Ka Nupepa Kuokoa, Volume II, Number 12, 21 March 1863 — Na Palapala. Haiolelo Poomuku. [ARTICLE]

Na Palapala.

Haiolelo Poomuku.

Ma ka he!u 20. Buke 2. o la Ho,u o Aa, Pakipika. o ka la 26 o Feberuari, M. H. 1563,| , ua ikeia na manao hoohonohene a me ka oi« aio ole o A. H. Anuenue, malia paha ua hoo-i kohu iho oukou me ka manao he oiaio kana olelo, nolaila, ke u*aiho aku nei wau i ka u . inau olele imua o oukou. ; ; Ke oieio mai nei kela, " he hoa o ka lai aj ' a me ka īu o ka la o ua aina nei," a he ma-| ; kamaka hoi, malie he makamaka oe no'u | ma ka huelo ka ike, ke olelo pu mai nei no| . hoi. " he kanaka no ka aina e, kupanaha ka : j lilo o ke kanaka o ka aina e, i hoa o ka lai! ; a me ka iu o ka la o ua aina nei." i j Ina paha he hoa oe no'u no nei kula wela ; hulili nopu i ka la, i aha la hoi oe i lokoino . ai, i huna ai hoi oe i kon inoa a'u i ike ai, a hai mai oe he inoa okoa,eia la o A. H. Anuenue, he hoa nae paha no ko la lealea, ina e huhu iho pehu mai ko nuku, pinana ko le- . helehe. Aole au i ike i keia knnaka o A. H.A. ma Lahaina nei, iioko o keia inau makahiki, aka, ua lohe wale mai nei wau, oia ka ka inoa o ka ahaaina a G. Kalu ma. O oe io no anei e G. Kalu kela inea nana i kakau ua ; mau olelo hoohenehene la? Hilahila iho la oe i ka oiaio ole o kau niau olelo, huna i kou inoa ponoi, a kapaihoo A. H. A. he ilio hae p-iha oe, i kahiko ia oe iho me ka aahu huiuhipa. Me he mea la he enemi wau nou, akahi ua pee ou, oahaia la ke hai poloiei ae, he enemi, mamua o ka alapahi ana. " he hoa 0 ka lai a me ka iu o ka la o ua aiua nei,'* malia ua ike io no hoi wau īa oe; o ko'u hoa 10 no paha oe o ka lai a me ka iu o ka la o ua aina nei, aole palia. : E A. H. Anuenue, pehea la kuu hoolieneheneoleana iaoe? Oleloaku anei au iaoe he naaupo, a he kannka no ka aina e, he puni noho Alii, he haiolelo poomuku, a pela aku ? Aole a'u olelo ia oe peia, o oe no ia e kapa mai nei ia'u he kanaka no ka ama e, he naaupo. he puni noho Alii, a he haiolelo poomuku. 0 ua haiolelo ln a'u, au hoi e kapa nei he ;Poomuku, o ka'u ia e lolii ai me ka laui a ke aioha. m'e ka laumaia hoi a ke aiionui, a haawi aku me ka uku oie ia oukou au hoi e liliiia'la i ka ono, a haawi mai la oe na'u i ka maknna a ka poe Inpuale. he huahua. O kekaiii poe e ae hoi i ono loa, haawi mai no lakou ia'u i ka makana o ka uhane, he aioha, he kuiknhi, he olioii, a pela nku. Nau no kekahie lawe poomuku ana, aole no ou lawe a pau lon, e kala no kou lawe j poomuku, o ko mau pepeiao wale no kai hele 1 iioko o Wainee ia la, koe no ko kino iloko o i ka hale, a i oie ia, iloko o ka luakini Bihopa, ; aoie anei pela ? Ke oielo mai nei' keia, o ka nui o ka'u olelo ia la, no ka poe wale no i hnna i nhaaina no ka la hannu o ka Moi. Aole peia, he mea pili wale no kela. i O