Ka Nupepa Kuokoa, Volume II, Number 24, 13 June 1863 — Page 3

Page PDF (1.62 MB)

This text was transcribed by:  Iasona Ellinwood
This work is dedicated to:  Awaiaulu

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

kona kaikaina ponoi no ia ana i hopu ai, me ka manao e pepehi aku.

            —O ka mokumahu Beritania o Bamuda kona inoa, ua kudalaia mai nei ma Nu Ioka, e like me ke ano mau o na waiwai pio, a ua lilo no i ke aupuni no na dala he $120,000, a ua hooliloia mai nei no i moku manuwa, a ua hoounaia e huli a hopu i ka moku eueu o ka Hema, oia hoi ka Alabama. He moku holo loa ua Bamuda la, he hiki ke holo me ka mahu wale no, he 15 mile i ka hora hookahi. Ua hiki ia ia ke holo mai anei aku i ka hora eono o ke kakahiaka a hiki i Lahaina, a hoi hou mai no a ku maanei, mamua o ka hora eono o ke ahiahi o ia la no. Lilo paha he mea lealea loa, ina e lilo o keia moku i pio mai ka poe Beritania mai, ka mea nana e hoopio aku i ka moku powa kaulana o ka moana.

            —Ua oleloia o ka auhau ka e kau ana maluna o A. J. Stwart, kekahi haole hoopukapuka lole o Nu Ioka, ma ke Kanawai auhau hou o Amerika Huipuia i keia wa, e hiki ana kona auhau i ka $20,000, i keia makahiki.

            —Ua hai ae ke Kuhina Kaua o Amerika Huipuia, he Ewalu na puali koa o ke Aupuni i keia wa e ku mau nei iloko o ke kaua, a o ka huina nui o na koa maloko o ia mau puali, he 500,000 kanaka.

            WAHINE KOA.—Ua hanaia kekahi hana koa loa, a mahalo nui ia no hoi, e kekahi wahine. Oiai oia e holo ana me kana kane maluna o ka moku, J. P. Elliott me ka manao e hiki aku i Kuba, aia hoi ua hopuia a lawepio ia ko laua moku e ka moku kipi powa Retribution, ma ka la umi o Ianuari iho nei; o ka wahine no a ke Kapena o ka moku pio, ame ka wahine no hoi a ka malamamoku kekahi iluna o ka moku, i ka wa ipio ai, a nona keia wahi moolelo. Mahope iho o ke pio ana o ua moku nei o lakou i na powa Kipi, laweia'ku la ka poe a pau oluna o ua moku kialua nei i pio ai, a hoopaaia i ka hao iluna o ka moku Kipi, no kekahi kumu i ike ole ia, ua poina ka wahine a ka malamamoku, iluna o ko lakou moku ponoi. Hoouna mai la na Kipi, i Kapena, Malamamoku, Hulipahu, ame na luina Elima, i poe nana e hookele i ua moku nei i pio ai ia lakou.

            Ua komo wale mai ka makau iloko o ua wahine nei nona keia moolelo, no kekahi mau poino e ili wale mai ana iluna ona, mai ka lima mai o ke Kapena Kipi, ame kona poe malamamoku, nolaila, i ka hiki ana mai o ua poe nei iluna o ka moku pio o lakou, kahi hoi a ua wahine nei e noho ana, alaila, hoowalewale ua wahine nei, i ua mau Alii Kipi nei, me ka hoohainu ia laua i ka lama; a aole no i liuliu loa o ko laua ona loa iho la no ia, alaila, hele wikiwiki aku la ua wahine nei, a hoopuka aku imua o na luina Kipi i kona manao, e pono ia lakou ke hopu i na kino o na'lii Kipi, me ka lawe pio hoi i ua moku nei; kii aku la ua wahine nei a lawe mai la he mau hao hoopaulima, a ma ke kokua ana mai no hoi a na luina Kipi, aia hoi, ua paa ua mau Alii powa nei i ka hao, a ua pio hou ka moku i ua wahine nei, ma ia la umi o Ianuari. No ka mea, ua maamaa hoi oia i ka hookele moku, nolaila, mahope iho o ka paa ame ke pio ana o na'lii powa, aia hoi ua lilo ae la no ua wahine nei i Kapena no ka moku, a hookele aku la ia i kahi i kapaia o St. Thomas. Ia lakou nei i holo ai a liuliu wale, halawai lakou nei me kekahi moku Farani, a nana i hoike maopopo loa mai, ka ihu panana kahi i waiho ai o ka mokupuni St. Thomas. Holo aku lakou, a kokoke ma Tortola, kekahi o na mokupuni o Vereginia, a malaila'ku ua pailakaia ka moku o lakou e ka po luina, a ku lakou ma ke awa o St. Thomos, ma ka la 17 o Malaki iho nei. Lele koke ua wahine nei iuka, a haawi pu aku i ka moku, ma ka lima o ke Kanikela o Amerika Huipuia, e noho ana ma ia wahi, a ua hookau koke ia'e ke Alii powa, ame kona hoa malamamoku, ame na luina Kipi Elima, iluna o ka moku kaua Alabama, o ke Aupuni o Amerika Huipuia, a ke noho pio nei lakou. He aiwaiwa no hoi a ke koa nui wale o ka wahine, nona keia wahi kamailio ana. Aia la i hea kana mea aloha o kana kane? Ke noho pio nei no paha oia, me kona mau hoamake, ma ka lima o na Kipi powa.

