Ka Nupepa Kuokoa, Volume II, Number 20, 16 May 1863 — Page 4

Page PDF (1.46 MB)

This text was transcribed by:  Malialani Cabaniss
This work is dedicated to:  Hawaiinuiakea School of Hawaiian Knowledge

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

Ke Kaao

o ke keiki

PHAETON!

Unuhiia mailoko mai o na kaao i kapaia "Ke Kaao o na kua kane a me na kua wahine."  oia na kaao kahiko o ka poe Helene.

HELU 1.

Phaeton ke keiki a Phoe--

            @@@@@@@@@ La laua ma Keli@a@@@@@@@ ke akua wahine o na @@@@@@@ na na@@@@@ o na wai hoi @@@@@@

            @@@@@@@@ ia a@ la ua o P@@@et @ @@@@@@@@@ hoa kula, ma ka hoo@@@@@@@ ia ia. "he keiki na ke akua," N@@@@@@ huhu loa ai, a hoi aku ai @@@@@@@ a hai aku i k@@@@ @@@@@@@@@@@@@ "Ina ua hanau i@ ia mai @@@@@@@@ o kekahi o na @@@@ kino @@@@@@@ haawi mai e kuu makuahine i ke keiki @@@@@ ua @@ ia, a @ hoonoho ae hoi ## au ma ka hooiina paa o kuu makuakane.

            Ke maopopo loa iho la ka makuahine i ka @@@2 loa o ke keiki e ike i kona makuakane no ia mea hapai ae la oia i kona mau lima @@@ i ka lani, a hoohiki ae la ma ka inoa o Kaiokoweliw@i; i ka ana ae.  "Ke kapa aku nei au i ka la i hoike, i ka mea hoi e nana mai ana maluna o kaua, a e hai aku ai ia oe me ka oiaio, ina hoi au i alapahi, o ko ʻ u manawa hope keia o ka ike ana aka i kona malamalama."  E hoolohe mai i kau keiki, e la le oe e hoike aku ia oe imua o kou makuakane, i ka aina Hikina, kahi a ka la e paka mai nei, aohe knoa lua ma ka honua: ka aina i alai ia e na pa Focus, a me na pa pohaku o Vulecana: i kou manawa e hiki aku ai ilaila, e ninau aku oe i ke Alii nui o ua aina la, i kou makuakane, a e hoike mai auanei kela ia ia iho, oia no kou makuakane.

            I ko Phaeton lohe ana, hauoli nui loa iho la ia i kana huakai hele ma Inia, i ka aina e waiho pololei mai ana i na kaola o ka Hikina, kahi a ka la i puka mai ai, a me ka laau i piha i ka manao paa, ua emoole loa kona hiki ana aku i ka palena o na aina, ma kahi hoi a kona makuakane e hoomaka mai ai e kiai i ka La.

            Nana ae la ia i ka Hale Alii o ka La e ku ana maluna o na kolamu nioniolo kiekie , i apuupuu a kikohukohu  hoi i ke gula maemae a me ke daimana, a me na pohaku makamae pau ole i ka heluia, a e hinuhinu mai ana me he mau niho Elepani la ke ano o luna iho o ka Hale Alii; a o na puka komo he dala i kikikoia i ka momi, ka mea i hana ole ia e na ano kino kanaka.   

            A nana aku la ia ia Vulecana, ike aku la ia i ka aina, ka moana, a me na mea ola hanu maluna o laua, i ka lani hou me kona @nau mea kino hoomalamalama.

            A maloko o ke kai na i-a i ike oleia ko lakou ano ma ka honua: a ma ka ili kai kahi i pani ai na (Nimepi.) akua wahine Nimepi maluna o na ale a o kekahi maluna o na ku@@ o na ia kahi i hooholo ai a o kekahi poe @@@ na pali kahakai lakou, e hoomaloo ana i ka lakaou mau lauoho kai omaomao

            O o lakou ano aole i kue loa kekahi i kekahi, aole no hoi i like loa, aka, me he mea la lakou no ka hanauna hookahi, o ka mua la, a me kona muli aku, a me kona mau hope aku mahope ona.  A ma ka aina maloo @@ he mau kauhale, he ululaau, he muliwai, a me na kanaka o ka lahui i ike i ke @@@ o ke Akua, a maluna iho o na mea a pau, ua uhiia o ke olinolino lani, e pipio ana a puni na kahi o ka aina Vulecana  A maluna ae o na puka kala e kau ana na hoailona he umikumamalua o ka poepoe.

