Ka Nupepa Kuokoa, Volume II, Number 16, 18 April 1863 — Page 2

Page PDF (1.74 MB)

This text was transcribed by:  Puanani Schierenbeck
This work is dedicated to:  Grandma Hannah and Tutu Lady-keeping Hawaiian alive.

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

 

HONOLULU, APERILA 18, 1963.

_____________

 

NA MEA HOU O HAWAII NEI.

_____________

 

            WEI @ KUIKUIULA - Ua haiia mai makou e L. W. Paekukui, o Kuikuiula, Koloa, Kauai, i ka hoomaka ana o kekahi poe i ka hana Wili kukui ma ia wahi; he oluolu, mau makou i ka lohe mai i na mea a pau e ??? ma i ke kuupau ana mai i na kumu waiwai o ko kakou papahonua nei.

_____________

 

            PU KE KUMUKUAI O KA POE - Ua pii ino loa ke kumukuai o ka poi kalo i keia mau la; a me he mea la no hoi he wi nui aku ko kea mau la maanei.  O ke kumu no paha o keia pii ana o ke kumukuai, ame ke ano wi mai no hoi, o ia no ka lilo nui ana iho nei o na makamaka i ka laiki, he koho wale aka no keia.

_____________

 

            MAI PAU HOU NO I KE AHI - Ma ke ahiahi iho nei o ka Poaono i hala, au ikeia he ahi i hoaia me ka manao e puhi i ka moku i ke ahi.  O ka inoa o ka mea nana i hoao e puhi i ua moku nei i ke ahio Richard Madison kona inoa, he nekelo.  Ua ninaninauia ua nokelo nei e ke Kanikela o Amerika Huipuia, a ua haawi ia ae e ua Kanikela nei iloko o ka lima o na pou Kanawai o ka aina nei, a ua waihoia oia e kali i kona hookolokolo ana imua o ka Aaha kiekie.  Akolu moku o keia kikina i hoaoia e puhi i ke ahi, o ke kumu paha o ka lehulehu loa, no ke kalewa loihi loa no o na moku iwao o ke awa nei o kakou.

_____________

 

            PAKELE MAHUNEHUNE- Ua poloaiia mai makone H. Kahauanuokaala, o Waioli, Kauai, i ka pakele mahunehune ana o kekahi kanaka o ka hale wiliko o ka Mea Hanohano R. C. Wyllie, ma Princeville, Hanalei, Kauai.  I hauleia ua kanaka la iloko o kekahi ipuhao mahu; ma ka la 7 iho nei o Aperila kona poinoia ana, o Ono ka inoa o ua kanaka la.

_____________

 

            PAU OLE KA NAAUPO - Poloaiia mai mokou e S. Keliikuea, o Ponahawai, Hilo, Hawaii, e i mai ana i ka "Pau ole o ka naaupo" o kekahi poe oia wahi, no ka malama ka i kekahi mea make iloko o ko lakou hale, au hele a aneane e hiki aku i kauwahie launa ana i kahi makani o Leleo.  Malia paha no ke aloha no hoi ke kumu o ka malama ana ia mea, no ka mea, he mea palena ole ke aloha.

_____________

 

            KA WAHINE AHAIOLELO - Ua hiki mai kekahi palapala no "H. W. Kauakilihune," o ka aina e pili la i Onomea, Hilo, Hawaii, e hai mai ana i ka hana uso ole a kekahi wahine holohole olele malaila.  Ua kokua pu no hei makou i ka manao o ko makou makamaka o ka aina ua nui o Hilo, no ka mea, he hana ino maoli no ka holoholo olelo, a o ka hepe no oia mea, o ka halawai no me ka noho ana kue me na makamaka.  E na makamaka, o ua aina inea la, mai hoomahui oukou ia hana lapuwale, o loohia mau ia oukou e ka noho kue ana kupikipiki-o a me ka lau wili.

_____________

 

            KEIKI KUPANAHA - He palapala kai hiki mai io makou nei na Hosea Nakapaahu, o Koloa, Kauai, e hai mai ana i ka hanau ana o kekahi keiki kupanaha, a penei kana mau olelo:

            "Ua hanau iho nei kekahi wahine, o Lilia kona inoa, o Nakialele (k,) no Koloa, Komohana laua, ho keiki kupanaha, he ano e loa kona waha, hookahi no puka ihu, ekolu papa auwae, elua maluna hookahi malalo, i ka la 26 o Maraki ka hanau ana o au keiki kupanaha nei.  A ke ola nei oia a hiki i keia la, aka, ma ka hapalua o kona ihu, aia ilaila he puka nui, hookahi no nae ano ke nana ku, na nui keia, a au kapaia kona inoa o Nuhou no."