            HOLO KA NAAUAO MA INIA.—Eia ma Inia na Misionari, na kula, na alanui kaa mahu, na uwea telegarapa, na mokumahu, a me na nupepa—ke pii like nei ia mau mea a pau ma ka hoonaauao ana ia aina kanaka nui, a laula no hoi, a e lilo ana hoi oia kekahi wahi nui iloko o na moolelo a pau o kanaka. He 12 mau alanui kaamahu i hookumuia ma Hinedu i keia manawa—he elua mau alanui, he 1,260 me 1,363 milie ka loa. O na dala e hiki ai ke hanaia keia mau alanui, he elua haneri me kanahikukumamahiku miliona dala. I mea e holopono ai ka hana ana ia mau mea, ua manawalea wale mai kekahi poe waiwai o Enelani, he elua miliona dala, a o kekahi poe kamaaina no hoi o Inia, ua manawaleia mai he eha miliona dala. Ekolu alanui, he 372,330 me 211 mile ka loa, ke hoomaka nei i ka hele ia. O ka nui o na haumana ma na kula, he 227,000, he 100,000 o ia poe i aoia e na Misionari wale no, a he 127,000 i kulaia e ke Aupuni. Aka, he mea ole loa keia mau tausani, ina keiki he nui wale e hele wale nei; a ua manaoia, ua hiki aku ka nui o na keiki hele ole i ke kula, i ke 30,000,000, a ke mau nei no ka pii ana o ka nui o ia poe. Ina paha e pau ana na keiki a pau o ia wahi i ke aoia i ka naauao, alaila, he keu paha ia a ka huliamahi nui ana o na kanaka o ka honua i ka naauao.

Na Palapala.

He poe Hoonohonoho Akua.

E ka Nupepa Kuokoa e; Aloha kaua:

            Ka hoa manuahi peapea nahele o ka poe naauao, ke aniani kilohi a na keiki o ka ehukai o lalo; ka hua kepau e aweawe nei i kuu mau maka, malia, e hiki paha ia oe ke moni iloko o kou opu a hooleilei aku imua o ka lehulehu mai ke poo a ka huelo o ka aina. Eia no ia: Aia ma Kalihikai, Kauai, he poe hoonohonoho Akua makani i keia manawa. Eia malalo iho nei na inoa o na Kahu, (oia ka haka,) a me na Akua makani o lakou.

KA HAKA. . AKUA MAKANI.

Nuka (k,) . Keahi.

Kolia (k,) . Kalehuanohoikamalu.

Kekoa (k,) . Keolanui.

Kapolei (w,) . Kaulaokeahi.

Paniipuka (w,) . Kukuena.

Loisa (w,) . Kelaumania.

Leiwahine (w,) . Kapo.

            Aia ma Mahaulepu, Kauai, kekahi kanaka hoonohonoho Akua, o Keau kona inoa.

            KA HAKA. AKUA MAKANI.

            Keau (k,) {Kane. Kanaloa.}

            Aia ma Hanapepe, Kauai, kekahi wahine i loaa kona inoa Akua hoonohonoho, "Kawahineokalua," aole i loaa kona haka ia'u. Ua kamaaina loa maoli keia mea o ka hoonohonoho Akua ma na hale o ko kaua kini; no keaha la e ake nui ai na kanaka e loaa ai ia mea o ka hoonohonoho Akua ana? I maluhia anei ke Aupuni, i nui hou na kanaka anei? Aole! no ka puni lealea maoli no. Eia ka ka Baibala, "Aole ou Akua e ae mamua o ko'u alo."

            Aole anei he kanawai e waiho nei o ka aina no keia mea? Pehea la ka poe hoonohonoho Akua me ka inu awa pu, me ka loaa ole o ka palapala inu awa mai kekahi Luna Kuai Awa mai ke Aupuni, ua noa anei ia kanawai? Ua ike pono au, ma na hale o ka poe hoonohonoho Akua, o ka awa no ka ai, aole nae he loaa o ka Palapala Ae, e inu ai i ka awa, a pela aku.

            A ina he kanawai io ia, auhea ka poe kini o ke Aupuni? Hiamoe ea! auhea na pakeke wai e ninini iho iloko o ka eloelo enaena o ke ahi? E pio koke anei?

            I ka M. H. 1820, ia Mi. Wini, Mi. Binamu, a me Mi. Tatina, a me kekahi mau Misionari iho i pae mai ai ianei, aohe hoi he i aku, "Hoihoiia ko oukou Akua i ko oukou aina," he ma-u no paha keia wahi makani la e noho nei iluna o'u, maluhia loa no ka aina. Ina pela, naunauia na iwi e ka ilio, a me na puaa o makou, i na ua hala mua makou i ka wa iluna ke alo, ka wa e omo ana i ka waiu o ka makuahine.

            No ko'u aloha i kuu poe makamaka i ke komo ma ka aoao o Satana, ka Paresidena nui o ka lua ahi o Gehena, nolaila, ke kahea nei au ia lakou, e hoi mai i kahi o ke Kalahala o na uhane, oia hoi o Iesu Kristo ka Haku, a ma ona la e kalaia na hewa a pau.

            E ka poe i like me lakou nei ka hoonohonoho Akua; i maluhia anei keia lahui i ko oukou mau Akua makani e hoonohono nei? I naauao anei keia mau kanaka o Kamehameha IV i ko oukou mau makani? E launa oluolu anei kakou me na malihini o kahi e mai i ko oukou poe Akua makani? Aole! aole!! Ke aloha aku nei au i ka AHAHUI KUOKOA, a me ka LUNA HOOPONOPONO. Me ke aloha. J. C. KAULAWINIIKEKAI.

            Wehekealoha, Hale, Aper. 25, 1863.

Ahaaina Aloha.