ke poo oieio a'u i hai ai ma ia la Sabati Feh. 15, ISG3. Aia ia ma ka Euanelio a Luka, Mokuna 14: 15; ma ka hapa hope, penei, " Pomaikai ka mea e ahaaina aku iloko o keaupuni o ke Akua." Ma keia poo olelo ko'u kukulu nna i keia mnu manao eha: 1. Ke a?io o keia ahaaina. Ma keia manao ; ko'u hoakaka ana i ke ano o ka ahaaina i oleloia. i 2. liahi e ahaaina ai. Ua maopoopo no : ma ke poo olelo, ma ke aupuni o ke Akua, a pela no ma ka Mokuna 13:29, a raa ka Mokuna 22 : 30, inahea ia wahi? Luka 17 ; 21; Koma 11: 17. 3 Ka poe kupono ma keia uluiaina. 1 Ka poe haahaa, liaahaa ka naau, . 7: 11. 2 ka poe ilihune, Oopa, mumu-. ku, &c. P. 13: 21. 3 Ka poe P. 23. 4 Ka poe i hanau hou ia. loleehanau j hou ia ke kanaka, aole e ike aku i ke aupuni 0 ke Akua, loane 3 : 3. Oia hoi ka poe i inakaukau na aahu, &c. 4. Ka pomaikai o ka poe e ahaaina aku ilaila. 1. Ka noho ana maluna o ka noho Alii, ' Luka 22: 30, " E ai oukou a e inu hoi ma ka'u papa eina iloko o ko'u aupuni, a e noho hoi ma na noho Alii e hooponopono ana i na ohana he umikumalu a Isaraela," a ma keia wahi ko'u hoakaka ana no ka pomaikai : o kela poe e komo ana ma kela ahaaina; oia hoi ka noho ana maluna o na noho Alii. ; Aole nae pela kekahi poe i malama i na ahaaina makeia ao. Hoakaka aku la hoi wau, . i ka iini nui o kekahi poe e noho ma na noho; i Alii, e like me Sale Kaona, &c. i j A ma keia mea paha la, i piena wale mainei kuu hoa, wahi ana he hoa, e hoole aku i , ana wau, aole e lilo ia lakou ka noho Alii. | Eia ka paha ka pono, o ka wahahee aku,t e lilo ana ka noho Alii ia oukou e ka poe ahaaina iho nei, oia anei na hua olelo i koeJ alaila, aole e poomuku ua haiolelo la? keu j aku hoi ha. ; 2. Ka ai ana a me ka inu ana ma kana pa-' pa aina, Luka 22 : 30, a olioli pu me ka ha-| ku nana kaahaaina, me kona pualiapau. | 3. E lilo ke aupuni ialakou, Luka 22 :29. 1 ka poe hea? i ka poe haahaa ma ka naau.; Mat. o : 3, » Pomaikai ka poe i haahaa ka j naau, no ka mea, no lakou ke aupuni o ka ! lani." E pili hoi ha ka hanohano i ka meaj

haahaa ka naau, wahi a So!omona •*,) •> •' Pomaika oukou ka {v>o ilihune: no k i no oukmi ke nupuni o ke Akua," unh; a • Kristo, Luka 6: l?0, " E hoololie oui, na hoahauau aloha o'u, uole anoi ko i \vae ae i ka poe ilihune o ke ao 0 , i ka manaoio, a e lilo i poe hooilina aupuni aaa i olelo inai ai i ka poo i, aku ia ia," lakoho 2: 5. Ala keia mea ko A. H. A. pio hewa - ina ke kumu o ka «/«. me ka manao p, ;;, paa aku ana ka aaiole iluna. aka.aol? . v ua pala ke au. a i ole ia. kuhihewa pih\; , la e pii hou nmi ana ke Kaiakahinaiiin ~ K kumu o ka ulu, nolaila, i pio iho ka .. e pala iho ana. A ma keia mau mea hope nei, kuu h. ū>. ka ana penei, *• He nui ka poe i mai-.w. na la nui o na aupuni o ke ao nei. ao': : lilo ke nupuni ia lakou," i mea lioi e ak;i v ; ai ka oi o ka ponmikai o ka poe e koni>> . ma kela ahaaina. Ao!e pahn e, e )h>o\ .. ana wau ia oukou, a e henehene aku .