Ka Nupepa Kuokoa, Volume II, Number 19, 9 May 1863 — Palapala Hoakaka. [ARTICLE]

Palapala Hoakaka.

; . -. ■ . . K-;, .-> :■■■.'■: K'::. ī ; k;r;;;3 • n'-i 'i -'i a ; . f. \\ ; tikn. ?*<}■.<* nn* ouko'i : ike ~ ;••„ ;r. kuai 3«3. Ao!o nu j kua: ■ •• •■ -. • ; k i in kipik":. a e ■: r;k*.J ho: i.a ouVo-; ; ak.i. mo ki •• ! ." : m ak'? i ka ii oukou. k" ;; -■ .. = i k'' 1 jl f/:ikoU KK* h? kol" : ī!ih"i'i»-* oukou, a ui nu- . s i,-» i.-.-; au no ko oukou ilihuni' ana. A; ■k" •:h'i ko ) uk r «u iiūiuno am—aoio . i " <<••;kou :ho ki hi-;va ? E hai , . :j-i •. <-.uk -u. u'i i!-ihunc oukou v.o ko oui, , •. . , i • ■ i.l>- m» ka hana ana a na r .•. .. :sj r.i mawao. Inn oukou e hana ' . ,. k . .-• īiC> o nui ko ouk-.u : akn. ina ■ ;.ui ouko.u. ulaih, ua n«anj>opo no e . i -in ik- in ia oukou. i'. h '.n.' ;:ku au la mva.a akaka ia oukou. <>.'.• , i t; ; i- n ka nina o '• Prinoeviile . } ! a ka aini o Char!i'S Ti?':orr.h :.. i. i kuaua īho ti"i * l a*u. l'a hooiitr.a- . ; t 'i•; h'- kanalima wahim» niaoii, ine nu ; ■ k.U'i'M.n. na hamupuna, (t':ta«nn*.) na A: 'ir;i. u:i Ku'pa, a ine na Luna ilana. he ; j a r-.;" na kanaka pnahana he 150. ; I-i 'ili'i ;ii.i ::i inkou ina ke daia niaoii. ika ; . i ui;i o k<>ia a me keia mahinn, he 25 ke- !;••* i :.u keia !a k-un !a, n lakou i hana'i .loko ! 1« ka mnhiha. A noluko ae o keia 25 vene--1.1. ;i ī kuai no k'.la kanaka keia kar.aka i k' i:i;i ui p-.moi iho. ; Io ka mnkahiki, ho «'313 !a ku i ke kaII i .'.a: k" iiana. Aka nae hoi, he maa la ua !i !'.• k''k:t!ii. ktij:on<i o!-- !ioi i na kan..ka ka h u;'i ana ma k'* kula. Xo in mau la ua, e 1 i:i.• i>i■ \w" nni i f>.'i ]a, a e koe iho no he 250 l.i ham. () na kane a pau i loaa he 25 ke-; n--M uo kria la keia ia, no na la he '250, e ; ī".ia nna no he $62.50. Ano la e ike oukou, ! i ka hiki i kt-ia a me keia kanaka o oiuou i , hiki ke iiana, me ka mnkemake hoi e hana, 1 k" io ia la oukou mai a'uaku, he 50 i na j ni.ikahiki a pau, k»' nakui oukou e hana. A| !:•• ia iin'ii, aole anvi i oi ka pono ke hana; iMikou, iiu: ka loaa mai iie 8(i2.o0 i kela ma-> k:ihiki k<ua makahiki, mamua o kn moe \va-| !•• i ua ia a j»au iluna o ko oukou moena ! e iiinnioi.' ana, e ]uihipaka ann. a e lua- • kaha wah' ana, me ka ne!e i kahi mea e uku aku ai ī ko oukou auhau aina, ko oukou au- 1 hau, ,a < kaj)ili[)iii hou ai hoi i ko oukou mau j iiale, a e kuai ai hoi i ka ai, a me ka aahu no ; oukou īho a me ka oukou mnu keiki ? I\ nana ae a puni oukou. a e noonoo hoi ii-> onkou iho. () na kanaka maoli a pau i iiana e iike me ke kupono i ke kanaka ke ; ii.ma, ina e