            Ma ka la 6 o Iune i hala aku nei me kona nani nui, ua kukuluia kekahi Ahaaina e na haumana o ke Kula Alii (Royal School.) o Kehehuna, ma ke awaawa o Manoa. Ua hoomakaia ka hele ana o ka huakai lio mai ke kulanakauhale ae o Honolulu, me ka hele papalua a hiki ma kahi i hoomakaukauia, me ke alakai kupono mamua, oia no hoi ka Hae Hawaii, e welo ana i ka makani. Me ka malu a me ka lai no hoi ko lakou naue kai hele ana, me ko lakou mau aahu keokeo malalo, a me ke kuka eleele maluna, i hele a hulai i ka la kikiki o ka makalii; me he mea la, e hoike ana lakou i ka iini nui mai e na maka he lehulehu wale e halo mai ana ia lakou. Ua hoomakaia ka hanai mua ana ia lakou iho ma ka hora 12 awakea, e hopu ana i kela ano mea ai keia ano mea ai, me ke kaomi aku i ka houpo lewalewa, koe nae na mea ono haole. O ka lua, ma ka hapa o ka hora 4; ma keia paina ana, ma na mea ono haole wale no, a o ka panina loa, he wahi pai Hawaii, oia hoi ke kulolo, ua lai no. Mahope iho o ka pau ana oia paina ana, ua haalele aku lakou i ka ua Kuahine o Manoa, me ka haawi ana i ko lakou aloha, ma ka huro ana, a me wehe ana o ka papale, e kaapuni ana i ka pahu kamana o ka naauao. Ua maikai a nani no hoi na mea ai i hanaia ma ia Ahaaina, a ua lehulehu no hoi na makua i hele mai e halawai me ko lakou mau keiki.

            Ma ke ahiahi loa ana iho, ua hele hou ae lakou ma ke Kaona i ka hololio, me ke kai huakai hele ana e like me ka hoomaka ana. O ke kumu nui o keia Ahaaina ana, oia no ke kuu ana iho o ko lakou luhi, mai ka imi ana i nei mea he naauao, no ka wa pokole, oiai he wa hoomaha e hiki mai ana. A no ka haalele ana mai o ka la ia lakou e naue ana ma na alanui o ko kaua kaona nani, o ka pau no ia o ko lakou kai hele ana. Me ka hauoli, a me ka huro nui ko lakou waiho ana aku i ko lakou alakai. O ka inoa o ua Ahaaina la a lakou i kapa iho ai FAREWELL PARTY. (Ahaaina Aloha.) E aloha auanei e na hoa o ka iu o ka la. W. KEA.

            Honolulu, Iune 11, 1863.

Imi Akamai.

E ka Nupepa Kuokoa e: Aloha oe:

            E oluolu paha oe e hookomo iho i keia wahi ukana ma kou kowa kaawale, no na mea e pili ana no ka ninau a J. W. Kaawa, i hoopukaia ma ka Helu 77 o kou la hanau.

            Eia no ia, ua ike au i ka huina hope loa o kana mau ninau, penei; he 7117 na kanaka, oia ka huina hope loa. Ehia ka nui o na kanaka iliulaula o maua o Hawaii nei i ka A. D. 1853. Ehia la ka nui o ke emi o keia lahui, i ka A. D. 1860. Eia mai no ia. Haina.—He 3 ka hua helu i holoi ia, me ka ike ole ia, A he 73137, ka nui o na kanaka o maua o Hawaii nei i ka A. D. 1853. A he 3000 ka nui o ka emi o keia lahui i ka A. D. 1860.

            Ma keia haina i hoike ia ae nei maluna, aole i wehewehe ia kahi i loaa ai o ka mea i huna ia. Aka, ina he oluolu o P. W. Kaawa, e hoouna mai i kana hana ana, ma keia pepa ae, alaila, ilaila kakou e ika ai i ka pololei, ame ka ole, o na mea i oleloia maluna. Me ke aloha. KILOKILO O HAWAII.

Mea hai aku.

            Aole no au i hoopau i kuu manao pane aku ia E. P. Kamaipelekane, kuu hoa kamailio nahenahe oluolu o keia mau la, mamuli nae hoi o kana kamailio hope loa.

            Ma kuu manao, he mau kumu kupono no e hiki ai ia'u ke pane aku; aka, no kah kupono ole e hiki ai ia'u ke kamailio akea aku imua o ka lehulehu, nolaila, ua hoomoe ia no ka loihi loa wahi a ka Luna Hooponopono o ka Nopea Kuokoa, a no ka piha i na manao e ae kekahi, he aha la hoi.

            Ua oluolu no au ma keia waiho ia ana mai, me ka mahalo pu ana, he mau pomaikai no nae i manao ia, ma na aoao elua, aka, ua nele ia, ina hoi he kahua e ae kekahi e hiki ai iau ke kamailio koke aku a'u imua o ko'u poe makamaka, alia e hoike pau aku ke Kilohana Pookela o ka Lahui. K. P. KAIWINUI.

            Maemae, June 9, 1863.

            A. KAUKAWELI.—Ua loaa lima mai kau palapala no keia pepa, nona ke poo Aeauhaukae, a no ko makou ike ana iho i ke ano ole o ia mea, me ka hoinoino hoi i kekahi mea e aku, ame ka manao pu iho no hoi, aole e hoihoi a e hoopomaikaiia ka lehulehu ma ka heluhelu ana ia mea, nolaila, ua hoomoe ia kau leta ma ka papa.

            PAKELE MAHUNEHUNE.—Ua haiia mai nei makou e R. H. Moke, o Uluokapukini, Puna, Hawaii, i ka pakele mahunehune ana o kekahi kanaka o Kailihune kona inoa, no ia wahi no, mai poino, i hinaia ka e kekahi laua, ana no ioki ai. E pono no e na makamaka a pau e makaala, o poino auanei.

            J. W. K. KALEHUAOKONA.—Ua loaa mai kau alana ia makou, e hoike mai ana i ke nahu ana o kekahi kaikamahine i kona alelo a aneane e iniha kahi i moku, no ka piha launa ole mai o ko kakou nupepa, nolaila, ua waiho ia kau leta a mahope hoopuka'ku.

AWA O HONOLULU

No ka Moku ku mai.

Iune 4—M@, mai Lahaina a me @ mai, me @ pahu ko, @ a me 12 ohua.

            6—Kamehameha IV, mai M@ mai, me @ pahu ko, @ a me @

            6—Moiwahine, mai H@ mai, me 3@ paila wahie, @ a me @ ohua.

            8—Neke, mai Hilo mai, me 445 pahu ko, 1@0 kukaa pulu, @ a me 27 ohua.

            8—Jeanette, mai M@ mai, me @ wahie.

