Ka Nupepa Kuokoa, Volume II, Number 16, 18 April 1863 — Page 3
| This text was transcribed by: | Laura Birse |
| This work is dedicated to: | Helen Lady Kamana |
Ka Nupepa Kuokoa
KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.
E ka Nupepa Kuokoa e; Aloha oe:
Ua kauohaia mai au e ka lehulehu o na hoa o keia aha, e hoouna mai i ka moolelo o keia halawai, iloko o na Nupepa elua, no ka pilikia o ke kakauolelo i manao ia nana e hoouna. Eia ka moolelo.
Ua halawai kekahi poe Lahainaluna o ka apana o Lahaina, mai Ukumehame a Kahakuloa; ma Adamu Lahaina, Maui, Aperila 4, 1863, kohoia o S. Naihe i Luna Hoomalu, a o L. Aholo i Kakauolelo.
Ma ke noi a J. H. Moku, e haawi aku na hoa o keia aha i hapalua pakahi, i mea kokua i ka poe Lahainaluna e hele mai ana i ka halawai Lahainaluna, a ua hooholoia.
Ma ke noi a J. A. Nahaku, e noonoo i inoa no keia Ahahui, ua hooholoia. Ma ke noi a J. H. Moku, na ka Lunahoomalu e k@ i Komite nana e noonoo ka inoa. A ua k@hoia o D. Kahaulelio, J. H. Moku, A. Kalekau.
Ma ke noi a J. A. Nahaku, e hoike mai ke Komite i ka inoa o ua Ahahui nei. Hoike mai ke Komite i ka inoa o ua Ahahui la. "O ke kaikaina o ka Ahahui Aloha o Lahainaluna."
Ma ke noi a J: A. Nahaku, e apono aku i ka olelo hoike a ke Komite. Ma ke noi a J. H. Moku, e lawe ka hale i keia olelo hoike a ke Komite, a e noonoo, a ua hooholoia. O ka inoa o keia aha. "O ke kaikaina o ka Ahaloa Aloha o Lahainaluna."
Ma ke noi a J. A. Nahaku, e heluhelu mai ke Kakauolelo i ka moolelo i hanaia ae mamua, i lohe na hoa i hiki hope mai nei, ua hooholoia.
Ma ke noi a Nahaku, e koho ka Lunahoomalu i Komite nana e noonoo na hana a keia aha. Ua hooholoia, kohoia o Nahaku, D. Kahaulelio, J. H. Moku.
Ma ke noi a A. Kaukau, e hoike mai ke Komite i ka lakou hana, a ua hoike mai o J. H. Moku kekahi o ia mau Komite i na hana.
1. E noonoo keia aha i waihona dala nona iho.
2. E kohoia i Komite nana e kau i na Kanawai o keia aha.
Ma ke noi a A. Kaukau, e hoapono aku i ka hoike a ke Komite. Ua hooholoia, ma ke noi a J. H. Moku, e lawe keia hale i ka olelo hoike a ke Komite. Ua hooholoia, ma ke noi a D. Kahaulelio, e heluhelu pakahi ia na hana, hooholoia, heluhelu ia ka pauku mua, "E noonoo keia aha i waihona dala nona iho," hooholoia.
Heluhelu mai o J. H. Moku, he olelo hooholo penei. He pono i na hoa i koe o keia aha ke haawi i ka hapalua pakahi i keia Poaono aku, Aperila 11, 1863.
Ma ke noi a J. H. Moku, e lawe ka hale a e noonoo i keia olelo hooholo. Ma ke noi a J. A. Nahaku, e hoohololoai keia olelo hooholo, a ua hooholoia.
Ma ke noi a D. Kahaulelio, e pono i keia aha ke hoolako ae i na mea e pono ai ke kakauolelo o keia aha, hooholoia.
Ma ke noi a J. H. Moku, a keia Poaono aku e hele mai na hoa o keia aha, me 1/8 pakahi, i mea e lako ai ke kakauolelo.
Ma ke noi J. H. Moku, e hoopanee keia halawai, a halawai hou ma Adamu, ma ka la 11 o Aperila, 1863.
Halawai hou keia aha, ma ka la i oleloia ae la maluna, ma Adamu, Lahaina.
Kohoia o Maui i Lunahoomalu, a o L. Aholo ke Kakauolelo.
Ma ke noi a S. Kalama, e heluheluia ka moolelo o kela halawai mua, hooholoia, heluheluia ka moolelo, a ua apono ia.
Ma Ke noi a J. H. Moku, e hapai ia ka mea i hooholoia, no ke kokua ana i na 1/8 pakahi i mea e lako ai ke Kakauolelo. Eia ka poe i haawi mai, J. W. H. Kauwahi, Moku, Ioela, D. Dahaulelio, S. Kalama, Luahine, Alaui, Kaukau, Nahaku, L. Aholo.
Hoike mai ka hapanui o ke Komite i kohoia e noonoo i ke kumu Kanawai o keia aha, i na pauku a laua i imia'i.
Ma ke noi a A. Kaukau, ua aponoia ka olelo hoike a ke Komite. Ma ke noi a J. H Moku, e lawe mai i keia mau pauku, a e noonoo pakahiia, heluhelu ia ka pauku mua.
Ma ke noi a A. Kaukau, e apono aku i ka pauku mua, hooholoia.
Heluhelu mai o J. A. Nahaku, he olelo hooholo penei. Hooholoia, e koho ia o D. Kahaulelio i mea nana e paipai i na Lahainaluna i koe ma ka apana o Lahaina, e haawi mai i na hapalua i koe, i mea kokua i na Lahainaluna, a o Adamu Kaukau, no ka apana o Kaanapali, hooholoia.
Ma ke noi a A. Kaukau, e kohoia i Komite nana e imi i Himeni no ka hui Lahainaluna, hooholoia.
Ma ke noi a J. H. Moku, na ko ka hale e noonoo i ua Komite la, a ua kohoia o D. Kahaulelio, A. Kaukau, S. Naihe.
