Ka Nupepa Kuokoa, Volume II, Number 13, 28 March 1863 — No ka hiki o Petero ma Roma. [ARTICLE]

No ka hiki o Petero ma Roma.

! He ikaika loa na aoao el<m i keia \va i ka hoakaka ana i ko laua mau mookahuna, ai me ko laua pili ana ia Petero, oia ka aoao Pope, a me ka aoao hou o Enelani mai. I I mea aha ? I mea e manaoio mai ai na j mea a pau e nana ana i na nupepa a elun e puka nei, he oiaio, a he pololei, aka, ua waiho loa ia ka pili ana ia Petero, aole i hoakaka nui mai laua i.na Buke, i na Mokuna ? a i na Pauku, no ko Petero hiki ana i Roma. Mahope iho o ko lesu pii ana i ka lani, ia \va na Lunaolelo i hele ai i na aina a pau e hai i ka Euanelio, a o Petero kekahi ina keia hele ana. Va hele o Petero ma Kaisareia, a bapetiso ia Korenelio, a hoi hou ia i lerusalema, a mahope hele hou o Petero ma Poneto, Galatia, Kapakotia, Asia, a Bikunia, a hiki i Babulona ina ka hikina. Nolaila, aole i haiia mai ko Petero hiki ana i Koma, ma ke komohana mai, a me kona hai ana i ka Euanelio ma ia wahi, aole ma ka olelo a ke Akua, aole ma ka moolelo Ekalesia, aole hoi ma na buke e ae, a aole no hoi he imu hoike iloko o ka haneri makahiki hookahi mamua aku o ka hoomaka ana o ka Pope, a mahope mai o ko lesu pii ana i ka lani, he ole loa no, he moolelo Pope wale iho 110 ia 110 kona heleana i Koma ; o Paulo kai hiki i Koina, i ka wa o Nero ke alii nui o Koma. A ma keia hiki ole o Petero ke poo, ke kuinu, ka hoomaka ana o ka Eka]esio Pope, e ike ai kakou aole i pili, aole i hui, aole i maopopo, aole i launa me Petero, aole na Petero mai ka lakou liana, na lakou wale iho no i lalau me ka haawi ole ia mai. (No ka poe e nana ana i ka laua mau ho> akaka ana, he mea poho a me ka makehewa wale ke ae a hoolohe, a he mea waiwai ole no hoi ke manaoio oukou me ka pili oleo ke kumu, a me ka iauoa oie aku i ka oiaio.) No Roma. Ma Koma i kukulu ai o Paulo i ka Ekalesia o ka Haku, i ka M. H. 64, 65, i ka wa e noho alii ana o Nero, a iloko oia kau i inake ai o Paulo i kona poe enemi, no ka mea, mamua aku o ko Paulo hiki ana i Koma, ua hoomaka o Nero e hoomaau i ka Ekalesia o ka Haku. I ka M. H. 6S, ua make o Nero, maha iki na Ekalesia i ku hoomaauia, a i ka M. H. 70, ua lilo ke aupuni o Roma ia Vesepasiana, a o kana keiki o Tito, a oia hoi ka mea nana i luku o lerusalema, a oia luku aoa ka mea i iaha nui ai ka olelo a ke Akua i ua aiua a pau. Mai ka M. H. TO-306 e ike ai kakou ua kupu mai ka Pope, me he pepeiao hao la ma ke poo o na holoholona, noloko mai o ka Ekalesia i kukuluia e Paulo ma Koma, ka Ekalesia oiaio a na Lunaolelo i kukulu mai ai mai ia lesu Kristo mai. Ikatroe alii ana o Vesepasiana a me IV to, ua maluhia ka hoomaauia ana o ua Ekalesia, a iia 6luolu iloko oia kau. A i ka M. H. 31, nmke o Tito. Noho o Domitiana kona kaikaiua i.ke aupuni o Koma, ua hoomaau hou ia ka Ekalesia e ia, a iloko oia kau i hooleiia'i o loane, (nana i kakau o Hoikeana,) iloko o ka lpuhao aiia e lapaiapa ana me ka, wela loa, a mahope kiolaia i Patemoka, (he wahi mokupuni uuku iloko o ke Kaiwueimhonua,) ma ke komohana o Asia uuku. I ka M. H. 96, make o Domitiana» a lilo ke aupuni ia Nervve, a i ka M. H. 9S make ia, iilo ke aupuni ia Teriaoa, he 19 