_____________

 

            KOKUA NO KA POINO O LANCASHIRE - Ua loaa mai ia makou he leta no H. Manase, o Kaupo, Mau Hikina, e hai mai ana i ka papa inoa o ka poe i haawi manawalea mai i mau wahi hapawalu no ka poe nele a pilikia no hoe, e noho nei ma Lancashire, Enelani, a penei no kana mau olelo i hai mai nei:

            Eia mai na dala kokua manawalea a kekahi poe hoahanau o ka Ekalesia o Kaupo, Mau Hikina, ekolu dala a me ekolu hapaha, ($3,75) na ka poe poino e noho ana ma Lancashire, Enelani.  Eia malalo iho nei ka poe nana na dala i oleloia'e la maluna.

H. Manase                                                      $1.00

Haole                                                                    .25

Kukona                                                                 .25

Iwa                                                                       .25

Aa                                                                         .25

Kealakai                                                               .25

Moluhalii                                                              .25

Kama                                                                    .25

Keliiawaia                                                            .25

Hahooahawaa                                                       .13

Nakaikuaana                                                         .13

Koaonui                                                                .13

Kaina                                                                    .12

     Huina                                                      $3.75

_____________

 

            AHAAINA MANAWALEA - Ua loaa mai ia makou he palapala na E. H. Paulo, o Koolau, Kauai, e hai mai ana no kekahi ahaaina lulu dala no ko lakou Luakini, a penei no ia:

            "He ahaaina lulu dala ma Koolau, Kauai, ma ka la 4 o Aperila iho nei, no ka nahaha ana o ko makou Luakini; a au kapaia mai he hale holoholona.  O na dala i loaa mai ho $124, he ekolu wale no mala ka hoomakaukau ana, o ka hapa nui o keia mau dala, no na wahi pu-pu hoahanau no, a o kekahi no na haole i paina mai, a me na kanaka e ae; a no ke koena ai, a me ka i-a.  He nu hou iho la ia, e pono e hoolaha aku oe, i ke mai ai na hoa aloha iloko o Kristo.  Eia kekahi, e hoomakaukau hou ana no makou e ahaaina lulu dala ma ka la 4 o Iolai, i mae a loaa hou ai na dala e pau ni ko makou pilikia; a e lanakila hoi maluna o na enani.  Owai la o na hoa iloko o Kristo e noho mai nei ma keia mau kai mai Hawaii a Niihau, i oluolu e aino pu i ka auamo a makou e amo nei?  Ina paha pela e haawi i ka oukou mau kokua n=ma ka lima o koonei Kahu, a ma ka luna paha o ka mea nona ka inoa maluna."

_____________

 

            KE KAU JUIRE O APERILA, 1863 - Eia iho malalo nei ka papa inoa o ka poe i ahewaia imua o ka Aha Kiekie, i ke kau Jure o Aperila, M. H. 1863, a me ka nui o ko lakou hoopai.

            Pahee - Hoopaiia no ka lawe ola, ma ke degere akahi, 20 makahiki.

            Lui Kaukini - Hoopaiia no ka wawahi hale me ka aihue, 5 makahiki me $5.00.

            Letit, (Pake.) - Hoopaiia no ka wawahi hale, 3 makahiki.

            Napahoelima - Hoopaiia no ka wawahi hale, 3 makahiki.

            Ke mahalo aku nei makou i ka Loiei Kuhina, E. E. Harris (Halasi.) no kona ikaika ma ka Loio ana, i hoopaii'i ka poe kolohe.

_____________

 

            KAIKAMAHINE ELEU p I ka holo ana mai nei a ka moku Okohola o Euparate, mai Nu Bedefoda mai, aia hoi, ua loaa iluna o ka moku he wahi keiki i mahuka mai, mahope iho nae keia o ka hala ana o kekahi mau pule i ka moana.  A no ia mea, ua hoihoiia ua keiki nei i kuene na na Oi-a, ma ko lakou wahi.  Aole i lohi iho na la i hala, hakaka au wahi keiki nei me kekahi Oi-a, a eha no iaia.  Hookolokoloia no laua e ka Kapena, a papaia aole laua e hana hou pela, pau ia, noho hou no ua wahi keiki nei, a hakaka hou me ke kamana o ka moku, hanaia no e like me mamua, a pau wale ia.  I k hiki ana mai nei o ka moku ma Kile (Chille,) akhi no a kanalua ko ka malamamoku manao, no kona ano, no ka pa ia ana iho paha o na papalina e ka ehukai, ame ka makani moana, nolaila, ua hele maoli ua keiki nei a "me he lama la ka pualena o ke koolau, ka pala luhi ehu i ka uka o Kaako."  Hai koke oia i kona manao i ke Kapena, a i kana ninau a na'ku, ae mai no ua keiki nei, he kaikamahine oia, nolaila, komo koke aku la ka moku i Kile, a hoihoiia ua wahine la maluna o kekahi moku e hoi koke ana i kona home.  Hai mai no ua kaikamahine nei, o ka lealea no kona mea nana i koi e mahuka mai, mai kona one hanau.

