Ka Nupepa Kuokoa, Volume II, Number 21, 23 May 1863 — Page 3

Page PDF (1.75 MB)

This text was transcribed by:  Allyn Morita
This work is dedicated to:  Elizabeth P. Akana

Ka Nupepa Kuokoa

 

-nao nei ka nupepa Times o Ladana,  ua hiki ole ke kanalua ae i ka pau no o koa haunaele ma Polani; aka, e hana oluolu aka ana no paha o Rusia ia Panalaau ona.  i mau ia ka oluolu o ka noho ana.  mawaena o ke aupuni o Rusia a me na kanaka o Polani.

            MANUWA HOU NO KA PAKIFIKA.—Ua kaui hou mai nei ke Aupuni o Amerika Huipuia.  he mau mokumahu manuwa hou.  i mau moku nana e kiai ka moana Pakifika  nei.  O ka mea nae i manao nui hana, oia no ka malama ana i moku aina o Kalaponi; malia nae paha e kipa ha mai ana ianei, a ina hoi pela, alaila, e alo ana no ia i mea nana e kokua mai na moku Amerika e holo pili aina nei ia ma e hikiia mai keia mau kai e na moku powa.  Eia iho ka inoa o na mokumahu hou i kuaiia  mai nei, o Wasinetona, Kalifonia, Oregona, a me Panama.  He mau moku lawe ohua keia mai Kapalakiko aku a i na awa ma Mesiko, a me Panama no hoi.

            KA NU HOU HOPE LOA.

            Ua ku mai ka moku Young Hector i ka po o ka Poaha iho nei, he17 la mai nei ma ona la, aohe no he ano nui, ua pau mua mai na mea hou i hiki mai nei, i ka moku  mua i ku mai nei.

            Eia mae ka mea nui i hiki mai nei mai ke kahua kaua mai, ua moku ke alanui hao o na kaamahu, e holo ana mai Rikemona a i Feradarikabuga, ua okiia e ka puali koa o ka Patomaka, malalo o Gen. Huka, a no ia mea, o na puali koa kipi a pau e noho la ma Feradafikabuga, ua aele i kahi i hiki mai ai ke kokua.  No ka olelo kuahaua a Gen. Huka i kona mau koa. e pili ana no ia i ka paipai aku ia lakou, e lawe pio i na kipi, wahi ana.  “Ua hoopuniia e kakou ka poe kipi, a elua wale no mea a lakou e hana’i, oia hoi o ke kaua mai ia kakou, a i ole ia o ka helo aku.”  Ua lilo no ka lilo ana a me ka moku ana o ke alanui hao kaaahi, i mea e hoopoino nui ai i na kipi, a i mea hoi e hoopomaikai mai ai i ka aoao aupuni, a na e lilo mai ia wahi i ke aupuni, he lanakila nui no ia no ka Akau.

            NO KALETONA.—Ma na nu hou i hiki mai nei, ua ike iho makou, e kii hou ana na mokuhao o ka Akau, e kaua hou aku a Kaletona, i ka la 3 o Mei nei.  He ohea mai koe o na mea i hanaia malaia loko o ia la kaua.

            No ka piha loa o ka pepa o keia pule, olaila, ua waihoia a keia pule ae, koopuka pau ia’ku na mea hou.

            NO MESIKO—Ua loheia mai nei, ua lanakila iki no na Farani maluna o na loa Mesiko, aka, me ka make nui a me ka hana nui no hoi e hiki ai ke lawe i ke kulanakauhale o Puebela, a ina e pio ia wahi.  e loohiaia no na poe Mesikana i ka mahaloia no ke koa.

            Ua hookapuia na nupepa o Beretania.  aole e komo maloko o na eke leta o Amerika Huipuai.  Pela ka lohe ma keia moku mai nei.

NA PALAPALA.

Olelo hoakaka i ka lehulehu, no na olelo K. B. Kaiwinui.

E ka nupepa Kuokoa e; Aloha oe:

            E oluolu oe e hai aku i ka lehulehu no ka K. B. Kawainui mau olelo ano ole imua o ka poe heluhelu Pakipika.

            He hoomaloka paha o Kawainui, he hoomana e paha kona, he hoahanau paha, he mauao paha, he heluhelu Palapala Hemolele paha?  He iki hohonu pahu, he ike papau paha.  he ike pono paha, he lohe paha, uona paha keia manao, no hai paha, elua paha, ekolu paha?

            Aia ma ka Helu 2S o ka Pakipika kana, ua ouko me ke kaupaona like, (ua hewa ana wao, aole paha, ua hewa paha o Kawainui, aole paha?)  A ma ka Helu 30 o ka Pakipika, ua pane hou mai o Kawainui me ka ikaika o ka olelo ano ole.

            E nana i na olelo a Kawainui ma ka Helu 2S o ka Pakipika, “I ka la 8 o Aaperila, ua hiki mai o Kaheaaku ma ko’u wahi, he olelo na Waahia, wahi ana, i kii mai nei au ia olua e huli kakou ma keiaa aoao hoomanauou, aia i hea ia hoomana?  Aia malalo o Puowaina, na wai ia hoomana?  Na Waahia, ma ka pule mua o Mei.  e hiki mai ana he mai ahulau nui loa, a maka malama o Iune e pau loa ana na kanaka me na haole i ka make.

            Eia ka lua o ka wanana, o Kauai, o Maui, o Hawaii e lilo ana i ahe pele, ekolu ho Moku o Hawaii e lilo ana i moananui, o Puna, o Hilo, o Hamakua, a me na olelo liilii eae i hookupu ia

            Ua hele io anei o Kawainui a launa me Waahia no na mea ana i lohe ai ia Kaheaku, aole oia lohe wale no ko Kaiwinui ia Kaheaku, aole ia Waahia, he oiaio, aole o Waahia i olelo ia Kaiwinui no na mea ana e hoolohe nei, o ka ka mea e kana e hoolaha nei ma ke akea.       

            Hoike oiaio anei o Kaheaku no ia olelo ana ia Kaiwinui, ehia hoike i olelo ia  Kaiwinui i oiaio ai he wanana wahahee o Waahia?  ke i mai nei ka buke hoola, ina hookahi hoike i ike, he mea ole kana ike ana, Kanawailua 19:15.