            10—Kilauea, mai Hana a me Lahaina mai, me 104 pahu ko, 20 @ 3 pahu alani @ 1 waa @ 1 kaa @

HANAU.

            Mei 28, ma Waikane, Oahu, hanau o Kaanaana k. na Kaiolohia me L@.

            Iune 7, ma ia wahi no, hanau o Keawepooole w. na Meahale me Haupa.

            Mei 24, ma Kailua, Koolaupoko, Oahu, hanau o Inoaole w. na K@anu me Ka@ko.

            Mei 31, ma L@, Koolau, Kauai, hanau o Geresoma Solomona Paulo k. na E. H. Paulo me L@ K@ahu.

            Iune 5, ma Palolo, Oahu, hanau o K@ w. na Nuuanu me Kaluna.

MARE.

            Iune 6, ma Kamanuwai, Honolulu, mare o Manuela Mahoe me Kelelowalu, na Halemano laua i mare.

            Iune 11, ma Keawawai, Honolulu, mare o L. Mumuku me Wameele, na Halemano laua i mare.

            Mei 4, ma Kapalama, Honolulu, mare o Kailua me Keoki, na Pekelo laua i mare.

            Mei 18, ma Kewalo-kai, Honolulu, mare o S. Kalahoike me Keaka, na Pekelo laua i mare.

MAKE.

            Mei 31, ma Makiki, Honolulu, make o John Kaiewe k.

            Aper. 29, ma Iwilei, Honolulu, make o Pipi k.

            Mei 16, ma Pukalale, Honolulu, make o Hoohila w.

            Iune 9, ma ka Pa o Keoni Miki, Honolulu, make o Hooke w.

            Mei 4, ma Koiuiu, Honolulu, make o Keo k.

            Iune 7, ma Kamanuwai, Honolulu, make o Kawaahaili k.

            Iune 6, ma Kailua, Koolaupoko, make o Laahia.

OLELO HOOLAHA.

E IKE AUANEI NA KANAKA A PAU O kela ano keia ano, ka poe mea waiwai a pau. Ke poloai mua aku nei au ia oukou, mai hoale aku i ko oukou mau waiwai ia KAAUKAI, ka'u wahine mare, no ka mea ua haalele oia ia'u, a me ko maua wahi moe. Ua hele aku kela ma ke ano ulaia. Ke papa pu aku nei au mai hookipa kekahi ia ia ma ke ano hewa kue i ke kanawai a kue hoi i ko'u pono. Ina hana kekahi pela, e hopuia a laweia imua o ka Lunakanawai.

            L. W. MELE.

            Laeapuki, Puna, Hawaii, Iune 4, 1863. 81-31*

Olelo Hoolaha.

E LIKE ME KE KANAWAI I HOOHO-loia i ka la 23 o Augate, M. H. 1862, i kapaia "He Kanawai e hoololi ai i ka pauku 237 o ke Kanawai Kiwila, no pa holoholona hele hewa," ke hoikeia'ku nei i na Luna pa holoholona hele hewa a pau ma na Mokupuni o Hawaii, Lanai, Molokai, Oahu a me Kauai, ka nui o na la e hoopaaia'i na holoholona hele hewa iloko o na pa Aupuni, he 15 la. A ina aole e kii mai ka mea nona ka holoholona iloko oia mau la, alaila, e kuai kudala aku ka Luna pa ia mau holoholona.

            L. KAMEHAMEHA,

            Honolulu, Iune 8, 1863. 81-3t Kuhina Kalaiaina.

Aina Aupuni ma Kalihi.

MA KE KAUOHA A KE KUHINA Kalaiaina, e kuai kudalaia'na na Apana Aina o ke Aupuni ma Niau, Mahani, Keauhoa, Keonepanee, Kaluaauau a me Kalaepaa ma Kalihi, Mokupuni o Oahu, i ka la 18 o keia malama, oia ka Poaha, maluna oia mau aina e kudalaia'i. H. W. SEVERANA,

            Honolulu, June 9, 1863. 81-1t Luna Kudala.

Olelo Hoolaha.

I NA MEA A PAU E IKE ANA IA maua. O ka Olelo Hoolaha a Kanoao Kuke, kuu kaikuaana, ma ka Helu 80 o ke Kuokoa, Iune 6, 1863, e koho ana i ko'u mahele pa e pili la me Kaapuiki e lilo nona; ke hai aku nei au, aole au i ae aku e lilo ko'u wahi ia ia, no ka mea, o ko'u mahele no ia i haawiia mai e ka makuahine o maua, a ua mau ko'u noho ana malaila mai kona wa e ola maikai ana a hiki i kona haalele ana ia maua. Pela no ka mahele aina kalo ma ka aoao ma Waikiki. E hoi no ia ma kona aoao ma Ewa o ka Pa o Kama, ka makuahine o maua i haawi ai nona a me knoa poe, a owau a me ko'u poe ma ko'u mahele no

            PETORINE KALAKILINO.

            Honolulu, Iune 12, 1863. 81-3t*

Olelo Hoolaha.

E IKE AUANEI NA KANAKA A PAU KE nana mai. O ka Olelo Hoolaha a E. P. Kamaipelekane, e kauoha nei i ka hope ona ia Noa, e hoopii ia Kanakokai ame na hope ona, no ke komohewa i na kuleana aina kuai o Kamaipelekane, ma Halawa, Molokai, wahi a ua Kamaipelekane nei. Ke hai nei oia, he mau kuleana e pili ana ia Peleleu, Kaunahe ame Kaniu. Ke hai aku nei hoi au ma ke akea; aole loa e hiki ia Kamaipelekane ame Noa, ka hope ona, ke hele a komohewa maluna o na kuleana aina o Peleleu, ke kupunakane o Marie Kanakokai. Nolaila, ke kauoha nei au ia oukou e o'u makamaka o Halawa a me na wahi e ae, mai noho oukou a kuai i na mea ulu a me na pomaikai e ae maluna o na kuleana o Peleleu me Kamaipelekane a me na hope ona, e poho auanei oukou. Ke olelo mai nei nae, ua Kamaipelekane nei, ua kuai oia me Kaniu. O na kuleana heala o Kaniu i kuai ai me Kamaipelekane, a Kamaipelekane e olelo mai nei ua komohewa au a me ko'u mau hope. I na i komohewa kekahi ma keia mau kuleana, e hopu no au a me ko'u mau hope O ka mea nana i kuai naaupo i na kuleana o Peleleu, maluna ona ia poho. Aole no au makau ia Kamaipelekane ke hoopii oia ma ke kanawai.

