Ka Nupepa Kuokoa, Volume II, Number 15, 11 April 1863 — KA MOOLELO o KAWELONAAKALAILEHUA. [ARTICLE]

KA MOOLELO o KAWELONAAKALAILEHUA.

11 «> 111 |. AE LA KANA WANANA . nhiil.i, pulo iho la oi;\, n amuinn v ;h> la i kana pule, ia wa koke no, hoolfi aku la oia i na niau pua nei, n i kn Luile nna o na innu pua nei, ia inanawa, niniu la na pua, a pio iho la na anuenue «k«»lu in ilnna o ke poiwai, a ike iho la na • Wi.i a pau, ua ko ku inea n ke Kuhuna i |V;ui uia ai. Ia inanuwa, 01010 aku la ke Kahuna i ke Ali< k .nt\ a me ke Alii wahine, '• He nani ib. 'ia hailona iho nei au, a ua akaka he keilrt maii»ai ke keiki a olua ke hannu mai, eia «1»«' ka'u ia olua, e kauoha aku olua i ko flu i uiiiu uhann a pau e hele inai imua o Olu i . \Uc i ka la hanau o ke Alii, me ke ■ ; fenh- i i inoa ina ko oukou inau kupuna, liia i:.» o kona inokupuui e hanaiia ai.okona llipi >vi;i ia e kapaia'i." I\ nianawa, hoouna aku la ke Alii i kona elvi" i i Kukalakamanu, e kii aku i ko laua .' : i uia e hoakoakoa mai e like me ka ke Ka;•. \ olelo, alaila, he mea manawn ole ia i& I\\alakamanu, a akoakoa mai la ko ke Al h .ut\ ameko ke Alii wahine [K>e. . A ;hi mai ki ka la e hanan ai o ke Alii W»!: i . ma ia la no hoi i huai pauia mai ai QA ku wai u Kuianihakoi, a ano e mai la na i» ka hni, a haki kaikoo mai ia ka mo*D;i - M a !:ia i ln ka uwila, ua iho la ka ua v||oh i> 1- .!::un;\i, kiu iho la na hekih he lehu»h \ ko o'ai. kahe ka wai ula i kai, paa a na kuahiwi i ka noe, a ua iho la ka '-v \ al.iiia. knni lealea mai la na manu tfk i v. ih. U' i ka po, a me ke ao. - K .;a inakain»»ka, ua ike kakou ma ka pau« ma ae nei. ua haiia mai o ka la i hoike;a ::: \i ui n.i mea k\ipamiha a pau, o ka la ;>. har.au ai. aka. e waiho kakou i keia : 'o, nana ae kakou ika pono oko ke A. : !a pilikia. 0 'a ::i.i:i:av;i. i!i iho la ke ku-a koko, nlaih, Ii h:n.ū !a e hanau.aoie nae i hemo mai ! ke-i.i. pela waie no ku hana ana, a haln t manawa i haiia e hanau ana, a i ka umi i» 11 o keia hanau kupanaha ana,alaila, he ea kaumaha loa ia i ka manao o ke Aiii iamwaialoale.) me na kaukuualii, a ine ke !;a pu hoi kekahi, no ia mea,ninau mai l| Ke Aiii i ke Kahuna, " Heaha la ke kuBpiu tr.'.. o keia apiki ana o ka haoauo ke Aliij wnii 'u\ ua loihi loaka munawao ko kakou' liali ana. aoie nae he hoiuo iki mai o ke kei-! ua kiumaha ko'u manao e noho l&i no ke Alii wahine. M i ®la manawu no, leha ae la ko ke Kahuna inaka iluna, me ka nana pono ana i na; »uh o ka lani, a ike ae la oia no ko ke kane ka hewa i hanau oie ai ke keiki e like; K koua ike ma ia mea, alailn, pa ne aku la' K i ke Alii kane, " K ke Aiii e, o ke kumu hmau koke ole o ke Alii wahine, ua kekahi o kou ohana i ka'u mea i papa e kapaia i inoa ma kou aoao, a aole B ma ko kau wahine Alii."