            “Mai kue mai ka mea ikemaka hookahi i ke kanaka, no kekahi hala, a no ka hewa a pau hana hewa ai, ma ka waha o na ikemaka elua, a o na ikemaka ekolu paha, e hookupaa ia ai ia mea.”

            Aia la, loaa pono o Kawainui, he mahaoi, a he epa, a he hoopunipuni mua no paha kou e Kawainui, a o ko lohe ana ia Kaheaku, kapili oe na Waahia.  Aole oe i launa iki me Waahia, he maka kou, he maka kona, he waha kou, he waha kona.

            E maopoopo ai la he oiaio kau hoolaha ana, aole, nolaila ku’u leta i hoolaha ai ma ke Kuokoa, e manao ana au he naau noonoo kou a me ka pololei, a he hele ana la oe imua o Waahia e ninau ai e like me S. D. Keolanui, a me kekahi poe e ae, aole ka.

            “Ke pane mai nei oe ia’u he waha kamailio no waahia, a he puohowale, a he hoaloha no Waahia, a he keeo, a he huna, a pela aku.”

            Ua hewa anei keia olelo a’u ia oe ma ke Kuakoa, penei, “ua hewa oe no ko wikiwiki ana e hoopuka na ka lohe wale no, aole nae oe i hele e halawai kino, he waha, he waha, he maka, he maka, a kuka pu, a kamailio a maopoopo, alaila hoolaha poolei.”

            Aole ia he olelo keeo, a he olelo huna, a he hoole i kou mahal ana, a me kou hookiekie ana, a me kou laipila wale ana, he olelo uwao ia ma waena ou o ka holoholo olelo a me ka mea olelo.  E nana iho oe ma ka Mataio 5:9, “Pomaikai ka poe uwao, no ka mea, e iia lakou he poe keik na ke Akua.” 

            Ina aole o waahia i olele e like me kau e wanana nei, aole hoi he hoike e noho nei e like me kou lohe, pe hea kou hoolaha, oiaio anei?  Aole, nolaila, ua loaa pono oe ia’u ma kela olelo i kau ia ma ke Kuokoa.  “O ka mea wikiwiki n wawae e helehewa no ia, o ka mea eli i ka lua e haule no ai.”

            He mea mau ka mahaoi a me ka lele kaokao ana o ka olelo mai kahiko mai o kekahi poe o keia lahui kanaka, a loaa oe e pane noonoo ole nei, he maa paha mou mai na makua mai a loaa oe.

            Ke i mai nei o Kaiwinui, “no Waahia a me Kaheaku ka’u kamailio, aka, puoho wale mai no o Maipelekane,” me he mea ala oia kekehi i kamailio ia aku.

            O kuu olelo ana aku anei ia oe e Kaiwinui ma ke Kuokoa, “ua hewa oe i kou wikiwiki ana i ka hoolaha ma ka lohe, aole nae oe i hele e halawai kino me Waahia, a kuka pu a kamailio, alaila, hoolaha pololei.”

            He kokua ia ia oukou o Maemae la ke olelo aku peia, he puoho ia la, he aha kona hoopai, e hai mai oe e ka mea i maa i ka holoholo olelo, ke olelo mai nei Iesu ma Mataio 5:38, 41, 42, 44, “He maka no he maka, he niho no he niho, o ka mea e koi mai e hele pu meia i hookahi mile, e hele pu meia elua mile.

            “O ka mea e noi mai i kau mea e lawe lilo ole aku mai kaii ae oe, e aloha aku i ko oukou poe enemi, e hoomaikai aku i ka poe hoino mai ia oukou.”

            Aka, aole nae oe i hele ia Kaheaku i kii ahu ai e maopoopo ai he wahahee, a he hoopunipuni o Waahia, a pono ai kau olelo ana no’u he kokua no Waahia.

            Aia ma ka pauku aha o kou kukulu manao alua ana, mamala mahope, penei, “ae, ke pono ala oe ilaila.”  ua ike iho la ka oe i ka pono o ka’u olelo uwao ia oe, kai no o ka uwilani ka pono, i lohe aku o hai hookupu ia oe.

            Ke olelo Pake mai e o Kawainui, ua hoo ia aku wai i kana hoolaha ana, menei, “e hiki mai ana he maui ahulau, e pau ana n kanaka i ka make, o Kauai, o Maui, o Hawaii, e liloana i ahi pele.”

            Ua ae aku au ma ko’u lohe io, a ua hoo le aku au ma kekahi mea.  Mataio 5:37.  “O ka ae, he ai ia, o ka hoole, he hoole ia, o ka mea oi aku i keia no ke ino mai ia.”`           

            Ma keia mea, he oiai kuu olelo uwao akahele ia Kaiwinui, a he oiaio hoi kuu uwao ana mawaena o Kaiwinui, a me Waahia, malama aole i olelo o Waahia e like me kau e hoolaha nei, a nia ua olelo heaha ko’u hewa ma ia mea.

            Nolaila, e maopopo auanei he kokua ole au ia Waahi ma kuu ae ana aku i keia, a he huna ole e like me ka Kawainui e hoolaha nei ma ke akea.

            “Ke olelo mai nei, ua pono ke auuni ma keia hoolah ana a’u?”  Ke pololei ke kumu kahi o ka olelo i hiki ai, aka, ina ua apo wale ae oe ma ka maa o kou waha i na olelo pono ole a hoolaha, auhea ka pomaikai o ke aupuni i kau olelo?

            O ko kamailio ana anei me Kaheaku, o ko uwilani anei a hoolaha wahahee me ka lohe oiaio ole, o ko kaulana anei ma ka hoolaha ana, oia anei ko ke aupuni pono?

            “Ua loaa keia hoopai ia lehova no ka hoi hope o na kanaka i ka hewa, hula, inu rama, inu awa, hoomanakii?”  A heaha ka hewa o ia olelo a’u ia oe, kai no o lehova ko kakou Akua o keia wa; heaha ka hewa o ka lohe alua ana, a me ka kohe akolu ana.\

            “Ua pololei anei ka wanana ana a Waahia, i noho mau ai oe ma ke alo o keia wahine hoomanakii?”  Aole a’u olelo hoapono no Waahia, ian e ko ole kana wanana, a ina e ko ka wanana, alaila, he hoapono ka’u hana ia Waahia, e like me ka olelo kauawai a ke Akua ia Mose, ma Kanawailua 18: 22.