            MARIE

Honolulu, June 8, 1863. 81-1t* KANAKOKAI.

KULA NUI MA LAHAINALUNA.

E HOOMAKA HOU ANA KEIA KULA I ka la 8 o Iulai. Eia ke ano o ke keiki pono e komo mai: he keiki ia e hala na makahiki he umikumamalua, he keiki noho pono, hoolohe a makau i ke Akua; he keiki i iini i ka naauao, a akamai hoi i ka umi ia mea. He makaukau hoi ma ka heluhelu, ke kakau lima, ka helunaau, helukakau, a me ka hoike honua. He make hewa ke hele mai ke keiki kalohe a me ka hookuli, no ka mea, e kipaku ia oia. Mai hele mai ka mea naaupo a hiki ole ke ao

            O ka poe makemake e komo mai, e makaala lakou. E hele mai no i makaukau io i ka la ewalu o Iulai e hoomaka ana.

            81-3t J. F. POKUE.

Olelo Hoolaha.

KE HOOLAHAIA'KU NEI ma ke akea i na kanaka a pau loa o kela ano keia ano, a me ka poe no hoi e pili ana. O MAUA na mea nona na inoa malalo nei, ke papa'ku nei i na kanaka a pau, mai hookuu wale i ko lakou holoholona maluna o ko maua aina, oia o

Opeula, Halemano a me Wahiawa,

Ma ka apana o Waialua, Mokupuni o Oahu; ua kapu loa no na ano holoholona a pau, aole e hele wale maluna oia mau aina. A ke papa puia'ku nei no hoi na kanaka a pau loa, aole e kii a e lawe paha i na laau a me na mea ulu no a pau o luna o ua mau aina nei i haiia'e la maluna; a eia hou no, ua kapu loa na ilio a na kanaka a pau, aole e hele maluna o ko maua aina. O ka poe a pau i hopuia e hana ana i na mea i papaia'e nei e maua maluna, oia hoi ka hookuu wale i ka holoholona maluna o ka aina, e hooukuia no ia e maua ELIMA DALA ($5 00) no ka hewa pakahi; a o ka mea i hopuia e maua e hele pu ana me ka ilio maluna o ko maua mau aina i hai muaia'e la, e hooukuia no i ELIMA DALA.

            E nana mai e na makamaka a e hoomaopopo no hoi i keiamau olelo papa.

            JAMES R. HOLT, Halemano.

            OWEN J. HOLT, Waialua.

            Waialua, June 12, 1863. 81-1m*

Olelo Hoolaha.

O MAKOU NA MEA NONA na inoa malalo nei, ke hookapu aku nei makou aina hoolimalima ma

Halehaku, Hamakualoa, Maui,

Aole e hele wale na holoholona. Lio, Bipi, Hoki, piula, Kao, Hipa ame ka Puaa.

            E malama i ko oukou mau holoholona, mai hookuu wale; o ka mea hookuli i keia olelo papa, e hiki no i ka luna a makou i koho ai ke hopu aku a hoopai, e uku e like me ke kanawai.

            A ke papa aku nei no hoi makou i na kanaka o kela wahi keia wahi, mai kii wale i na mea ulu ma ua aina la; ina loaa kekahi o na holoholona i haiia maluna, e ukuia no ia i $1.00 no ke poo hookahi, koe nae ka Hipa, a me ke Kao, ewalu poo hookahi dala ($1.00). Ke haawi nei makou i ka luna a makou i koho ai, ia T. KAHAKAUILA, nana ka hana a hooko i na mea a pau i haawiia ia ia. Nolaila, ke kau nei makou i ko makou mau inoa malalo iho.

            S. K. HALA,

            M. NAIHE,

            J. KAPAPU,

            J. KUPA.

            Halehaku, Hamakualoa, Maui, Iune 9, 1863. 81-2t*

Olelo Hoolaha.

            KE HOIKE IA'KU NEI MALALO NA inoa o na kanaka a pau mai Hawaii i Kauai, i hookoia ka lakou @, a ke waiho nei ma na Palapala Hooko ma ke Keena Kalaiaina, ua @ aole kii ia mai. A ke kauoha ia aku nei ka poe nona na inoa malalo, e kii koke @ i ko lakou mau Palapala Hooko, a i na ua make kekahi o keia poe, alaila, e @, na lakou e kii koke mai.

OAHU.—HONOLULU

Kauwai, K@ula,

PAUOA

Ukulaa, Kapaku,

WAIKIKI

Hulilau, Piliamoo, Ohuohu, Hamohamo,

Iwinu., Hamohamo, Kalala@, Hopoe,

Kaluahinenui. {Kanukuaaha a Waikiki, Ulukiu, me Kalia, Upai no Opuhale, Hamohamo,

MAKIKI

Moe, Pukakini,

PALOLO.

Opunui no Kahaleula, Wa@mao,

EWA.

Kini, Waipio, Hopoe, Manana-iki,

K@anu, " Mahoe, Kalawao,

K@ S. " A@kaa, Waikele,

N@, " Ka@, "

Hepa, Waipio-uka, Palaualelo, "

Kaneakauhi, " Lele@pa, "

Kaoe. "

Poopoo, "

WAIANAE.

Lae, Kamaile,

WAIALUA.

Keolohua, Laukihaa,

KOOLAULOA.

Hama, Punaluu, Keleha, Waiona,

Kuahu@, Laie, Kekui, Kahana,

Puhipaka, " Kaioe, Kapaka,

Pia, "

KOOLAUPOKO.