A lohe ke Alii i keia mau olelo a ke Kahuna, aluila, ku ae la oia iluna a hele aku la | imua o kona ohana, me ka ninau pakahiaku | hoi ia lakou, .'.laila, moe mai la kona kaikui ahine imua ona, oia hoi o Nahalaonaueikekai, me ka haaluiu nui. a pane mai la oia j me ka leo nnwnliwali, lt E kuu kaikunane I Haku, no'u paha ka hewa." j Ninau aku la kona kaikunane ia ia, '• Hea- | ha kou hewa au i ike ai ?" I ia inanawa, hai mai la kona kaikuahine 1 ia in, " i ka manawa i hookauhua iho ai kau | wahine Alii i ke keiki, nolaila, manao iho la | wau, i na e hanau mai he keiki kane, alaila, ;e kapaia kona inoa o iiiilinanea, ka inoa o ko knkou kupunakane, i nana mai ko kakou mikuakane o Keahiokaiani." A pau ae Ia ka hai ana mai a kona kaikuahine ia ia. ! la inanawa koke no, hoi aku la oia a hai ; aku la i ke Kahuna i na rnea a pau a kona f kaikuahine 1 hai mai ai, ia manawo, hana . iho la ke Kahuni e like me kona ano mau e hoopau ana hoi i keia pilikia, a pau ae la ka ke Kahuna oihana, ia wa koke no, hemo mai la ua keiki nei. kainoa no hoi o ka hemo loa m\i la hoi ia pau ka pUikia, aole ka auanei, nka, ua hemo mai nae kona nui kino a pau, a hiki i Ka puhaka o kahi iho la no ia i paa'i. ' I keia paa hou aua, alaila, pilikia ioa mai la ko ke Aiii manao, a kuumaha hoi me he haawe nui ia e kau ana ma kona kua, ia manawa, ninau hou aku la oia i ke Kahuna, " Heaha la ke kumu o keia paa hou ana o ke keiki." Aia hoi, leha ae la na makn o ke Knhuna, a nana pono aku ia i ke Aiii wahine, ia manawn, halokoioko mai la na waimaka o ke Alii wahine imua ooa, alaila, papalu aku la ke Kahuna me kona mau lima i na maka o ke Aiii wahine, a no ka nui loa o ka hiolo' ana mai o na waimaka, ia wa, pana ae !a oia j i ka waimaka i ka iani, aiaila, ua mai ia ka' ua iiilii, alaila, pane mai la ke Kahuna i ke : Alii kane, ki Xo kou aoao paha keia hewa i' paa hou ai ke keiki, e pono e heie hou oe e j ninau ia lakou." | Alaila, ku ae ia oia a hele aku ia a hiki i ; kahi o kona mau ohana, me ka ninau paka-| hi aku ia lakou, a i kona ninau ana'ku i ko-ī