Ma ke noi a D. Kahaulelio, e noonoo keia aha i kahi kupono e ahaaina ai ka Ahahui Aloha o Lahainaluna, no ka la haiolelo ma Lahaina. Ua hooholoia ma Wainee no.
Ma ke noi a J. H. Moku, e kohoia o D. Kahaulelio, ke Komite nana e noonoo i na mea kupono e lawa ai ka papa aina, me ke kokua pu ana o L. Aholo, hooholoia, hoopaee ia ka hana a kela Poaono, Aperila 25, 1863. Me ka mahalo ina hoa o ka Nupepa. D. Kahaulelio.
Lahaina, Maui, Apr. 13, 1863.
Ka Huakai a na 'Lii Hawaii i Kapalakiko.
Ma ke kakahiaka iho nei o ka Poakolu, ua pae mai na Mea Hanohano, C. Gordon Hapakini, Ioane Ii, a me Kaisara Kapaakea, a me J. Koii Unauna, a me ke kanaka nona ka hihia a lakou i holo aku nei e hoike o Harry Kaheleiki kona inoa, ma ka moku Yankee ko lakou holo ana mai; a ke olioli nei makou i ka hai aku i ka lehulehu, ua maikai no ko lakou ola.
I ka hookolokolo ia ana mai nei o Harry Kaheleiki i Kapalakiki, ua nui no na olelo hoike e kue ikaika ana ia ia; aka, i ka hiki ana aku nei o na 'lii i haiia maluna, ua loaa ka hoike oiaio no ka mea i hoopiiia, a ua maopopo no hoi ke kuhihewa o ka poe nana i hoike kue mai ia ia. Ua piha na nupepa o Kapalakiko i na manao mahalo no ka hoouna ana a keia Aupuni i mau hoike, me ka lilo nui o na dala, i hoopakeleia 'i kekahi o kona poe kanaka i hoopiiia me ka hala ole ma ka aina malihini; a wahi a kekahi o na pepa, he hana lokomaikai keia i hana ole ia e na Aupuni naauao o ka honua, a nolaila, ua lilo ke alakai mua ana o keia hana maikai i ke Aupuni Hawaii. He hana aloha io keia, he hana ku i ka hoomanaoia a mau loa aku.
O ke kumu i loheia 'i ka paa ana o kekahi kanaka Hawaii ma Kapalakiko, o Kauka Gulika, ka mea i noho ma na Mokupuni o Maikonisia mamua aku nei, a no kona ano nawaliwali ke kumu o kona holo ana e hoolana mai ma Kalaponi. Ia ia i Kapalakiko i kekahi mau mahina mamua aku nei la, ua lohe oia he kanaka Hawaii ua hopaaia iloko o kekahi Halepaahao oia wahi, no ka hihia pepehi kanaka; nolaila, ua hele wikiwiki oia ilaila e halawai kino ai me ua kanaka nei, a i kona hiki ana, kamailio pu laua me ua Kaheleiki nei, a iloko oia kamailio ana, ua maopopo i ko Kauka Gulika manao ua hala ole ka me a i hoopiiia. A no ka hai ana aku no hoi kekahi a Kaheleiki, ina ka e hiki ke kaliia, a hoounaia i Hawaii nei i mau hoike nona, alaila, e loaa no ka poe lehulehu nana e hooiaio mai i kona hala ole, no kona mea i hoopiiia 'i. No ia mea, hele koke o Kauku Gulika i kahi o ke Kanikela Hawaii o Mr. Hikikoki, a hai aku ia ia, no na mea e pili ana ia Kaheleiki, a hai pu aku no hoi i kona manaopaa, ua hoopii hala ole ia oia. Ia lohe ana o ke Kanikela Hawaii ia mau mea, hele koke aku oia e halawai me ka mea i hoopiiia, a i kona ike ana i kona ano a me kana mau olelo, ua maopopo koke iloko o kona manao iho ka hala ole o Kaheleiki. Ma ia manawa, hele koke oia i ka Lunakanawai e noi ai e hoopaneeia ka hookolokolo ana o Kaheleiki, a hiki i ka wa e lohe ai oia mai ianei aku; no ka mea, he mau hoike kona ianei. A pela iho la ka loaa ana o ka manawa e hiki ai ke hoouna aku i kona mau hoike, a oia kona mea i pakele ai. A i kona hoouna ana mai i mau hoike ianei, a me ka palapala pu ana mai hoi o Kauka Gulika, a i ka wa i lohe ai o Ka Mea Kiekie L. Kamehameha, ua hooikaika nui oia me ka Makai Kiekie W. C. Parke, i ka huli ana i na hoike kupono nana e hooiaio i ka pono o Kaheleiki, ka mea i hoopii hala ole ia. Ua piha makou i ka mahalo aku no ke Alii Ka Mea Kiekie, a me ka Makai Kiekie.
Ua kupono ke mahalo aku ia Kauka Gulika, a ke mahalo io nei makou ia ia ma ka inoa o ka poe a pau e makemake ana e hoopakeleia ka mea hala ole mai ka ahewa wale ia, a me ka inoa no hoi o na kanaka a pau, no ka hooikaika ana, e huli i na mea e pakele ai ka mea hala ole, mai ka lima mai o ka poe nana i kue mai ia ia, ma ka aina ana i noho malihini ai. Na ke Akua e hoopakele i ka pono.
Ninua i ka poe ake akamai.
E ka Nupepa Kuokoa e; - Aloha oe: E hiki paha ia oe ke lawe aku i keia wahi ukana ma kou lima, a nau ia e lawe hele aku ma kela wahi keia wahi o keia aupuni, i ike mai ai ka poe noiau a pau e noho ana ma o a maanei o keia mau mokupuni.