_____________

 

Hakuepa ka Aunei!

_____________

 

E KE KILOANA POOKELA O KA LAHUI HAWAII, ALOHA KAUA, E HALELU KAUA, A PALE WALE - Ua hiki mai io'u nei na olelo pane a H. Hanaike, e kue ana ia'u ma ko'u mau manao i hoikeia e oe, ma ka Helu 9, o ka Buke 2, ma ko'u kumu manao, "No ka Lai o Lele ke aloha," ana i hoike akea ae nei ma ka Ho'u Pakipika, ma kona kukulu manao ana, penei: "Manao Hakuepa," a me kona olelo iho he hakuepa a me ka hoopunipuni ka au, a ma kona manao akahi, e olelo ana, "Aole ka au he malihini, he kamaaina no ka au no ka malu Ulu o Lele," wahi ana, u aloha no paha ia oe e Hanaike, ke kaula Prophest, akamai i ke kilokilo, a ike iho la oe ia'u he kamaaina, a ma ka lua o kona mau manaoe e olelo ana, "Aole no ka au e kipakuia ke hele au ilaila, aole no ka au ilaila i ka po a me ke ao,: me ka pane iho, he mea pelapela ka'u i hai ae nei ma ke akea.

            A maanei hoi au e olelo hou iho ai me ke kanalua hookamani ole, no na mea a'u i kakau mua ai, a oia no hoi na mea a ua o Hanaike e kapalili nei, me ka hoole iho, aole, aole, loa au i hana ino ia a kipakuia, wahi ana, nolaila, eia ka ninau.  Ina o Hanaike no oe o ka Uapo, nolaila, ke olelo nei au, ua makehewa kou keeo ana, me kou hoole manawa ino iho, aole au i kipakuia mai.

            Oiai hoi e holo lio ana oe i kuu wa i komo aku ai ilaila, aole no he poe haole e noho ana malaila ia wa, ke olelo mai nei oe, owau kai epa wahi au, he manomano no ka ke kanaka ike lua ole o Hanaike, i na mea e hanaia'na mahope, oiai hoi oe e uhu-lele ana me ko lio.  Kupanaha, i ko ike no ka i ko inoa o Hanaike, aole no hoi i ike o Hanaike no ka'u mau olelo a pau, a no kuu olelo wale ana no ka ua kipakuia au, heaha la ka hewa ke olelo au pela, e hoopunipuni ka paha au, a huna i ka oiaio maoli, a e hai ae i na mea wahahee?  E like me ia e wahahee mai nei, me ka uhi iho hoi ia ia malalo o ke kumu manao ana i hoopuka ae nei.

            Nolaila, e o'u how mai Hawaii a Kauai, mai kuhi oukou he oiaio no olelo a Hanaike, a e manao iho no oukou, oia ka epa, ka olelo iho me kona ike ole, oiai hoi oia ma kona ano "kaula" nolaila, e olelo no au, he Ahahui Kipaku.

            Ke olelo hou mai nei nae kela, e haalelel ana ka pili a'u me ua hoa nei, pelo paha, he hoa io paha nou, aole paha?  Ke kakapa kuhihewa mai nei ia'u he hoa ka wau no, u.

"Aia ka i-a nui i ka moana,

Aole pilipili aina iki mai."

            Ke olelo mai nei ua kanaka kilokilo nei, owau ka kai epa ia Aholo, a e ko'u inoa ka o A.H. Anuenue, sole no au i manao e pane aku no ia mea, o kuhi mai nuanei ka lehulehu he ioaio ka iala, ke hoole aku nei no au, aole ia i ike.  O kona ino ihoa no o Hakuepa, e like me ke poo o kona kumu manao, ia oe aku ia e ka waha o ka laui.  Owau no me ka mahalo.                                                                                                               A.H.A.

Hanamauuloa, Lahaina, Mar.26, 1863.

 

KA NU HOU!

PICTURE

            ---Ua hoolaha ae ke nupepa Herald, o Boseton, e kohoia ana o Mr. Seyour, ke Kiaaina o Nu Ioka, i Luna no ka aoao Demokal@ta, i koho ai ia poe ia ia i ka M. H. 1861, i Persidena no ka Akau.