            A mahope iho o kona makaikai ana i ka Home o kena makuakane; pu au la ia ma kekahi alapii o ka hale Alii, a komo aku la ia ma ke keena hooluolu o kona makuakane.  ua hiki maalahi wale aku la ia iloko o ua keena la, no ka mea, o ka wa no ia o kona makuakane e hoonanea ana me kona mau hoa o ka iu o ka la, aka ua noho liuliu aku la ia ma kahi mamao, no ka hiki kupono ole iaia ke malama i kona mau wawae ma ka papa hele o ua rumi la, a keehi koke ia mai la kona mau kiionohi e na kukuna olinolino o ka la.

            Ia manawa no hoi, pulalelale ae la o Phoebas i ke komo i kona aahu poni, (a kanahai mai la na kukuna o ka La,) i mea hoi e olinolino ole ai na maka o ke keiki Petone (Phaeton) mai na kukuna malamalama o ka La mai.

            Nana aku la ia e noho ana kona makuakane iluna o ka noho Alii i kikokohu i ke daimana, a me ka momi, a ma kona lima akau, a me kona lima hema, e ku ana na la, a me na malama, a me na makahiki, a ma ka anuu malalo iho, e ku ana na hora, na minute, a me na sekona.

            E ku pu ana no hoi o Sepirino, me ke kalaunu pua ma kona poo, a me Sumera no hoi, me kona aahu (o ka poe Polani) i hooluheluheia ma na aoao, me kona lei poo i like ke ano me he mau huihui palaoa oo la.  a m e Autumena, o kona mau wawae ua ulaula i ke koko o ka waina, me he mea la ia iloko o ke tabu waina kahi i hehi ai, a o Winuta ka mea hope loa o ko lakou lalani, ua aiai mai kona piko poo a ka poli o kona wa@@@@@ a e hula@@ mai ana k@@@@@@@@@@@@@@@ po@@@ ho@

            Ua hoopuni ia ae la o Phoebas e @@@@@@@ ukali o na aopoluluni o ka lew@@@@@ mai la na maka ike ioa o ka La.  ma ka piko poo o ke keiki Petona Phaeton, a @@@@ ia mai la maluna ma ke @@@@@@@@ lua ole, e hoomala@@@@ ae ana i k@@@ ano kahiko, @@@ ae e like me ka pop@@@ @@@ @@ piko o ke @@@@@@@ "Emepera."

            A wikiwki koke ae la ia e hoolei @@@@@@@@@ aku imua o kona makuakane i ka @@@@@@ "E ka malamalama o ke ao poo ole, Phoebas, o kuu makuakane @@@@ i ku @@@@ wa ole a @ i kuu k@pa ana aku @@@@@ Papa, ke nonoi aku nei au ia oe.  haawi mai no ʻ u kekahi malalo o k@@@ waiwai i mea e maopopo ai ia ʻ u o oe @@ no ko ʻ u makuakane," a @@@@ aku la ia i kana mau @@@ oluolu hope iloo o ka nahenahe.

            No ia mea i hookokoke mai ai kona makuakane,  a puliki mai la ia ia, me ka uwe haaloulou nui, a hookiekie ae la no hoi oia i kona leo iluna.  i ka i ana ae, "Auwe kuu keiki!  kuu keiki e Phaeton e!  ka mea a ko ka honua a pau i hauoli nui ai, maluna ou i hoonoho ia ai na ʻ lii nui o ka honua!  a hukiia mai la na tausani poha hekili i ka manawa hookahi, a hoonaue ia ae la ia kumu o ka honua, hooho ae la hoi na puali o ka lani i ke mele hauoli, ia Gereve, a me Meloduso, i panaiia mai e ka leo hene o ka Mamane, puia pu ke kula i ka wawalo e."

            A huliu wale, pohala ae la kona makuakane, a mama iki ae la no hoi ke aloha wela o ke keiki, pani mai la ia "E kuu keiki, owau io no kou makuakane ponoi, a ke hai aku nei hoi au i ka hooiaio o na mea a pau a ko makuahine i hai mai ai ia oe.  Nolaila ea, e waiho aku nei ia oe, a e nonoi mai hoi i kau mea i makemake ai, a e haawiia ʻ ku no ia.  Ke hoohiki aku nei au ma ka inoa o Kalokoweliweli, ka mea au i ike ole ai i hoike mawaena o kaua; aka, ua maa nae kakou na akua i ka poloai ana ae ma ona la, nolaila, e wiki oe i ka hai mai i kau mea i makemake ai."