Eia ua wahi ukana ala: O ka paona i loaa i kela kauaka keia kanaka, a makemake e hele aku e kaupaona i ka pulu, pepeiao laau, kope, ili bipi, ili kao, a pela aku, me ua paona nei, a iloko o keia kaupaona ana i kekahi o keia mau waiwai i oleloia maluna. Eia ka ninau, e houia ana anei ia kanaka, no kona hele ana e kaupaona i kekahi o keia mau waiwai, a lawe aku i ka hookolokolo?
No ka nui mai o ka wawa, a me ka ninau o kekahi i kekahi, a penei: He oiaio anei e hopuia ana, ae paha, wahi a kekahi poe, olelo hoi kekahi, kainoa o ka paona ka mea e akaka 'i ka waiwai o kekahi, a me kekahi, aole ka. Nolaila, ke waiho akea aku nei au imua o ka lehulehu, i pau ae keia pohihihi, no ka mea, he nui ka poe e hele mai nei e kaupaona i kekahi o keia mau waiwai. A i ka mole ko kuaaina he ninau alii, me ke aloha i ke Kilohuna Pookela o ka Lahui Hawaii. Ke hoi nei au e nana i ka hulali o na puka aniani o Sana Paulo. Me ke aloha no i na hoa. A. W. P. Waileleohiilawe.
Waipio, Humukua, Hawaii, Aper. 7, 1863.
Leo Aloha.
E ka Nupepa Kuokoa e; - Aloha oe: Ka makamaka nui o ka Pae Aina Hawaii nei, e kipa aku ai i kou hale e ke aloha, o ka pau keia o ko 'u kuhihewa, o ke kipa ana aku i kou hale e ke hoa. He wahi puolo ka'u e hooili aku ia oe, a nau ia e wehe ae i ke akea, i ike mai ai na kini o kaua, e noho ana mai Hawaii o Keawe, a Kauai o Manokalanipo, ka poe noiau a me ke akamai, o nei mea he ike a me ke aloha.
Ia 'u e hele ana ma ke alanui i kekahi la, mai Kona aku a hiki i Kau, a ma Waiohinu, loaa iho la ia 'u kekahi wahinekanemake, e hii ana i kana keiki opiopio ma kona alo, a o ka haawe hoi ma ke kua, ua nawaliwali ke ano i ka nana aku. Aloha aku la au, "Aloha oe," aloha mai la no hoi kela ia 'u, ninau aku la au, "E hele ana oe me kau haawe, a me ke keiki i hea?" I mai la kela ia 'u, "E pii ana maua i kuahiwi i ke kahi Olona." Ninau hou aku la au, "Auhea la hoi kau kane?" Hai mai la kela ia 'u. "Ua make hoi ka 'u kane." Pane hou au ia ia, "Heaha ke kumu o kou pii ana i ke kahi Olona? No ka mea, aole a'u kane?" I mai kela, "No kuu pilikia i na dala elua me ka hapaha ($2.25) o ka aina Konohiki." Ninau aku la au ia ia, "No ke aha keia uku ou i na dala elua me ka hapaha i ka aina Konohiki?" I mai la kela ia 'u, "No kuu mahiai ma kahi o ke Konohiki, aka, no ka hoohiki ana o kuu kane ma ka palapala he iwakalua makahiki, no kuu lio, a o keia mau mea a kuu kane i hoohiki ai ma ka palapala, ua hooili mai na luna o ua aina nei, oia mau mea a pau maluna o'u, nolaila kuu pilikia." Auwe iho la ko 'u Lunaikehala i ke aloha i ke keiki opiopio, a me kona makuahine nawaliwali.
Ia manawa a maua e kamailio ana no keia mau mea, aole o kanamai o ke kapalili o ko'u puuwai i keia mea he aloha; i ka wahinekanemake, a me ke keiki makua ole. Ia manawa, unuhi koke ae la au i ko'u lima mai ko'u pakeke ae, a haawi aku la au hookahi dala ($1 00,) apo mai la kela, me ka olelo mai, "Aohe a'u waiwai la e ke kane, e hookipa aku ai ia oe ma ka hale." I aku wau, "Aohe a'u waiwai la e ke kane, e hookipa aku ai ia oe ma ka hale." I aku wau, "Aole pela ko'u manao, e like me ke kuhikuhi a ka Holy Bible, ma Epeso 5:2. E haele hoi oukou me ke aloha, e like me ka Kristo i aloha mai ai ia kakou, a haawi hoi ia ia iho no kakou, i alana, a me ka mohai i ke Akua, i mea ala oluolu." Kauoha au ia ia, "E pule hooki ole oe, aka, i kau pule ana, e komo ae oe i kou keena mehameha, a papani oe i kou puka, a e pule aku i kou Makua i na no ma kahi nalo, a o kou Makua e ike ana iloko o kahi nalo, oia ke uku mai ia oe ma ke akea." Mataio 6:6. A pau ka'u olelo ana no keia mau mea; hai mai la kela ia 'u, "Eha ko makou nui ka poe wahinekanemake, a ua like pu ko makou auhau ana, mai ia makou a na kane, a me na keiki e noho ana malalo o ka malu o na makua, pau loa no i ka auhau ia.
Ia manawa, hoopau ae la au i ko maia kamailio pu ana me ia, auwe iho la ko'u Lunaikehala i ke aloha pono ole i keia poe wahinekanemake, i ka hookaumaha luaole i keia poe Luna lokoino, o Makaha, Kau, kainoa ua pau ka Makaha o keia aina i ka wa kahiko, aole ka! ke mau nei no ka i na moopuna ia Kaomikoeke, me Lilikekai, me loenakakahele, a me Hanaikapelehu, aha lakou mau moopuna i koe; a o Pokeokeo ke Kahu, o Hapuku ke Kupakako. E aloha auanei e na 'lii o Kau.
Milolii, Kona H., Hawaii, Aper. 9, 1863. J. H. Kawailiula.