> aole loa no. A ma ia mea paha la, pio hewa hou la no o A. H. A. ina ke ku!a panoa liooloua i moka. Ua kuhihewa anei oe he A!ii iu;; k laila? nani wale kou kuhihewa. Aka, aole au e olelo [nui ia oukon malaili. na kekahi mea e ae e hoike aku, no k:. mea, nui wale ka poe e ae maloko, ao!» v~..- ; o A. H. A. inalaila. Ke olelo mai nei kela, " Auwe, manon.u no hoi ka naaupo o ua kumu nui nei o !/. hainaluna,''auwe! owai ka mea naaupo! .i'„ kumu nui o Lahainaluna, o Rev. J. F. I'o,anei? oia ke kumu nui o Lahainaluna. H kuhihewa ka paha kou o Rev. J. F. V , . e ka mea ia ia ka pule ia kakahiaka. no! i:'!. olelo ae he kanaka no ka aina eMio o\m \ no ka aina e no ia, aka. ua maopoop.» k ! kuhihewa, ua hahai oe i ka ike a ka pepoiao. : I ole oe e kuhihewa, he henehene maoli iu\ ■ aka, nani wale ka luuluu o kau kumu l.uu | i na hua o ka make, ka inaina, kc aloha o!*\ ka manao ino, n pela aku no. Ua ane like me kekahi laau ohia a'u i lohe ai ma kapao Moanawaimake, he ano maikai knna Kino. he maikai hoi ka hua ke ike aku, aka, i ka ai ana, he lehu wale no. Pela maoli no kou ano, he hiki ke nv\!i:iloia oe ma na mea e ae ; aka, nia keia lian; 1 . uko o!e au, aole mahaloia, aole loa no, i.o k i nv\a, aolo hc oiaio. Ke olelo mai nei hoi oe, 44 Ao!e oukon malama ia la no ka mahaloia mai." 11 e in» 1 ; kupanaha kou hoole ana, aole aiu-i oe i malama ia Ia no ka mahaloia mai kekahi ? N< ke aha la i inanao ai oe e hana i kau ninu mea ai, a ai oe mamm o kela ahnama i i;:ahaloia mai ai n ka poe makaikai a me ka pn> e ae ? A e olelo iho paha lakou, " Nani \vale ka ahaaiua a A. H. Anuenue." O kekahi kumu maopopo lea no ia o knu hana ana i na papale poepoe oluna, i hanaia me ka lole ano ulaula, me he papale la o ka haole Keaka a'u i ike ni e hele ana m(> kam mau mea hana ma ke alanui o Lahaiua ik i. Aole anei o ke kumu uiaoli io no la o kuu hana ana ia mea, i mea e mahaioia mai ai ? Pe-la no hoi kou kahiko ana i kou kino iho, e komo ana i ka palemai lole wawae inai la* lo mai a hiki i ka uha, a mailaila aku i kahikoia ai me ka lole uloiila alala. A ma ke kino, ua kahikoia mc ka lole ano uhinahina. Heaha ke knmu o kou hana ana i keia mau mea ? I mea hoowahawaha anei na ka l« hulehu ? I inea henehene anei na ka haole ? O kou manao maoli no> i mahaloia inaiai e na kanaka a me ka Moi Ina ua inaopopo oe, e hoowahawahnia ana oe e na haole ru> n aahu au i hana'i, ina ua hana ole oe. P no hoi, ina ua ike oe e hoowahawa mai aua ka Moi, no ko malama ana i ka nhaaiin nn : kona la hanau, no ke aha la i hana'i oe p<' i' He hoike akaka anei ia o kou aloha, ke ha'M oe i ka mea ana e hoowuhawaha'i ? A 1 !