nuilama ia i kana dala, alaila, e : ik" :iku no oukou, he maikni kona aahu, ua iawa h«>i i ka ai. ua maikai kona ola. he ' iiauoii, ahe ikaika no lioi. A e nana aku hoi : i ka jhh" h ina ole, e noho hoopalaleha ana. : M lo '.a no la poe ia oukou iloko o na welu, ' ua poioii. he omaimai, he wiwi, a he nawaiiwaii no hoi. A e nana ae no iioi ina hao'o e noho nei iwaena o oukou, ka poe paahana, a ni" ka poe piaua. _\lahea la oukou i ike ai i k"kahi o iakou e nuho ana me ka halemai-i kai nuiiuua o ko lakou poo, mo ke kuka inai- 1 kai ma kt>na kua, a o kana wahinea me kana mau keiki. ua hoolako pono ia i na mea ai a me n;i nahu, ke ole oia i hana, i hana ikaika ' a i iiana tnt:u i A mahea hou ae ia oukou e ike ai i kekahi paahana a jwaua luaole paha, k- ole oia he kanaka ino ona mau, i hana maikai me ka hana mnu, i nele i keilaln ma ! kona jxikeke. a me ka iole maikai, a ine na mea maikai e ae he nui wule ? l'. manaoio uui oukou īa'u, ua like ko oukou oio hnniiAii me ko ka haole ano kanaka ana. Ona mea a oukou e ike ai ia lakou e hana aua. he hiki no ia oukou ke hana, ke hoao oukou, me ke ao aku. L r a like ko oukou ikaika, a me ko oukou ola me ko lakou. ! Mn ka lioonoho ana'ku i ka oukou mau kei- \ kikane e ao, me na Kamana, na Mesona, na Amam kuihao, a me na Kujx\pahu, alaila, i!oko o keknhi mau maknhiki nku, e lilo no iakou iho, he poe Kamana, Mesona, Amara, a Ku|\\jv\hu no hoi, a e loaa no hoi ia lakou kn uku i oi ae ke kiekie mamua o ka 25 ke-' neia no ka la hookahi. ! l ! a ike. no oukou, oka poe jmhana oia ! ano, ua pii ae ku ukt; mamua o ka j>oe paa- i ua ma ke kula, a me na kuene. a me na jioe ' | hcvhoewaajv», ame na poe hookele kaa ukn-1 na. Xo ke aha la ke ao ole ana o kekahi o \ ka oukou mau keikiknne i kekahi o keia mau i o:hana, a ma ka noho hana ana, e ohi maiai ika uku kiekie kulike nw ko na haole, ka i t poe wnle no e hai\a nei ma ia inau oihana,; koe nne keknhi mau inea ka k:\ikahi ? ! t Ina oka oukou mau keikiknne, mahope! i!io o ko lakou ao ana i keia mau oihana e' hana mai no u me ka muikni, a ine ka nui' hoi o na hora hana, a me na ia hana iloko o ! ka mahinn, e like n\e ka na iiaole, e uku ana | no au i ka oukou inau keikiknne i kn uku ' nke me ko na haole, me kn lawe i na keiki a : f oiikou, mamua oka iawe ana ia lakou. La olelo ae nei au, ke hoolimaliiua nei au \ i keia wa he 150 kanaka. A i mea e mahi f P<>noia'i ko'u mau aina a elua, e hoolimalima ] j aku ana pahaau he2oo. A inae ukuia ma | ka nui ont la, ame ka uku a'u i hai mua'e \ nei, niaiia, e uku ana au i keia mau 200 ka--s:' . naka he $ 12,500.