O ko makou puuwai kekahi i hoononiia mai e ka nalu kupikipikio i ke aloha, no kau i hai mai nei; a ua maopopo no hoi, ua kahakahaia kou inoa ma ka papa hoomanao o ka maikai mau loa. A o kau mea i hana 'ku ai i ua wahinekanemake 'la, he mea i ku maoli i ke aloha hemolele. Pomaikai wale ke kanaka i hoolako i kona naau iho, i nei mea o ke aloha i ka poe i pilikiaia. - Luna Hoop.
Kahuna Hoopunipuni.
E ka Nupepa Kuokoa e; Aloha oe:
Ma ka po o ka la mua o Aperila nei, hana ia keka@i hana kupanaha, o ka pau ole o ke kuhihewa o kanaka i kekahi kanaka a mau kanaka paha i nohoia e na makani ano akua, hoopunipuni wale mai i ka lehulehu, ma ka lapaau mai ana.
Penei ke kumu o ka hana ana, eha mai, hookahi opuohao; hookahi puha; hookahi hano; hookahi mumuku. Penei ka olelo a ke kahuna nui i na kahuna malalo iho ona, "Ke makemake nei au e hoopii i ka mai iluna o oikou." Ae aku no na kahuna malalo iho oni, "Ae no hoi paha." Olelo aku ke kahuni i nohoia e ke akua hoopunipuni, "E hele kekahi o oukou e hopu i ka opuohao, i pii mai iluna o oukou kona ohao, ola ae hoi kela, i pela aku no hoi i ka mai puha, a me ka mai hano, a me ka mumuku." He ae wale no hoi ka ka poe kahuna malalo iho ona, i kuhi au he oia io, e hele io ana la keia mau mai a pau i oleloia maluna, mai ke kino mai o ka poe nona ia mau mai maluna o kona mau kahuna, a e ola ae hoi ka poe nona ka mai, aole ka! nana aku oe ua mea he akamai i ka wahahee, hookohukohu pala uka ole ua mea o ka hoopunipuni, pau ole no hoi ke kuhihewa o keia poe i ka hoopuniouni ia mai e ke kanaka akamai nui wale ma kana oihana hoopunipuni; aole paha he ike iki o keia kanaka i ke karaima nui e waiho nei o ka oopunipuni? I kuhi paha e like aku ana kana hana me ka Iesu mau hana mana ana i haiia 'i ma Galilaia, ke manaoio nei au, aole e loaa aku ka ke Keiki a ke Akua, ka mea i lako i ka mana mai ka lani mai. E nana iho oe ma Ioane 3:13. "Aohe kanaka i pii iluna i ka lani e loaa'i la hoi ia ia ke ola: aka, o ka mea wale no i iho mai mai ka lani mai.
E lakou nei e, a me lakou la aku hoi, mai hoopapau kakou mamuli o ka wahahee, o hoopai mai ke Akua i ka hoopai weliweli mauna o kakou, e like me ka ke Akua hoopai ana ia Anania a me kana wahine o Gabeire, no keia hewa hookahi no, o ka wahahee. Me ka mahalo. A. W. Ikeloa.
Waialae, Oahu, Aperila 8, 1863.
Olelo Hoolaha.
E ike au a nei oukou i@ na kanaka a me na Haole, o kela ano keia ano, owau o ka mea nona ka inoa malalo nei. Ke hookapu nei au i ko'u aina koo@hiki, ia Kawailoa, a me na wahi e ae o Kawailoa: ina e komo na holoholona i keia mau wahi i papaia, e uku ia $1 00 dala no ke poo. Eia ka uku no keia mau holoholona $ 0 50 dala no ke poo hookahi:
Lio, Bipi, Hoki, Kekake, Hipa, Kao, Puaa, Palahu, Moa.
O ia mea e uku ole mai i kekahi o keia mau holoholona i haiia nauna, e hii no i kuu hope a luna ke hopa a hookomo i ka Pa Aupuni, oia o Nika a me Hone. Eia kekahi, ua kapu na mea e ulu ana, a me na mea e waiho wale ana, ma ka Aina Kai a me ka Aina Kula, mai kii wale na kanaka a lawe wale, ua pili keia papa i ka poe i ae ole ia me ke kuleana ole. O ka mea ku-e i keia, e uku ia oia i hookahi dala ($1 00.) E lilo keia i kanawai paa mai ka la i hoopuka ia ai a mau loa aku.
Konolulu, Oahu, Aperila 16, 1863. F. Kanaha. 7@-2@
Olelo Hoolaha.
E ike au anei na kanaka a pau, ma Koolauloa, Oahu. O ka mea nona ka inoa malalo, ke kahu o Ioba Kamaka, &c., na keiki a Mihina i make, o Honolulu, Oahu, i hoonoho ia mai e ka Aha i mea nana e malama, a hooponopono i ka waiwai oua mau keiki la. Ke papa aku nei au mai hookuu wale oukou i ko oukou mau holoholona, ma na apana aina, kula a loi hoi, e waiho ana.
Ma Kaluanui,
Haleaha ka inoa, a me Nahiku, ma Punaluu, ua kapu loa na holoholona aole hele maluna o ua mau aina la, ina e ike kuu luna e noho ana malaila, o Kahuluae ka inoa, e hopu no oia, a e koi aku i ka uku i hookahi dala no ke p@o, e like me keia hoolaha ana. Aka, ina makemake oukou e hoolimalima, e hele mai no me au e kamailio pu ai. Mai ka la aku e ike ia ai ma ka nupepa ka hoomaka ana.
Kahu a Luna Hooponopono Waiwai. P. Naone.
Honolulu, Aperila 14, 1863. 73-3 @
Olelo Hoolaha.
E ike au anei na kanaka a pau, o kela ano keia ano, ke nana mai lakou ma keia olelo hoolaha. Ua haalele mai ka'u wahine mare ia'u, O Luukia.