• aole loa no. "Ao ua o L. Aholo nei, aole no oia i I malama i ua la la. no keaha la ?" Ua manao : anei oe, ua oi aku kou aloha i ka Moi. i ko inaiama ana i ahaaina, a me ko kaliiko ani ia oe iho me na kapa kupono i ka haole Keaka ma ka po, a me ka holo ana maluna o ka lio, e manana hele ai ko wawae. pa i o. ianei? Ua kuhihewa oe iiaila, e aho ki mea i ai i kahi luau, a i hume paha i knhi malo, me ke aloha io no i ka Moi. Ina oia mau dala au i hoolilo ai i ka ai*aaina, ae kuaiia i mau puaa moinona, a i iikm umeke poi, a hooili aku ma kona wahi. A i ole, e laa la hoi keia hiki ana mai nei ia. f»anai-aku na ua mau mea la, e aho ia, o!s ko iala mau ohua; alaiia, mahalo ia waii ia oe. Ua menemene au i ka olelo aku, i ko lalau lua ole ma ia alanui au e hele aku la> pela no ka wahahee ana'ku a ko wahine ia oe, ua malama ole wau i ua la hanau nei o ka Moi, no kuu hoohalahala i ka lilo ole o ka noho alii ia'u ? Akamai hoi ha kau wa* hine i ka wahahee. ua ao waleia paha c oe a akamai ? No ka hoohntaha)a ka paha o ka M? a Hanohano ke Kiaaina o Maui nei» a me na Luna haole ma Lahaina nei, ka mea i mala* ma ole iho nei? Ko lalau no ia. I na aole o'u pilikia i ke ao kula ma na la nui kaulana o keia aupuni» i na ua komo mau wau ma ia ahaaina i kapaia u Ka Aha* hui Aloha/' No ka mea» owau kekahi o ka poe Hui i hoomaka i ke kukuiu ana i aha-

In/,1 no nn Li k.-i'ihna o keia aapuni. ma I ';V: 3i. M. H. Anle nae wau i hiki k. ;o nku ilailn. o ka'u makana %ra!e no kai I h.ki ak«i ma kahi e nhaoina a». | A inamua a" o ka la 9 o KeWuan iho nei. I n i L;un hou ma'u me J. H. Moku, no k t rn:u,';i'> n k r *mo pn maua ; aka, no ua pili|r L • r;i ; .n l'\ :>•». nohiia, aoio no i hiki. Aole S «. no ka hU» ole o ka noho alii ia'u. \ ' ;0 r,|- i\o !a hoi la'u ua noho ahi la, a K ,. ,, aunn-i ia oe ? Pomnikai no hoi ha ua ' k »i!. A.s. i k«» noho i ka noho alii; hc oiaio no i i. I ■ :nakvm*ikc no ka oe i ka noho aiii. : I k; ; " !i!o i<» ann no ia oc. A !!■no !.i i ok'lo aku ia o?, he la- • - r .1 k'.'u, a h<» Moi okem. a he Kumui i ,u okoa ( Kai no na kau olelo wale iho !. . .. •• k ;]>a :ma ia'». hf kanaka no ka ainae. ( . k" iin ka hoi oe ia. he ano ili hookahi i > m k-i kaua, pjii«'palc ana oe e paiepaie ij : . K• i aku uo hoi oe a ka hoino. ine kuu !. . •. r\k»i i:\ nr-, a i ua ahaaina la " AhaK iA'.'ii'ine.' 1 Pakela lc»a aku paha a ina : « iio ana īa oe ka noho alii. aole pcvha oe r ik- ih-. i na kanaka maoli ? E aha la hoi. \m;. o ko oukou malama ana, aole no hoi o ho 'i'ikou malama ole ana, ke kuinu a u i i, i ;i ■. .-)(>!" !oa no ? O ka wa kupono i: i. i i iio ia i ko'u manno e haioleio ia liapa o k t }>i!iku. Ua inanao anoi oe. o ko wa i tn •.! ti ti i ua ahaaina la. o ka wa ia i paiia'i ■: i mok'.ina 11 !a o Luka, e nele ai au i k . : ' i i»!'