            “A i olelo aku kekahi kaula ma ka inoa o lehova, a i hiki ole mai ia mea aole hoi ia e ko, oia ka mea a Iehova i olelo ole mai ai?”  Aia ko’u la i lohe oe, a me ka poe naauao uhane a pau loa.

            Aole au i ike he kii ka Waahia, e like me ko na Halepule o ka pope, no ka mea, he Buke Baibala ka’u, a o Iehova ka’u e pule nei, a me ka Waahia, oia kuu ea i olelo ai ia oe e hele pono a ike me na maka, i pololei ka olelo ana ma ke akea.

            “Ke olelo mai nei o Kaiwinui, ina he oiaio ka Waahia, he oiaio kana kumu olelo ka make o ka poe hewa, a pela aku?”  Aole no paha oe i lohe he oleli hoole keia i na kumu, he olelo manaoio i ka lakou.  Mareko 16:17, “Oia no na ouli kupanaha e pili aku i ka poe e manaoio mai ia’u, ma ko’u inoa lakou e mahiki aku ai i na daimonio, a e olelo no hoi lakou ma na olelo ano e.

            E Kaiwinui! e Kaiwinui!! aole anei no kou ike ole i na kiko eleele o ka Palapala Hemolele, kou mea i hapuku opala ai e like me ke Kao, a nolaila, e ala ae kou hiamoe ana, a e holoi i kou mau maka i ka wai, a e kawele hoi i pau ka poaeae a kunahihi hoi, alaila, nana iho ma 1 Korineko 12:4, 11,  “Ua nui na haawina hookahi no ka Uhane.”

            A i kekahi na hana mana, i kekahi ka wanana, i kekahi ka ike i na uhane, i kekahi ka olelo i na olelo e, a i kekahi hoi ka hoomaopopo i na olelo ano e.

            Nana hou iho m ka pauku 28, “Ua hoonono mai ke Akua i na mea inaloko o ka Ekalesia,  ka mua, o na luna olelo, o ka lua, he kaula, o ke kolu, o na kumu, a mahope o lakou na mea hana i na hana mana.”

            Aia kou lalau a me ka ike ole, au e olelo nei me ka manao kanaka, hookahi wale no waha olelo o ke Akua, e ao o haule oe i kahi o Samuela i poholo ai, i kona mahalo wale ana ia Eliapa mawaho me ka ike ole i ka naau.  Iloko anei oe o ko’u opu e ike ai ua huli au mahope o Waahia, a e loaa ai au he hoa aloha nona a he kuka no kana olelo.

            E kali kaua a hiki i ka malama o Mei, a me Iune, i ikeia ka oiaio, hewa anei ia olelo kali a’u ia oe, kai no o ka pololei hoi ia, ina e ko ole, he wahahee io, a ina hoi e ko, pehea iho la oe e Kaiwinui, aohe hewa oia ina he opu ahonui kou.

            “O ka mea wikiwiki na wawae, e hele hewa no ia?”  Ae, he pena paa keia nou, aole e hiki ia oe ke hoano e e like me ka Leopati, ma kou waha he ole, ma kau hana ana ua like, e hele puia mai e oe me Kaheaku a launa pu me Waahia, ina aole oe e wikiwiki, aole la hoi e paholo pu iloko o keia olelo a’u ia oe, a no ke kupono ia oe, ka liki wale ae la no.

            O ke ano nui iho la keia o ka’u mau olelo uwao ia oe i lohe oe e Kaiwinui, “Ke olelo mai nei oe i kuu kamailio wale aku ia oe me kou pane ole mai ia’u.”

            Ae, nolaila, ke ai aku nei au ia oe, ke hai mai oe he hewa ka uwao ana ina waena o na mea hoopaapaa, a hoonaukiuki paha, a he kanawai aina e waiho nei ma ka aina o Maemae, e nana aku oe ia Elisai me na keiki he kanahakumamalua, heaha kona kuleana i na bea elua, no ka mea, na ke Akua ia?  Oia kai hoopai i ko Elisai enemi.

            E olelo mai paha auanei oe na ka mana ia o ke Akua, aohe olelo malaila i kakauia pela, ian e nana oe, aka, ua iki ka bea he mea maikai ka uwao, e like me a’u.

            Pela o Balaama me kona hoki, aole nae i pane aku o Balauma i ka anela, i ka hoki no, a heaha ko ka anela kuleana ia Balaama i pane mai ai oia ma ka aoao o ka hoki; e hai mai oe e Kaiwinui i maopopo he pono ole ke olelo, o kau ka pono o ka lalau ike ole.

            Ke olelo hou mai nei o Kaiwanui, “Ua hiki mai na kumu e wanana maloko o na makahiki he kanaha,” e hai mai oe i kuu hoole ana ma kau olelo mua, a i ole ia, na kou opu keemoa ae ia mea.

            “No ke aha la oe i noho pu ai me ka poe hoomanakii?”  Ae, ua noho pu au me ke kamailio, na lohe i ka Waahia olelo, eia nae, e hai mai oe ma ka buke hoola, aole ma ka enemi kanaka, e like me oe, “Ke olelo mai nei  o Iesu, i hele mai nei au i ke ao nei no ka poe hewa, aole no ka poe pono e like me Kaiwinui, e aloha i kou enemi, i na e pololie hanai, i na e makewai e hooiau, aole o ke pale e like me oe.”

            “No ke kapa ana mai anei a Waahia ia oe he Mesia e Kamaipelekane,” ea!  oia kou lalau a me ka mahaoi, he naaupo anei au e like me oe, he lalau wale anei e like me oe, he kamalii anei e like me oe.