V: k- "i rr.iu knnaka no fce 2CK! S e um:*, .i 2 .12. o a;;3 ;:o .aAOJ r.o ;••■- t <•>. r.;e k»„l.i ::.2kahiki ho 0 ki .. kā ::i. u::j> ::\zmc-a u;u. pu?.a. n'.anu. •'!. wr,'j, 3 pelu'ku. A:.> !-, 'iO ki-ah-i e loaa 010 ai ia oukou ino mau da!a i a me keia makahiki. ma ka Looulu ana ia mau mea iluna o ko'u mau aina. :ne ke kuai aku hoi i ko'u poe paahana ■ t a noho kokoke oukou, a ina e holopono ka hana na ko'u mau aina, oiai au e ola ana. e 10-sa mau ana ia oukou ka makeke maikai a maepopo no hoi, e kuai aku ai i na • mea a pau a oukou e hooulu ai i kela makaiiiki. keia makahiki. Ina oukou e hapai i kt*ia hana. alai!a, e hooiimalima aku noau no ka uku inama a o!uo!u loa no hoi. i na apana ai-.a n:aikai a pau maluna o ko'u mau aina, t koe r;a wahi a'u e kanu ko ai ma na awaawa.) ua kokoke paha 8.000 eka ka nui i ko'u manao. E 'noolimalima ana au i kela ohana keia ohana. ine ka uku oluoiu, he 20 a 30 paha eka. o k*a aina maikai loa no ka palau ana, ke !oaa mai i hoopaa nana e hooia inai ai e mahiaiia an& ka aina, a 0 ka poe hoi e noho ana maiuna iho 0 ka aina, e hana ana lakou i ewalu hora i ka la, peia a jiau ka makahiki, ke ua ole a mai ole paha. O , ka j>oe j)aaua ma Beri:ania Nui, ma Ameri- | ka. mn Farani, ma Geremania, a me na aina ,'e ae, ua hana lakou he urni hora a oi ae i na la a pau o ka makahiki, lie o!a maikai hoi, he ikaika, a he hauoli ka noho ana, a he le'hulehu na keiki, a o ka poe 110 e makaulii : ana i kekahi 0 ka lakou mnu wahi (lala loaa 0 ka makahiki, ua lilo ae no he poe waiwai, !a kuokoa no hoi. O na dala a lakoii i malama ai, ua waihoia i!oko o na B:\nako Pakiko (S:\vings Bank,) a ua loaa mai ka uku panee 1 kela makahiki keia makahiki 110 ia rnau c|ala. No ke aha la oukou i hana like ole ai j>e!a ? Mai olelo ae oukou. " aohe a makou j Banako Pakiko."' He oiaio 110 ia ; aka, na'u : no e hoalo ae ia pilikia. 1 mea e paipai ai ' ia oukou e lilo i poe noho hana. a i poe noho innlama, me ka makaulii i ka oukou mau iilala, nolaiia. ke ae nei au e lawe i ka oukou |mau ilala i hookoe ai, me ka uku aku hoi i jewalu haj>a haneri (keneta) uku panee, ma- ! luna 0 na ilala a pau i waihoia mai me a'u, |a me ko'u hope paha ; a e hoihoi aku no hoi jia oukou i ke kumupaa a me ka uku panee, i i na wa a pau a oukou e inakemake ai i ka ioukou ilala, ke hai e mai nae i eono malamamua 0 ka manawa a oukou e make- ! make ai. | lle hiki ia 011 kou e na kanaka Hawaii ke ■ hookoe i ko oukou (lala i kela makahiki, keia i oi ae niamua o ka poe paaua haole, ke nakui oukou e hana pela. He hiki ia oukou ke ola makepono loa, a no ia kiunu imoakaka, ua hiki ia oukou ke hookoe i ko oukou ilala, a oi ae mamua 0 ka lakou, ina : e loaa ana ia oukou ka uku like ine lakou. Aka, aole uo e loaa ana ia oukou ka uku like