Ka Nupepa Kuokoa, Volume II, Number 13, 28 March 1863 — KA MOOLELO O LAIEIKAWAI. [ARTICLE]

KA MOOLELO O LAIEIKAWAI.

MOKI'NA XXVIII. TT A OLELOIA MA KA MOKUNA 27 o keia kaao ke kumu o ko Lnielohelohe imi ana i kana ksne ia Kekaluk:\luokewa. Nolaila, imi aku la oia mai Kauai mai a Oahu, a Maui; i Lahaina keb, lohe aia o Kekalukaluokewa i Hana, ua hoi mai mai Hawaii raaL Holo aku la oia ma aa waa i pae ma Honuaula, ilaila lohe iakou o Hhaikamaiama ka wahine a Kektiukaluokeva, aole nae i ike ko Honuaula poe o ka Kehilukaluokewa wahine keia. A no ka lohe &na o i keia n\ea, lalelale koke aku la laieou a hiki i Kaupo, a me Kipahalu. Ilaih, hoomaopopoia mai ia ka lohe mua o l&kau i Honuaula. a

miilaila aku laleou a kau na waa tna Kapohi..\ haalele lakou i na waa. heleaku la lakou a A'aiohonu, lohe lakou ua hala o Kekaluknluokewa me Hinaikamalama i Kauwiki; a īiki lakou i Kauwiki. ua hala loa aku la o K*kalukaluokewa nm i Honokalani, he nui nn l.a i hala ia lakou ma ia hele ana. la hele ana a lakou a hiki i Kauwiki, ua aliahi nne. ninau aku la o Laielohelohe i na kanaaina i ka loihi o kahi i koe a hiki i Honekalani. kahi a Kekalukaluokewa e noho am me Hinaikamalama. □ lelo mai kamaaina, " Napoo ka la hiki." \ hele aku la lakou me ke kamaaina pu, a nolehulehu hiki aku la lakou i Honokalani; aleila, hoouna aku la o Laieloheluhe i ke knnaaina e hele aku e nana i ka noho ana i0 m'lii. Hele aku la ke kamaaina. a ike aku i na'lii e inu awa ana, hoi mai la a hai mai la ia lalou nei. -Maila. hoouna hou aku la no o Laielohelole i ke kamaaina e hele hou e nana i na'lii, m< ka i aku nae, 44 E he'e oe e nana a ike i na'lii e hiamoe ana, nlaila, hoi mai oe a hele pu aku kakou." A 110 keia olelo a Laieloheiohe, alaila, hele aku la ke kamaaina, a ikeaku la, ua hiamoe s na'lii, hoi aku la a olelo aku la ia Laieiohe* lone. la manawa, akahi tio a hai aku oia i ke kamaaina, o Kekalukaluokewa kana kane mare (hoao.) | Mamua aku nae o ko Laielohelohe halawai ana me Kekalukaluokewa. ua lohe mua aku ■■ oia i ka haule ana o Laielphelohe i ka hewa ' ine Kponohiokala, i iohe no i kahi kahu o ka raea i lilo ai i Kuhina Nui ma ka aoao o Aiwohikupua, a no ka lohe ana 0 ua wahi kanaka nei i ka hewa ana o Laieloleiohe, oia kana mea i hele mai aie hai ia Kekaiukaluokewa. ia Laielohelohe ma i hiki aku ai ma ka hnle a Kekalukaluokewa e noho ana, aia hoi '■ e iiamoe inai ana laua raa kahi hookahi, ua heouhiia i ka aahu hookahi, e moe ana nae 1 ka ona a ka awa. A komo aku la o Laielohelohe, a ooho iho ; h ma ke poo o laua (Kekalukaluokewa ma,) hoai iho la i ka ihu.a uwe malu iho la iloko ' om; aka, ua hoohaniniia na mapuna waimaka o Laieiohelohe no ka ike ana ihohe wahi- ; nee ka kana kane, aole nae ehiki ia laua ke • ik» ae i keia, no ka mea, ua lumilumua laoa īe ona a ka awa. Oia hoi, aole e hiki ia Laielohelohe ke hoo- ! miuawanui i kona ukiuki ia Hioaikamalama; , mlaila, komo aku la oia mawaena o hua, a , pale aku ia ia Hinaikamalama, hoohuli mai ; ia ia Kekalukaluokewa, a apo aku la i kana | kme, a hoala aku la. I Ia manawa, puoho ee la o Kekalukaluo-