            ---Ke holopono nei ka hookoia ana o na kanawai auhau kuloko, ke oi ae nei ka loaa mai i kela pule, keia pule, ma ka Waihona o ke Aupuni o ka Akau, mamua o na dala he hookahi miliona me elima haneri tausani.

            ---Ua hoopioia kekahi Alii kipi powa kaulana, o Richardson kona inoa, ma Covington kona wahi i hopuia'i e na koa aupine, ua pio oia, a me kona mau koa he 450.

            KE KOKUA O KA ALABAMA. --- Ua holo mai ka mokumahu makai Geogiana, mai Livapula mai, me ka piha nanahu.  He moku kokua oia ia Alabama, a ua piha oia i na pu a me na ano lako kaua a paul.  He kanaono ka nui o kona poe kanaka, he poe kanaka wae wale no, he kanaka Beritania, Secotia, Irisimana a me ka poe Welesimana, a me na umiumi wale, no he kau ka weli ke nana'ku ia lakou.  He ti kekahi ukana oluna ona, me na pu-kuni-ahi he 48.  Ua hoikeia mai, o ka nui o kona holo me ka mahu wale no, he 16 mile i ka hora hookahi.  E holo mai ana ka i Nasau, me ka manao no e komo iloko o na awa e paniia nei e na aumoku aupuni.

            UA KIPI AKU NA KIPI, I KE KIPI.  ---Ua kipi aku na kipi i ka aoao kipi, ma ka aoao Akau o ka mokuaina o Alabama, a me Misisipi.  O ka poe kamaaina nae i kipi aku i ka aoao Hema, ua hoomake mainoinoia lakou e na koa o ka Hema, ua hoounaia no Iho hauna (blood hounds,) e alualu aku i ka poe i auwana aku iloko o na ululaau.  Hookahi wahine, oiai oia e hoihoi ana i mau mea ai na kona makua kane mai, au loaa e i na ilio, a au nahaehae liilii kona kino i ua ilio.  Elua wahine ma ke kaune o Tuscumbia i loaa ka hopena like me ko ka wahine i hai muaia maluna.  He 1,000 kanaka pili Akua i hiki aku ma Koronita, ua kukuloia kekahi mau papa koa hou eono, mailoko ae o ka poe e holo malu aku nei ilaila.  He lehulehu wale no nae ka poe pili Akau i liiia, a i kipuaia no hoi ma ia wahi e na kipi, iloko o keia mau la mai nei.

            HE OIOI NO MAUI HIKINA. ---Ua komo aku kekahi haole iloko o ka halepule ma Nu loka, (Grace Chruch,) me kahi kuka ano pelapela, e makaikai aku i kekahi hoolewa, a ua hele loa kela a ma kekahi noho maiki, a i ka ike ana aku o ka luna o loko o ua haiepule nei, kii aku la oia a kipaku aku aku i na kanaka nei ma kekahi noho pelapela ma ka ipuka.  Ma ia manawa, komo mai ana kekahi Alii Koa me na gula hoonani e hiolo ana ma na wahi a pau o kona aahu, ua kuhikuhi koke ka luna o ka halepule ia ia ma kekahi noho maikai.  I ka wa o ka mimeni ana, aia hoi ku ae la ka mea me ke kuka ano inoino, a haule aku la ua kuka inoino nei mai kona kua aku, a ikeia mai la ka hoailona Alii Koa Major Generala iluna ona.  Ma ia manawa koi ikaika aku la ka poe lehulehu wale, e hoi ae ma ka noho maikai e noho ai, a haawiia mai la no hoi na buke pule maikai ia ia; aka, hoole aku la no nae o Major Generala Banks, i keia mau hoike aloha hookamani Eia ka auanei o Major Generala Banks keia e ku nei me kahi pililakeke pelapela.  Ua hoomau no oia i ka pule ma kona wahi noho lapuwale i haawi mua ia mai, a au hoole kela i ke koi mai a ka poe hookamani, e hilinai nui ana i ka nani o keia no.

            LELE KA HAOLI. --- I kekahi mau la,i ka wa e kaua ana ma Feradarikabuga, au kuia o Kakiana Charles H. Stvenson i ka pu a make iho la; aka, e pili ana nae kekahi mea kupanaha me kona make ana.  I ua la la i kaua ai a make ai oia, e holoholo ana kana wahine mare mawaho o ka lanai o ka pa o ko laua home, aia nae ike ae la oia i kakahi mea e ku ana ma kona kua, a huli ae la ia, aia hoi pumehana mai la kona papalina i ka hanu o kekahi mea, a i kona alawa ana'ku ike aku la ia i ke kino holookoa o kana kane, a ma ia wa no nae nalowale koke aku la no, ia huli ana'ku no o ua wahine nei, kahea aku la oia.  " E Kale, o oe no anei ia."  A ma ia hope koke iho no, hoi aku la oia iloko o ko laua hale, a hai aku ia i kona mau makamaka i na mea ana i ike ai, me ka i pu aku no hoi, aole oia e halawai ola hou ana me kana kane.  I ka ninau ana, au make no ke kane a ua wahine nei, i ka wa i hiki ai kona kino wailua i on a la.