me ko na haole, ke ole oukou e ao aku e hana kulike me lakou, ka loihi a me ka hana mau no hoi e like me ka lakou hana ana. Ua hoike mua aku nei no au i ka mea e hiki ai ia oukou ke hana pela, ina pela ko oukou nakui ana, a ina hoi oukou i hoao, me ka hoopapau ma ia hoao ana. Ke olelo moakaka aku nei au ia oukou : meka manaopaa, ma ko'u ano Kuhina no ko'u a me ko oukou Moi maikai, a ma ko'u ano makamaka hoi no oukou iho, e ake mau ana e pomaikai oukou a j>au. He umikumamalu maknhiki o ko'u ola ana i hooliloia e a'u ma ka hana a Kamehameha 111., a me Kamehameha IV., ma ka hoonoho ana ia laua ma ka noho ana kaulike a makamaka 110 iioi no na Emej>era. na Moi, na Moiwahine, a me na Peresidena, o na aupuni nui 0 ka honua nei, me ka wehe hoi i na hihia me na aupuni e ae. Lu\ lilo i keia \va na'Lii a jxiu o na aupuni e, i makamakn no ka Moi 0 Hawaii nei; aohe Alii 0 kekahi aupuni e i lilo - i enemi nona. Ua kuokoa a maiuhia hoi ko ;ka Moi launa ana me na aupuni e i keia 1 manawn ; a 0 oukou hoi o kona mau kupa, . ua inaluhia, aohe mea nana e hoopio mai, a e hoohui aku paha me kekahi aina e. A nolaila, o ka'u hana no ke aupuni, ua jx\u ; ua hiki pono i ka Moi ke hookuu mai ia'u mai kn hana nna no ke aupuni, mahope iho o ka , hooj)ono{)ouoia nna o kekahi uiau mea e hanaia nei, aole nae ia mau mea he mea ano | kue, he ano launa oluo!u no. | A o keia mea oiioli nana e hoonoho 1 keia aupuni ma ke kulana maluhia loa ma kona 'ano kuokoa, n me konn noho launa ana me na iaupuni eaea jx\u, i o\ae ka inaluhia maniua ! o keknhi aupuni e ae o ke ao nei, noie no e liuliu ana a e heoholo ioa ia no ; aiaila, e hili- ' nai ana no au no kn ka Moi, ke hoomanao iho ; ua hana mau au no la Moi a me kn Moi majmua aku ona, no na makuhiki he umikuma- ! mawalu, ae ana mai ia'u e hooliio i ke koe- ! na 0 ko'u mau makahiki e ola nku ai, ma ka !hoao ana e hoopomaikai aku ia auhm, o oujkou hoi 0 kona poe kanaka, a mau keiki no j hoi. ! O ke ake a ko'u puuwai, o kn noho n maike iwaena 0 oukou, me ke kokoke hoi i o |oukou la, a ina mamun o ke paniia ana o īko'u mau inaka e ka mi\ke, e ike aku au he ; hanen—a he maalahi ioa hoi—he mau \tausam 0 na kane, na wahiue a me na keiki ! Hawaii e noho pili ana me a'u, i hooiiloia he : poe olioli, maikni, noho pooo, & haoa hewn. jole, mamuli o ka hooikaika ana, alaiia, e ;make no au me ka olioli ana, no ka hana