makahiki Wia i noho alii ai, u» hoouiaauia no ka Eka tesia ia wa. I ka M. H. 117, make o Teriana, a 1110 ke aupuni ia ABferiana, ia wa, ua nawaliwah ka hoomaauia ana o ka Ekaiesia, ua uiu k» uaauao a me ka pooo uu ke aupuni o Roaia. t ? I kn M. H, Lilo ke aupuni o Koma ta Anetonio, Pio, healii oiuolu.a ua olu nui ka pono o ka Ekalesaia iioko o kona kau e noh( alii ana. A Uio ke auponi o Roma ia Mare ko, Aurelio, Anetooino, i ka .VI. H. 161-185 ua nui na haipule i inake i ka hoomaauia <

keia poo a!ii, ia wa. make o Po'.ukapa. n-* Kahanapule kaalana, a naauao hoi. Mahope mai o ka M. H. 154, UIo o Kcmoro i alii no ke aupuni o Rorna, a hiki i Va M. H. 202 0 ka Haku t ua nui ka poe waiwii raa Roma i lilo i haipule, a mahope iho. ILo ke aupuni ia Sepetimo Severo. lloko oia wa. eia ke ano o ka Ekalesia o ka Haku : " O ka poe i hoakoakoaia ma k3hi hookahi i bapetisoia, ka ahaaina, eia m inoa oia poe, na Lunaolelo, na Kaula. na Kahuna, na Kiai, na Kumu.'* O na Lunaolele, he mau hoike no fesu; o na Kaula, he hoike i na wanana a me ka uhane; o na Kahuna, o ka hai i ka Euanelio ia wahi aku ia wahi aku ; a o na Kiai a rne na Kumu, he poe noho paa, aole hele ma o a ma o. he mau kiai lakou no ka Ekalesia. 0 keia poe a pau. he like wale no malalo o lesu, aole kiekie kekahi nialuna o kekahi, 0 ko lakou inoa like wale no, he Epikopo ma ka olelo Helena, a e kiai ana maluna o ka Ekalesia hooknhi. 1 ka M. H. 211, make o Sepetimo Severo, ua noho wale keaupuni o Roma aohe alii, a hiki i ka M. H. 245. mahope plaila, ua lilo o Detio he alii nui no Koma, a i ka M. H. 249, ua ikaika hou ka hoomaauia ana o ka Ekalesia ia wa, a kauoha ae la ke alii e mohai aku i na akua wahahee a me na kii, i ka poe haipule io i pakele i ka make; aka, ua hoole loa lakou. lloko oia wa, ua hoomaka hou ia kekahi hoomana hou e Paulo, no Aigupita ia kanaka, oia ke poo o ka hoomana Moneka, a mahope olaila. lilo ke aupuni o Koma ia Valeriana, (259 M. H.) I ka U. H. 254-256 i lilo ai o Diokelesiana i alii nui no Roma. I ka M. H. 306, eiua alii nui o Roma ia wa, o Galerio, a o Konesetino, ma Koma hikina (o Galerio ke alii,) oia o Asia uuku> Suria, Aigupita, Palesetina ; a ma Koma komohana, (o Konesetino ke alii,) oia o Aferika, Ilalia, Sepania, Farani, Geremania, a me Beritania. Aia ma ltalia ke kulanakauhale o Roma» kahi a Kotiesetine e noho alii ana, ua maluhia na haipule ia wa, a eia nae ka mea kupanaha ia Ivonesetine. I ka wa ia hai ke aupuni o Koma, ua makau oia i kona komo ana i Roma, o lanakila kona enemi maluna ona. I ka po, pule aku la ia i ke Akua e kokua mai, a i ke a aona'e ike aku la he kea e kau ana ma ke aouli o ka lani, a me ka olelo 1 palapalnia, " Eia kou mea e lan»kila ai," a ua lanakila io no o Konesetine ma ia mea, a ua pio o Lukinio ke alii mua o Koma. A ma keia lanakila ana, ia wa ua maluhia na haipule, a ua pau ka hoomaauia ana, r me ka noho pio ana o na Ekalesia, ua nui k<: pomaikai o ka Ekalesia, a ua lilo ke alii nui i poo no ka Ekalesia, a noloko mai olaila ka Pope, a lilo mai la ka Ekalesia i mea kiekie loa. No Ario, i ka M. H. 312, aia no ma Aigupita kekahi Kahunapule, o Ario kona inoa, ua kukulu ae la oia i kekahi hana ino. Eia