Ka Nupepa Kuokoa, Volume II, Number 14, 4 April 1863 — Page 2

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

Ka Nupepa Kuokoa.

HONOLULU. APERILA 4, 1863.

NA MEA HOU  O HAWAII NEI.

  KA HOKUAO.--Ma ke kakahiaka iho nei o ka Poaha, ua ku mai ka moku Hokuao, mai kana huakai mai. ma na mokupuni o Maikonisia, a ma ona la i loheia mai nei, ka ili ana a me ka nahaha ana o ka moku kialua Maria, oia kekahi moku kahiko loa i holopili aina ma neia mau moana, aohe mea i poinoia ona, ma ka mokupuni o Ebona kona wahi i ili ai.

HOOKANI PIANO.--Ua hiki mai o Rodolph Sipp, kekahi o na haole akamai loa i ka hookani Piano, a ua lilo ae nei oia i pani hakahaka no Maj. Hasslocher, ke kumu ao hunehi o Kapunahou, oiai oia ua kaawale aka ma Kalafonia i keia mau la ; ua nui no ka mahaloia o keia Keonimana e na poe ake himeni o ke kulanakauhale kaulana o Kapalakiko.

  KA MOKE HILLMAN.--Ma keia pule iho nei, oiai e kalewa ana ka moku Okohola Hillman mawaho o ke awa o Honolulu, aia hoi ua hoaoia oia o puli i ke ahi.  Iwaenakonu o ka po, ike aku ana ka malamamoku e puai mai ana ka uwahi ma ka puka mamua iho o ke kia waena, a hele koke aku la oia e nana, nia hoi, he kapu e waiho ana ilalo ua piha i na mea aa, e hoomaka ana ke ahi e lapalapa ae.  Wikiwiki koke oia a hoopio i ke ahi, a pakele iho la ka moku.

  KA MOKUKAUA BERITANIA.--Ma ka Poakolu iho nei, ua holo aku ka mokukaua Beritania Hecate, i Kailua, Kona, Hawaii, a holo ee moku aku ma ona la ke Kuhina o Enelani, a me kana wahine, a me ka Mea Hanohano Col. D. Kalakaua, ahaiolelo a ka Moi. E hoi hou mai ana no ua moku la i keia pule iho, a mai anei aku no oia e holo ai i Sidane, a me kekahi mau wahi e ne.

  KAMAAINA I MAKE.--Ua minamina makou i ka hai aku i ka lehulehu i ka make ana o kekahi haole kamaaina o keia wahi, ma kona hale noho ma Honolulu nei, i ka la 1 o Aperila kona make ana, he 45 paha a keu kona mau makahiki o ke ola ana, a ua waiho iho oia i kana wahine me ke keiki, ame na makamaka lehulehu no hoi, nana e u me ka minamina i kona naue e ana aku nei. He 26 na makahiki o kona noho ana i ka na oihana i hiipoi nui ai, o ia no ka noho Kapena moku, a he hooikaika nui no hoi oia, i ka imi ana, e huai ae i na waiwai a me na kumu loaa o keia pae aina.  He 15 na makahiki o kona komo ana i ka oihana Okohola, a no ke kaa ole o na lilo, nolaila, ua haalele oia i ka lawelawe ana ia mea.  Iloko o keia mau makahiki hope o kona ola ana, ua komo oia ma ka hui hoouna Okohola o keia wahi, a ua nui ka waiwai i loaa ia ia ma ia oihana.  A no ia mea ua minamina nui makou, a me na lehulehu e ae no hoi o keia papa honua.

KIA HOOMANAO NO KAPENA KUKE.--Ua halawai iho kekahi mau haole o Honolulu nei, ma ka hale noho o ka Mea Hanohano W. W. F. Synge, he Kuhina o Enelani maanei, no ka noonoo ana no ke kukulu ana i Kiahoomanao no Kapena Kuke (Cook,) ka mea i loaa'i o keia pae aina.  Ma ka Poakahi iho nei no hoi, ua halawai hou ia poe ma ka Hale Hookolokolo ma Honolulu, a o ke Kiahoomanao i hooholoia. he hale kukui e kukuluia ma Mamala, mawaho poni o ka nuku o ke awa a e kapaia ka inoa o ua hale la o ka "Halekukui o Kuke."  Ua hiki i ke tausani a oi ae na dala i haawiia no ia mea, e ka poe e makemake ana e kukuluia i Kiahoomanao no ka hookele moku kaulana, i loaa ai o Hawaii nei.

