Ka Nupepa Kuokoa, Volume II, Number 28, 11 July 1863 — HE KAAO NO KE KEIKI ALII OPIO CAMALAZAMANA, A ME KE LII WAHINE OPIO BADOURA. [ARTICLE]

HE KAAO NO KE KEIKI ALII OPIO CAMALAZAMANA, A ME KE LII WAHINE OPIO BADOURA.

i wii.'iiKi m /..i'i'» /nai o ka Ai'ahian Xif/fits, t niai ka j>o liO'>kahi hanai mc kanahiku, <: i i::i i Lonia oha po elua han> ri mt: kanaha * i,.'n:itnaiityi. ĪIELU 7 T. KK KOLU MAI O lvA PO. HOIAKU l;i o H;ulouni niai ka nolio alii aku, a ; / «• noli« tiuii ana no hoi ka Lcde Maiakalunitasa ; nolaila, liooinanao ae la e i kan i kane, i na pilikia i loaa ia l.nn i:i mau hi i hala aku, a uwe iho la oia, n lioopuka ae la he mau hua mele e piīi ana : kona pilikia. Iu \va, ku ae la oia e pule : •'ika. puiiki aku la o Haiakalanitasa i ko iala kapa, a 01010 aku, '• E kuu haku, oole nnei "U iliila i kou hana pela i ko'u makuaka- : o. ka nioa nana oe i hana inai me ka oluai ! >a. ame neia oe e hana aloha ole ;:i ia'u." i I ko I>u!oura lohe ana i keia, noho iho la « i;i il'ilo, a mai, " Heaha kau mea i ■ \ - !o inai nei ia'u ?" " O ka'u mea e olelo I :i!.u n< i," wahi a Haiakalanifasa, " aole wau : .Ixo i kokahi mea hookano loa e like me oe, I ; i-l.i auanoi na mea ui a pau ka makee ? Ao- • iu o oh lo nku ana ia oe no'u iho ; e olelo; ; ivi: ana au ia oe, no kuu maka'u ia oe 1 ka Mo!. iio ka mea, ua hoohiki ka Moi, i na ao-l • 1 o > o hoike niai ia'u i ke aloha kupono, | aliila, hoo{v i \uia kou noho Moi nna i ka la ■ ;< p vo. a kipakuia'ku oe mai kona aina aku ;j a o nui loa kona huhu, pepvhiiu mai % oe ; nolaila, ua hoonioniia au eke nloha nou,| £ a i;a haawi aku la au la oe ika olelo maiA na». a nau no o noonoo knu inea e hana ai."; l.i wa. kulou iho la ke poo oßadouru i ka; | I :io ana i keia mau olelo ;ua pilikia oia no-; | :r.i ii:o. a i iho la iloko ona, " Ina au e kuu 9 : k«. ua manao. make e hoi au ; a ina hoi wau ! • f o ae aku, houhilahilaia hoi nu, aka, i keia' I :n n.awa. he Moi wau no ka pae «iua Eboni, I ;:ia malalo o'u na mea a pau, a o keia wahi | | waie no ko maua wahi e halawai ai me Callg in .la/amana ;no ka mea, aohe ona wahi e S »•-' e lioi ai i kona aiua, maanei wale no; no|H iaiia. ke haawi aku nei au i ka'u hana ike » Akua, ka mea wale no i ike i ke alakai ana." B Alaila, olelo aku la o Badoura ia Haiaka- ■ ianilasa, 14 Aole uu » hana ino maoli aku ia oo." Alaila, hai aku ia oia i kona moolelo |» mai ka mua aka hope, me kn oleloaku ia ia, |B Ke noi aku nei au ia oo ma o Aiahe, e ■ huna oe i ko'u inoolelo, a hiki ika ti*a ake ■ Akua e hoohui hou ai ia'u me kuu kane, a ■ mahope aku oia wa kakou e ike ai īka H kou mea e hana aku ai." |B A no keia mea, ua haohao maeli o HaiaH kalanifasa, ano kona aloha loa ui iah. pule j aku la oia e halawai liou laua ine kana kane, Hj a olelo nku, " E kuu kaikuaana, mai makn'u |Ka oe ; aka, e hoomanawanui a hiki i ka wa a ko Akua e hooko mai ai i ka inea e hiki mai