A ua hele loa aku ia mamuli o ke kono ae a kona iwi hilo, e hoopahee ana i na hana hua ole o ka pouii, ua kipa aku la i ka ha@e o ke aloha ole, ua aloha ole kuu wahine, ua haalele mai nei ia'u. Nolaila, ke papa aku nei au i na kanaka a pau o kela ano keia ano, Kanaka maoli, Haole, Pake, &c., mai hoaie mai oukou i kuu wahine, ia Luukia; no ka mea, aole loa wau e hookaa iki ana i kona mau aie a pau, ina e hookuli oukou, maluna o oukou ia poho. Me ke aloha no. H. Kainoakane.
Kawaihae, Hawaii, Aper. 8, 1863. 73 2t@
Olelo Hoolaha.
E ike au anei oukou a pau, e na Haole, na Kanaka maoli, a me na Pake. Owaou o ka mea nona ka inoa malalo nei, ka papa aku nei au ia oukou, mai hoaie mai oukou Ia Malukoi, kuu wahine mare, no ka mea, ua haalele mai o@a i ka maua wahi moe, a me au pu kekahi iloko o na makahiki ekolu a me ka hapa; nolaila wau e papa aku nei ia oukou e o'u makamaka, mai Hawaii a Kauai. Ina e hoaie oukou ia ia, maluna no ona ko oukou poho, aole au e hookaa ana i kona a@e. Mai ka la i laha ai keia Olelo Hoolaha, a mau loa aku no. Oia la i lohe oukou, ua pau me ka mahalo.
Paihaaloa, Hilo, Hawaii. Aper. 3, 1863. Na H. W. Peaha. 73-2t@
Lio Helehewa.
E ike oukou e na kanaka kupa Hawaii, a me na Haole, a me na Pake, mai Paunalua a Moanalua, a me na wahi e ae no hoi o keia Mokupuni, o Oahu nei. Owau o ka mea nona ka inoa malalo iho nei, ke kahea aku nei au ia oukou, i ike oukou. Eia ma ka poho o kuu lima kekahi Lio Helehewa, he Lio kane ulaula lae kea a hiki i ka ihu, o ka wawae mua ma ka hema, a me ka wawae hope ma la aoao hookahi no, he keokeo na Kapuai; a o kona hooiiona kuni ma ka uha akau, eia ka hao kuni @ a ma ka aha heina, penei ka hao kuni, @ a ina ua hemahema ka Halepai no keia mau hoailooa @a@ kuni, e hele mai ma ko'u hale noho ma Kalua@l@, Kam@hia. Waikiki waena, ma ka aina kuai o George (Keoki,) me ka uku mai o ka mea nona keia @io $10 00. A ina aole e kii mai a haia na @a he 30 mai keia la aku, alaila, e lilo loa ia'u @e@a Lio, a e kuui no au i ko'u hao. Ua pau, ke hoi nei au e kaho @u. Kailiahi.
Kainaolohe, Waikikiwaena, Aper. @, 1863. 73-31@
Bipi Helehewa.
Owau o ka mea nona ka inoa malalo iho nei, ke kanoha aku nei ao i ka mea nona koa ma@ Bipi Helehewa, no ka ai ana i k@u mea ka@ e waiho nei ma Kapahalu, Palolo nei. O ka nui o na ma@ bipi nei, he elima no ia. E 2 bipi k@m@i@, 2 bipi keiki, a me 1 bipi kaae. kaae. K@ ke ano o keia bipi keia bipi: 1 bipi k@m@lau eleele k@a, he kao ano o no; he bipi kane ulaula moo, kona ho@iilona, @a oki pahup@ia ma ka pepe@ena, a ua @eia ka pepeiao akau; 1 bipi keiki kane eleele loa, aole k@i; 1 bipi keii kane moo mala@a, aole @ao kuni. I ka wa e ike ai @k@ i keia Olelo Hoolaha, e kii koke mai ka mea @ keia mau bipi, me na dala $2 30 no ke poo hookahi, a ina e kii ole mai ka mea aoa@ keia mau bipi a @ala na @a he @, e like me ke Kanawai o ka aina e waiho nei, e ilio loa keia mau bipi ia'u.
Palolo, Oahu, Aper. 18, 1863. J. H. Ohia Kahinakka. 73-1t@
Wahine Hoopunipuni.
E ka Nupepa Kuokoa e; Aloha oe:
No ko'u makemake e ike mai na makamaka o kaua i ka hana a keia wahine hoopunipuni e noho mai nei ma ka apana o Kapulena, ma Hamakua nei, (o Kaheana kona inoa.) nolaila, ke hai aku nei au i ke ano o kana hana a'u i lohe ai i kekahi poe i hoi mai laila mai.
Ma ka po, ua noho iho o Laieikawai iluna o ua Kaheana nei, a ua pio mai he mau mea eleele ma kona mau papalina, a ua kapa iho kela ia mau mea eleele he mau anuenue, ka hoailona no Laieikawai, pela no oia e hana mau ai ma ka po, a ua nui no ka poe i puni ia ia. E aho paha ua kupono oia i keia wahi mele:
"Kohu ole na hale lewa.
I ke ku ana i ka hoeuli."
Pau ole no hoi ka epa a ka Hawaii, ka hookohukohu wale iho no, i hoolapaau iho ka hana ia Kale Polapola, aohe wahi mea a ola iki ka maka, o ka hele ae ia a piheka loa, ka ua mea o ka hoopunipuni.
E lawe oe e ka Nupepa hhuoloa a hoolaha ae i ka hana a keia kupu ino.
Owau no me ke aloha i ka poe lehulehu, a me ka Ahahui Kuokoa no hoi.
Kaapahu, Humakua, Hawaii, Aper. 7, 1863. J. S. K.
AWA O HONOLULU.
No ka Moku ku mai.
Aper. 11 - Moiwahine, mai Hanalei mai, me 14 pahu, me 76 eke ko. 35 bareia malakek@ 7 palia wahie, 3 bareia a@a bipi, 18 @ bipi, 1 @ 1 miula. 2 p@aa, me 35 ohua.