            “No ka wanana anei a Waahia ko moku, ka Lunamakaainana, ka Halelaau, a me ka Waiwai?”  Heaha kou kuleana olaila, he kuhalahala waiwai ka paha kekahi o ka mahaoi ana ae, a ina ua wanana o Waahia, heaha kou poho?  A ina ua hoolohe au i kana olelo, heaha kou poho malaila, pau kau, ilihune oe, malama paha he ilihune kahiko no kou, a he nele mua, a he makilo mua, a pehea, poho anei oe, ea!  no kou ilikole ana no mamuli o kou palaualelo, a me ka hoopau wale i kou manawa ma ka holoholo olelo, o ia ka kou mea e hili lalau wale mai i ka lako o ka poe lima hana.

            Aloha au ia oe i ko lilo i haku inoa no Waahia, a me ka Kamaipelekane, a he enemi ae nei maua nou, oia ka mea i pau ai o ko puolo nalo i ka helelei, a ilihune oe, oia kou hemolele imu o ke Akua, o ka olelo hoouluhua a me ka hoonaukiuki.

            O ka poe koaka, mahaoi, lalau, a me ka poe naaupo ke puni i kau elelo, o ka poe maemae ma ka naau, aole e puni ana, ua ike lakou ma ke kumu o kau olelo he lawe lau, aole lawe kumu.

            Nolaila, e noonoo oe, a e hele ae e mihi ia’u, a i ole ia Waahia, i ole oe e hoopiiia ma ka laipila wale ma ke akea.  Aloha ka poe lehulehu.    E. P. Kamaipalekane.

            Kuakopua, Honolulu, Mei 18, 1868

He Hui Koho Palota.

E ka Nupepa Kuokoa e; Aloha kaua:

            Ke hui nei na kanaka o Kohala nei, e imi mua i Lunamakainana no lakou ma ke kauoha a ka L. K. Apana o Kohala Akau nei, e like me na Kanawai, wahi ana; a ua hai mai no hoi oia i ke Kanawai o ke koha palota ana, a me ke ano o ka lawe ana.

            O ke ano o keia hui ana, no ka naaupo loa ka o keia apana, wahi ana; ma ke Kanawai, me ka hoopilimea’i o na makaainana o keia apana malalo o ke kahu hai ola o Kohala nei.  Ua haawi oia he mau ninau, a o ka mea e loaa maloko o keia akoakoa ana. oia ke hele aku i Lunamakaainana ao Kohala Akau nei, I keia kau Ahaolelo ae e hiki mai ana.  Eia ua mau ninau nei:

    1.  O ke Aupuni, heaha ia?

    2.  O ka Ahaolelo, heaha ia?

    3.  O ke Kumukanawai, heaha ia?

    4.  O na Kanawai, heaha ia?

    5.  O ke aha na pono nui au e malama ai ke hele oe i ka Ahaolelo?

    6.  Ehia mana nui iloko o na Kanawai?

    7.  Ma ka mana hea e hiki ai ke hoopau i ka Moi?

    8.  Heaha na kumu hana a ka Ahaolelo?

            O na ninau aela keia a ne ea-ea; o neia mea he Kanawai.  Ua wehewehe mai no hoi oia i ke ano naaupo o ko Kohala nei kanaka.  Eia ka mua o kona kukulu manao. 

            “Ua makemake au e halawa me oukou, a e a aku ia oukou i ke ano o ke koho palota ana; aole loa e hiki ke lawe i ekolu palot; aole loa, ma ke Kanawai, he hana hihia no ia; ma ko’u hole wale, nui ka haunaele ma Kohala nei i keia kau koho palota i hala’e nei, aole Lunakanawai ma ia la, aole hoi Luna Auhau.”

            Na keia mau kumu au i paipai mai e hai laula aku i ko’u mau hoa, a me ka poe naauao e hono mai ana, a e nana mai ana hoi i na mea hou o kela wahi keia wahi.

            Eha o’u manao nui ma keia kukulu manao ana.

            Akahi.  No ke Kanawai.

            Alua.  No ka naaupo.

            Ekolu.  Ho na ninau

            Eha.  No ke ano hookiekie.

            Eia ka mua:  Ua ike no kekahi poe o Kohala nei i ke Kanawai, ke kau nei no hoi ke Kanawai maluna o na mea a pau  a hiki i ka hopena, pela paha ma na mokupuni a pau o keia pae aina Hawaii.

            Eia ka lua:  Aole kekahi hanaka hookahi o Kohala nei i hookomo papalua, a papakolu i ka palota iloko o ka pahu, a aole no hoi i kohoai i pupule, a i hupo, e like me na Kanawai, e akaka ai la hoi ka naaupo.

            Eia ke kolu:  Aia a loaa na ninau, alaila lilo i Lunamakaainana no Kohala Akau nei, a oia ke hele i ka Ahaolelo:  O ka ninau ka mea nui, kainoa no o ka palota e oi ana, oia ka mea nana e alaai aku i Honolulu i ka Ahaolelo.

            Eia ka ha o ko’u manao:  No ka hookiekie wale no na kumu nui o ke ala ana o keia halawai ana ma Kohala nei, i mea paha e ike ai i kona ano akamai ma na Kanawai.

            Ke hooki nei au i ko’u manao maanei, ke hoi nei ke keiki o Kohala, ua ku ka puali i ka piko.  Me ka mahalo.

            J.J.K. KAHULANUI.

            Kohala A., Hawaii, Mei 4, 1863.

           

Ahaaina Huliamahi.

E ka Nupepa Kuokoa e; Aloha oe:

            Ke hele malihini aku nei au i ou la, akahi no kaua a launa, “he waha no he waha, he maka no he maka,” ua hookipa no au ia oe me ke aloha menemene, a me ka naau palupalu, a ke launa kino nei no hoi kaua a no ka loaa ana mai no hoi ia’u o ka mohai kupono e hoouna’ku ia oe, a nau hoi ia e hoike aku i o kaua kini e noho mai la ma Hawaii nei a Niihau. 