  KA HIKI ANA O NA'LU HAWAII I HOLO AKU NEI I KAPALANIKO.-- Ua hiki aku na'lii i holo aku nei i Kapalakiko, e hoike no ka hihia o kekahi kanaka Hawaii i hopuia ma in wahi, --oia hoi o ka Mea Hanohano Ioane Ii, Mea Hanahano Kaisara Kapaakea, a me  ka Mea Hanohano C. G. Hopkins, a me John K. Unauna.  Ua hele aku o li a me Kapaakea e nana i ke kanaka iloko o ka Halepaahao, a ua ike koke laua a me ka mea i hoopoino wale ia me ka hoohewahewa ole, a ua maopopo ka hilihewa o kona hopuia ana, no ka mea, o ke kanaka a laua i halawai mai nei, o ka mea no ia a laua i maopopo ai ianei no kahi i noho ai. i ka wa e oleloia nei, i kahi e oia.  Ua nui ka mahaloia o ka hana a keia Aupuni, i ka hoouna ana aku i mau hoike e hoopakele ana i kekahi o kona mau kanaka i hoopoino wale ia ma na aina e.  Aohe mea i hanaia e like me keia e na Aupuni mai kahiko loa mai, a hiki i keia wa ; nolaila, he kumu pono keia na Hawaii nei e haaheo pono ai.

Manao paipai.

  I ka poe lawe Nupepa Kuokoa mai Kaala a hiki i Kawela, Aloha oukou.  No ka poe i hookaa mai hookahi dala no na malama eono ko'u olelo ma keia kakau manao ana, no ka mea, oiai ke nee mai nei io kakou nei ka pau ana o na malama eono.  Nolaila, he pono ke hoomakaukau e hookaa mai ka poe i uku hapa mai i ke ola o ka nupepa. no na malaina eono i koe o keia makahiki. hookahi dala, mai hoololohi oukou, e hookaa koke mai ma ko'u lima, i mau ai kona kipa ana mai ma na ipuka o ko kakou mau hale, a e hoikeike mai ai i na mea hou o na wahi a pau o ka honua nei, a me na manao o ka poe kakau manao ma ka kakou nupepa.

         J. S. KEEOI,--Luna haawi Nupepa.

  Kaapahu, Hamakua, Hawaii, Mar. 24, 1863.

KA NU HOU!

  HE MAKANA MAIKAI.--I keia mau la mai nei, ua haawi aku kekahi mau haole waiwai o Nu Ioka, oia o W. B. Astor, W. H. Aspinwall a me Ex-Gv. Morgan. i kekahi halelaau maikai me ka pahale pu, ia Mrs. Makalelana, wahine a G. B. Makalelana.  Ua hoomakaukauia ua hale nei a maikai loa, me na hoonani hale makamae loa, ua hanaia no hoi na lumi nani, i na mea kupanaha a nani no hoi o ka honua a pau ; a ua hoopihaia ka lua wai ho ukana malalo o ka hale i na mea ai maikai o kela a me keia ano, a me na waina no hoi o na ano a pau.  Ua hoomakaukauia ka hale me ka ike mua ole a me ka lohe ole ia no hoi o ka mea nona ka hale i manaoia ai e haawi aku; nolaila, i ka wa i makaukau ai na mea a pua o ua hale nei, a o ka noho wale no koe o ka poe mea hale, ia manawa, hoouna ia'ku na palapala hoolilo o ua pahale nei, a me na mea a pau e pili ana i Wasinetona, kahi a ka mea kaulana i noho ai, ka wahine a Gen. G. B. Makalelana, me kekahi wahi palapala e noi ana ia Mrs. Makalelana, e lawe aku i ka lakou makana, i kumu hoike no ko lakou hiilani, a hilinai, a mahalo nui i na hana a pau a kana kane kaulana i hana'i iloko o keia kaua ana ma Amerika Huipuia.  A no ia mea, e hiki mai ana paha o Mrs Makalelana i Nu Ioka, (New York.) iloko o keia mau la koke iho, i komo ai i kona hale  e kali nei i ka mea nona ia.

  O na lilo o ka hanaia ana o ka hale, ua aneane e hiki i ka alima haneri tausani dala ; aka, he mea ole nae ia mau dala i ka poe nana i haawi aku ia makana, no ka mea, he ona miliona wale no lakou a pau.  Aka, he makana maikai maoli no nae keia a lakou i haawi aku ai i ka wahine a ke Generala kaulana o ka Akau.