            PRINCESS ROYAL. ---Ke kiola wikiwiki nei ka ukana o ka moku i pio ai i na aumoku aupuni ma Kaletona, o Pricess Royal kona inoa.  Ke laweia nei ka ukana, a ua loaa kekahi mau ukana makamae loa iluna ona.  Na poka ano hou i hoomakaukauia ma ke kauoha a Gen. Biurigada.  He miliona dala ke kumukuai emi loa o na ukana o luna o ua moku la.  E hooliloia ana au moku nei i moku kaua no ka akau, a pau ae ka ukana, alaila, hoounaia i Kaletona, ma Karolina Hema.  He nui na laau lapaau kumukuai nui o luna o ua moku nei, a me kekahi mau Masini kupono no na moku kaua elua.

            ---Ua loaa ma ke kino o kekahi wahine opiopio o Miss. Ford kona inoa, he palapala hookohu oihana na Gen Stewart, o ka Hema, o ia ka wahine nana i hoopio aku ia Gen Stoughton iloko o ka lima o na kipi.

            NA PU KUNIAHI NUI. ---Ua kuhihewa loa ka oleloia no ka wa hou wale iho nei ka hanaia'na o na pu nui.  No ka mea, ua hanaia ka pu nui o Constantinople, he 22 iniha ke ana waena o ka waha, a me ka pu nui o ke Dadanela, he 28 iniha ke ana waena o ka waha i na makahiki loihi wale i kaahope ae nei.  Ua oleloia o ka pu nui hookahi o ka honua, o ka pu Kremlin o Mosokowa.  He 36 kona ana waena, he 18 kapuai kona loihi, a o kona kaumaha he 96,000 paona.  A ua hoike ia ma ka hua i kakauia iluna o au pu nei, o ka M. H. 1586 kona wa i hanaia'i.

_____________

 

Ke ano o ka loaa ana o na koa Nika ia Farani.

            Ua ikeia iho ma ka palapala a ka mea kakau o ka nupepa London Times, e noho nei ma Alexandria, ma Aigupita, ka hana a ka poe Farani ma ia wahi, i loaa ai na koa nika, e hoouna ai e hele i ke kaua ma Mesiko, a penei no olelo o ua palapala la:

            "Ua holo aku kekahi moku Farani lawe ohua, mai Alexandria aku, me no koa nika he 500 o kekahi Alii o Aigupita.  Ua laweia mai ia poe koa mai Kero mai, me ko lakou ike ole i na mea e haulehia mai ana iluna o lakou.  Me ke aumoe o ka po o ka la ewalu o Ianuari iho nei, ua hoounaia na makai a pau e hopu aku i na poe hoewaapa o ia wahi, a ua lawe loa ia aku i kahi e pili ana i ka nuku o ke awa, ma kahi i kapaia o Miki (Meks,) he wahi ia ekolu mile ma o aku o kahi e hiki ai i na kaamahu ke holo aku.  Mai ia manawa, hoomaka koke no ua mokumahu Farani nei o Seine kona inoa, e ho-a i kona mahu, a holo aku ma kahi e pili ana i kahi o au poe koa nei i laweia'i.  A ma ia wa no hoi, ua hoomaka ka hana a ka poe hoehoewaapa i ke aloalo aku i ua poe koa nika nei iluna o ka moku.  I ka hoea ana ae o na kukuna o ka la 9 o Ianuari, ua pau na mea a pau i ka hanaia, a no ka maikai a me ka maalea no hoi o ka hana ia ana o au poe koa nei, nolaila, aole i lohe ia kekahi wahi mea e lele ai ka olili no ua poe koa nei, a hiki i ka wa i kaawale loa ai au moku nei mai ka aina aku.  Ua ala nui mai nae ka haunaele no ia mau mea, a ke ninau nei na poe lehulehu wale, i ka ae o ka Alii i keia mea i hanaia, a una ua ae oia, pehea la auanei oia e pale ai ia ia iho, no kona kue maoli ana i kana mea i ae mua ai, oia hoi o ke ku i ka wa, mawaena o Farani a me Mesiko, iloko o ko laua wa e kaua mai nei.  Aka, malia nae paha o i mai no ke Alii, nona ponoi no ia poe kanaka, o kona waiwai maoli no ia, a nolaila, ua pono no ia ia ke kaui aku i na wa a pau ana e makemake ai.  Aole no paha e hoi ola mai ana kekahi o keia poe i hoopoino wale ia, e hiki ai la ia lakou ke hoike mai i ka ino a me na mea e ae no hoi a pau i hanaia aku ia lakou.  Ua nui loa ka weliweli o na kamaaina o keia kulanakauhale, i keia hana ino i hanaia."