?1 na." Apo ak'.i la kekahi i keknhi. a hiki i ; ka \va o ka pule kakahiaka, oia ka manawa 0 ku makuahine o Hninkaianifa*a i hele n.a; |ai i ona'la ; a liele aku la no hoi ke Kuini I Badoura e hana i kana oinana. Aka hoi, o ka Moi Sha—Zamana, mahope iho o ka heie ana o ke keiki i ka hahai hoioh«i!ona. iaua o Mazawana, e like me ka inea i hai inuaia. Kakali oia a ka lua o ka po, a no ka hoi 010 ana aku o ke keiki, nolaila, ua kau.nnaha kona nianao. la la ae, no'no oia e kaii i ke keiki ana a awakea oia la, ao e nae i hoi akn ; nolaila. kauoha ae la oia i kona poe koa e hele e huli. alaila, ee ae la na koa a pau loa, a hele pu aku la no hoi me ka Moi, rne ka puuwai 1 elia no ke aloha i kana keiki. la nianawa, maliele iho ia oia i na koa ona i eono papa koa. ma ka akau ame ka hema, mamua a mahope. a o!e!o aku la ia lakou, ,l Apopo oukou hiki i kahi e mahele ai ke alanui." Alaila, heie aku la na koa mai ua la nei a po; mai ua po nei a ao. mai ua la nei a awakea, hiki lakou nei i kahi i mana aio ke alanui, eha mana ; nolaila, akaka ole iho la ia lakou ka mana e hele ai. Ilaila nae kahi i loaa ai o ka lole ua nahaehae me ka io weluwelu, a nana pono iho la lakou nei i ka lole. I ka ike ana o ka Moi Siia—Zamana i ka lole o kana keiki, uwe ae la oia a nui loa, " E kuu keiki!' ? Pai ae la oia i kona papalina, uhuki i kona umiumi, a haehae iho la i kona lole ; ua hooiaio iho la oia i ka make ana o kana keiki; uwe iho la lakou nei me na koa a po ia la, e hoouhi ai i ko lakou mau poo i ka lepo. Alaila, hoi aku la ka Moi me na koa ona : i ke kulanakauhale, me ka manaoio, ua make kana keiki. Ia wa, kukalaia aku la ma na pae aina a pau o Haleilana, e komo na mea a pau i ke kapa eleele, i kanikau no kana keiki, no Ci»malaz:imana. E mau ana no ko ke Kuini Badoura noho Moi ana i ka aina o Ehoni, e kuhikuhiia mai ' ai e na kanaka, me ka oleio mai, " O ka hu- ! nona keia a ka Moi Amanasa. M A ke noho nei no hoi o Camalazatnana . me ke kanaka mahiai, me ka nwe i ka po a ine ke ao, a hoomalielie inai la ke kanaka ; mahiai, me ka olelo mai, a ia a pau ia maka- , hiki, alaila, holo ka moku i ka aina o ka poe ; inanaoio. Pela kona noho ana, a i kekahi la ae, ike ia i kanakae hoakoakoa ana, a hei le mai Ia ke kanaka mahiai, a oloiomai, " E : kuu keiki, ua oki kau hana i keia la ; 110 ka 1 mea, he la olioli keia no kanaka, e hele mai ' ai kekahi e ike i kekahi ; e hoomaha oe, a j nana aku no nae i ka mahinaai, no ka mea,| ! e hele ana au e nana i moku nou." j A hele aku la kela, j« noho iho la keia ilo- ) ko o ka mahinaai; aia hoi, ua naha kona puuwii, e kahe ana kona waimaka, pela no i kana uwe ana, a hiki wale i kona hina ana ! ilalo ; a ala ae la keia holoholo iloko o ka ; f mala, e hoolanalann ai i kona inanao kau-i I maha. No ka lilo o ka manao i kahi e, no-j ; laila, kuia oia a hina ilalo ke alo, a kuia ka j 1 lae i ka omuku laau, a kahe ke koko, a hui-! pu me kona wainwka. Aka, kawele ae la \ I no keia, a hele hou aku la ro e holoholo. ! | la hele ana a ianei i ka holoholo, huli ae| • la kona mau maka iluna o kekahi kumu laau, | !a ikeaku la oia he mou manu ehakaka ana.l | a make iho Ia kekahi o laua ; a o ka manu i j ! make, haule iho la ilnlo, a ia ia e waiho ana! ; iiaila, aia hoi, lele uiai ana elua noau manu ; ! nui, a hohola iho la na eheu maluna o ka: j manu i make. a uwe iho la. A uwe iho la; ! no hoi keia i ka wahine, i ka ike ana aku la; ! i kela mau manu e uwe ana i ko laua hoa. ] : A mahope iho, ike aku la keia i ua mau j ; manu nei e eli ana i lua, a kanu iho la i ka s I manu i make ; a juu ia, lele aku ln ua mau; manu nei iluna, aohe i liuliu aku, hoi hou' | mai ana me ka manu nana i pepehi. Kau | iho la ua poe manu nei iluna o ka iua i kn- | nuia'i o ka manu i make, a pepehiia ibo la ka manu powa a make ; haeaia'e la ka opu, ja hukiia mai la ka naau iwaho. a mniniia j iho la kona koko iluna o ka luakupapau o ka * manu i make ; a haehaeia ka io o ua manu nei a hoolei hiliiia aku la ma u a maanei. ; O keia mau mea a pau loa» ua hanaia i ka wa o Camalasamana e nana aku ana ; i ka : huli ana ae o ko ianei m*ka e nana ma kahi i pepehiia'i o ka manu, ike aku la keia i kekahi mea e hulali aua. O ko ianei kii aku Ia no ia a loa» i ka opu o ka inanu, a kuai | iho la keia, a loaa iho la ia ia ua pohaku nei t ke kumu hoi uana iaua i hookaawale me kana wahine. ! I ka loaa ana ia ia o ua pohaku nei, hina 1 iho la oia ilalo no ka piha loa i ka olioli, a i kona pohala ana ae. olelo iho la oia iloko