aua : ko ke t i;nkvnrak».>: v.o Wa : vc\. hv a-cha k«? Ak-J?.. Hv aieha o:a i kt\. i - "» - l «i]vh2 :r.sl a:\a Ia la, a o ka p:»= e nloh. 1 . a:u : kana rr;avi k*:-:ki. oii hoi ouko-.J. u?. -• no i ke Ak':a. Ua hoapaka au i keia mau :a oukou. i kanalua o!e ai ouko'i i ko'u r»ono mnka:naka ana meoukou.a i hihuaimai ai eukou owau io ko ookou makamaka. a ma ko oukou manaoio ana mai ia'u pela. e noonoo akahele ai oukou i na o!e!o ao a'u i aku nei imua o oukou iioko o keia Paiapaia Hoakaka ;—i heluhelu ai oukou a noo.noo pu no ia ip.au oleio—a hala'.vai akoakoa mai nie a'u. ma ka haie o .Mr. John Keiieti ma kekahi la. a'u no e hai mua'ku ai ia oukou mahope koke iho o ko'u liiki ana'ku i Hanalei. La ae ia mii au e ka Moi e hele aku 10 oukou !a, a e kaii waie ana 110 ka hoopau ana i kokahi mau hana aupuni, alaila hoio aku ilaila. A mahope iho o ka hui ana me oukou ma ka hale o Mr. Ke!leit, ua paa ko'u manao e hele kino aku i ko oukou mau hale, i ike ai au me ko'u mau maka ponoi iho i ke ano o ko oukou noho ana, a me ka hiki ana paha ke hoonui ac i ko oukou mau hale, i oluolu maikai ai. a i launa ai hoi me ka oukou mau wahine, a me ka oukou mau keiki, a i ike ai hoi i ke ano o ka oukou hana ana aku ia la- | kou : a mahope iho o ka ike ana ia mau mea. ie haawi aku ia oukon i ka olelo ao kupono, i ; mea e pomaikai ai oukou a me ka oukou mau ohana. lna i lawe e ole aku ke Akua nona iho, i ko oukou Alii opiopio, ka Haku o Hawaii, i na la I paha ua hele pu aku oia me a'u imua o oukou. ; Ke hoomanao la no paha kekahi poe o oukou !i ka ike ana ia ia iloko o ka Halepule o ?vlr. I loane (Johnson) me ka Moi wahine, a me a'u | pu hoi, i ka inalama o Okatoba. IS6O. Ua | kapaia ka inoa o kuu aina o " Princeville," imamuli o ke keiki Alii maikai. Ua manaolana ae hoi au, ina oia i o!a, ina la ua pinepine kona hiki ana me a'u i Hanalei. ; He Palapala Heinolele no ka oukou. Heaha la ke kauoila mua a ke Akua i ke kanaka ? Eia no, e hoohua a e hoolaha. E heluhelu 110 oukou ilio, ma ka pauku 2S o ka ' Mokuna 1 o Kinohi. i He aloha ke Akua i na keiki liilii. Aia noiaoukou ke Kauoha Hou. E heluhelu iho oukou i ka olelo a ko kakou Knlahala ;lesu Kari.sto, no na keiki liilii ma ka paul<u 1-1 o ka -Mokuna 19 o 31ataio. Penei no kana mau huaolelo : "Ekuumai ouko.i i na kamalii, me ka papa ole ia lakou i ka hele ana mai i o'u nei ; no ka mea, no ka poe e ; liUe me lakou nei, ke aupuni o ka lani." A ;no ia mea, aia ko oukou Ahi opio i ka lani, no ka mea, ua aiohaia mai oia e ke Akua. | Aka, aole i lawe aku ke Akua mai o aii kou aku. i ko oukou Moi maikai, a me āo oukou Moiwahine oluolu, uo ka mea, ua ; aloha mai oia ia oukou. O laua na makua, 0 oukou na leiki. E hoohauoliia ana no ko laua mau puuwai Alii, ke ike mai ia oukou a iwe ka oukou mau wahine a me na keiki, e noho hauoli ana me ka oluoiu. O keia kekahi o na kumu nui o ko'u makeniake nui ana e hoolilo aku ia oukou he poe oluolu a ; me ka hauoli o ka noho ana, ina he hiki ia ? u ke hana ia mea. Aka, e 1 ilo no ka'u hooikaika ana he mea makehewa, ke ole oukou ! e hooikaika iki ae no oukou iho, a ke ole iioi ;oukou e hoohua a e hoolaha, e like me ka ke ■ Akua i kauoha