 

No Europa.

            --- Ua ku aku ma Livapulu ka moku nana i lawe aku nei ke dala a me ka ai a ka poe e noho pilikia uei ma Lancashire, Enelani.

            ---Ma ka la 22 o Feberuari, ua halawai ka lehulehu o Manchester, kekahi o na kulana@auhale kanu pulupulu, a ua hooholoia ma ia halawai ana, he olelo e hoike aku ana i ko lakou aloha pumehana loa ia Amerika Hoipoia, no kona hoouna ana mai i na mea e hoopakele mai ana i ko lakou make mainoino ana i ka ua mea o ka pololi.

            ---Iloko o ka Hale Ahaolelo Alii, ua noi mai o Lord Russell e waiho ia mai imua o ka hale, na palapala mawaena o ke aupuni o Enelani, a me na Komisina o na moku Hui o ka Hema, e pili ana i ka ike aku i ko ka Hema Aupuni Kuokoa ana.  Ua hoopaneeia ka noonoo ana a hiki i ka la 2 o Maraki iho nei.

            ---O na mea e kamailio nuiia nei ma Ladana, oia no ka palapala pane aku a E. H. Seward, ko Amerika Huipuia Kuhina Nui, e hoole ana i ke koi mai a Farani e hoomaha i ke kaua ma ia Aupuni.  A ke manao wale ia nei e ulu ae ana ka huhu koikoi iwaena o Napoliona a me ka Aupuni Akau o Amerika.  O ke kumu i manaoia'i pela, oia no ke ano koikoi loa o na olelo a ke Kuhina Aupuni o Wasinetona, a o ka hopena o ia mea, oia no ka mihi o kekahi o na Aupuni i kamailioia maluna ae nei, a i ole ia, alaila, o ka hele loa'ku no ka hopena i ka ehueha.  O ka manao no nae e kakahi o na uupepa o laila, ua pili pono no na olelo pane a Mr. Seward, o ka hapananui nae kai lilo i ka hoino mai.

_____________

 

Haunaela ma Polani.

            Ke holo mua nei na poe hoohaunaele o Palani, a ua pio mai nei kekahi mau puali koa o Rusia i ua poe la.  Eia kekahi mea hewa loa, o ke ki ole aku o kakahi poe koa Lukini i na poe kipi o Polani.

            Ua hoole na Hale Ahaolelo o Perusia, aole e komo hui aku me Rusia ma ka hoopau ana i ka haunaele.  O ke kumu o kona komo ole ana, no ko Farani kue ikaika loa ia ia.  Ke olelo wale ia nei nae ma Enelani, komo mai ana o Farani, Auesteria, a me Enelani e hoopau i keia haunaele ma Polani.  Ua pio na Lukini ma kekahi kulanakauhale e pili ana i Malasepa, a au puhi ia i ke ahi, e ka poe kipi.  O ke ano no o ko Europa noho ana mai i keia mau la, me he mea la aia iloko o ka ipuhao e paila ana; ke ano omamalu mau nei na Aupuni e noho mai nei i na ao o ke kaua.

_____________

 

Na Palapala.

_____________

 

Auhea la ka Hoomana oiaio?

 

            He lehulehu loa na aoao hoomana e noho nei maluna iho o keia hokuhele, me ka hai no hoi o kela aoao hoomana keia aoao hoomana i ka oiaio o kona hoomana iho; aka, i keia wa, ma ko kakou mau mokupuni nei, ua aneane e hiki aku i ka alua kauna aoao hoomana.  Ma keia ninau nae e kau ae nei maluna, e hiki no hoi ia'u ke hai aku i ka haina kupono e like me ko'u noonoo iho, i huipuia me ka Baibala.  Oia hoi keia, o ka aoao hoomana a'u e ku nei, oia ka hoomana oiaio.  Elua mea e maopopo ai.

            Akahi.  O ka hana e like me ka ka Baibala i kauoha mai ai.

            Alua.  O ka noonoo maoli no.  E nana aku kakou ma ka manao mua.  O ka hana e like me ka ka Baibala i kauoha mai ai. Ke manao nei au, o ka Palapala Hemolele, oia ko kakou alakai, ke kuhikuhi, ke kahua kupono e hookahua'i i ko kakou mau manao a pau, a e maopopo ai hoi ka oiaio o na aoao hoomana kahi a kakou e ku nei; aka, i hala ma ke akamai o kanaka, a me na buke hoonaauao, a waiho i ka Palapala Hemolele, aole e akaka ka oiaio.