  FITZ JOHN  PORTER.--Pili kaumaha maoli ka hoopai o Fitz John Porter, no kona kue ana i ke kanawai koa. no kona hooko ole ana i ke kauoha a Gen. Pope; mahope iho o kona hookolokoia ana, a hewaia, ua apono mai ka Peresidena, i na olelo hooholo a ka Aha Kaua naua ia i hookolokolo, a ua kauohaia no hoi, e heluheluia ua olelo hooholo la imua o kona puali kaua.  O ke ano nui o ka olelo hooholo a ka Aha Koa, oia no ka hoopau loa i kona noho ana ma ke ano Gererala, a me ka hiki ole no hoi ia ia ke noho ma kekahi noho hanohano o ka oihana o ke aupuni.  O Gen. Porter kekahi o na Generala punahele loa ia Gen. G. B. Makalelana, he hoahele, hoakuka, a nolaila, ua minamina loa kona hoa ia ia, no kona hoopauia ana mai ka noho ana ma na oihana a laua i hui aloha iho ai me ka manao lokahi.

  HUAKAI IMI I NA MEA NAAUAO.--Ua hoouna mai nei ke aupuni o Sepania i kekahi poe naauao ona, e hele a e imi i na mea o na ano a pau ma keia aoao o ka Pakipika.  Ua ku ae na moku o ua poe la i Monetevidio, ma Amerika Hema, a malaila ae e hele ai na haole alii mauka, a holo loa na moku a hiki i Valapareso, a ilaila lakou e kau hou ai iluna o na moku.  He ewalu ka nui o na poe noiau o ia huakai, o ka hana a kekahi poe o ka imi i na mea o ka honua, a o kekahi poe hoi ma na mea e pili ana i na manu o ka lewa, a me na holoholona. a o kekahi hoi ma ka imi i na mea holo o ke kai.  Aole paha e nele ana ko lakou kipa mai io kakou nei, i hiki ai ia lakou ke makaikai ae i na mem kaulana lehulehu wale o keia papahonua.

  KE HIKI AKU NEI NA KIPI I KA U ANA.--Ua hoopuka mai ka nupepa Examiner o Rikemona, i kekahi mau manao e pili ana i ka noho ana o ka aoao Hema i keia wa, a penei kekahi o kana mau olelo: "Aolo no he mea kaena wale ka olelo ana iho a na poe Akau, i ka paa mau ana o na wahi o lakou a pau, mai ka hoomaka ana o keia kaua, a ina e mau ko lakou holomua ana e like me na makahiki i hala iho nei, alaila, e lanakila ana lakou maluna o na Moku Hui o ka Hema.  O ka poe e manaolana ana no na lanakila waiwai ole o ka aoao Hema, e pono ke hoohuli aku i ko lakou mau maka i na wahi o ka aoao Akau, e waiho nei iwaena o na moku Hema.  Ua oleloia o Marilana, Misouri, a me Kenetuke, o kekahi apana o na moku Hui nei; aka. ke noho nei no nae ia mau mokuaina malalo o ka mana a me ka malu o Linekona, e like me na mokuaina o Maine a me Minesota.  A o ka olelo ana o Linekona i na Moku Hui o ka Hema, e olelo aoa e paa ana ia, a e malama ana hui i na waiwai ma na Papu a me na wahi a au o ke Aupuni o Amerika Huipuia, ua aneane no e hooko pono ia e Linekona.  Ke paa nei ia kakou o papu Pickens, a me papu Morgan; aka, oia wale iho la no nae hoi,, a aia no ma ka lima o ka Akau na papu, mai Papu Monoro, a hiki loa i na palena kai o ka Rio Grande.

  He oluolu wale, a he mama wale no hoi ka olelo ae ua hiki ole ke hoopakaeleia ia mau poino, a me ka i iho hoi, he mea ole ka lilo ana o na palena kai o ka Hema, a me na awa ku moku.  Ke hoike mai nei o Vikibuga a me Drowry's Bluff, i ka hilihewa a me ka hoopunipuni no hoi oia manao ana ; a o ka nee ana aku o Gen. Rosekrans i Alabama, a o Gen. Grant hoi ma ka Misisipi, a me Gen. Curtis iwaenakonu o Akanasasa a o Gen. Banks hoi i Nu Olina a me Batona Ruga, he mea ia nana e hoomoe malie i ka manao hupo ana, me ka i iho he hiki ole ke lanakila, me ka paa mau mai o na palenakai i na lima o ka enemi.  O ka oiaio maoli no, ua hiki mai na koa Akau iloko ponoi o ka puuwai o na Moku Hui o ka Hema, me na koa lehulehu wale ; ke hainmunei lakou me ka ikaika nui, ma na palena kai a pua o na Moku Hui o ka Hema, a ke hoomaka'uka'u mai nei lakou i na kulanakauhale nunui iki o ka Hema nei, a ua aneane he 200,000 oia poe i hiki ke hele aku mai kahi a lakou e noho nei, a i ke kulanakauhale alii o na Moku Hui o ka Hema,.  Aole keia he mea koho wale.  He mau mea oiaio keia i hiki ole hoi ke hoole ia.