12 - Kekaulu@hi, mai Kau a me Koha mai, me 23 kukaa pulu. 5 kukaa pepeia@, 615 ili kao, 3 pahu a@a bipi, 23 eke kope, 2 ope ili, 130 ipu pu, 1 waapa, 40 ope ko aki, 1000 alani, 7 ili bipi, 2 eke dala, 2 pahu waiu@a@a. 25 ahui maia, 1 pahu poi, 1 pahu ia, 3 puaa, a me 34 ohua.
12 - Annie Laurie, mai Kauai mai, me 283 pahu me 288 eke ko, 50 ili bipi, a me 13 ohua.
13 - Jeannette, mai Kauai mai, me ka wahle.
13 - Okohola Am. @uphra@es, 8 malamama mai Nu B@le@o@la mai, me 450 barela aila a me 4300 paona i@ i kohola, kalewa mawaho.
13 - Kalama, mai Kauai mai, me 19 paila wahie, 30 barela uala, 20 pahu poi, 400 ili kao, 10 ili bipi, 3 barela aila bipi, a me 20 ohua.
14 - Ema Kuka, mai Lahaina a me Makena mai, me 50 barela malak@ ke, 120 pahu ko. 850 paf ai, 13 pahu poi, 50 pua ko, 5 paila wahie, 70 ili bipi, 3 kukaa pepeiao mau, 2 barela aila bipi, 100 iii kao, $300, 3 puna, a me 51 ohua.
15 - Kilauea, mai Hawaii a me Maui mai, me 340 pahu ko, 206 ili bipi, 22 kukaa pepeiao, 25 kukaa hulu hipa, 25 bareia uala, 7 kukaa pulu, 4 ope ili, 10 pahu alani, 12 eke bine. 46 ili kao, 3 eke kope, 15 eke bipi, 2 pahu malakeke, 2 apa hao, 3 @o, 28 hipa, 20 puaa. 2 waapa, 3 waapa, $1256. 60, me na waiwai ohua, me 145 ohua.
16 - Kamehameha IV, mai Malika mai.
16 - Kamai, mai Lahaina a me Kahalui mai.
Lio Helehewa.
E ike au anei na kanaka a pau, o keia ano keia ano, ke nana mai i keia Olelo Hoolaha. Owau o ka mea nona ka inoa malalo nei, ke hai aku nei au ma ke akea, eia kekahi
Lio Helehewa
ma kuu wahi noho ma Kawaiahao, mauka iho o kahi o Kaina. He Lio kane eleele, i kuniia i ka hao manamana ano e, ma ka uha akau a me hema. E kii koke mai ka mea nona keia Lio, me na dala he $10 00. Ina e kii ole mai a hala na la he 30, e kuni no au i ko 'u hao. J. D. N. Nakai.
73-1t
Olelo Hoolaha.
No ka mea, ua noi ia mai ka mea Hanohano G. M. Robertson, kekahi o na Lunakanawai o ka Aha Kiekie e Kamanu, e hook@hu ia ia i Luna Hooponopono Waiwai no Kawau (k.) no Waihee, Koolaupoko, Oahu, i maka aku nei. Nolaila, ua hoikeia i na kanaka a pau loa, ke pili, o ka Poakolu, oia ka la 15 o Aperila, i ka hora 9 o kakahiaka, oia ka la a me ka hora i olelola no ka hoolohe i ka oiaio o keia noi ana mai, a me na mea hoole i hoikeia, aia ma ka Hale Hookolokolo ma Honolulu, Oahu.
Kakauolelo kokua o ka Aha Kiekie. G. Brown. 72-2t
Honolulu, Aperila 6, 1863.
Olelo Hoolaha.
No ka mea, ua noi ia mai ka mea Hanahano o G. M. Robertson, kekahi o na Lunakanawai o ka Aha Kiekie e G. P. Judd (Kauka,) e hookohu ia ia i Luna Hooponopono Waiwai no Kahana (k.) o Jarvis Island, i make aku nei. Nolaila, ua hoike la i na kauaka a pau loa, ke pili, o ka Poalima, oia ka la 17 o Aperila, i ka hora 9 o kakahiaka, oia ka la a me ka hora i oleleia no ka hoolohe i ka oiaio o keia noi ana mai, a me na mea hoole i hoikeia, aia ma ka Hale Hookolokolo ma Honolulu, Oahu.
Kakauolelo kokua o ka Aha Kiekie. G. W. Brown. 72-2t
Honolulu, Aperila 6, 1863.
OLELO HOOLAHA.
No ka mea, ua noi ia mai ka mea Hanohano o G. M. Robertson, kekahi o na Lunakanawai o ka Aha Kiekie o G. P. Judd (Kauka,) e hookohu ia la i Luna Hooponopono Waiwai o Po (k,) no Jarvis Island, i make aku nei. Nolaila, ua hoikeia i na kanaka a pau loa, ke pili, o ka Poalima, oia ka la 17 o Aperila, i ka hora 9 o kakahiaka, oia ka la a me ka hora i oleleia no ka hoolohe i ka oiaio o keia noi ana mai, a me na mea hoole i hoikeia, aia ma ka Hale Hookolokolo ma Honolulu, Oahu.
Kakauolelo kokua o ka Aha Kiekie. G. W. Brown. 72-2t
Honolulu, Aperila 6, 1863.
OLELO HOOLAHA.
No ka mea, ua noi ia mai wau e S. L. Austin, kekahi o na Lunakanawai Kaapuni o Hawaii, e D. H. Hitcheolk, ka Luna Hooponopono Waiwai o Palupalu, o Puna, Hawaii, i make; e haawi aku ia ia i la no ka hoolohe ana i kona Palapala Moowaiwai hope loa, me ka hookuu ana aku ia ia mai keia oihana aku. Nolaila, e ike ananei na kanaka a pau, ke pili, o ka Poakolu, oia ka la 20 o Mei, M. H. 1863, i ka hora 9 o kakahiaka, oia no ka la a me ka hora i oleloia no ka mea i noila mai, a me na mea a pau i hoole, ma ka Hale Hookolokolo, ma Hilo, Hawaii, kahi e hana ia a@.