            I ka manawa i hiki mai ai o Binamu ma ma keia Pae Aina, ua hana ae no lakou i ka mea kupono i ka oluolu o ka manao o na'lii, oia ka nonoi ana ia lakou e hana i ka lakou mea i holo mai ai maanei, me ka manao no a ae ia mai, alaila pono ka hana, i ole e ae ia mai, aole no e pono ka hana. Ma keia noi ana, au aeia mai lakou i hookahi makahiki, a ike ia ka pono, alaila noho maanei, a i ole, e hele pela.  Aka, aole nae pela ka manao o ka Mea nana i hana ia kakou, ua haawi mai oia i ka manao makai i na'lii, iloko oia wa poulikuakane.  A aeia lakou e noho iki, a e nana i ke ano o ka hana, i ka pono a me ka ole; aka hoi, i ka ike ana mai o na'lii au kupono ka hana, o ka noho loa no ia.  "Heaha ka hana a lakou i hana'i ia manawa i ike ai na'lii i ka oiaio o ka aoao hoomana Kalawina, wahi hoi a ka Pope?"  Eia ka hana mua, o ka hooponopono, a hoomanopopo i ka lakou hana i holo mai ai, a haawi mai i na hua mua o ka olelo maikai a Kristo, mai ka A a hiki i ka W, mai ka hookui a ka heluhelu, a o ka hai no hoi i ka olelo maikai a ka Haku i na la Sabatia a me na la noa, o ke kuhikuhi ana ia Iesu, a me ka hoakaka ana'ku i ke ano o kona make ana ma ke kea, a Oia ke Kalahala no kakou a pau.  Oia ka hana mua a na Kumu i hiki mai ai maanei, mai ia manawa a hiki i keia wa, e like me ka Iesu olelo i kakauia ma Mataio 28:19,20. Oikana 2:42.  O kana kauoha ia i kana poe haumana he umikumamalua.

            A makaukau na kanaka i ka heluhelu, ke kakaulima, helunaau, a me na buke hoonaauao e ae he nui, e pomaikai ai keia ola kino ana, a me ke ola pu ana o ka uhane; a i ka nana ana iho i ke ano o ka lakou hana, kupono i ka aiaio, a me ka pono maoli no, e like me ka ka Baibala.  I kuu manao, ina i huna na Kumu i ka Palapala Hemolele e like ke me aoao hoomana Katolika a'u e ike nei, a me kakou no a pau; ina ua oi aku ko lakou hewa i ko Sodoma a me ko Gomora, @ ka la nui e hiki mai ana; aka, wehe ae la lakou i ka Baibala a haawi i kela mea keia mea, e like me ka la e wehe ana i kona mau kukuna malamalama, a haawi ae i kona nani maluna o keia hokuhele a pau.  Pela no ka laha ana o ka Baibala iwaena o keia lahuikanaka, a pela i pii ai ka ike a me ka naauao ia kakou.  Ka!  nani ka oiaio o kahi a'u e ku nei.  Ke i mai nei nae ka aoao hoomana Pope, me ka olelo iho, "No ka wikiwiki ka o na Kumu a kakou i ka hoolaha i ka Palapala Hemolele, nolaila, ua unuhi lalau na Kumu.  U-hoi! he maa la hoi oukou i ka unuhi Baibala, kainoa no hoi o kahi buke Manuale wale iho no hoi ka oukou wahi Baibala, kai no hoi o ka hoolaha ka pono i ka P. H., e like me ka olelo a ke Akua i kakauia ma 2 Timoteo 3:15,16. loane 5:39.  2 Petero 1:20.  Roma 15:4.  Ma keia mau pauku, ua hana loa no lakou e like me ia kauoha, ma ka hoonaauao ana, a me ke ao ana ma na mea o ka uhane.

            Ke manao nei au, o ka hoolahaia ana o ka Palapala Hemolele i keia lahui, oia ke kumu o ka mahuahua o ke akamai a me ka maluhia, ka pomaikai a me ke ano waiwai no, e like me kakou e nana ana i ke anianinana, o ka mea nana i ke aniani, oia ke hoomaopopo i ka maikai a me ke ino o kona helehelena, a o ka mea nana ole i ke aniani, aole oia e ike i ka nani o kona kino, pela no ka poe nana ole i ka Palapala Hemolele, aole e hiki ia lakou ke hoomaopopo i ka oiaio o ka mea a ke Akua i hana'i ma keia honui. Pela ka Iesu olelo i ka poe Parisaio, "Ua lalau oukou no ka heluhelu ole i ka Palapala Hemolele."  E nana ma ka manao 2.  O ka noonoo maoli ana.  Ma ka hana a lakou i noonoo aku ai kakou i ka oiaio, a me ka o'e o ka mea a'u e kamailio nei ma kekalu mau hana.