na wahi kaikuahine muli loa, oia hoi o Kawelowai, ia m.mawa, uioe iho la oia imua c kona kaikunane me ka haaiulu. a hai mai in, " Ke manao nei au no'u keia hewa i paa ai ke keiki a kakou.'' A nolaiia, niimu aku la kona kaikunane ia ia. ik Heaha kou hewa nu i manao ai ?" ia wn, hai nku la oia, " I ka wa i hapni ai ika kakou keiki iioko o ka opu o kona makuahine Alii, nolaila. inanao ae wnu, ina e hanau mai iie kaikamahine, aiuih. e kapa'ku | wau i ka inoa o ko kakou kupunnwahine oia ; hoi o lukahnipo." A iohe ke Alii i keia j mau olelo a kona kaikuahine. la manawa, hoi aku la oia a hai aku imua 0 ke Knhuna i keia mau oieio. ia wa, hana ; iho Ia ke Kahuna e like me kona akamai ma |ia oihann, a pau ae la, alaila, kui iuo ia na j hekili he umi, a hiki i ka po o Mohaiu, ia wa koke hanau iho la ua keiki Alii nei, o ka malama ia o Ikuwa ka Pohakoeleeie, i ka linanawa nae i hemo mai ai, alaila, o oki ae jla o Keapookalani. (ka makuahine o Naniwaialeaie) i ka piko o kana inoopuna. ia manawa, paumaele ae Ja kona lima i ke koko. alaiia, kaka ne la oia i ke koko ma kona iiina iluna o ka iani. a lik» ae la i Hokuwelowelo, alaila, wahi ae la oia i kana moopuna i ke kapa kalukalu, a hele aku ia oia a hiki i o Makaweii la, alai'.a, omo iho Ia oia i ka nalu, a hoioi iho ia laua i ke aweawea koko o ka iaua moopuna, {oia ka inea i ula ai ka wai o Makaweli a hiki i keia la.) a pau ka hoomaemaeia'na o ua keiki nei» hoihoiia aku ia oia 1 ka Haie Alii o kona makuakane, oia hoi o Halekumukalanu A liuiiu na ia o ka maiamaia'na o ua keiki nei raa ka Haie Alii, ia manawa, kena ae la o Hoakalei i na kaukauaiii e lawe e kanu i ka iewe o ua keiki nei ma ke kala o ka Haie AlLi, (no ka mea, aole i kanuia i ka ia i hanau ai. akahi no a kanuia.) a hala na ia elua o ka waiho ana o ua iewe nei i ka lepo, aiaila, heie aku ia o Kupakoiii (ka Aiihikaua) e nana i kahi i kanuia'i o ka iewe, ī kona hiki ana maUiia, ike iho la oia be mau kalo eha ke ulu ana, a o ke ano nae o kekahi kalo he piko. he iiinala kekahi, he iauloa kekahi. a he haakea hoi ka ha o ke kalo.

I •; la manawn, iioi aku la oia a hai aku la i » k l ia niea in ua oke Alii, a ine ke Kahuna i , kana m e a i ij aJ ai, a lohe ke Aiii i keia mau oielo. aiaila, ui ae la ke Aiii i kona Knhuna i ke ano o keia ulu ana o ke kalo malaila, (no ka me.i, he ie\vj wale no ka mea i kanu i '. ia manawa. hai mai la ke Kahuna. " O ua mau kalo la eha. oia no ka iewe o ke keiki a oiua, ua ulu ae In, o ua mau kalo la nae e iilo ana i mea apulaau na na ! Kahuna." (Maanei e haalele loa kakou i ke kamailio ana no ka iewe i kua kalo ai, a e h< alu ae kakou i na hana a ke Alii ma ia hope iho.) Ia noho ana iho a lakou nei a hala na ia eiima o ka malamaia'na o ua keiki nei, alaila, oieio aku la ke Kahuna o Hoakaiei i ke Alii, Eke Alii e! ua Inna mai nei ko'u wahi manao, e oielo aku oe i na'lii a j»au o kai o Waimea, e hana i hookahi kanaha waa . kaulua, a i hookahi iau waa kaukahi no na kanaka. a o ka hana hoi a na'lii wahine, o ka uiana i kaalauniu haie no ke Alii, me ka pii oie ae o kekahi mea maiuna i ka manawa e uiana ai." A pau ae ia ka ke Kahuna olelo ana i keia iinea imua o ke Aiii. ia manawa, kena'ku la , ke Alii i i Kukalakamanu kona elele e hele aku e hai i n i'lii e hana i na mea i haiia ae nei maiuna. a he mea manawa ole hoi ua ! inakaukau na mea a pau i haiia'ku ia lakou ; e hana. j A makaukau na mea i oleio muaia ae nei, lalaila, hoouna hou aku la no ke Alii ia Kui ka'ai «amanu e nele aku ma ka waonahele e ;kunhauaaku i ke na-mu, ke na-wa e hana , i hale ie no ke Alii, i ka naheiehele no nae! le hana'i a paa, a pau ae Ia ka ke Aiii oleio; ; aaa i keia mau heie aku la ma| j ka waonaheie e iike me ka mea i haiia'ku ia jia. ia manawa ia ia e kaia hele ana, lohei : aku h oia i ka nakeke mai o ka nahelehele! ;me ka halulu nui. aka, aole nae oia i ikej ] aku i ke kino o keia mea, aole no hoi he leo j I i ioheia aku. I {Jlolt i pau,) j | O ka hoomanawanui ka mea nana e f lae ae na pilikia a pau.