            Eia ua wahi mohai la; o ka la 23 o Aperila i hala aku’la, oia ka la i akoakoa mai ai na hoa-ai, mai Kiholo a Kapua, ma ka luakini o Kealia; i ka hora umi hoonohoai ka huakai a ne wahine ma Puhau, o ko lakou kahiko aahu he keokeo malalo, a he eleele pakana maluna, o ko lakou nui he kanalima a oi aku, eha kane mamua, Iosepa, Kamaka, D. H. Paakaula, ke puhi ohe, o D. Kaapala ame C. Kapuaahiwa, ia ia ka paa i ka pahu Hae Hawaii, a ma hope mai na wahine, i kui papalua ia ka hele ana, i ka nana ana’ku, me he opua hiki kaahiaka la na wahine, a me he Ouholowai Olaa’la o luna, a ma ko lakou lima akau n papale ane loulu aiai i mea makana,  k hele ana o ka huakai “kini kohu maoli no, ai ka manu iluna, “i ka lohe ana’ku i ka leo o ka manu iluna,” i ka lohe ana’ku i ka leo o ka ohe i ke kani ana mai, me he leo la no ke Kahulileolea, i ka nana ana’ku i ka Hae Hawaii, me he mau Anuenue e pipio mai ana.

            A komo makou i ka Luakini, hele poai makou, a noho ilalo, hoomaka ka halawi a pauia, he wahi mele ma hope iho, e olelo ana, “A lele e ka palahaku mai kou waihona mai,”  a pau ia haawi ka makana a na malihini, haawa aku no hoi ka na wahine kamaaian makana, elua nae malihini makana oi, o J. W. Kupakee, $2.00, o J.D. Paris, $3.00, a pau ia, hoomaka ka paina mai o a o, he mau wahi mele Polabola ia manawa, ua like ka leo me ke kani a ka man Ku (Nunu) ia manawa, kani hu na ohe puhi, ua like ke kani ana me ka leo o ka ohe a Kauakahialii.  Kaniiaui, a me ka leo o ka pulai a Kahalaomapuana, he lohe wale, pau ae la ke puhi ole, kudala ia na papale i koe, pau ae la, helu ia na dala, o ka huina he ($87.25,) alaila, hoi kela mea keia mea me kahi wahi iki.

            2.  Pipi kuai ia’ku, dala lilo $12.00.

            4.  Puaa,   “     “         “        $23.50.

            27.  Umeke Poi, aole maopoopo ka lilo $26.50.

            1.  Pahu                              $1.00.

            1.  Waa i-a Ma’iii & Kolekolea $1.00.

            52  Papale aole maopoopo ka lilo.

            A no ka pupuahulu aole i pau na hemahema, no ke kokoke loa a ka manawa, mai ka la mua o Januari, a hiki i ka la 23 o Aperila, nolaila keia hemahema, i ike mai oukou la e na hoa, ua pau, ke hoi nei ko Kealialuna keiki ua ahiahi, i ke Kilohana Pookela o ka Lahui Hawaii ke aloha, e hoomanao mai i kau kauwa nei.     JOSEPA, O. K.

            Kealia, Kona, Hawaii.  Apr. 29, 1868.

AWA O HONOLULU.

No ka Moku ka mai.

Mei 14—Hana , mai Hilo mai, me 350 pahua'a me 50 eke ko, 5 eke pepeiao laau, a me 4 ohua.

            14--Okohola Am. Pakipika @ malama mai Nu Belefata mai, me 50 barela aila.  Kahewa mawaho, a holo no aku no Ahika.

            15--Kekani ohi, mai Kau a me Kona mai, me 33 kukaa pulu, 7 kukaa a me 50 eke pepeiao hau, 1500 ili kao, 100 ili bipi, 1 puila wahie, 200 pai ai, 18 ahui maia, 4 pahu waiubata, 2 pahu @, 500 niu, 5 puaa, a me na kahumoku o Jesus Ramon, elima a me 33 ahua.

            15--Kamehameha IV, mai Makika mai, me 272 pahu ko, 1000 kapuai kukui.

            15--Annie Laurie, mai Kauai mai, me 150 pahu a me 150 eke ko, 6 paila wahie, 14 eke uala, 5 pahu poi, me 17 ohua.

            16--Kilauea, mai Hawaii a me Maui mai, me 204 paha ko, 13 pahu malakeke, 23 bareta uala, 25 ili bipi, 3 eke bine, 200 pai ai, 21 pu awa, 3 eke paki, 10 eke pepeiao laau, 5 kukaa pulu, 5 eke kulina, 4 pahu alani, 6 eke kupe, 4 ope ili, 5 pahu hene, 33 eke bipi, 11 bipi, 2 lio, 25 hipu, 10 puaa.

            17--Moiwahine, mai Hanlei mai, me 28 paila wahie, 3 ili bipi, 12 barela aila bipi, 1 lio, a me 3 ohua.

            18--Jeannette, mai Kauai mai, me ka laau kukui, me ka waiuhaia.

            19--Kiapo Am. Heberetia, mai Puget Sound mai, no Kina.

            20--Moikeiki, mai Kahului a me Lahaina mai, me 5 ope pepeiao, 70 ili bipi, 10 pahu ko, 8 pakeke hua manu, 2 ope alaakai, 30 ipu po, a me 32 ohua.

            20--Kialua Am. W. D. Rice, mai Huahine mai.  Ku no mawaho, a holo hou aku no Kapalakiko ia la no.

HANAU.

            Mei 12, ma Niuakapea, Hamohamo, Waikiki-kai, hanau o Kawahineokaliula , na E. Kamanonui Lolo me Mr. Kaupea.

            Mei 19, ma Kowaka, Kaneloa, Waikiki-kai, hanau o Laielohelohe w. na Wainee Kialua me Maa.

            Mei 19. ma Hoaeae, Ewa, Oahu, hanau o Maleta Mewshine , na Hooliliamanu me Kahilahila.

            Mei 19, ma Kaluaahole, Waikiki-kai hanau o Kekipi w, na Wahineomao, he keiki kamehai.

            Mei 18, ma Puehu, Waianae, Oahu, hanau o Kaholomoku , na Iualeo me Leimakaui.

            Mei 18, ma Makaha, Waianae, Oahu , hanau o Kahoowaha w. na Kaiona me Hoomaniha.

            Aper. 29, ma Honomuni, Molokai, hanau o Merr w. na Samuela e Wailua.