Kamalii, Kaneohe, Inulama, Waiahole,

Kapaula, " Kukuinui, "

Mahu, " Kaopulupulu, "

Ahia, Kailua, Makakuhau, "

Aahuaka, " Paikau, "

Kamaka, " Paemoku, Waimanalo,

Kauaholohia, " Haulu, Heeia,

Kuola, " Haaola, Heeiakea,

Kaleiokane, " Poohiwi, "

Kakoi, " Kaleiuna, Waihee,

Lima, " Kumu@, Kaalaea,

Maluhi, " Kuapalahalaha, "

Nakahuna, " Keope, Kahaluu,

Wana, " Kauikua, "

MAUI.—LAHAINA.

Koloa, Pulaiki, Keokeo, Haleu,

OLOWALU.

Panioi, Olowalu, Pohakunui, Kamani 2,

HONOLUA.

Puhi, Kahuaiki,

KIPAHULU.

Naha, Halemano,

KAHAKULOA.

Puana, Hanonana, Auahikia, Haleokane,

AHIKULI.

Kahula, Papalaloa,

KOOLAU.

Kahaku, Keaa,

KAUPO.

Lahaina, Pualaea.

KULA.

Halehua, Kalihi-Pulehu, Kapalole, Waiakoa,

Kekee, Omaopio 7 Kawaalau, "

Kealakane, " 9 Makahiki, "

Kumoa, " 1 Manaole, "

Kalama, Keokea, Naha, "

Kaiwialii, " Pii, Kealahou,

Kaio, " Kahinu, Koheo,

Kahukulani, " Kahulukaai, Waiohuli,

Pa, " Kapaiula, Pulehu,

Uilani, " Makaikuhia, Kalianui,

Palekai, " Nehemia, Pulehu,

Pupuka, " Poonui, "

HAMAKUALOA.

Huluhulu, Waipio 1 a me 3, Makahikipuni, Honopou,

Kauhi I., Halehaku, Mahiai, Kuiaha,

Kilauea, Keaaula, Mana, Halehaku,

Kaluahinenui, Kealii-iki, Maiola, "

Koleamoku, Opana, Naluahi, Kaopa,

Kepio, Waipio-nui, Naala, Keaaula,

Kaualeleiki, Papaaea, Owili, Pumaile,

Kaluhiauhee, Huelo, Pohina, Oha,

Kanewaa, Honopou, Piopio, Halehaku,

Kauhi, Honokala, Paaluhi, "

Kea, Nienie, Uheke, Honokala,

Kapohaka, Haiku, Wahieloa, Hanauana,

HAMAKUAPOKO.

Kuke, Waiopua,

HONUAULA.

Kainoa, Kanaio, Kanakahou, Mooiki,

Koukaina, Palauea, Mahoe, Paianea, &c.,

Kamaka, Keauhou, Nawaiki, Keauhou,

Kekaulu, " Ohule, Kanaio,

Makaia, " Pepeiaonui, Paeahu,

Kiniakua, Mohopilo, &c., Uluehu, Waipao,

Kekuauli, Waipao,

WAIEHU.

Auwae, Halelau, Kaupe, Kapalaua,

Kaaea, Hamohamo, Napoe, Poinonui,

Kaiakahi, Haleolena, Wanaoa, Halelena,

WAIHEE.

Keapu, Papaina, Kamakaualii, Lupai, &c.,

Kaaipuni, Paaole, &c., Kalua, Papaina,

WAILUKU.

Ihumai, Holu, &c., Paiwi. Kapalaalea,

Kamakauahoa, Kalua, Pillilier J. "

Kaleo, Puohala, Pokee, Papohaku,

Papaiakea, Puolua a me Huelo, Manu, Puako,

Kawaa, Puhala, Kaalae, Papaaea,

HANA.

Kuahiwinui, Honomaele, Manu, Aleamai,

Kuamauana, Pueokauiki, Ikua, Mokae,

Kaholokai, Kawaipapa, Naohe, Kawaloa, &c,

Kaha, Makaalae, Napala, Moalea,

Kikoo, Aleamai, Puhake, Wakiu,

Kekukahiko, " Uhai, Ahuakamalii,

Kaleimakalii, Mokae,

HAWAII.—KONA.

Anadarea, Hopuloa, Kaaanui, Honokua,

Mana Mahi, " Kahunainoa, "

Beniamina, Alae, Kalaikoa, "

Kahiamoe, " Keawekolohe, "

Makaele, " Piho, "

Hoopuhalu, Kalahiki, Pakake, "

Kahoukua, " Wailuku, "

Holoua, Keokea, Kaina, Keopu,

Makaiki, " Kauhi, Kananeue,

Halai, Pahoehoe 4 Kalimakano, "

Kaainoa, " 1 Kaheana, "

Kaoo, " 1 Kalamaia, Keekee,

Pohai, " 1 Kaulia, Haukalua.

Haemea, Kukuiopae,

KONA.

Kamauli, Kalama 2, Kaanehe, Waiaha,

Kaaimoku, " Kaumu, Keei,

Kawelo, Honaunau, Kauwahi, Olelomoana,

Puaa, " Kuikai, Alika,

Kanewahilani, Puaa 1 Kahinalua, "

Makai, " 3 Kamanuwai, Honomalino.

Kawainui, Puapuaa 1 Kaiama, Heleili,

Paaluhi " Keliiainaole, Kapua,

Keawe, Kokukano, Kaawa, "

Nahuewai, " Nahulu, "

Kanapi, Onouli, Kaipuala, Haukalua,

Kahananui, " Naahu, Kaawaloa,

Kalino, Keopu 1. Nakea Oomokaa,

Kalakaola, Kahului. Waa, "

Kaula, " 1 Uilama, Kaohe 3.

Kuaalu, Kahaluu, Walawala, Honuaula.

Moeloa, "

KAU.