kana olelo, «* Hoole oia i ko lesu Akua ana." Nolaila, ua kupu keia hewa hou, a nolaila, ua hoole aku ka Ekalesia a me Konesetine, i keia hana a Ario. Nolaila, ua hui na me a pau e hoahewa ia Ario, a ua hookukeia oia mai ka Ekalesia aku. 1 ka M. H. 337 make o Konesetine, iloko 0 ka wa mai, a ua bapetisoia oia e Eusepio kona Kahuna. A mahope o ka make anu o Konesetine, ua lilo ke aupuni i kana mau keiki ekolu, a i ka M. H. 356, make o Anekone, ka makua o ka poe Moueka. O ka Moneka, he poe pule īnehameha loa lakou ma na mauna, ma na ana, a me ka nahelehele ; a nolaila, ua nui ka poe i hahai ia lakou. O Hilariona kekahi kanaka no Suria i lilo 1 Moneka, ua noho oia iwaenakonu o kekahi one e hoopuni ia ana e ka nahelehelea meke Gasa, no na inakahiki he 4S, me ka hookeai pinepine ana. ... O Marikina kekahi i hana peia, a ua hookomoia keia hana ma Farani, a ua kukuluia he mau hale no na wahine, a ua kapaia aku ka inon na •» Nunere," eia ke ano, " Aole lakou e ike hou ia," aole e puka iwaho, a ua nui na Nunere ma ka Ekalesia o Koma. 0 Simeona Setailaite, i ka M. H. 450, he Meneka ia nana i kukulu kekahi kia kiekie loa ma ka mauna o Suria, a maluna oia kia oia i ku ai a hala he 15 inakahiki, i ke ao a me ka po, i ka hooilo a me ke kau, aole i iho, aole oia i moe ilalo, ua pule oia mai ka la a po i ke Akua. Mahope mai, ua mahuahua loa keia poe o ua Mbneka, a ua maheleia ka poe Moneka i eha aoao. I. Ka aoao Dominika. 2. Ka aoao Feranika. 3. Ka aoao Kalemela. 4. Ka aoao'o Sala Autusitine. O ke Dominika a me Feranika, ua hooikaika laua mamuli 0 ka Pope. Mai ka M. H. 337-361, e noho alii ana o a make ia, lilo ke anpuni ia lulinna, iioko o kona wa e noho alii ana, haalele oia i ka ekalesia oiaio, lilo ma kona manao iho, iloko o kona wa i kaua ai me ko Peresia poe, ku oia i ka ihe a make. Iloko o ia kau t mahuahua ka haaheo o ke kahuna nui o Roma, hookiekie loa maluna o na hoa hana ona. Lilo oia he kanaka waiwai ioa, maikai na luakini, nui na kauwa, nani loa kona kapa. 1 ka Ml. H. ua hoounaaku o Geregori ka Nui, ka Hihopa o Koina ia Augusetina a me na Moneka he4o i Enelani. a nana i hoohuli kolaiia poe i ka pono. I ka M. H[. ua huhu o Geregori ka Nui ia loane, no koua lilo ana i Bihopa no na ekalesia a pau loa o Ronesetaneto. A i ka make ana o Gerogori ka Nui. lile ke aupuni ia Poka, ia wa o Eonemke 111, j lilo ai i Poo nui no ka ekalesia o Koma, no 1 ia *' Pope, w enaloko o keia mau hana i puka

mai ai ka aeao o ka Pope a hiki i keia ia. Ia wa inai. iilo na Pope i mau aiii aupuni aina. 1. Papaia ka Baibala, aoie e heluheluia e na kanaka. 2. Hoounaia kona mau kahuna ma ia wa- : hi aku ia wahi aku. a ina hooleia mai, kaua koke aku no iakou. ; 3. Piha loa na luakini o lakou ina kii a ; me na mea anoe e ae he nui waie. Peia iho ia ka hoomaka ana mai o keia hoomana i kapaia oka " Pope, M i hoikeia f imua oke ao nei; nolaiia, he oiaio kana : mau hana imua o na kanaka. a i ke Akua a me ka Palapala Heinolele, he oiaio oie maoii • lame ka neie. Nolaila, he iuhi poho wale 'no ka lakou e hana nei, aoie o lakou noho ana o kela ao ; no ka mea, aoie i kauohaia; ; mai ka iakou mau hana e hana nei. Aole i pau ioa Na kekahi Hoolepope.