            Mei 12 ma Waiualua, Molokai, hanau o Kamakahoau w. na John Lili me Keokipi.

            Mei 13, ma ia wahi no, hanau o Puawahie w, he keiki poo ole, na ka mea, aole i akaka kona makuakane.

            Aper. 16, ma Waialua, Molokai, hanau o Emanuela K. Mahoe k, na S. Kauhane me Emilia Kauhane.

MARE.

            Aper. 29, ma Kaumakapili, Honolulu, Oahu, mare o Rev. Kaiwi me Luka Kaakolu, na Rev. L. Kamika laua i mare.

            Mei 6, ma Makaha, Waianae, Oahu, mare o Kahalemake me Kahawaii, na Rev. S. Kahoohalahala laua i mare.

            Feb. 24, ma Wailuku, Maui, mare o W. S. Kalaikau me Mrs. Lilia, na Rev. W.P. Alexanedero laua i mare.

            Mei 6, ma Makaha, Waianae, Oahu, mare o Kahalemake me Kahawaii; o Keulua me ke Kahuna.  Na Rev. S. Kahoohalahala lakou i mare.

            Mei 3 ma Moloaa, Koolau, Kauai, mare o R. P. Heeia me Kaaeae, na Kionilio laua i mare.

            Mei 4, ma Lepeuli, Kolau, Kaui, mare o Kaui me Kekaha, na D. Nuuhiwa laua i mare.

MAKE.

            Ian. 1, ma Ou. Kawailoa, Waialua, Oahu, ake o Kawaapalaole k.

            Ian. 2, ma Wahiawa, Waialua, Oahu, make o Keoni K.

            Ian. 25, ma Kuanopili, Waialua, Oahu, make o Kealohi w.

            Ian. 8, ma Keawawaihe, Waialua, Oahu, make o Ilaa K.

            Feb. 10, ma ia wahi no, make o Puou k.

            Feb. 13, ma ia wahi no, make o Mere w.

            Feb. 15, ma ia wahi no, make o Heiolo k.

            Feb. 15, ma Paalaa, Waialua, o., make o Koenaakalima w.

            Aper. 25, ma Moleaa, Koolau, Kauai, make o Kalama k.

            Aper. 29, ma Waiakalua, Kauasi, make o Kahiamoe w.

            Aper. 8, ma Hookamakea, Molokai, make o Elisabeta w.

            Aper. 28, ma KaMaile, Waianae, O., ake o Hale k.

            Mei. 11, ma Kalaupapa, Molokai, make o Solomona Kaikioku.

            Mei 3, ma Waialua, Molokai, make o Kawelo w.

            Mei 16, ma Kaakopua, Honolulu, make o Kanohohaole.

OLELO HOOLAHA.

            UA HOOPII MAI O M. LEOIKI w. KUE I kana kane Asana (Pake,) no Nawiliwili, Kauai, mamua, e hooki i ko laua mare ana, no ka haaleie wale ana no na makahiki ekolu o Asana (Pake.) i kana wahine.  E hanaia keia hoopil imua o ka Mea Hanahano o G. M. Robertson, kekahi Lunakanawai o kaAha Kiekie ma ka la 20 o Iune, i ka hora 9 o kakahiaka, aia ma ka Hale Hookolokolo ma Honolulu, Oahu.

                                                                        G. W. BROWN.

                                                Kakauolelo kokua o ka Aha Kiekie.  

            Honolulu, Mei 18, 1863.

Olelo Hoolaha.

KA POE JURE KANAKA MAOLI NO KA

            Aha Ilookolokolo Kaapuni, ma ka Apana Elua ma Lahaina, e hoomaka ana i k Poalua, oia ka la 9 o Iune, 1863.

J. H. Kaiheekai,                       Poholopa,

Kaimikiao,                               Jesse Crowningburg,

Kahiewalu,                              Henry Copp,

Kaiwiopiopio,                         Waihoiohu,

Launakane,                              Naiapaakai,

Kanaina,                                  Kaholokahiki,

A Manaku,                              Adam Kaukau,

George Davies,                       J. Y. Maipinepine,

Napeha,                                   Ilema,

Joseph Syloa,                          Kahulipaiapaia,

Kahaawipu,                             Solomon Prevero,

Kale,                                        Kaeka.

                                                            JNO. E BARNARD.

                                                Kakauolelo o ka Aha Kiekie.

            Honolulu, Mei 16, 1863.         `                       78 2t

Olelo Hoolaha.

            UA HOOPII MAI O KAMAHIAI K, KUE i kana wahine o Kalaaonui, no Wailuku, Maui, mamua, o hooki ui ko laua mare ana, no ka haalelel wale ana no na makahiki ekolu o Kalaauaui, i kana kana.  E hanala keia hoopii imua o ka Mea Hanohano Ioaue li, kekahi Lunakanawai o Ka Aha Kiekie, ma ka la 17 o Iune, i ka hora 9 o kakahiaka, aia ma ka Ilale Hookolokolo ma Honolulu, Oahu.

                                                                                    G.W. BROWN.

                                                Kakauolelo kokua o ka Aha Kiekie.

            Honolulu, Mei 21, 1863                                                          78-2t

Olelo Hoolaha.

            E IKE AUANEI NA KANAKA A pau loa, owau o ka mea noua ka inoa malalo nei, o na mea Lio i naiowale, ma Maui Hikioa a me Maui Komohana nei.  Eia ma ko’u lima kekahi Lio hele hewa, kahi i malama pooe ia ai, he Lio Kane Keokeo makole, me kooa hao kani, eia (U), he hao hoa keia, ke kani kahiko, eia T. K. ma ka uha hewa, keia mau hao kai i halia ae la maluna, oia no kona mau hao.  Ina e kii mai ka mea nona keia Lio, me na dala he umi ($10.) ke lawe pa mai, no ke komo hewa ana mai ma ko’u aina hoolimalima, a me ko’u malama ana i ka ai nana, me ko’u lilo  ka hoolaha ana, ina kii oie mai a hala na la he 21, ai keia la 18 o Mei a hiki i ka ia 7 o Iune, aiaila No loa ia’u keia lio.                                                     L. Z. E. KALAAUKUJUOLE.