  Aole o Gen., Hindman punahele loa i kona mau koa ; no ka mea, iwaena ponoi no o kona poe o ka aina hookahi, a no ka nui loa o ka nele o ka poe i koho hou ia ma Misouri, ua ikea'ku ka hele ana o ka Bataliona holookoa me ke kamaa ole iluna o na alanui i hele ka manoanoa o ka hau a he ekolu iniha.  A eia hou no hoi ua nalowale aku o Nu Mexico a me Arezona, mai ke Aupuni Hema aku, a ke okuku haunaele mai nei hoi o Renesi a me Misisipi, no ka hoonohoia ana o na Luna Koa akamai ole maluna o kolaila poe, me ka makaala ole no hoi o na Moku Hui o ka Hema, i na pono o ia mau panalaau ona ; ua ane nae hoi e pau ke kanalua ana o ia poe, i ka paipai ana a ka Peresidena Davisa ; aka, ua ala hou mai nae ke kanalua ana o na kanaka o ia wahi, no ka emi hope ana mai nei o Gen. Bragg ia Gen. Rosekrans, ma Murfreesboro, me kona hoomauia no ma kona noho ana mau, a ina e hoohuiia keia mau mea, alaila, e ike iho auanei kakou i ka manoana o na mea nana e hoolana aku i na manao o ka poe o ka Akau, e hoonau i keia kaua ana, a ma ka aoao Hema hoi, ua loaa mai na kumu pono e lelele ai ka oili no ke kulana o kona maluhia.

  Ma ka hoomaka ana o ke kau e hookui ikaika loa ai keia kaua ana.  No ka mea, he lehulehu wale o na koa o ka Akau, i hoolimalima ia no na mahina eiwa wale no; a he nui no hoi ka poe koa Akau, i hoolimalimaia no na makahiki elua, a e pau ana paha ko lakou manawa i ae ai iloko o Mei ae nei, a nolaila, e paa ana ka manao o na Generala o ka Akau, e hoouka i kekahi mau kaua mamaua o ka hookuu ana i ua poe koa la, a no ia mea o ka ikaika a pau o ia poe e huaipauia ana ko lakou ikaika iloko o keia mau la iho.  Ua hapalua ko lakou nui mamua o ko ka Hema poe koa.  A he hapalua no hoi ka ikaika o na koa wiwo ole o ka Hema, e noho nei ma Tulohama, Gerenada, a me Vikabuga. He pono he kokuaia'ku ia poe, me ka hoonui aku hoi i na koa o ia mau wahi.  A iloko o keia mau mahina ae elua, ina i hiki ole i ka Hema ke loaa hou mai na tausani koa hou he kanahiku kumamalima, alaila, e hiki io mai ana ka u ana iwaena o na Moku Hui o ka Hema.  Aka hoi ina e loaa hou mai ia mau koa alaila, ua hiki mai ko kakou lanakila ana ma o aku o ke koho wale, a na keia Makalii ae e hoike mai i ka lanakila nui e loohia ana i na puali koa o na Moku Hui o ka Hema."

  KAUA LIILII.--He mau wahi kaua liilii no kai hooukaia ma na wahi e pili ana i Murfreesboro, a ua lanakila no ka Akau, aole no nae he nui o no mea i pio, he 80 wale no koa kipi, me 390 noho lio maikai, a me kekahi mau waiwai e ae no hoi.

KA NU HOU HOPE LOA.