Keepalawa, Makaka, Kailiponi, Punaluu,

Kanikaa, " Kaawa, "

Keliiaa, " Lehoula, Moaula.

Kapule, Waiopua, Kamekona, "

Poaeae, " Waiahulu, "

Poohina, " Pulehu, Niuole,

Ku, Kahuku, Kahananui, "

Kepala, " Kani, "

Kila, " Kapunanui, Papaikou,

Kauwila, Keheekai, Wahine, Keheekai,

Hawaii, Wailau, Palea, Aemalo,

Papa, " Paahao, Kuaiwa,

Mauna, " Kahookamoku, Kauhuhuula

Hoolapa, Honuapo, Keawe, Hilea,

Lilikalani, " Makahilei, Manienie,

Keliikanakaole, Kiao, Kahaku, Waiohinu,

Pahupu, Kaunamano,

HAMAKUA.

Hua, Pa@uilo, Kea, Nieule,

Kalainaina, Honokaio, Lono, Mooiki.

Kaohimaunu, Waimea, Meheula, Keehia,

Kiniaku, Nienie, Maliu, Kaunamano,

Kahiku, Papalele, Nawai, Hoea,

Kaaukai, Paalaea 3, Namoku, Haukoi,

Kekoa, Haina 1, Pakele, Kawiki,

Kahoopahee, " Pule, Kapuaula,

Kapu, Papalele, Unahiolea, Nienie,

Kahemolele, Malanahae, Uau, Aamana,

Kahuhu, Koloaha, Kahinohopali, Kaao Waipio.

Kaulumano, Nienie,

MOLOKAI.

Kaupe, Ualapue, Napela, Kahananui,

Kana, " Kaluau 3. "

Kauhikoakoa, " Kahoowaha, Ohia,

Kekuhe. " @lahia, "

Koenakaia, " Nahoiha, Moanui,

Kawelo, " Kauhi, "

Nakoaai, " Kauhanui, "

Pala, " Keiupaina, Mapelehu,

Puupaa, " Kapoli, Kupeke,

Paluhi, " Kualualu, Kaluaaha,

Hapuku, Kapualei, Puaihelewale, Kalaupapa,

Nakeleawe, " Kauhi, "

Lipahi, " Napeia, Manawai,

Nahauna, " Kalamaika, "

Peinoa, " Penopeno, Kumimi,

Kawaihoa, " Kahiaina, Waialua,

Kanakaokai, " Koa, Waikolu,

Pahupu, Keawanui, Kane no Kau, Halawa,

Kaaikepo, " Kelohanui, Onouhuliwai,.

Kalu, Kahananui,

            Ma ke kauoha, S. SPENCER.

            51-1t Kakauolelo.

KA MOKUAHI

'KILAUEA,'

E HOLO ANA O "KILAUEA" MAI Honolulu ma ka

Poakahi, Iune 22.

Ma ka hapalua o ka hora Eha o ke ahiahi.

NO

LAHAINA.

KALEPOLEPO.

ULUPALAKUA.

KEALAKEKUA.

KAILUA.

KAWAIHAE.

HONOIPU.

A ME HILO.

            Ma keia hope aku e hoomau ana no o "KILAUEA" i ka holo ma na wahi a pau i oleloia maluna

            JANION, GREEN & CO

            I H A H M

            Honolulu, Aperila 9, 1863. 72

KA MOKUAHI

KIALUA

"ANNIE LAURIE,"
E HAALELE ANA IA HONOLULU-

NO

KOLOA & NAWILIWILI,

            I kela pule kela pule, i na la elima a pau e ku ai ma Waimea ma he ukaua nolaila ma ka holo ana i K loa

JANION, GREEN & CO

I. H A H M

Honolulu, Aperila 9, 1863

72tf

 

 

OLELO HOOLAHA.

UA HOOPII MAI O LULEA w. KUE I kana kane o Pupuu@ no Kohala, Hawaii mamua,e ka laua mare ana, no ka haalele wale ana no na makahiki ekolu o Pupuu@ ma i kana wahine @ imua o ka Mea Hanohano Ioane Ii, kekahi Lunakanawai o ka Aha Kiekie, ma ka la 24 o Iune, i ka hora 10 o kakahiaka, aia ma ka Hale Hookolokolo ma Honolulu, Oahu.

            G W BROWN

            Kakauolelo kokua o ka Aha Kiekie

            Honolulu, Oahu, Iune 10, 1863 81-2t

OLELO HOOLAHA.

NO KA MEA, UA NOIIA MAI KA MEA Hanohano o G. M. Robertson, kekahi o na lunakanawai o ka Aha Kiekie, e Laauhopoe@ hookoku ia ia i Luna Hooponopono Waiwai no MAKUAOLE, no Waikiki, Oahu, i make aku nei. Nolaila, ua hoike ia i na kanaka a pau loa, ke pili, o ka Poakahi, oia ka la 22 o Iune, i ka hora 9 o kakahiaka, oia ka la a me ka hora i olelo ia no ka hoolohe i ka oiaio o keia noi ana mai, a me na mea i hoikeia, aia ma ka Hale Hookolokolo ma Honolulu, Oahu.

Oahu. G. W. BROWN.

            Kakauolelo kokua o ka Aha Kiekie.

            Honolulu, Oahu, Iune 10, 1863. 81-2t

OLELO HOOLAHA.

E IKE AUANEI NA KANAKA A PAU, na mea waiwai maloko o ka waiwai o Kahanaikeakua, no Honolulu, i make aku nei, o ka poe i aieia, o ka pili kino, a pili paha ma kahi ano e ae, na lakou e hele mai a e hoike @ ia lakou iho imua o ka Mea Hanohano G. M. Robertson, kekahi Lunakanawai o ka Aha Kiekie, ma ka Halehookolokolo i ke kulanakauhale o Honolulu, i ka Poalima, oia ka la 3 o Iulai e hiki mai ana, i ka hora 10 o kakahiaka. Ia manawa e hooponoponoia ka moo waiwai a KAUPENA, ka luna hooponopono waiwai a ka mea i make, a e hoike mai i kauwahi kumu, ina paha he kumu oiaio kona i ole e hookoia ua moo waiwai la, a e hoopauia ka oihana a ua mea hooponopono waiwai la.