kewa a ike iho !a o kana wahine ; ia wa, hikiieU? mai ;u o Hinaikamaiama mai ka hiamoe mai, a ike iho la ho wuhine e keia me laua, ho!o aku !a oia mai o iaua nei aku, me ka huhu uui, me ka inanao hoi aole keia 0 k-i Kekalukaluokewa wahine. A ike nku ia o Kekaiukaluokewa ia Hi« n.ūkamalama e hele nua me kamakn kukon», aiaila, i aku la, 1 E Hinaikamalama. e holo ana oe ī ke aha. nie kou maka inaina, mai kuhi oe i keia w«hine he wahine e, o ka'u wahine mare (hoao) no keia." la mnuawa, hookaawaleia ae Ia kona huhu mai ona aku, a paniia iho la ka hilahiia a me ka maka'u : ma ka hukahaka o ka huhu. I ka wa nae i ala ae ai o Kekalukaluokewa maj ka hiamoe ona awa ae, a ike mai la 1 ka wahine, ia Laielohelohe, honi iho la ma ke ano mau o ka hiki malihini an:u Alaila, i mai la oia i kana wahine, " E Laielohelohe, ua lohe iho nei wau nou, ua haule oe i ka hewa me ka Haku o kaua (Kaonohiokala,) a nolai'a. ua |>ono aku la no oe me ia, a ua pono no hoi wau ke noho aku malalo o olua, no ka mea, nona mai keia noho hanohano ana, a aia no hoi ia ia ka make a me ke ola ; kamaiiioaku pahaauanei wau, o ka make mai kai ala ; nolaili, ma kahi a i ka Haku o kaua e manao ai, pono no ke hooko a ui.aole nae no ko'u makemake ka hna- ; wi aku «a 00, ak.i, no ka maka'u i ka inake." Alaih, i aku la o Laielohelohe i kana kan*, I " Auh-n oe, kuu kftne o ka wa heu ole, ua ; pololei kou lohe, a he oiaio, ua haule wau i ' ka hewa me ua Haku la o ka aina, aole ' nae i mahuahua, elua wale no a maua hana ; ana i ka hewa; aka, e kuu kane, aole na'u i ae e haawi ia'u e hoohaumia i kuu kino me uia iiaku la o kaua; aka, na kuu mea mna i malama ia'u i ae e hana wau i ka hewa ; no ka mea, i ka la a oukou i hele mai ai, oia no , ka la a ua Haku la o kaua i noi mai ai ia'u e hoohaumia ia maua ; »ka, no ko'u makemake ole, nolaila, ua kuhikuhi aku wau i ko'u ae ole ia ia; aka, i ka hoi ana iluna a hoi hou mai, nonoi ae la keia ia Kapukaiha- ' oa, a nolaila, ua launa kino mnua elua ma- ' nawa, a no ko'u inakemake ole, ua huna wau | ia'u iho ma na hale kuaaina, a no ia mea no hoi, ua haalele wau i kahi au i hoonoho ai, I a ua imi mai nei wau ia oe ; a i ko'u hiki ' ana mai nei hoi, loaa iho nei oe ia'u me kela ! wahine. A nolaila, ua pai waie kaua, aole j au hana no'u, aole hoi a'u hana aku ia oe ; ! nolaila, ma keia po e hookaawale oe i keia | wahine." A no keia mea, ua pono ka oleio a ka wai hine īmua o kana kane]; aka, ma keia olelo i hope a Laielohelohe, ia manawa, ua ho- aia i ke ahi enaena o ke aloha wela o Hinaikamaj lama no Kekalukaluokewa, no ka mea, e I kaawaleana lauamai koiaua launa hewaana. Hoi aku la o Hinaikamalama i Haneoo, a ; noho iho Ia ma kona hale mau ; i keja la keia | la o Hinaikamalama ma kona Hale Alii, he : mea mau ia ia ka noho ma ka puka o ka | hale, a huii ke alo i Kauwiki, no ka mea, | ua hoopuniia oia e ke aloha wela. s I kekahi ia, i ke Alii wahine e hoonana ! ana i kona aloha ia Kekalukaluokewe, pii ae | ia oia a me kona mau kahu iluna o Kaiwio- | pele, a noho iho la molaila, huli aku ia ke iaio i Kauwiki, nana aku ia ia Kohalaoaka, a ! o ke kau mai a ke ao iiuna pono o Honokalani. ia manawa, he mea e ka maeeie o ke | Alii wahioe i ke aloha no kana ipo ; alaila, | oli ae la oia he wahi meie penei : " Me he a.3 paapuaa la ke aloha e kau nei, Ka uhi paapu pjele i kuu manawa, ! Ile malihini puka paha ko k* haie, Ke hulahala nei kou maka. S He maka owe paha—e. Oia—e. I E uwtj aka ana no wau ia oe, ; l ka lele ae a ke ehukai o Naouaieie, Uhi pono ae ia iuka o Hoookalani. Kuu Lani—-e. Oia—e. tJ A pau kana oii ana, uwe iho ia oia, a nana I i uwe, uwe pu me na kahu ona. I Noho iho ia lakou m& ia Ia a ahiahi, hoi i aku ia i ka haie, kena mai la na makua a j me na kahu e ai, aka, aole loaa ia ia ka ono 0 ka ai, no ka mea, ua pouii i ke aioha. | A peia no hoi o Kekaiukaluokewa, no ka mea, ia Hinaikamaiama i haalele aku ai ia Kekaiukaiuokewa i ka po a Laieioheiohe i hiki mai ai, ua pono ole ka manao o ke Aiii •: kane ; a nolaiia, ua hoomanawanui oia i ke--1 knhi mau ia mahope mai o ko laua kaawaie ! ana. A ma keia ia a Hinaikamaiama i pii ai iiuna o Kaiwiopele, & ma ia po īho, hiki oia 1 o Hinaikamaiama la, me ka ike ole o Laie- | lohelohe, no ka mea, ua hiamoe oia. > [ la Hinaikamabma no e ala ana, e hiaa

