 

            NA HAO WAHA a me NA KEPA o na ano @

                        NA KAULAWAHA, a me na mea e pono @

                                    NA ILI KAUO o na ano a pau.

                                                NA EKE ILI.

                                                            NA HUIPA.

                                                                        NA HAO KEEHI.

                                                                                    NA PALAKI LIO.

                                                                                                NA KAH@

 

A me na mea e ae a pau loa e pili ana i na lio a me na @ a e kuai aua no ia mau mea.

No ke kumukuai makepono loa@

     Aia no ke waiho mau nei malaila na pela mauu

     O na pela pulu, na peia hulu, a me pela u@ hanaia no e like me ka mea i kauohaia mai.

     Ua hanaia no na kaa lealea me ka maikai loa, @ makepono hoi.

     Ua hana hou ia na mea a pau e pili ana i k@ me ka maikai.

     E malama pono ia no na mea a pau i kauoha a @ ana i ka`u oihana. E loaa no wau ia oukou ma M@ ma ke kihi o ke Alanui Hokele a me ke Alanui Papu.

                                                                                                                                    J.P. HUGHES

     Honolulu, Oktoba 4, 1862                                                                                                           1@

 

 

 

E MAKAALA!

OWAU

O KAMUELA

KA HOA KUAI O NA

KANAKA HAWAII.

 

NONA KA HALE KUAI PAPA MA, uka iho o ka

Hale Hookolokolo

ma Honolulu. Ke hai aku nei au ia oukou, he mau la ku wale no keia o kuu moku papa,

“CONSTITUTION!”

a ke ku mai oia, e loaa ana ia`u na

LAKO KAPILI HALE

o kela ano, keia ano.

EIA NO KE WAIHO NEI.

NA:

PAPA O KELA ANO, KEIA ANO,

LAAU HALE, o kela ano, keia ano,

PILI HALE,

PINE,

AAHO,

KEPA,

PANI PUKA,

PUKA ANIANI,

            OLEPELEPE,

                        KUI,

                                    PENA,

                                                AILA PENA,

                                                            WAI HOOMALOO PENA.

 

IA MEA AKU, IA MEA AKU

     Ua makaukau au e kuai aku me ka oluolu i keia mau mea, a no ka maupopo no paha ia oukou he KEIKI KAMAAINA au, he hiki ia oukou e ka Lahui

Mai Hawaii a Niihau,

ke kipa mai i o`u nei. E hiki ana no na moku pap@ o`u i na manawa a pau, a hoolako mau ia`u. He mea mau i na poe o ka hiki mai ka haanui, a me ka kaena. A he mau Luna kakahi i hoonoho ia lak@ e alako ana i ka poe maikai, me he lawehala la Aka, he hiki ole ia`u ke hana pela, o ko`u ano no ko oukou e imi mai a loaa, maopopo no na hana i kakou, no ka mea, o ko Hawaii nei kupa iho la n@ o ko oukou makamaka.

KAMUELA, (Kakaina o Kimo Pelekane @)

Honolulu, Ian. 3, 1863                                                                                                            58-3m

 

 

 

HALE HANA KAMAA.,

UA MAKAUKAU KA MEA NONA

ka inoa malalo iho nei, e hana i ke

KAMAA MAIKAI LOA,

no ka poe a pau e makemake ana; o na ano no a pau e @ nani me na mea oia ano i hanaia ma

Europa a me Amerika.

A hele mai ma ko`u hale, mauka iho o ka Hale Kuai

George C. McLean,

ma ke Alanui Nuuanu.                                                                                         WM. BENNETT

Honolulu, Nov. 7, 1862                                                                                                             @

 

 

 

KAKELA ME KUKE.

MA KA HALE POHAKU HOU, MA @LEWA, kahi kokoke i ka Halepule Betela ma H@ Oahu. Na laua no e kuai i na lole o

Kela ano keia ano.

            NA MEA AI,

                        NA BAKEKE,

                                    NA IPU TINI,

                                                NA PA LEPO,

                                                            NA KAMAA,

                                                                        NA PAHI me na O-O,

                                                                                    NA PAPA me ne NOHO,

                                                                                                NA IPUHAO,

                                                                                                            NA NOHO LIO.

NA MEA E KAKAU,

NA PENA ME NA AILA,

NA MEA MAHIAI

A me kela mea keia mea.

Me na laau a Dr. D. Jayne.

Honolulu, Dekemaba, 1861.

 

 

 

PAPA MAKEPONO!

AIA KA HALE KUAIO LUI (C.H. LEWERS.

ALANUI PAPU, kahi e kuai oluolu ai.

NA PAPA OREGONA 1 a hiki 3 ibiha.

            LAAU KAOLA, oa a me na pou, a me na opaka e ae

                        LAAU PA a me na PINEPA,

                                    LAAU AHO HALE PILI,

                                                PAPA ULAULA, PAPA PAINA,

                                                            PAPA KEPA,

                                                                        PILI ULAULA a me KEOKEO,

                                                                                    PENA KEOKEO, OMAOMAO,

ELEELE, ULAULA.

                        POHO, GALU, HULU PENA.

                                    KUI o na ano a pau, LAKA.

                                                AMI, KILOU, KUI KAKIAMOENA, KUINAO,

                                                            PEPA HOONANI KEENA,

                                                                        PANI HALE, PANI ANIANI,

                                                                                    ANIANI KAAWALE, PATE,

                                                                                                PANI OLEPELEPE.

 

Eia ka mea kupanaha ma keia wahi, na ka mahu e hana i na pahu apo, he hikiwawe, kupanaha. E hele nui mai e kuai a e ike wale i keia KAMELO