            Pilipu iho la ia no kekahi manawa pokole, a me ka pihoihoi nui, nonoi aku la ia.  E aeia mai i hookahi ana la e hookele aku ai i na kaakaua o ka La.  No ia mea, mihi nui loa iho loa o Phoebus no kona hoohiki ana, pa-kolu a pa-ha hoi kona luliluli ana i kona poo, a hamau wale iho la, i ka i ana iho iloko ona, "Ua olelo noonoo ole au, a he kahi wale no hoi keia nonoi a ʻ u i makemake ole ae e haawi aku," Nolaila, pane mai la ia imua o ke keiki, "Ke nonoi hou aku nei au ia oe, e hoomoe iho ia manao ou, no ka mea, aole ia he mea e pomaikai ai oe, aole no hoi no kekahi mea e ae, he opiopio oe, a o ko ʻ u mana iloko ou, aole ia i kupono no ka hoomalu ana ʻ ku i na lio ahi o ka La, he nawaliwali loa oe, a ke nonoi mai nei oe i ka mea ma o loa aku o kou palena, iloko no ka hoi o kou ukulii naaupo.  ua makemake ae oe e hana i ka mea hiki ole ia Atlas ke hana; i ka mea nana e puili nei ka honua iloko o kona mau lima, aole no hoi ia Jupiter, i ka mea nona ka lima kona hao weliweli, e kipehi mai ai me na anapu uila, a auhee aku na kupu eu o ka lani imua o kona alo, aole no hoi i na mea e ae a pau, owau wale no ka mea hiki ke hookele aku i na kaa ahi o ka La, ka lamaku o na honua ehiku, a me na mea kino lani he umikumamalua.

            "Eia hoi, o ka apana mua o ke alanui e hele aku ai.  he palipali a he nihinihi no hoi, a he hiki apuepue ka pii ana aku o na lio ma ia wahi, a o waenakonu aku o ke ala.  ua kiekie loa iluna, iloko o na lani lipolipo, he kakaikahi loa hoi ko ʻ u hele ana malaila me ka hoopuiwa ole ia; i ka nana ana iho, he akea weliweli malalo ae, a o ka honua, a me na kai, a me na kupua ano e o Auwahakika, he mau mea hoomakau no lakou, me he mea la no hoi e hookuiia aku ana i na kipaepae o ka lani, a lele kawahawaha aku iloko o ka hohonu lipolipo o ka pouli, e kanaho ae ana malalo, a o ka apana ekolu o ke ala, he ihona kapekepeke loa ko laila, malaila kahi pilikia loa, e hookele no hoi me ke akamai loa, o haule aku oe a me na lio ahi ilalo i ka honua.  a e pau auanei ka honua a me kona mea i piha ai i ke ahi.  Malaila ko ʻ u wahi makau loa, a haalulu pinepine no hoi au o kulou poo ia aku a pau mai i na mano nahu o ka lewa; aka hoi, ina aole o Tehi ma ua wahi la kahi i noho ai.  oia ko ʻu mea nana i malama mai i na wa a pau aʻu i hiki aku ai ilaila, alaila, he oiaio no, ua ili mai keia mau pilikia maluna oʻu.

            "Eia hou hoi, i kou wa e holo aku ana me na kaa ahi o ka La, e huli pu ana mea kino lani a puni oe, me ka ahai pu mai i na hoku me lakou, a malia paha e loohia ia mai auanei oe i ke poniuniu ilaila: a he nui no hoi na alalai o ke alanui i pau ole iaʻu i ka hoomaemaeia.

            "Ina paha au e haawi aku ia oe i ke kaa, pehea la auanei oe e hana aku ai?  E hiki anei ia oe ke malama mai i kou manao i ka wa e lele ikaika ai na lio, me he kikiao makani la?  E niniu ana hoi na pokakaa malalo ou, malia paha o hoohihia ia ae kou manao makahahi no ka ike ana aku i na ululaau, na kulanakauhale, a me kahi i noho ai na kupua he nui, he nui wale no hoi ko lakou mau mea ano e, au i ike ole ai mamua, a hoopalaka oe i ke alakai pono ana i na lio ma ke alanui kupono, no ka lilo o kou manao kahaha no lakou.