            G. W. BROWN.

            Kakauolelo kokua o ka Aha Kiekie.

            Honolulu, Oahu, Iune 10, 1863. 81-2t

OLELO HOOLAHA.

KA POE JURE KANAKA MAOLI NO KA Aha Hookolokolo Kiekie ma Honolulu, e hoomaka ana i ka Poakahi, oia ka la 6 o Iulai, M. H. 1863.

            Keonekapu. W. N. Pualewa,

            Iwa, Waihimalo,

            G. B. Kaunamanu, J. S. Kapilikea,

            Kalama, D. Luna,

            Maeha, Z Kalai,

            Capt. Pikapika, J. Komoikehuehu,

            W S Keolaloa, Ma@,

            Keliikanakaole, Kahanawai,

            Keawelohehi, J. A. Kealohanui,

            Aihiene H. Boyd, W. L. Moehonua,

            Elemakule, Keawekalohe,

            Kaailelemoku, Kapahi.

            JNO E. BARNARD.

            Kakauolelo o ka Aha Kiekie

            Honolulu, Iune 19, 1863. 81 2t

OLELO HOOLAHA.

O MAUA O NA MEA NONA NA INOA malalo nei. Ke hookapu aku nei maua i ko maua aina hoolimalima,

O Makaukaipo, he lele o Puahia,

iloko o Manoa. Aole hele kekahi holoholona a mau holoholona paha, maluna o keia mau aina, Lio, Bipi, Hoki, Piula, Hipa, Kao, Puaa; ina e loaa maluna o keia aina, e hopu ia a e uku ia e like me ke Kanawai, a o na ano manu, e uku e like me ka poino. Ina o ka mea hookuli i keia hoolaha ana, e p@laia ana ia, a hala ka manawa ma hope iho o ka hopu ana e like me ke Kanawai, e lawe ia no ma ka Pa Aupuni. E lilo keia i Kanawai paa i kona puka ana ma ke Kuokoa.

            G. NAULU.

            S. KAINOA

            Manoa, Oahu, Iune 3, 1863 80-2t*

 

OLELO HOOLAHA.

            E IKE AUANEI NA MEA A PAU I keia, ke nana mai, ke kauoha aku nei au ia Noa, no Kaluaaha, Mokupuni o Molokai, i hope no'u, nana e malama i o'u mau Kuleana Aina Kuai,

Ma Halawa, Molokai.

E pili ana ia Peleleu Kaunahe a me Kanui. E like me na hoolaha mua ana a'u, e hiki ia Noa ke hoopii ia Kanakaokai a me na kokua mahope ona, ua komo hewa lakou me @ a lawe aku i na mea ulu maluna iho o ua mau kuleana la, ma ia mea ua kue lakou i ke Kanawai o ka Aina, e like me kuu kauoha e hai nei. Aole o'u makau no Kanakaokai, ke hoopii @ a me Marie. E @ a hoopii ma ka Hale K@ ma Kaluaaha, ia Naneakekeawe a me Kaleulu.

            80-3@* E. P. KAMAIPELEKANE

Olelo Hoolaha.

UA HOOPII MAI O KALUA w. KUE I kana kane o KEKINO, no makawao, Maui, mamua, e hooki i ko laua mare ana, no ka haalele wale ana no na makahiki ekolu o KEKINO i kana wahine. E hanaia keia hoopii imua o ka Mea Hanohano o IOANE H. kekahi Lunakanawai o ka Aha Kiekie, ma ka la 27 o Iune, i ka hora 9 o kakahiaka, aia ma ka Hale Hookolokolo ma Honolulu, Oahu

            G. W. BROWN.

            Kakauolelo kokua o ka Aha Kiekie.

            Honolulu, Iune 4, 1863. 80-2t

OLELO HOOLAHA.

O KA PA HALE KULEANA O KAMA w. e waiho la ma Leleo, Oahu, ana i hooili mai @ ia maua, i kana mau keiki ponoi, i hooia o ia imua o kekahi o na Lunakanawai Kiekie; no ka mahele like ana i ua Pa Hale la no maua. Anolaila, ke hoakaka nei au ma ke akea i ike ai na mea a pau ua kaawale na mahele o maua, ma ko'u koho ana i ko'u hapa iloko o ua pa la, oia kahi e pili pu ana me ka pa o Kaapuiki, o ko'u hapa ia e lawe nei a paa ma lo'u lima, a o ka hapa i koe e pili no ia me kuu kaikaina, a pela no e hookoia'i ke kauoha hope loa a ka makuahine o maua, aole no he mea nana e keakea mai i na pono o ka hanau mua ma keia koho ana. O ka la e laha ai ma ke Kuokoa, oia ka manawa e lilo ai ia'u ka mana no ko'u waiwai ponoi iho, koe nae na mea maluna iho no ka poe nona ia. Owau no me ka oiaio.

            MRS. KAAOAA.

            Leleo, Iune 2, 1863. 80-2t*

OLELO HOOLAHA.

E IKE AUANEI NA MEA A PAU E pili ana. Owau o Kekuanui, ka mea nona ka inoa malalo nei, ke hoike aku nei ma ke akea, i ka poe a pau loa i kuleana a pili iki paha. Ke makemake nei au e lawe aku ka mea nona ka hale e ku nei iluna o ka aina,

Ma Pohoakalawaia, Kalihi, Oahu,

mamua o ka hala ana o na la he 30, mahope aku o ka laha ana o keia olelo hoolaha. A i na e lawe ole aku ka poe nona ua hale nei i oleloia maluna, alaila, e kau no au i ka uku, no ke ku ana o ka hale i oleloia iluna o kuu aina, a e imi no hoi i ko'u pono ma ke Kanawai KEKUANUI.

            Kalihi, Oahu, Iune 6, 1863. 80-3t*