            Puahoowali, Lahaina, Mei 18, 1863.                                      78-3t

LIO HELEHEWA.

            EIA MA KO’U LIMA KEKAHILIO hele hewa, he Lio Kane Keokeo kuapaka, i kuniia i ka hao, penei;  H. ma ka uha akau; a ma ka uha hema hei, penei:  K. K. pono e kii koke mai ka mea aona keia Lio me na dala elima ($5.00,) olai aole i pau na la he kanakole, e like me ke kanawai; ma i kii ohe mai a haia na ka he kanakoia, alaila, lilo loa ia’u keia Lio.  K loaa no au ma Kauluwela, Honolulu, Oahu.                  S. P. KAPAHU.

            Kauluwela, Honoluu, Mei 18, 1863                                        78-2t

OLELO HOOLAHA.

Luna Hooponopono Waiwai.

            NO KA MEA, UA HOONOHOIA KA MEA nona ka i malalo nei, i Lana Hoopoopono Waiwai no PUUNUI, i make aku nei ma Hooolaha, Oahu.  Nolaila, na kamakaia na mea a pau ana i ale aku ai,  o hoike mai i ke lakou kuleana loko o ka mahina houkahi mai keia la aku, a o na mea hoi i au mai ia ia ke pohai ia nei kakou o hookaa mai.

                                                                                    KAHAE

            Pauoa, Oahu, Mei 20. 1863.                                       78-3t

Olelo Hoolaha.

E IKE AUANEI OU KOU E NA KANAKA a me na Haole, a me na Pake, ka poe wiawai e noho ana ma keia wahi keia wahi.  Ke kanaka aku nei au ia oukou, mai hoaie oukoa

Ia KAHIPALAOA, kua wahine maru.  No ka mea, na Laakie mai ola la’u a me ko mana wahi noe, na mahaka pi    aku iea  ke kane manaahi, haaheia hoi i kahi poha laiki a mana; a ea heie aku nei mamali o ka hana uko ole. Nolaila, aole au e hookaa i kona ale, ina hookuli oukou makana o oukou ia poho.  Ua pau, owau no me ke aloha.   A. I. (Pake.)

            Pulepule, Honolulu Mei 18, 1863

KA MOKUAHI

‘KILAUEA,’

E HOLO ANA O “KILAUEA” MAI Honolulu ai a ma ka

            Poakahi, Iune 1.

Ma ka kapaiua o ku horu Eha o ke ukiuki.

                                                NO

LAHAINA,

            KALEPOLEPO,

                        ULUPALAKUA,

                                    KEALAKEKUA,

                                                KAILUA,

                                                            KAWAIHAE,

                                                                        HONOIPU,

                                                                                    A ME HILO.

            Ma leia hope aku a hoomau ana no a “KILAUEA” i ka holo ma na wahi a pau i olelia maaluna.

MA KA

Poaha, Iune................11 Poakahi, Iune..............22

                                                JANION, GREEN & CO.

                                                                        I. H. A. H. M.

            Honolulu, Aperilia 9, 1863

KA MOKUAHI

KIALUA

“ANNIE LAURIE,”

E HAALELE ANA IA HONOLULU

NO

KOLOA & NAWILIWILI,

            I keia pule keia pule, i na la elima a pau e ku ai ma Waimea, ina he ukana nalaila ma la holo ana i Koloa.              

                                                                        JANION, GREEN A CO.

                                                                                    L. H. A. H. M.

            Honolulu, Aperial 9, 1863                                                                  72-

Ke Cathedral Hawaii!

MA KE

Alanui Kukui, Peleula.

            O KA MANWA PUE MA KEIA HALE Pule Kiekie i keia wa, penei no la:  NA LA SABATI—He Ahaaina Hemolele a ka Haku, ma ka hapalua o ka hora. o ke kakahiaka; pule ma k olelo Haaii, ma ka hora 9; pule ma ka olelo Beritania, ma ka hore 11, Kula Sabati, ma ka hora o ke ahiahi.  Luani ma ka olelo Hawaii a me ka himeni, ma ka hapalua o ka hora o o ke ahiahi; Pule Ilaole, ma ka hora 7 a me ka hapa o ke ahiahi; mahope iho o ka pau ana o ka Lilania ma ka olelo Hawaii, oai ia wa Babetiso.

WA PULE O NA LA E AE.

Ma ka hor 7 o ke kakahiaka, Pule Ahaaia a ka Ilaku i ma ka hora 9 A.M. pule Haole, (Mahos:) pule ma ka olelo Hawaii ma ka hora 4 o ke ahiahi.  Koe nae na Poakolu, he pule Haole ko ia la ma ka hapalua o ka hora 7 o ke ahiahi.                          7

OLELO HOOLAHA.

            O KA MEA NONA KA INOA Malalo nei, ke papa aku nei oia i na kauaka, haole a me ka pake, o kela ano kanaka keia ana kanaka a pau, e nana mai ana.  Ke papa aku nei au i na me a pau, mai hookuu wale oukou i ko oukou mau holoholoaa, ma ka Apana kula o.

            Ukumehame, mai ka pali o Manowainui e pili ana me Waikapu, ua kapu ia Apana kula.  Ina i waa kekahi holoho’ona e hele ana ma ia Apana kula i oleloia malun, e uku mai ka mea holoholona $1.00 (hookahi dala, ) me ke kao, a me ka hipa, ewalu poo $1.00 (Hookahi dala,)  Ina aole e loaa mai ka uku e like me ua mea i oleloia maluna, alalia, e hookomo ana kuu kanaka ma ka Pa Aupuni, o ke kolohe i ka mauu o ua Apana kula la mo ko kuleana ole.                                                            P. NAHAOLELUA.

                                                                        Hope Luna Aina o ka Moi.

            Lahaina, Maui, Maraki 31, 1862                                                         19tf

KAKELA ME KUKE.

MA KA HALE POHAK HOU, MA POLE.  LEWA kahi kokoe i ka Halepule Betela ma Honolulu, Oahu.  Na laua o e kuai i na lole o

Kela ano keia ano.