n:u :io kona a'oha. i i !;s-o';u-s ik: i!;o o |ka poko> ;h-> k.t i'.iinu?» Vn>ok;\!ii |[uha, puLi >uui »1 KA:ih:v.il'h>k>. w.-i, ni" k\i j ike o!r oloko o k.i Hd!o A1 L i;i iann. | Ia Kokaiukaiuokown. i hiki uk« ni, poiolo; I nku !a no oi.i a :m k:ihi a ko Ahi wnhiuo • hianuio ana, Lilau nku ia i k:\ wihin»' i:iri k" j pv»o. a hcnva aku la. j U manawa, ua hooL-loia k i oiii o Hina • | kamalama me ka manaolana no o kana ipo ; ! aka, i ka lalau ana ao, aia n:i« x o kana nu a i : manao ai. Ia manawa, kahea ao la oia i . kahu c ho-a k*c kukui, a ma ka w:\naao, l.oi j aku la o Kekn!ukuluokT\va me kana hauauj kama {Laieloho!oh«\l | Ma ia manawa mai, ho mea mnn ia Kokn- | lukaiuokou'a ka hole pinopino i o Hmaiknmalama i kola po koia po m«* kona ik»- oloi.i ; a h ila ho anahulu okoa o ko Kokaiukaluokowa hoomau ana o han i h»nva mo Himikamaiama me ka iko 010 o ksma wahine ; no k ī mea, ua uhi panpuia ko LaiHohelohe ik»- >• jkn ona awa mau, mamuii o kn innkemako " j kana kane. ; I kokahi la, kupu kn manaonloha i kekalu | wahine kamaaina no Laielohelohe; nolaila, j helo mai la un kamaaina wahino nei e launa me ko Alii wahiue. Ia Keknluknlnokewn me na kanakn ma ka hale kahi-olona, ia manawa i iaunnai kn \vahine kamaaina me Laielohelohe, me ka i nku ma knna olelo hoohuahualau, " Pehea ko Aliikano? Aole nnei he uilani, a knni uhu mai i kekahi manawa no kn wahine ?" I nku la o Laielohelohe, " Aole, he maikai loa maua e noho nei." Olelo hou ke kain.aaina, 14 Malia paha he hookamani/* 44 Ae jviha," wahi a Laieloholohe ; " aka, i ka'u ike aku a maua e noho nei, he oluolu ko maua noho nna." Ia manawa, olelo «naopopo aku la ke kamaaina me ka i aku, 44 Auhea oe ? O kn mnua mnhinaai aia ma knpa nlnnui ponoi; i kn wanaao, ala nku la ka'u kane i ka mahiai m i ua mahinaai nei a maun, i kuu kane nae e mahiai ana, hoi mai apn no o Kekaluknluokewa mni Haneoo mai, manao koke ne la no kuu kane me Hinainkamalama no, hoi ae : kuu kane a olelo ia'u, oole nae wau i hooj maopopo. A ma ia po mai, i ka puka'na mahina, ala ae la w*au me ka'u knne, n iho aku la i ka paeaea aweoweo ma ke kai o Haneoo; ia maua e hele ana, a hiki i ke aiu kahawai, nana aku la maua e hoea inai ana keia men maluna o ke nhua i hala hope ia maua ; ia manawa, alu ae la maua e j*'e ana, aia nae o Kekaluknluokewa keia e hele n»'i, aiaila, ukali aku la maua tnu ko iaia mau kapuai, a hiki maua ma kahi kokoke i ka hale o Hinaiakamnlama, aia nae ua komo aku no o Kekalukaiuokewa; ia maua i ka lawai a, a hoi mai maua a ina kahi no a makou i haiawai mua ai, lona iho ia maua ia Kekalukaluokewa e hele ana, nole ann olelo ia maua, aole hoi a maua oleio ia ia. Pau ia: i keia la hoi, olelo ponoi rnai la ko | kahu o Hinaiaknmalama ia'u, he kaikuahino | no kuu kane, anahuiu ae nei ka launn ana o Ina'lii, na'u nae i hoohuahualau aku ; a nollaila, hu mai ko'u aloha me ka'u kano ia oe, I heie mai nei wau e hai aku ia oe." (.loie i pau.)