            "M@ kela ke @@@@@ kupua @@@@@@@@@ Bipi @@@ ui hiki ole @@@@@ ke @@@ aku i kona kope no ka nui loa a e hoomakaukau mai ana ia e ohiu ia oe.  ke hookokoke aku oe @@@@ a me ke kanaka pana pua hoi e loaa mai ana i kana kakaka, ae ahi aku @@ iluna o kona palena aina, a e kiholo mai @@@ ka Liona i kona mau @@@@ me ka hook@@k@ mai i kona mau niho weliweli a mawaenakonu aku oe, o ko koMoo@@@@ mau noho awa, e @@lama mai ana ia oe a e @@@@@@ auanei oe ilaila, ina aole oe e uhi iho a paa ka halekaa, alaila, e aiiaʻi paha oe o ka niho awa o ka Moo@@loawa.  A e hele pololei aku ana hoi ke alanui ma kahi a ka Papi e apu mai ai i kona mau niho; aole loa no hoi e loaa iki ana ia oe ke wahi kipuna oluolu, e hookele maikai aku ai i na Lio.  Eia hoi kekahi, i ka wa e hiki aku ai na Lio iwaenakonu o ke alanui.  e ikaika loa auanei i ka enaena o na umauma o lakou, a e puka mai no hoi ka lapalapa okoko o ke ahi ma ko lakou mau puka ihu, i ko lakou wa e hanu mai ai, a oia no hoi ko lakou manawa e uhu loa aku ai.  a me ka ikaika loa o ke kaohe ana mai i na kauka kaohi, pela e paa ai lakou iaʻu, he kakaikahi wale no nae na manawa aʻu i hele ai, aole loa e paa iki ana iaʻu.  a no kuu maa i ka holo hana ma ia wahi.  nolaila i loaa ole ai iaʻu ka pilikia.  "E makaala e kuu keiki, o lilo auanei au he mea haawi aku ia oe i ka haawina o ka make, a e hoihoi aku hoi i kau mea i noi mai nei ia oe iho, no ka mea, ua nonoi mai oe i ka mea e hoopoina mai ai i kuu inoa mai waena aku o keia ola ana, a o keia hoi, auhea la auanei ka mea e pani iho ma kou hakahaka, hele aku oe i ke ala hoi ole mai?  E nana pu mai no hoi oe iaʻu, malia paha e ike mai oe i ka hupo o kou papa, e halehale ana i ke kaumaha nui e loohiaia mai ai e ka poino maluna o kana keiki aloha."  Eia kaʻu olelo hope loa ia oe, a me koʻu nonoi hope loa, malia paha e hoomaliuia mai nei oe mai kou manao paa ana, e hookele aku i na kaa kaua o ka La.

            "E nanaaku oe a puni keia ao, e koho aku hoi i kau mea e makemake ai, o na mea e waiho ana ma ka ili o ka honua, a maloko paha o ka honua, o na mea paha maluna o ka ili kai, a maloko paha o ke kai, o na mea paha iloko o ka mahina, a ma ka lewa paha, o na mea paha iloko o na lani, a me na lani o na lani, o na mea paha ma ke aupuni o Vulecana, a me na mea maloko o Focus, koe nae na kaa kaua o ka La a me kona mau lio ahi, a o kau mea e nonoi mai ai noloko o ia mau mea, o kaʻu ia e hooko koke aku ai nou, a iloko no hoi o ka minute hookahi, e loaa ia ia oe," kakali aku la o Phoebus o ka ekemu mai o Pitona (Phaeton,) a hanau wale iho la ia.

            (Aole i pau.)

Na mea hou ma Ebona.

ILOKO O KEIA MAU MALAMA I KAA HOPE AE NEI.

            Feb. 2--Ua hiki mai kakou i ka wa kaulana iwaena o kakou a pau loa.

            Oia ka la i hooo ai lakou i na mea a lakou i hoohiki ai no ke kokua ana i ko na aina e.  E like me ko oukou ike ana ae ma ka lakou mau olelo iloko o Jan. 5 ma luna ae nei.  Eia iho ka nui.

            He 24 Moa, 4 pa hiaku, 3 1/2 galani aila nui.

            Nui ka mana o kana mau olelo hemolele, oiai oia e hoolaha ia ana ma kela wahi keia wahi o ka opu palahalaha o ka honua nei.  O ka loaa ana keia o na hua o ka Uhane Hemolele iwaena e kela lahui pegana, i lilo ai lakou i mau Kristiano hemolele ma keia mau pae moku.  A e mau aku ana keia hana nani iwaena o ko Ebona Ekalesia nei, a ke kau nei ka la olinolino iwaena o ka lahui Ebona a auhee aku ka malu o ka pouli, e hauoli pu kakou imua o ka makua Saluota.

            Feb. 25--Hoike hou iho nei na kula maanei, o Mr. Kuke ka mea no Honolulu mai maloko o ko makou hoika ana.  Ae, ke oia mau nei no ke ano holo o ko makou hapai ana.  Ua nui no ka poe i akoakoa mai a hiki aku ko lakou nei i ka 200, e like no me ka nui ma kela makahiki ae nei.  Penei ka makou hana ma ia la.

            Himeni mua, pule, heluhelu ma ke Kauoha Hou, ma kekahi mau mokuna o ka Mataio Euanelio, Himeni hou, kula ma ka Helunaau a me ka Helukakau ma ke papa eleele.  Himeni.  Palapalaaina, a me na ninau Baibala.  Himeni.

