Ka Nupepa Kuokoa, Volume II, Number 27, 4 July 1863 — Ka Moolelo o Maui. [ARTICLE]

Ka Moolelo o Maui.

[He koena no kela pule i hala iho nei.] Noho keia i ke kumu o ua wiliwili nei, a kani mai ana ka moa kuakahi, a me ka moa kualua, a hiki i ke kolu o ka moa; o ka inoa o ua moa nei o Kaauhelemoa, ia kani ana o ka moa kuakolu, ia wa, kiei iho la keia, e kolo ae ana ua luahine nei, e pulehu i ka maia a ka La, pulupulu no ka hoi ua luahine nei a-a ke ahi, a kau iho i ka eka maia, e kii malu aku ana keia, lilo ia ianei ka eka maia, i kii aku ka ka hana o ua luahine nei e huli ae i ua eka maia nei, ua lilo o ia ianei, uhuhu iho la ka ua luahine nei. "Uhuh-u, eia la hoi i hea ka maia a kuu La," a o ua luahine nei he makapo, oia ke kumu o ko iala ike ole i ka ianei lawe. Hele hou no ua luahine nei pulehu hou i eka maia, miki hou aku la no keia lilo, pela 'ku peia 'ku ka ianei lawe a pau ka maia a ua luahine nei, i iho la ua luahine nei, he kupu hoi keia. Ia manawa, hanu ae la ua luahine nei i o ia nei, hanu ae la keia iluna, ninau aku la ua luahine nei, "Nawai ke kupu o oe?'' Hai mai la kela, "Nau no,'' wahi a Maui. I mai la keia, "Na'u nawai oe?" "Nau no na Hina," wahi a Maui; ia wa, lele iho la no hoi keia noho iluna o ka uha o ua luahine nei, a ninau iho, "Heaha ka huakai o ka hiki ana mai?" I aku no hoi keia, "I kii mai nei au i ka La e make, no kona hele wikiwiki loa, aole e maloo ke kapa a Hina e kuku ai; nolaila, kii mai nei au e make ka La.'' Alaila, haawi mai la no hoi ua luahine nei i ka pohaku a me ka aha hookahi, hui me kela mau aha mua, umikumamaono aha, o ka pohaku no hoi ka umikumamahiku, oia ka mea e make ai o ka La ia ianei, ke wanaao loa ae la, ke ono mai la ka La i ka maia. Aoao aku la no hoi ua luahine nei, "E noho oe ma ke kumu o keia laau la, a i pii ae auanei ke kukuna mua, alaila oe ahele iho i ka aha a paa, a omau ae i ke kumu o ka laau, pela aku auanei a pau na aha, alaila, kii aku oe i ka pohaku, no ke kino ka hoi ia o ka La." Ia manawa, pau ae la no hoi ka iala aoao ana mai ua keiki nei, hele no hoi keia a eli iho la i wahi lua ma ke kumu o ua laau nei, noho iho la no hoi keia, aole i liuliu iho, e pii mai ana no hoi ka wawae mua, e ahele iho ana keia i ka aha paa ia wawae, pela aku no hoi kahi wawae, a pau na wawae he umikumamalima i ka paa ia ianei, ke naku mai la kekahi wawae ilalo, kakali aku keia o ka pii mai, ka naku mai la no ia ilalo, a pii mai ana, ahele aku la no hoi keia paa ua kukuna nei, ike ua La nei i ka pau o na kukuna i ka paa ia ianei, emi iho ana ilalo, e omau aku ana keia i na wawae i ke kumu laau, paa loa, aole e hiki ke hoi iho ilalo, ua paa mai la ia ianei, e pii mai ana ke kino a hiki no hoi iluna. Ia wa koke no, lalau aku ana keia i ka pohaku, kaikai ae la keia i ka pohaku a haalele iho, pane mai ana ua La nei, "E ola au." I mai la o Maui, "E ola hoi oe, he kumakaia ka hoi kau hana, aole paha oe e ola ia'u?" "Aole, e ola hoi au," wahi a ka La, no na mea i holo i ko laua manao.