Hilo, Hawaii, Aperila 2, 1863. S. L. Austin. (Lunakanawai Kaapuni.) 72-2t
OLELO HOOLAHA.
No ka mea, ua noi ia mai ka mea Hanohano o G. M. Robertson, kekahi o na Lunakanawai o ka Aha Kiekie, e Kaluhikai, no ka hoolalo i na Plapala Kauoha o Kahaloa, o Waiono. Koolauloa, Oahu, i make aku nei. Nolaila, ua hoike ia i na kanaka a pau loa, ke pili, o ka Poalua, oia ka la14 o Maraki, i ka hora 9 o kakahiaka, oia ka la a me ka hora i oleloia no ka hoolohe i ka oiaio o keia Palapala Kauoha, aia ma ka Hale Hookolokolo, ma Honolulu, Oahu. G. W. Brown.
Kakauolelo kokua o ka Aha Kiekie.
Honolulu, Aperila 2, 1863. 72-2t
AINA KUAI.
Ma ke kauoha a Hon. S. I. A@i@, kekahi Lunakanawai Kaapuni o Hawaii, ke kuai nei au ma ke Kudala, i keia apana aina a pa@, no Nawa@ k, i make nei, o Kukuhikea, Hilo, Hawaii, e waiho ana no ma ia wahi. Penei na pe@na: E hoomaka ana ma ke kumu Aila ma ke alanui, a e holo ana S.@5@ W., 420 kaula hao; alaila, N 50 W. $30 kaula; N. 85 W. 1380 kaula; @. 81@ W. 38 kaula i ka ohia; N. 230 kaula; N. 81 E. 33 kaula; alaila, S. @ E. 3730 kaula i kahi i hoomaka ia ai, ma loko oia aina, he 3730 eka oi iki aku a @i iki mai paha. Nolaila, e hele nui mai na kanaka ma ka Hale Hookolokolo ma Hilo, i ka hora 10 o kakahiaka, i ka Poalima, oia ka ia 15 o Mei, M. H. 1863, i loaa ko oukou aina mahiai.
Luna Hooponopono o ka Waiwai o Nawaa. D. H. Hitchhoock. 72-3t
Hilo, Hawaii, Aperila 1, 1863.
AILA KUAI.
A ME NA WAIWAI E AE.
I na kanaka a me ka poe e ae a pau ke nana mai i keia. Owau o ka mea nona ka inoa malalo nei, ua makaukau au e kuai aku ia oukou i ka
Aila Maikai Loa!
A me na lole maikai o kela ano keia ano, na lole wahine a me na lole kane. Na kalakoa nu hoa o na ano a pau, na mea ono, ka palaoa maikai, ka barena, k@kamaa haahaa, ke ka@aa buti, a me na mea e @ he nui wale pau i ka he@a ia, kepa, na bola, puna, a me na pahi o na ano a pau. E hele mai oukou e ikemaka ao oukou iho, ma ko'u Halo Kuai, ma Kaumakapili, ma ke kiki o ke Alanui Maunakea me ke Alanui Berkania, e pili ka me ka hale pule o Kaumakapili.
Honolulu, Aperila 10, 1863. M. Mc@ny ( Mikaa@.) 72-1m
KA MOKUAHI 'KILAUEA,'
E holo ana o "Kilauea" mai Honolulu aku ma ka
Poaha, Aperila 16,
Ma ka hapalua o ka hora Eha o ke ahiahi. No Lahaina, Kalepolepo, Ulupalakua, Kealakekua, Kailua, Kawaihae, Honoipu, a me Hilo.
Ma keia hoike aku eloomau ana no o "Kilauea" i ka holo ma na wahi a pau i o@a maluna.
Ma Ka
Poaha, Aperial...................27
Poaha, Mei..........................1
Poaha, Mei.........................21
Poakahi, Iune.......................1
Poaha, Iune........................11
Poakahi, Iune.....................22
Janion, Green & Co. L. H. A. H. M.
Honolulu, Aperila 9, 1863. 72 tf
KA MOUAHI
KIALUA
"ANNIE LAURIE,"
E Haalele Ana Ia Honolulu -
No
KOLOA & NAWILIWILI,
I kela pule @ pule, i na la elima a pau e ku ai @ia Waimea, ina ho uka@ nolaila n@ ka @ a na @ K@.
Honolulu, Aperila 9, 1863. Janion, Green & Co. L.H.A.H.M. 72 tf
OLELO HOOLAHA.
E ike au anei na kanaka a pau, na m@i a waiwai ma@ o ka waiwai o luna Pi@a @. Hoa @, Oahu, i make aku nei, @ ka poe i @, o ka p@ p@ i k@, a pila paha ma kekahi ano e ae, na lakou e hele mai a hoike mai ia iako@ ino, imua o ka mea Ha@ G. M Robertson, kekahi Lunakanawai o ka Aha Kiekie, ma ka Hale Hookolokolo i ke kulanakauhale o Hook@ula i ka @hi, ma ka la 20 o Aperila e hiki mai ana, i ka hora 9 o kakahiaka. Ia manawa o hooponopono ia ka moo waiwai a LK@I Haalelea, ka Luna Hooponopono waiwai o ka mea i make, a e hoike mai i kauwahi kum@, ina paha he kumu malu k@na i ole e hook@ua moo waiwai la, a e hoopa@ ka oihana a na mea hooponopono waiwai la. G. W. Brown.
Honolulu, Aperila 2, 1863. Kakauolelo kokua o ka Aha Kiekie 72-2t
OLELO HOOLAHA.