            Pau ia, ninau na mea e ae i na haumana ma ka Baibala, o Rev. Mr. Snow mua o ka ninau ana, maloko o ke Kauoha Hou kana mau ninau ana.  a mahope iho ona o Mr. Kuke, pau kana ninau ana; hoika mai oia i kona manao mahalo, a me ka paipai ana ia lakou, Himeni hookuu, a o ko makou hoi no hoi ia i ko makou mau wahi.

            Ma ke ahiahi o ia la, malamaia ka ahaaina a ka haku, 17 ko makou nui.

            Eia kekahi, ke hoi aku nei o Rev E.T. Doane i Honolulu, a malaila oia e pai hou ai i na buke, aole no hoi maopopo kona hoi hou mai.

            Oia ae la na mea hou ma Ebena nei, a e oluolu paha ko oukou mau manao no keia mau mea mai o makou aku nei.

            E nonoi nui aku oukou i ka mea nona ke kihapai.  Aloha nui oukou. H. AEA.

            Etona Feb. 26, 1863.

Na hana i hoounaia ma Kapalakiko

            A i k@ makou K@@@@@@@ ma ke awa@@@ he p@@ i ma ka @@@@@@@@@@@ o ke awa a me kahawai, e moe @@@@@ ma ka aoao pali kahakii mawa@@@@@@@ o k@@@@@ mai, e ko@@@ ana @@@@ ke @@@@@@@ e like me ko makou i @@@@@@@@@@@@@@ Aia nae ke kaikuono mai o Kalapoai i ka mana ana, a he wahi mokupuni i waena maloko iki aku o ke awa.  he p@p@ @@@@@ ke mau hele koa @@@ no ka @@@@ p@@ no ka papu maoli.  Aia ma ka aoao ak@@@ o makou e hookomo a @@@ ana ki @@@ wai o N@@@@@@ Ua homaka no ke ku ana o na hele mai ka papu aku, a@ hele o na koa oia papu, a pela ke ku ana o na hale hele i ka hikina, a pela ka hoomaka ana o na moku e like me ke ku ana o na hale, aia ma na puu a ma na wahi papu haa@@a i alo me he alu la.  pela ke ku ana o na hale ilalo a iluna, owaawaa maoli i ka nana aku.  A hikiaku makou i ka lae a me ka puu he mau hale ka iluna o laila, a aila, huli ae makou a holo i ke alo o ke kulanakauhale i ka hikina hema, mamua o ko makou ku ana,  ua hiki mai kekahi ona o na moku nei.  no ka mea, ua ikea mai makou ma ke kau ana aku i na hae oluna o makou, a he nui na mea waapa malalo ae o makou i pili mai, na mea hale ahaina no ke kuai maia.  A i ka wa i ku ai ka moku, hiki mai ka luna dute.  A pau na paliu a me na puolo i ka hoike ia, a ma ia hope pau ka nui o na eemoku i ka lele iuka ia ahiahi, a me Hon. C.G. Hopakini, koe ke kaikamahine a Kalaka a me makou ekolu.  Aia mawaho iki aku o makou he wahi mokupuni no na Kao e holo ai, pela ka lohe ana, aia no hoi na moku ahi e holo ana i Sakalameno, a ma kela kapa ma ka aoao hikina, a o kekahi e holo ana ma ka aoao akau ia makou e komo aku ana, e paka ae ana oia, ua oleloia he he mau moku mahu hoio mau ia malaila.  a pela no ka holo mau ana a na moku mahu i Sakalameno i kela la keia la, ua oleloia 3 moku oia ano ma ke kakahiaka, awakea, ahiahi hora 2.  pela ka holo aku holo mai i ka la.  A elua hoi moku o ia ano e holo mau ana ma ka aoao hikina ma kela kapa ma kakahiaka a ma ke awakea, pela ka holo anaʻku a me ka hoi ana mai, a o ka moku mua i holo aku, e hiki mai no ia i ke aumoe a i ke kakahiaka paha.

            A ao ia po ia makou ma ka moku, pau ka aina kakahiaka puka mai ana o Mr. C.G. Hopakini e hoolele ana ia ia makou mamua o ka lele ana iuka, oia a Mr. Balauvina pu mai me ia hai mai ana laua, ua loaa kahi kupono e noho ai, oia ka Hokele helu 2, no ka mea, ua haele pu laua me ke Kanikela o kakou me Mr. Hikikoki, a me kahi kupono e hoolako ai i na hemahema o makou, a ua like loa me ka makou kuka mua ana i ka wa o makou ma ka moana.  I ko makou lele ana iuka, aole aʻu hua kii kahiki a palawale, a pae ma ka Uapo, ua kauoha ia ka mea waapa nana makou i aolo iuka e lawe mai i na ukana o makou iuka, a nana e hoolimalima i ka mea kaa nan e lawe loa i Leka House, i ko makou hale noho e pili ana I Monikamalae alanui.  A ia makou nae e holo aku ana e pili i ka Uapo, ike ae makou he wahi kuna maikai e e pili ana ma ka aoao o ka Uapo ma ka aoao akau o makou, oia kahi kona i ku iho nei, malaila mai na palapala a makou, i ko makou hiki ana ma Leka House, a lohe makou e holo ana ia ma Kina ma ka la 8, oia ke kolu o ko makou mau la mauka he la Sabati ia.