            O ka hana a ka'u mau Kumu, aole like me ka hana a kela mau aoao hoomana, ea hoi ka Moremona, Katolike, Hoomana Enelani, &e.  Aole hookomo i ka poe ona, @ kolohe, aihue, a me na mea ano ino a pau, oia ka mea i papa ia e ka Palapala Hemolele.  "E haalele i na mea ano ino a pau."  Aia a hooko kekahi i keia kauoha, alaila komo ma ko'u Ekalesia, aka, i ole e hana pela, alaila, aole loa e komo iki ma keia Ekalesia.  Aka, o ka Ekalesia Roma, aole i hana iki pela, hookomo no i ka mea ona rama, moekolohe no, inu awa no, pepa no, na hookamakama no, a me kekahi mau mea e ae no, he lehulehu loa, i kue maoli i ka Baibala, no ka mea, owau kekahi i komo ma ia aoao hoomana mamua, no ko'u ike ana aole kapono iki i ka oiaio, no ka mea, i ka wa e pule ai, he akaaka kahi poe, kukuli kahi me ke ano aka, pela na hana a pau.  A ke manao nei paha kekahi, na'u wale iho no hoi ia, ae paha, e aui iki mai oe, a e hai aku wau i ka oiaio.  He mau mea ka'u i ike maka me ka lohe pepeiao ole mai, ma Lahaina nei, he mau hoahanau laoa a elua ma kuu aoao e kamailio nei, no ko laua noho manuahi ana, ua kipakuia mawaho o ka Ekalesia, a hom@ aku laua me ia noho manuahi no, aole i @ liu iho, i nana aku ka hana, eia ka he ma, hoahauau mao, i iho la wau, he komo no ka hoi ka poe moekolohe ma ia aoao, a ke  @ hoahanau nei malaila a hiki i keia la. @ ina e nana aku i ka Moolelo Ekalesia, @ maoli no me na hana hoomainoino a lakou hana aku ai i na kauwa a ka Haku i ka @ kahiko.

            Ma ke kamailio ana o ka'u mau @ he huli mai ke alo i na kanaka, nana @ maka no he maka, a hai mai no ma ka @ Hawaii i ka olelo a ke Akua, aole hoal@ lo, a ku ae iluna, me he hana la a kahu@ Hawaii nei, he ole loa no.  Aka, o ka @ Katolika, huli ke alo i kahi e kapae mai@ lemu i na kanaka, me ka namunamu iho @ ma ka olelo Latina paha, olelo Farani @ Ano like maoli no me na Kahuna Hawaii Aloha ino ka hana e like me Mahomeda, @ la Kaula hoopunipuni.

            Auhea oukou e o'u mau makamaka, @ na pu mai no kakou i ke ano o ka hana @ Kumu a kakou, a me ka lakou la ae @ akaka lea ai ka oiaio o kahi a kakou @ nei, ka poe ma kahi a'u e kamailio nei, @ ka oiaio a me ka ole o ka lakou la aku, @ ke aloha no.

            Lahaina, Maui, Aper. 3, 1863.

_____________

 

He Ohana Nui.

E ka Nupepa Kuokoa e: Aloha oe:

            He wahi ukana ka'u e hooili aku nei ia @ a nau ia e lawe hele aku ma keia mau @ kupuni, mai Hawaii a Niihau, i mea @ mai ai na hoa heluhelu nu hou, a eia @ malalo.

            Eia ma Ki Puna Hawaii, he poe @ nui, na na makua hookahi, o Waaiki ka @ kuakane, o Kapihe ka makuahine, a ua @ aku ka nui o ka laua mau ohana i ke 32:@ o ka laua mau keiki ponoi, o Lono (k) @ holoaa (k,) Kamakee, (k,) Kapohaku (w,) @ pohaku 2 (w,) Punahele (w,) a na keia @ keiki aku i mare i ka wahine, a me ka @ i hanau mai na lakou, hiki ka huina o @ poe e like me ka mea i haiia maluna.  @ no lakou a pau ke ola nei ma ke Ahupuni o Ki puna Hawaii.

            Ina ua loaa ma na apana e ae o keia @ Aina, e like me keia poe i hoikeia ae la @ luna, alaila, pomakai ke Aupuni, piha @ aina, e like me na hoku o ka lani.  Oia @ lohe e na hoa puni Nuhou.

Cillion.

Punaluu, Kau, Hawaii, Aperila 4, 1863.