  Ma ka moku kialua Amerika, Daniel Webster, i ku mai nei i ka Poaha iho nei, iloko o na la he 23 mai Kapalakiko mai. ua hiki mai na pepa o ia wahi o ka la 9 o Maraki iho nei, a malaila makou i ike iho ai i na mea hou o ke kaua ma Amerika Huipuia, a penei no ke ano nui:

  --Ua lilo mai nei i ke Aupuni ka Papu McAllister, he wahi ia ma ka waha o ka muliwai Otiki, makai iki mai o Savana. Ua nui no ka hoao ana o na koa aupuni e lawe ia wahi; aka, akahi no a lanakila.,

  --Ua pio hou kekahi moku kaua o ka Akau i ka Hema, o Indianaola kona inoa, ua pio no i na kipi maluna o ka moku Akau Ke Alii Wahine o ke Komohana i pio mua ai ia lakou.  He 25 mile makai mai o Vikabuga, kahi i hoouka ai ke kaua a na moku kaua, a pio ka moku aupuni i ka moku kipi.  Ua hai no nae ka Adimarala o ka Akau malaila, o ke kumu o ke pio ana, o ka hoolohe pono ole ana e ke kapena i kana kauoha.

  KA ALABAMA.--Ua paniia ka moku kipi Alabama iloko o kekahi o na awa kumoku o Inia Komohana, e na moku kaua Aupuni. malalo o ka mea Kaulana Adimarala Wilkes, ma keia mau mea ina he oiaio, alaila, me he mea la ua hiki mai ka hopena o keia kamaeu, nana i hoonaueue ke ana kaulike o ka manao o ke Aupuni o Amerika Huipuia, a me kona poe kalepa ; aka hoi, i imi akamai no ke Kapena Semmes o na Alabama la, i wahi nona e puka hou ae ai, alaila, he ehuehu hou mai no ka hope ma ka piko uliuli o ka moana Atelanika, he pokole paha ka wa i koe, loheia mai ka hopena o ia mea.

  --He kanalima moku Beritania i makaukau e holo mai mai Enelani mai, me na ukana na na kipi, me ka manaopaa e komo iloko o na awa o ka Hema e paniia nei e na moku Aupuni, ua haiia mai no ka inoa o na moku a pau i komo iloko o ia kanalima ; a nolaila, he wa kali wale no nei no kakou i ka hopena o na mea e hanaia mai ana i keia poe moku kupuu o na haole kalepa o Beritania.

  --Me he mea la e hoouka ana ke kaua ma Kaletona, Karolina Hema, iloko o keia mau la iho, no ka mea, ua pau loa ae la na mokuhao a pau o ke Aupuni ilaila a no ia mea, ua paa ka manao o ka poe a pau e hoouku koke ana no i keia mau la iho; a pela no hoi ma Vikibuga, wahi a ka poe alii koa akamai e kaua koke ana no ma Vikibuga.  A ua pau mai no kekuhi o na lua waiho pu a na kipi e waiho nei mauka iho o papu McAllister, i ka lilo ana i na koa Aupuni.

  --Ua maikai loa ka noho ana o na koa o ka Potomaka, malalo o ka hooponopono maikai ana a Gen. Hooker, ka luna nui o ia puali, a a keia manawa, ua komohia hou ia mai ko lakou mau puuwai e ka hoihoi, a me ka manaolana ana no ke kaua, a me he mea la ua pau ka wa a lakou i kanalua ai imua o ka enemi, no ko lakou hilinai i ko lakou Generala akamai.

  --Ua heeia o Gen. Van Don o ka Hema,, a me kona mau puali koa ma Tenesi; a ua lanakila ka Akau ma ia wahi.  Ua kauoha ae o Gen. Rosekrans i na poe a pau e noho pili nei i kana wahi e hoomoana nei, e hilinai ana mamuli o ka Hema, e hele aku ma ka aoao hema mai o kona wahi e noho nei, a no ia mea, ua manaoia e nui ana ka poe e puka ana ma keia mau la iho.

  KE POO O KA HOOMANA MOREMONA.--Ua hoopukaia'e e ka Lunakanawai o Amerika Huipuia he palapala hopu, e kauoha ana e hopuia ke kino o Brigham Young, ke poo o ka hoomana Moremona, o ke kumu oia hopu ana, aohe no i maopopo pono mai ia makou.

  POINO NUI NA KIPI.--Ua nui a manoanoa no hoi ka poino i loohia i na kipi i keia mau la mai nei,  no ka  hoopoinoia ana o ka hale hana mea kaua ma Clinton, ma Lusiana.  Ua puhiia ua hale la e na poe koa Aupuni.

No Europa.

  --Ua hookohuia ke Alii Baron Gross o Farani, i Luna Nui no ia aupuni ma Ladana, imua o ke alo alii o Enelani.