            I ko makou lele ana aku mai ka waapa aku a ka Uapo, halawai maila kokoke ia, makou he mau kamaaina haole ano malihini ia makou, oia ka hoomaka ana o ke ano malihini ma ia aina i kaʻu ike, ekolu makou poe mea kapa kupono, o na haole elua ke kolu, pela makou i haele aku ai mai ka Uapo a hala ia, haele ana i ka aina paa maoli.  ohewahewa ka ike, i ka nana ana i na hale o kela kulanakauhale e ku ana ma ka aina Uapo a ka aina maoli.  A ma kahi a na kamaaina pela makou i pii aku ai, a ua ane like no ko makou pa ana me ka piina o ko kakou Uapo Lei mai ainahou mai a alakuai.  pela ka pii papu ana o makou a hiki i Monigomele alanui, komo makou iloko o kekahi halekuai lole, malaila makou i hooponopono ai a pau ka hemahema i ka lako, huli hou makou iho i kai i kahi o na ona nona ka moku Yaneke, a mailailaʻe hoi hou a ua alanui nei, huli hele a ko makou mau alanui e haele nei, no ka mea, ua o-a ka maka ia mea a me na hale, pela ka o-a i na huina alanui.  alapii, alamoi, pela no ka o-a ana o na maka i ka nana ana i na kanaka na kane a me na wahine, maanei aku, ma o mai e hele ana me kela keia aoao o ua alanui la, a mawaenakeau kahi o na lio a me na kaalio, ua hoonohoia o waena i na pohaku, nanaʻe i na hale lohelau, naai maoli, he mau hale pohaku maoli a pohaku ula kekahi, a ua hana na alanui hele wawae ma kauwahi o ia ala ma na wahi e kupono ana i na hale o ia ano, ma na wahi kiekie na hale maikai maoli na pohaku.  A ua lawa pono na kane i na kapa kupono a me ka papale Piwa ka nui o lakou, he kuka paina wale no ka nui o na kapa ma ka makou ike ana, a pela no hoi na wahine.  nonono maoli na wahine, a pela no hoi na kane no ka huihui maikai o ka aina, a ua like me ke anu kupono ma Waimea Hawaii.

            Aia ma ka aoao komohana o ua alanui Monigomele nei e hoomaikaʻi ka pu ana o @@@@@@@@@@@@@@@ hiki i ka@@@@@@ i kiekie e like me @@@@@ ki @@@@ Monigomele kialahaka pohaku @@@ ma ke a @@ e Pa@@@ a pelaʻku.

            I ko makou hiki ana ma Leka House, he mau pahu ipukukui malamalama e ku ana ma ka @@@ kaa he a eme kahi e hele ai na kamaka me ke aʻi ponoi o ka puka home nui, e kupono ana i kela aoao keia aoao o ka puka homo ua mau pahu kukui la, a ma ke alo ponoi o ua mau pahu kukui la na kaa lio e kuai a lala aku ma@, a mamua o laua ka nui o na kaa, he mau kaa hoolimalima ka nui, i kahi manawa ekolu, eha, a hookahielua i kahi manawa, a @@@ ka mea kamaho@@ ia alo e keia hale, aole ma kauwahi e aku a ko makou mau maka i ike ai.  A ma kahi hele a na kanaka ma ke alo oia hale a me kauwahi e ae, ua hoonohoia i na papa pohaku pahu, me @@@@ ua umi ka@@@@ a oi ae paha ka laula o na ala hele wawae nei, mai ka hale aku a ke ala kaalio.

J.H. COLE.

LUNA KUDALA,

Ma ka Hale Pohaku o Mi, Aniani ma.

Ma ke Ala@@@ Aha Wa@@@       @@@@@@

H.W. SEVARANA.

Luna Kudala a mea Kalepa.

Hale Mahoo.

Alanui Aliiwahine.

59-6m

OIHANA LOIO!