NA MEA AI,

            NA BAKEKE,

                        NA IPU TINI,

                                    NA PA LEPO, 

                                                NA KAMAA,

                                                            NA PAUI me na O.O.,

                                                                        NA PAPA me na NOHO,

                                                                                    NA IPUHAO,

                                                                                                NA NOHO LIO,

NA MEA E KAKAU,

                        NA PENA ME NA AILA,

                                                NA MEA MAHIAI.

                        A me kela mea keia mea.

            Me na laau a Dr. D. Jayne.

Honolulu, Dekemaha, 1861.

OLELO HOOLAHA.

            NO KA MEA, UA NOIIA MAI WAU E Kaawa, e hookohu ia Kauwahi, i Lunma Hooponopono Wiawai n KUAKAIIELA, o Waipio, Hawaii, i ke aku nei.  Nolaila, ua hoikeia i na kaoaka a pau, ke pili, o ka  Poakolu, oia ka la 27 o Mei, i ka hora 9 o kakahiaka, oia ka la a me ka hora i oleloia, na ka hoolohi i ka oiaio o keia nonoi ana, a me na poe hoole i hoikeia, aia ma ka Hale Hookolokolo, ma Waimea, Hawaii.

            J. WIGHT.  (Lanakanawai, Kaapuni.)

            Kohala, Hawaii, Mei 1, 1863.                                                 76 3t

Olelo Hoolaha.

            UA HAALELE MAI O KALAHOOUKA la’u, kuu wahine i aria; noialla, ke papa aku nei au ia oukou e na Haole, Pake, a me na kanaka maoli, mai hoale mai la ia.  Ina e hoaie oukou ia ia, aole au e hookau ana ia aie.

                                                                                    KAHALEKAUILA.

            Papaiukou, Hilo, Hawaii, Mei 1, 1863.                                   76-lm

Olelo Hoolaha.

            UA HAALELE MAI O KALAHOOUKA  la’u, kuu wahine i mariea; moiaila, ke papa aku nei au ia oukou e na Haole, Pake, a me na kanaka maoli, mai hoaie mai la ia.  Ina e hoaie oukou ia ia, aole au e hookaa ana ia ale.

                                                                                    KAHALEKAUILA.

            Papaikou Hilo, Hawaii, Mei 1, 1863                                       76-1m

OLELO HOOLAHA.

            E IKE AUANEI NA KANAKA A PAU. na mea waiwai maloko o ka waiwai o Kahawaiolaa (k,) kino, a pili paha ma kahi ano e ai, na lakou e hela mai a e hoike mai ia lakou iha imua o ka Mea Hanahano o G. M. Robertson, kekahi Lanakanawai o ka Aha Kiekie, ma ka Ilale Hookolokolo i ke kalanaskanahale o Honolulu, I ka Poalua, oia ka la 25 o Mei e hiki mai ana, i ka hora 10 o kakahiaka, la manawa, e hooponopono ia ai ka mou waiwai o Keawa (k,) ka luna hooponopono waiwai o ka mea i make, a e hoike mai i kauwahi kumu, ina paha he kumu oiaio kona i ole e hookola ua moo waiwai la, a e hoopania ka oihana a ua mea hooponopono waiwai ia.                     G. W. BROWN.

                                                                                    Kakauolelo kokua o ka Aha Kiekie.

            Honolulu, Oahu, Mei 11, 1863.                                                          77-2t

OLELO HOOLAHA.

            NO KA MEA, UA NOIIA MAI KA MEA Hanohano o G M. Robertson, kekahi o na Lanakanwai o ka Aha Kiekie, e Hale, a me ka hookoha ia ia i Luna Hooponopono Waiwai o Manaha (w,) no Pauoa. Oahu, i make aku nei.  Nolaiia, ai hoike ia i na kanaka a pau loa, ke peu, o ka Puaha oia ka la 30 o Mei, i ka hora 9 o kakahiaka, oia ka la a me ka hora i olelo ia no ka hoolohe i ka oiaio o keia palapaia kauoha, aia ma ka Hale Hookolokolo ma Honolulu, Oahu.                          G. W. BROWN.

                                                Kakauolelo kokua o ka Aha Kiekie.

            Honolulu, Oahu, Mei 12, 1861                                                           77-2t

OLELO HOOLAHA.

            UA NOI MAI O B. W. MALAMALAMAIKI, OIA ka wahine a Kaliwi (k,) mamua, i ka Mea Hanahano o John Ii, kekahi o na Lanakanawai o ka Aha Kiekie, a ao aku ia ea e mare hou, e like me ka Pauku 1334 e ke Kanawai Kivila.  O ka la 20 o Mei, oia ka la haua i keia hoopii, ma ka hora 10 o kakahiaka.                           G. W. BROWN.                                                                                    Kakauolelo kokua o ka Aha Kiekie.

            Honolulu, Oahu, Mei 11, 1863.                                                          77-2t

Olelo Hoolaha.

            E IKE NA KANAKA A PAU, OWAU o ka mea nona ka inoa malalo iho, ke papa aku nei au i na kanaka a pau loa, aole a helu maluna o kuu aina kuai a me kuu kuleana, e waiho ana ma Holawa, Hamakualoa, Maui.  Ua kapu ke ku ana i na mea oluna o keia mau aina, ka wahie, ka iauhala, a me na mea a pau.  Ua kapu na holoholona aole e hehe maluna a keia mau aina, na Lio, Bipi, Hoki, Miula, Hipa, Kao, o ke Kao a me ka Hipa, ewalu poo hookahi dala; o ka Bipi, Lio, Hoki, Miula, he hapawalu pakahi, ke ai i ke mea kana; aka, ina e hoopoino i n mea kanu, elike me ka nui o ka poino pela ka nui e ka uku.  O na inoa e kela mau aina, u Honokaia a me Iwi, o Kahakona, oia ka mea nona kela palapala hoolaha, nolaila, ke kauoha ia aku nei oakou a pau o na kanaka o kela ano keia ano, aole o hele maluna o kuu aina, o ka mea koe i keia e hana ia no ma ke kanawai, ke kau nei au i ko’u inoa.                                                                    Ms. MAKUE.

            Honopou, Hamakualoa, Maui, Mei 12, 1863.                         77-2t