  KA LOAA MAKAHIKI O KA HOOILINA O ENELANI.--I ka hiki ana o na makahiki o ka Mea Kiekie Prince o Wales i ka 21 --oia hoi ka la o kona kanaka makua ana, ua haawiia mai oia e ka Ahaolelo he $500,000, i mea e hoolako ai ia ia iho i na aahu maikai, a me na mea liilii e ae, me ka haawi pu ia aku no hoi ia ia o na dala he 250,000, i uku makahiki.  O ka hapalua ia o na dala i haawiia i kona makuakane ia George III, i kona hiki ana i ha makahiki o kona kanaka makua ana. I koi aku ke Alii i kona makuakane, e haawi mai ia ia i na loaa o kona aina ma ke Duchy o Cornwall, o ka nui hoi o ka loaa i ka makahiki hookahi he $100,000; aka, ua hoole kona makuakane i ka hoihoi aku ia mau dala, no kona aie ana ia laua kona makua, no ka hoouna ana aka ia ia i ka naauao, a me ka uku ana i kona ola, pela ko Kini Geogi III hanaia ana e kona mau makua.  Aka, ua malama pono ia ka Prince o Wales, a ua malama pono ia no hoi kona mau waiwai.  He $1,000,000, i hooliloia no kona mau aina hou i kuai iho nei ma Norfolk, a o ka loaa makahiki oia wahi he $35,000.

  He wahi noho maikai no ia wahi no na alii e makemake ana i ka lawai-a, ke ki holoholona, a me na mea lealea no hoi he nui wale.  Mahope iho o ka ukuia ana o na lilo a pau o ke alii opio, ua waihoia iho ke koena o ke dala ma ka lima o kana Banko he $2,200,000, me ka loaa makahiki hoi o kona wahi ma ke Duchy o Cornwall he $125,000, a eia hou hoi kekahi, e uku makahiki ia ana paha oia he $500,000, e ka Ahaolelo, iloko o na la e ola ana o kona makuahine Alii, a e haawiia no hoi i kana wahine hoopalau na dala he $250,000, haawina makahiki, i inea e kuai ai i kana mau mea liilii e makemake ai.  E noho ana laua ma Marlaborough House, e ku kokoke ana i ka Halealii St James, me ko laua hoouku ole ia.

No Polani.

  Ke hoomau mai nei no ke kipi ana o na kanaka o Polani, a ua lilo kekahi o na wahi o ke Aupuni malaila i na poe kipi kue.

Na Palapala.

Ia J. H. Kaluau o Kona Hawaii.

  ALOHA OE :--Ua halawai iho nei ka lehulehu me kau mau olelo pane, e hoike ana, "Ua nui a ua loihi loa ka manawa o ke kau Ahaolelo i hala iho nei, aole no hoi o kana mai ua mea he dala i lilo; a pokeokeo maoli no hoi na Lunamakaainana a oukou i koho ai," me ko ninau hookano iho, hooio, hoakamai, " Auhea na Kanawai ano nui i hana ia e lakou."

  Na ia mau olelo au e waiho la ma ka Helu 9 o ka Nupepa Kuokoa, o ka la 28 o Feb. iho nei, i olelo iho ai oe ma ke poo, No ka Ahaolelo.  A na ia mau olelo i koi mai ia'u e pono ai.  Oiai nae, ua pili ka mea au e kamailio nei i ka Iwihilo o ka manao hoinoino i na Eale Ahaolelo, elua o ke Aupuni, me ka Moi, ke Kuhina Nui, na mea nana i hooiaio loa i na kanawai a ke kau Ahaolelo i hala ae nei.

  Ke kamailio pu nei kaua ma keia wahi pepa, e pale ana no kau mau olelo  oleloia malalo io o ke poo.  No ka Ahaolelo, me kou ike ia'u he Lunamakaainana no ke kau Ahaolelo i hala iho nei, me ka waiho aku no nae imuo ou a me ka lehulehu i na kumu oiaio o keia pale ana, me kuu hilina iho nae, me ka lana o ka manao, na ka lehulehu e hooholo loa i ka oiaio o na mea i olelo ia ma ko kaua kumu hoopaapaa.

  O ke kumu hoopaapaa i olelaia e oe, " O ka uulu o ka pomaikai ihana ia, a nui a ano e ka lilo.

  Akahi, no ka Kanawai, ke i neiau, ua pomaikai ke Aupuni i kekahi o na kanawai a mau kanawai hoi i hooholoia e ka Ahaolelo o ka M. H. 1862, o ke Kanawai, "E hooili ana i na hana a pau a na Loio Apana, maluna o ka Loio Kuhina." Pehea kou manao e J. H. Kaluau, ia kanawai? E ua kanaka akamai nei ka wehewehe kanawai o Hawaii; kainoa ua ike oe i na kanawai mua e noho nei, eha mokupuni nui o keia pae aina, eha Loio apana, ehia ko lakou uku makahiki ? He umi tausani, a keu aku iloko o na makahiki elua, a ehia ka uku makahiki o ka Loio Kuhina mamuli o ke kanawai i oleloia maluna ; i hooholoia ho nei e a Ahaolelo, elima wale no tausani o na makahiki elua.