Ma ia hope iho, kamailio pono laua nei no ka wa a ka la e hele wikiwiki ai, a haawi iho la no hoi laua nei, eono malama e hele wikiwiki ai, a eono no hoi malama e hele malie ai, a ua holo ia i ko laua manao. Oia ka ka loihi o ka la i ke kau, a pokole i ka wa hooilo, a ua pomaikai ka na kanaka e noho nei. Eia nae kauwahi hana mua a ua Maui nei, i kona wa kamalii, a mahope iho kona kii ana i ka la, a me ke ahi. A i ka wa ana e hahai ai i na kaikuaana, ke hele lakou i ka lawa-ia, kau aku la keia mahope o ka waa, huhu mai la na kaikuaana o ia nei, a i mai la lakou, "Heaha kau e hoolaau nei, a komo iho ka waa ia oe?" Pane aku la no hoi keia, "Heaha hoi ka mea e komo ai, he wahi kino uuku wale no ko'u?" Pane hou mai la no na kaikuaana, "E nana ae no hoi paha oe la, he uuku loa kahi waa, ke kuleana hoi e hiki aku ai i kai." Kii mai la no hoi na kaikuaana, hoolei ia ia nei iloko o ke kai, noho no keia a holo hou, pela no ka ia nei hoolaau ana, e ake keia e holo pu i kai. No ka hoonaukiuki o ua o Maui nei, no ka hoi mai o na kaikuaana, he Mano wale no ka i-a, pahapaha honua ae la keia, "Ina paha wau e holo ana i kai, ai mai la ka Ulua nui o Pimoe." Ma ia olelo ana a ua o Maui nei, hiki aku i kekahi manawa holo hou i kai o ua mau kaikuaana nei, hookau pu ae la ia Maui, a holo aku la a hiki i ke koa Kahala, i kapaia ka inoa o ua koa nei, o Poo, aia no i kai pono aku o Kipahulu, o Kaiwiopele ka maka o ua koa nei, aia ia wahi i Hana. Kuu no hoi ka pohaku o lakou nei a paa, hoolei aku la keia i ka ia nei makau, o Manaiakalaai ka inoa, a kuu aku la no hoi na kaikuaana o ia nei i ka lakou mau makau,

olelo iho la na hoi na kaikuaana, e ka i ana, "E haha Uuku la." Oia hoi ka ai mai o ka i-a, pane mai no hoi o Maui. "Haha Mano la." Pane amai no hoi na kaikuaana. "Haha Ulua la," pane aku la hoi keia. "Haha Mano la." Pela ka lakou nei hana ana iluna o ka waa. Ai ia mai la no nae ka lakou la he Mano no, e like me ka ia nei olelo aku, a hiki i ka wa i ai mai ai ka i-a i ka ia nei makau, pahapaha iho la hoi kela, "Haha Ulua la," pane mai la na kaikuaana, me ka hooho like mai. "Haha Mano la." Hoole aku keia, "Aole, haha Ulua; no ka mea, kuu aku nei au i kuu makau o Manaiakalani, ai mai nei no ka Ulua nui o Pimoe, eia la, ke nee pu nei i ka papa ku." Olelo hou aku la keia i na kaikuaana, "Aohe pono i koe, hookahi pono o ke oki i ke kaula o kakoa, a na ka i-a no e lawe aku ia kakou." Ae mai no hoi na kaikuaana, oki iho la lakou i ke kaula, ahai aku la ua Ulua nei, ka ohi no ia i ke aho a ia nei a, kaohi i ke pohue, oia hoi ka pau loa ana o ko aho. Ka ahai aku la no ia o ua i-a nei, a hala elua la, lana mai ana ua i-a nei iluna, i aku la keia i na kaikuaana, "Eia ka pono, ke hoolohe mai nae hoi oukou i ka'u olelo, e hoe oukou i ka waa o kakou, mai nana iki mai kekahi o oukou i hope nei, owau hoi ke huki mai ma ke kaula o ka i-a, ina oukou e nana ae i hope, moku ka i-a a kakou." Ae mai no hoi na kaikuaana, hoe aku la no hoi na kaikuaana i ka waa, huki no hoi keia i ka i-a, a aneane kokoke loa ka i-a mahope o ka waa, e nana aku ana kekahi kaikuaana mahope, ia wa koke no, o ka moku aku la no ia o ke aho, a nalowale aku la ka i-a, kaawale ka waa, me ka i-a. O keia moku ana ka o ka i-a, ka mea i kaawale ai o keia mau Mokupuni. He nui aku no paha na mea i koe, a ke hoopau nei au maanei. Owau no me ka mahalo. PUAALOA.