John L. Nailiili aia kona keena @@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@ Hale @@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@Hawaii@@@@@@@

O HALEOLA.

ma Ho@@@@@, Oahu.  Ua makaukau @@@@@@ ma ke ano Loio i @@@@@@@@@@@@@@@@@@ K@@@@@@@@@@@@wa kela lawa i l@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@ me @@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@ Kaai @@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@ Palapala Haawi Wai@@@ Paa a W@@@@ L@@@@@@@@@@@@@@ Ae Like o kela a@@@@@@@@@@@@@ P@@@@@@@ H@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@ Palapala Hoo@@@@@@@@@@@@@@@@ Palapala H@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@ Palapala a @@@ kela @@@@@@@@@@ E @@@@@@@@@@@@@

Honolulu, Nov. 7, 1862.                     @@ 1y

A.S. CLEGHOR.  AKE.

MEA KUI LOLE

A ME NA WAIWAI E AE.

Ma ke Kuai kukaa a ke Kuai Liilii.

AIA MA KA

Hale Pohaku.

Ma ka Uwapo.

Ma ke kihi o ke Alanui Kaahumanu me Moiwahine.

Ma Alanui Nuuanu,

MAWAENA O

Alanui Alii me Alanui Hokele.

MA KA AOAO HIKINA O

HALEOLA.

Honolulu, Ianuari 16, 18@@                                                 60-6m

HALE KAMANA

A ME KA

HALE AMALA.

Ma Waialua, Oahu.

Ua makaukau ka mea nona @@@@@@@@@@@ Waialua, Oahu, e lawe lawe ma ka

Oihana Kamana a me ka Oihana

AMALA.

ma kona Hale @@@@@@@ Pala @@@@@@@@ me k@@@@@@@ EMI LOA.  a la, e @@@@@@@@@@@@ ana i na mea @@@@@ i na @@@@@@@@ koke @@@ k@@ Ha@@@ Hana.

WILLIAM CLARKE.

@@@@ me ke Kamana.

Paal@a, Waialua, Oahu, Feb. 20, 18@@                   @@@@@

KEENA LOIO!

Ua hoi ae nei ka mea nona ka inoa @@@@@@@@@ K @@@@@@ S@@@@@ K@@@@@ ua ma @@@@ la me ka m@@@@@@@@@ pau ma na hihi a @@@@@@@@@@@ AHA HOOKOLOKOLO a pau kela Aupuni  A @@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@ kupono @@@@@@@@@@@@ hiki @@@@@@ i na palapala o na ano a pau, ma ka @@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@ A me ka @@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@ @@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@ Aupuni

A.B. @@@@@@@@@@@@@@

Honolulu, Apelila 24, @@@             @@@@@

HALE PAI KII.

MALUNA AE O KA KEENA PAI O KA

"Nupepa Kuokoa"

Emi ka uku @@@@@@ ahi wale @@@@@@@@@@ dala ka uku @@@@P@@ K@@@@ E p@@@@@@@@@@@

ANIANI a me ka PEPA.

E hele mai @@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@

H.L. CHASE (Keiki)

67@m                         M@@@@@ @@@

PAPA MAKEPONO!

IA KA HALE KUAI O LUI C. H. LEWERS. ALANUI PAPU, @@@@@@@@ NA PAPA @@@@@@@@ LAAU KAOLA @@@@@@@@@@@@ opaka e a LAAU PA a me na PINE PA.  LAAU AHO HALEPILI, PAPA ULAULA, PAPA PAINA, PAPA KEPA,  PILI ULAULA a me KEOKEIO.  PENA KEOKEO OMAOMAO.  ELEELE, ULAULA.  POHO, GALU, HULU PUNE K@@@@@@@ LAKA,  AMI, KILOI, KUI KAKIAMOENA, KUINA PEPA HOONANI  KEENA.  PANI HALF, PANI ANIANI.  ANIANI KAAWALE PATE.  PANI OLEPELEPE.

Eia ka mea kupanaha ma keia wahi, na ka mahu e hana in a pahu ap@@@ he hikiwawe @@@@@ E hele mai mai e kuai a e ke wale keia i KAMELO.

Hale Hana Piula.

Ma ke alanui Nuuanu, ma kai iho o ka Lalala Hotele.  Mau mea hana, a kuai Piula, Hao.  Ke@@awe, a me na mea e ae e @@ ana i ka hale oihana piula.  A e hoomoe hoi ka P@@@ Wai, me ka hooponopono kupno i na mea a pau e pili ana ia oihana  Ua lako mau i ka Piula Wai maikai.  E hele me e iaʻu @@@@@@@@@

30-6m.             F.H. &C. SEGELKEN.

Ana Aina!  Hana Palapala Kuai!

Ua lawe ae nei ka mea nona ka inoa malalo nei i ke keena o J.W. A@@@ Lioi, ma ka

Hale Leta,

ma Honolulu, a ua makaukau oia e ana i ka Aina o ka poe e makemake ana e anaia ko lakou mau Aina; a ua makaukau pu no hoi au e kakau i na Palapala Hoohio o kela ano keia ano, me ke kumukuai oluolu @@     W.H. PEASE, (MIKAPI.)