E ike au anei ka kanaka a pau, na mea waiwai maloko o ka waiwai o Nia a me Kaleiula kana wahine mare, no Auwaiolimu, Honolulu, Oahu, i make aku nei, o ka poe i aieia, a o ka poe pili kino, a pili paha ma kekahi ano e ke , na lakou e hele mai a e hoike mai ia lakou iho imua o @a ka Mea Hanohano o G. M. Robertson, kekahi Lunakanawai o ka Aha Kiekie, ma ka Hale Hookolokolo, i ke kulana kauhale o Honolulu, i ka Poaono, oia ka la 18 o Aperila e hiki mai ana, i ka hora 10 o kakahiaka. Ia manawa e hooponopono ia ka moo waiwai a S. M. NIA, ka Luna Hooponopono Waiwai a ka mea i make, a e hoike mai i kauwahi kumu, ina paha he kumu oiaio kona i ole e hookoia ua moo waiwai la, a e hoopauia ka oihana a ua mea hooponopono waiwai la. G. W. Brown.
Kakauolelo kokua o ka Aha Kiekie. Honolulu, Aperila 6, 1863. 72-2t
Holoholona Komo Hewa.
Ke kauoha aku nei mau a i ka poe nona na Bipi, a me na Kekahe a pau, e noho mau nei ma ke ahupuaa o
Lanihau I. a me Keahuolu,
e kii koke mai i ko oukou mau holoholona, me ka uku pu mai no ke komo ana, a me ka poino o ka aina, elua dala ($ 2 00,) a i kii ole mai oukou a haila ka la hope o Aperila o keia makahiki; alaila, e lawe no maua i ka holoholona, @ kuai aku paha, i mea e kaa ai ka poino o ka aina, a me ka lilo no ka hoolaha ana.
Kailua, Hooa, Hawaii, Feb. 26, 1863. P. Kapae, J. Z. Waiau 67-5t 73-cow
HOKELE!
NEW WORLD:
Ke hai aku nei au i na kanaka a pau o keia pae ia ka, ua makaukau au ma ko'u Hokele
Honua Hou!
Ma ke kihi o ke Alani Nuuanu a me Alanui Kaiepa, maka iho o ka
LOIALA HOKELE!
E hoolako aku wau i na poe a pau e makemake ana i na mea e pili ana i ka ai, a me na mea e ae no hoi e hanai ana i ka pololi o ke kanaka, me ka maikai a me ke kup@n@ no hoi. Eia ma ko'u hale na mea ai
O KELA ANO KEIA ANO!
O na mea maikai no a pau; ka ai Haole, ka Ti, KOPE, a me na mea e ae he nui wale. E loaa no i ke
Kanaka Hawaii
e hele mai ana i ko'u Hale Ai, na mea ai maia ai loa, e like me ko na Haole. Ua like ke Kanaka Maoli me ka Haole i ko'u manao. A he emi no hoi ka uku no ka ai ana. E hele nui mai e na makamaka i ike maka no oukou in@.
He ka mahako. Henry Walton, (Hanale)
Honolulu, Mar 28, 1863. 70-1m
OLELO HOOLAHA.
Ke hookapu loa nei makou i ko makou mau apana aina kuai @ waiho nei
Ma Haukoi, Mooiki, Manai,
ma ka apana o Hamakua, Hawali. Aole e hele wale na holoholona a pau maluna o keia mau ai@a me ke kumu ike. Ina e loaa ia makou na @. Bipi, e hoo@ ka mea nona ka holoholona hookahi dala $1 00; no ke poo hookahi, ma ka h@wa hookahi. Ina he Hoki, Kekake, he hapalua dala (30 keneta) ka uku no ke poo hookahi; no ka Hipu, Kao. Puaa, he hapaha dala (23 keneta) ka uku no ke poo koukahi. A i na e poiho na mea kanu, e uku no e like me ka nui o ka @ino. Aole no hoi e kii wale na kanaka a pau loa i ka mea ulu, a me na mea @ae maluna o keia mau aina i haika maluna ae. Ina e ka wale kekahi, a loaa ia makou, e hoouku ia @a hookahi dala ($1 00) no ka hewa hookahi. Ina e ku-e kekahi i na mea a pau i haia ma keia Olelo Hool@h@, e hoopii no makou e like me ke Kanawai.
Haukai, Hamakua, Hawaii, Mar. 12, 1863. Pali, S. PA, a me W. H. Heia
71-3t*
Ana Aina! Hana Palapala Kuai!
Ua lawe ae nei ka mea nona ka inoa malalo nei i ke keena o J. W. Aukina Lolo, ma ka
Hale Leta,
ma Honolulu, a ua makaukau oia e ana i ka Aina o ka poe e makemake ana e anala ko lakou mau Aina; a ka makaukau pu no hoi au e kakau i na Palapala Hoolilo o keia ano keia ano, me ke kumukuai oluolu no. W. H. Pease, (Mikapi.)
Ho@kala, April 4, 1863. 71-3m
Olelo Hoolaha.
E ike au anei na kanaka a pau loa, o mana o na mea nona na inoa malalo nei. Ka hookapu aku nei mana i kamana mau a@oa kuleana e waiho la ma ka ili aina
O Puulena, i Manoa,
aole loa e hele wale a nakii kekahi o keia mau holoholona malalo nei: Oia hoi ka Bipi, Lio, Hoki, M@la, Kao, P@ka, ua kapu loa ka hele ana o kokahi o keia mau holoholona i halia ae la maluna. O ka mea e kue i eia olelo hookaha, @ hoopu no mana a p@a, a e hoouku aku no ke poo hookahi, i ($1 00,) a i ole mana, o ko ma@a mau hope paha. Ke hui nei na keiki o ka lai, ua lai Kauakuahine i Manoa, i Puuluna ke aloha, ka lai o na keiki uneune puuwai o W@h@kaola. Me ke aloha no.
J. H. Paaluhi a me Kuleana. 70-4t*
Manoa, Puulena, Oahu, Mar. 24, 1863.