* e o!. io ai ? A ua manao anei oe, \i ■. ;• 1 1 !oa na Hūhala i ke puhiia i ke ahi,e h i i ->|" ;ti* nn oh'io kupono e hiki ai ke oleio ? H" , :u O". ,\:\ Alio!o olelo, " He pono ole ia ouk ; 1 iI-1: um īa la he ole loa no ? E uiii: i 1 ®i i!;o o>; i ko wahine, i ka mea i hele a , O O \V;Ū!..-c ia la. M:\hea la hoi oo i.i ! i ' A<>k' makou i ike ia oe inalaila. Y,:.l io nii ko aioha i ka Moi, aloha io ? V'a !i; - u io a/i"i oe, o ko ai ana n rne ko inu ni:*i. ' n hi':"!io(o lio ana. he aloha io anei ia no : i l;-i M"i f iiu ae no anei koil aioha ia in i i v : > An!" !"a. o ko o;>u wa!e no kau i . uii.oi. i uii' i •• ko ai ka imi o ko naau. Oia ōn- i ano o ko kuiiiko tm i manao ai ? He nnm. !i" ihiihi, he eehia; a kekahi o na haole i o!"!o ai, " he kapa kupono ia no ka poe hao'- iiana Keaka ma ka po ?" He kupono hoi !i i no ka poe haole hana keaka ma ka po. lioi i ok'loia, he hoailona o ke alona i ka Moi. Auhea oe, inai manao oe, aole o makou #)oiia i ka Moi. he alohn no, iie menemene I)o Ak i. ia oe 1 loi ka nle. Auh«»a o< 1 e A. H. Anuenne, minnmina ioa Wa'i i t «>f. i ko heie ana iioko o Wainee ia la ; iri * i! t !oaa ia oe kekaiii mui ruki maiīui. k" iiana oe i ka niiaaina uau ma keia ho;." 'ku, maiia o ka pu!eiiu u!u waie no kau nir i i ike. Ao!e e nelo ana ia, ke iioike ae ln ls..i no l,;i ulu. Akainai io aku ia no hoi Oe t! ula. ii ■ pono io ia oukou ke hoolohe ole i ka'u oli'io. a " iioolohe inai oukou i ka A. H. Auu«'uut.\ i akamai oukou i ka pulehu uiu ; (lo !».v uu'.i hoi. e lilo aua paha ia ia ka noho Alii 'ua k.'ia hope/aku. Ak:i. makehewa ia oe ke pnpa nku ia lakou. no ka mea, aoie he oiaio o na mea au i Olelo ai imua o ka iehulehu. He knumalia nne ko'u ke kapa aku ia oe he wahahee, a he iti!a!ii!a o!«.\ Ntui anei ko lakou mauao ? He p«^. % naaupo auei iakou, e hiki ole ai ke boiio i ka aoao o ka pono ? He mau kanaka IIl nlu anei Inkou, e like me ko Nuuiiiva P°e ? .. rt lke ka !ioi i ka poe hoino uui wale a he |tniua ii no ka Ulu, i ke nha la ? I ka niu paha, i ke kulolo paha ? Aka, ua paa ioa kou nnau e A. H. Anuenue ma ka hoino, īnaina, buh i kumu kupono ole, lioohenehene, hoo|ilahil'i inaoii no. Aka, o ia mau hana a gnu a'i, he lapuvale waie iho no ia ; nole ia fcchtirt kupouo i ke nloha. Kia wnle no fea'u it oe, e hot mai kou aioha i kinohi. t Auh.-a oukou e ka poe i heluhelu i na ma}no o A. II. Anueuue, aole anei e loaa keia Ma'.i iihw ia oukou ; he hooheneheue, he hooio. ! «■ hookano, he lioolūlahiia n pela'ku ? [n.i h. poe noonoo knkou, e loaa no. Aka, m.' ia no ia. Ke hoi uei wau, ke o Ilai i.i ka !eo o •• Mot.oKAt Bklk," i ka pili o £e i \ e hoaia ana i o'u |>okii e kulu ia i ka liiau.oe. e aia, e liiiu. e hoomnknuknu. \ me oukou n pau ke nlolia o Kristo, Me Jn m.ihaio. L. Auoi.o. i. Ar.j;;i, .U;r.ii'i o. l?0o.