Honolulu, April 4, 1863.                     71-3m

OLELO HOOLAHA

I NA KANAKA HAWAII!

Maikai iho o AIGUPITA

Ma hope iho o ka Pa o Mahuka!

ka

Pa Kuai Papa o Lewers & Dickson,

Malaila e loaa ai na papa e @@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@

NA PAPA OLEGONA.  LAAU HALE A ME NA POU. LAAU KAOLA A ME NA PINA PA, LAAU AAHO HALE PILI MAOLI, PAPA ULAULA, PAPA PAINA, PAPA KEPA A ME KA AAHO, PILI ULAULA A ME KE KEOKEO.

Eia ka mea

KUPANAHA

Ma keia hale--maanei i wiliiaʻi ka

PALAOA a ma ka HANA PAHU

e like loa me ko

ULAKOHEO

mamua, i kona wa e kau ana, aole i pau i ke ahi mamua: nolaila, e naue mai e makaikai.

Na Pena Keokeo a me ka Omaomao,

Na Pena Ulaula a me ka Eleele,

Poho, Kolu, Hulu Pena.

KUI o na ano a pau,

LAKA o na ano a pau,

Ami, Kilou, Kui kakahi moena, Kui Nao, Pani Hale, Pani Aniani, Pake, Aniani kaawale, Pani Olepelepe.

A PELA WALE AKU.

Aole o maua hoolimalima i p@e e koi aku i na kanaka e k@@@ mai ma ko maua wahi; aka, he hilinai no maua ma ke ano na @@@ o ka maua laau mea kuai, a me ke kumukuai o ka maua papa, ma ka malama pono hoi i ka maua oihana iho, i @@@@@@@@ mai ai ka @@ maikai, i @@@ aa mau ia maua mamua aku nei.

Honolulu, Okatoba 20, 1862              7@@@@

E MAKAALA!

OWAU

O KAMUELA,

KA HOA KUAI O NA

KANAKA HAWAII

Nona ka hale kuai papa mauka iho o ka

Hale Hookolokolo

ma Honolulu.  Ke hai aku nei au ia oukou, he mau la ku wale no kei o kuu moku papa,

"CONSTITUTION!"

a ke ku mai oia, e loaa ana iaʻu na

LAKO KAPILI HALE

o kela ano, keia ano.

EIA NO KE WAIHO NEI.

NA:

PAPA O KELA ANO KEIA ANO .  LAAU HALE, o kela ano, keia ano.  PILI HALE, PINE, AAHO, KEPA, PANI PUKA.

PUKA ANIANI, OLEPELEPE, KUI, PENA, AILA PENA, WAI HOOMALOO PENA.

IA MEA AKU, IA MEA AKU.

Ua makaukau au e kuai aku me ka oluolu i keia mau mea, a no ka maopopo no paha ia oukou @@ keiki kamaaina au, he hiki ia oukou e ka Lahui

Mai Hawaii a Niihau,

ke kipa mai i oʻu nei.  E hiki ana no na moku p@@@ oʻu i na manawa a pau, a hoolako mau iaʻu.  He mea mau i na poe o ka hiki mai ka haanui, a me ke kaena.  A he mau Luna kekahi i hoonoho ia e lakou e alako ana i ka poe maikai, me he lawehala @@ Aka, he hiki ole iaʻu ke hana pela, o koʻu ano no ka oukou e imi mai a loaa, maopopo no na hana a kakou, no ka mea, o ko Hawaii nei kupa ihola @@@ o ko oukou makamaka.

KAMUELA, (Kaikaina o Kimo Pelekane)

Honolulu, Ian. 3, 1863.                       75-3m

AILA KUAI.

A ME NA WAIWAI E AE.

Ina kanaka a me ka poe e ae a pau ke nana mai i keia.  Owau o ka mea nona ka @@@ malolo nei, ua makaukau au e kuai aku ia oukou i ka

Aila Maikai Loa!

A me na lole maikai o kela ano keia ano, na lole wahine a me na lole kane.  Na kalakoa nu hou o na ano a pau,na mea @@@ ka palaoa maikai, ka barena, ke kamaa haahaa, ke kamaa @@@ a me na mea e ae he nui wale pau i ka helu ia, kepa.  na @@@ puna, a me na pahi o na ano a pau.  E hele mai oukou e @@@ maka no oukou iho, ma koʻu Hale Kuai, ma Kaumakapili, ma ke kihi o ke Alanui Maunakea me ke Alanui Beritania, e pili @@@ me ka hale pule o Kaumakapili.

M. MCINERNY (Mikanane.)

Honolulu, Aperila 10, 1863.               72-2m