  Pehea ? A mahea ka hiki pono ia oe ke olelo mai. i ka makepono o ko ke aupuni hoolimalima ana i paahana nona, ma na kanawai mua anei? Ma ke kanawai hope paha, aia i mai oe, ma na kanawai mua ka makepono o ke auupuni ke hoolimalima ia i paahana nona, alaila, e uwa ka poe a pau i ike i ka noonoo pokole ia oe, aka hoi, i imai oe, ma ke kanawai hou iho nei ko ke aupuni pomaikai ke hoolimalima ia i paahana nona oia hoi ka mea kaulana C. C. Halasi, Esq. Ina pela, ua pono no oe ke kapa ia e ka hoa o ka Muhee, kela i-a holo lua o ka moana.

  Aole oia wale no, o ke kanawai kekahi e hooili ana i na hana a pau a ka Luna awa, Luna leta o Honolulu,, Lahaina, a me Hilo, maluna o ka Maikai Nui o ke Aupuni. E ike oe, ma na kanawai mua e noho nei, ua maopoopo lea ka nui o ko ke aupuni lili, mamuli o ka hoololi ia ana o ia kanawai, aole anei he kupono ke olelo ua pomaikai ke aupuni? A ina pela wale ke ano nui o na kanawai i hanaia e keia kau Ahaolelo, o ka hoemi i na lilo o ke Aupuni.  Ma hea ke kohu pono o kau mea e olelo nei e J. H. K@ iki, ka mea i kapa ia ia iho o J. H. Kal@ ke ole nae au e kuhihewa, ke i iho nei he lealea kalakalai wale iho no kau, he@ nuimanu ka loaa, pela hoi aole io kau h@ ana i na kanawai nei.

  Ahua no ka nui ano e o ka lilo.  Heaha @ mea i nui ai, a pepeekue a makolui olu @ mea o ka lilo ana, kainoa hoi o ke dala a @ o ka haawina mai i na Lunamakaainana. @ makepono ai ka helu ana i ka ka oiwi haa@ ana mai.

  O ka nui o nei lilo o ke dala o ke Aup@ au e helu nei, aole ia na nei Ahaolelo i @ holo ia mau lilo.  E lohe oe, na ka Aha@ o ka M. H. 1852, i hooholo ia iloko o ke K@mukanawai, oiai e noho ana iloko @ hale mahaloia o ku poe i kohoia, ma na @ nawai e ae e noho nei, i olelo hou ia @ mau lilo, a ma ka rula o ia hale i olelo h@ ia'i kahi mau lilo.

  Nolaila, mamua ae o ka noho ana @ Lunamakaainana e lawelawe i ka lakou h@ iloko o ka Hale o ka Poeikohoia, he po@ lakou e hoohikiia mamui o ke Kumuk@ wai a me na Kanawai, a he pono no h@ lakou ke hoolohe pono i na rula o ia H@ A ina ua oleloia iloko o ke Kumukanawa@ me na Kanawai, a i na rula o ka Hale na @ mu lilo e lilo ai, a he pono anei ia mak@ hoole i na lilo e lilo ai, oiai ua kauohaia @ Kumukanawai pela, a e na Kanawai a @ na rula hoi o ka Hale ? Aole, aole loa @ hiki ko hoole a uhai i ke Kumukanawa@

  Ke hoomanao nei au i na lilo o ka A@ lelo o ka M. H. 1860, he $12,000 a k@u @ ha.  A o ka lilo o ka Ahaolelo o ka M. H. 1862, he $10,000 a keu.  O ke kau Ah@ lelo hea kai nui, a pepeekue, a makoluk@ ka lilo ? E pane mai no paha auanei oe. o@ kau Ahaolelo i hale iho nei kai oi ka @ Maikai no ka Nu, owau ke kahu. O@ hookahi ka halau i aoia'i; nolaila aohe @ waiwai iloko o kau olelo hoohalahula hilaa@ ole.  He lealea kalakalai wale no, he ma@ manu ka loaa ; pela hoi keia, o ka waha ko e kole, pakeke ko'u e nakeke.