mai ai ia oukou e hana'ku.a | ke ole hoi oukou e aloha aku i na keiki a oukou, e like me ka les=u Kristo i aloha aku ai ia lakou. E lawe hou ae i ka oukou Kauoha Hou. E heluhelu iho i na pauku 9, 20 a me 21. o :ka Mokuna 5o ka Episetole a Paulo i ko Galatia. lieaha la na hewa nui elua a Paulo i waiho ai ma ke poo o ka papahelu o na karaima, e olelo ana, " O ka poe e hana . i ua mau mea la, aole e hooiliia no lakou ke aupuni o ka lani ? '' Aole no au e hai aku 1 ke ano o ua mau kamima la, o manao mai auanei oukou e hoahewa aku ana au ia oukou. E huli hou ae i ko oukou mau Kauoha Hou. E heluhelu iho oukou i na olelo a ; lesu Kristo ma ka pauku 41 o ka Mokuna •25 o Mataio. Malaila oukou e ike ai i kahi weliweli a ka poe e hooili ole ia mai ana ke jaupuni o ka Lani e hele aku ai. He makemake anei oukou e na kane,a me na makuakane e ike aku i ka oukou mau wahine a me ; ka oukou mau kaikamahine, e komo ana iloko o ka hoopai mau loa ia, a e makemake ana anei oukoue hele ilaiia, a e hele io ana no oukou ilaila, ina oukou e paipai aku ia lakou e , hana i na hewa o ia ano ? Aole o'u manao he : naaupo loa oukou, ine ka makapo hoi i ko oukou pono o keia ola ana, a ine ke ola makamae ma o aku o ka luakupapau, e ae ai la oukou me ka paipai aku i na hewa o ia ano, me ka loaa inai, a me ka noho hoi iloko o ka palaualelo, a me ka ohi mai i ka uku o ka hewa, wahi a ka Palapala Hemolele, o ka makt—a o ka make hea, e o'u mau maka- : maka ? O ka makt o ke kino, a me ka poino ■ mau loa o ka uhane, me ka hoopaiia iloko o ke ahi mau loa o ka wa pau ole ! , Ina aia iwaena o oukou ka poe ino oia ano, -ke hai aku nei au ia oukou, he poe kauwa iakou na ke Diabolo ; a ke hai mua'ku nei au ia oukou, ina lakou he poe e lilo ana i kau- ■ wa na ke Diabolo, aohe au e oluolu ana e : nofao o ko'u aina. No ka poe ,ino o ia ano, aole noau e kokua iki aku ana; ina aole lakou e haalele ana i ka hana ana ,na Satana, e be!e i kahi e aku e lawelawe ai

1; v: >•. k:\ n>;a. :r.r.".una o ko'u niau aina. ua iīiake:n?.k-- au i 1:1 kan- 1 a r.>:* na waii-p.e, e n::a r.i ke Akua. a ka poo hei e maka'u ana i ko Akui. a -• mahalo ana i ka Moi. O k-.i mea hone. hai aku au ia oukou k-. u. :n:\ e hoom?u mai ke Akua i kuu oia. me ka haawi :r.a: hoi i ke eiala e pono ai. ua nianao au e kuku!u i Halepule no oukou e heomana aku ai i ke Akua, a i Halekuia e aoia'i o ka oukou mau keiki. a i hale maikai hoi no'u iho e noho ai. a i ka wa o 011 kou e maiia'i, e helo kino aku no au iwaena 0 oukou, me ka haawi aku ia oukou i na laaulapaau a oukou e makemake ai. E na makamaka. ua hai aku la au ia oukou i na mea a'll i manao ai; e noonoo pono iho : e manao a e !iana hoi e iike me ke kupono i ke kanaka ke hana, no ko oukou mau pomaikai iho. R. C. Wyi.lie. .i e, I$Ō3.