  Ua olelo iho oe, " O ka mea nui e kam@ ilio ia nei, a e ike maka ia nei hoi, oia no@ emi wikiwikiana o ka lahui mamuli o na @ ino i lahaia mamuli o ka Moekolohe. a me @ Hookamakama ; aka, aole no he wahi ka@ wai iki e pili ana ilaila."

  Me ko hoole naaupo iho, ike ole, aohe @ nawai e kaohi ana i ka hewa moekoloh@ hookaimakama.  Aole no paha ou wahi na@ iki i na Buke Kanawai, e nana oe i ke K@ nawai i kapaia, "No ke kinai ana i ka H@ kamakama."  Pauku 1004, o na Kanaw@ Kivila.  i hooholoia e ka Ahaolelo o ka M. H. 1858-59, a me ke Kanawai i e pap ana i @ mea mare, i ka haalele o kekahi i kekahi@ hooholoia e ka Ahaolelo o ka M. H. 1860. @ me ke Kanawai i kapaia, "He Kanawai@ hoemi ana i na ino a me na mai i lah@ mamuli o ka Hookamakama," i hooholoia @ ka la 25 o Augate, M. H. 1860, kupanaha n@ hoi ka wikiwiki o ka waha i ka hoole i k@ kanawai ole, me ka ike mua ole.

  Ua olelo iho oe, "O ka lakou mea ih@ ikaika ai, oia no ka hoemi paewaewa i k@ uku o na Luna haahaa o ke Aupuni, he p@ kiekie lakou ma ka inoa, &@c."

  Ke hoomanao nei au, aia oe iloko o na O@ hana Aupuni, a no ka hoemiia ana o kou uk@ e ka Ahaolelo, nolaila paha kou mea i o@ iho ai, ua paewaewa ka hoemi ana.  Ke o@ nei au ia oe, me kuu ao aku, he mana ko @ mea a pau e ao aku i ko lakou Poeikohoa@ oiai lakou e noho ana i ka Ahaolelo, mama. o ka Pauku 4 o ke Kumukanawai.  A @ keaha la kou mea i ao ole aku ai ia J. H. Kamalo, ka Lunamakaainana o Kona Ahau@ a ia J. A. Kahookaumaha, ka Lunamakaainana o Kona Hema, o laua a elua, he @ Lunamakanana no kahi au e noho la? No @ ike ole no paha ea ! Aloha wale ke kama@ in ai imua o ka lehulehu, me ka ike mua o@ i na kumu o ia kamailo ana, i mea anei? heneheneia aku ai?

  E lohe oe i ke kumu i hooikaika nui k@ ai na Lunamakaainana, oia no ka hihia ma@ waena o ke Kuhina Waiwai a me ke Aupuni, no ka hooliloia ana o ke dala o ke Aup@ ni me ke Kanawai ole, me ka waiho ole a mai imua o ka Ahaolelo i Papa hoiki polo@ no na lilo o ke Aupuni, iloko o na makai@ elua i pau i ka la 31 o Maraki, M. H. 1862. mahope iho o ka hebedoma hookahi o @ a koakoa ana o ka Ahaolelo.

  A no ia hooliloia ana o ke dala o ke A@puni me na kumu kupono ole e ke Kuhi@ Waiwai, nolaila, ua loihi loa ka noho an@ ka Ahaolelo, mamua o ka loihi kupono i m@ nao ia.  A he mea pono anei ia oe ke h@ kuu mua i ka Ahaolelo, i mea e emi an @ lilo wahi au, me ka pau ole o ke paewae@ o ke Kuhina Waiwai? Aole anei he ha@ kapulu ia?

  I kou manao paha i ka hana kapulu manao nui oe i kou pono iho, aohe ou manao ka pomaikai o kou Haku nana i hookauw@ ia oe.  A he pono anei i kou manao ka ho@ liloia ana o na dala o ke Aupuni mai ka Wa@ hona Aupuni aku, mamuli o na kamu kupono ole ?

   Nolaila, o na kumu i oleloia e oe, e k@ ana i na Lunamakaainana, a i ke kau Ahaolelo iho nei, aole au i manao ua ku i ka o@lo a me ka pololei, maloko o keia mau manao pale, ua akaka no i ka lehulehu ka oiaio @ na mea a'u e kamailio nei.  A i kamailio h@ mai oe, ua lawa no au i ka manao e pale @ no'u iho, a no ka oihana i hooiliia iho a@ maluna o'u, a o makou hoi.  Me ka aloha no.                 KEKAHI LUNAMAKAAINANA.