ona, u He hoailona maikai keia, he mea no maua e launa hou ai me ka'u mea aloha !" Mahope iho, hele aku la keia e huii i ka hoa mahiai ona. a po ua la nei. aolenae ke!a i hoi mai. la knkahiaka ae, hopu iho la keia i ka ho ame ka pakeke-ie, a hele aku la iwaena o ka pa mea kanu. a loaa ia ianei he laau 10-cusa, a hahau iho la keia i ke aa me ka ho, a halulu ana o lalo ; nolai!a. hao ae la keia i ka iepo mai ke aa mni; a i ka pau ana ae o ka iepo, loaa iho la ka ipuka, a i ka wehe ana aku. ike aku la keia i ka rumi; a iho aku la keia ilaio : he hale kahiko loa keia, i ke au ia Tamodi laun o Ada, (he poe i oleloia, ua noho i Aiahia i na 3,000 inakahiki i hala aku nei.) me na ipu lepo e waiho ana iloko, ua piha i ke guia ; noiaiia, olelo iho la keia iloko ona, " O ka luhi ua hala, o ka lealea ame ka hauoli ua hiki mai." Alaila. pii ae la keia iluna. a pani iho ia i puka. a hele aku la e ninini i ka niea kanu. I ke ahiahi, hoi mai ana ke kanaka mahiai, a olelo mai, E kuu keiki. e lawe aku oe i ka nuhou olioli o kou hoi koke i kou aina hanau ; no ka mea. ua makaukau ka mokuehoio; ekolu la i koe, alaila, holo ka moku a ku i ke kulanakauhaie o Eboni, a mailaiia aku. eono mahina ou e hele ai ma ka aina, alaiia, h:kī aku oe i Haledana, ka pae aiua o ka Moi Sha—Zamana. w Ia enanawa, piha ioa iho la keia ī ka olioii, a pane aku, l> E like hoi me kau nuhou maikai i haawi mai nei ia'u, & pela hoi wau e haawi aku ai ia oe i ka nuhou maikai." Aiaiia, hai aku la keia i ka rumi i loaa'i ia ia, ame ka ipu iepo i piha i ke gula ; nolaila, pane mai keia, 4! He kanawalu o'u makahiki i keia wnhi, ao!e nae i !oaa ia*u; ao!e

oe i makahiki iho nei ma a'u, ua loa-a koke ia oe; nolaila, nou no ia waiwai, a he mea no hoi ia nana e kokua mai i kou manao kaumaha." Aka, olelo aku la keia, e mahelela mawaena o laua ; a alakai aku la keia i ua kanaka nei iloko o ka rumi, a hoikeaku Ia i ke gu!a iloko o na ipu lepo he iwakaiua ; a lawe ae la keia he umi, a he umi i ke kanaka mahiai. Olelo mai keia, " E kuu keiki, e hoo- : piha oe i poe ipu !epo me ka Oliva ; no ka mea, aohe ia mea ma na aina e aku.eia wale no ma ko makou aina nei, a ke laweia nei ta mea i waiwai kalepa ma na aina e aku ; nolaila. e hookomo oe i ke guia maialo, a maluna iho ka 01iva, pnni a j«a, a lawe aku iluna oka moku." Oko ianei hana iho la no hoi ia pela, a hookomo pu iho la i ua pohaku kupanaha nei iloko o kekahi ipu. A pau ia, noho iho la keia e kaii i ka pau ae o na la i oleloia no ka hoio o ka moku, a hai aku la i ke knaka mahiai i ka mooleio o na manu, a hiamoe iho la laua nei ia po ; a » ke ala ana ae i kakahiaka, ua mai kona kokoolua, a pela a hala elua la; a i ke kolu 'o ka la, ikaika loa ka mai, a manaoia iho la e make aoa oia.

; ia Camalazamana e noho ana me ke aloha • no kona kokooiua, hiki mai ana ke Kapena | o ka moku, a ninau no ke kanaka mahiai ; a : hai aku la keia i kona mai. Ninau hou mai ; ia iakou, '* Auhea ia ke kanaka opiopio e • makemake ana e holo rne makou i ka aina o i Ehoni ?" Pane aku ia keia, '* Owau ia e ku aku nei imua o oukou." A oieio aku b keia, e laweīa na ipu iepo iiuna o ka moku ; & iawe aku la no hoi lakou, me ka oiek> mai, " E wiki oe, ua maikai ka makani." Lawe

' .iku la kei-.i i kon.i ni.m w.\h ; . t;-»o.i a pa ; ih:•;a o k« moku. a hoi r.-.ni mai ia kt*» w a'.Mu | aku i ko kanaka n: »htai ; aka. m:»; ; •j iioko'ko'.a o r»a ch \ o ka nolaiki. n-Vnoi »ho la keia ma ke po»-> a hiki i ko iaU r.u\ke | ana ; ai:ula. k»nu īho !a koia a n;tlo. | Ika pau ana. hole aku la keia ika moku. | aka. lo.ia aku ia ianei. ua uhola ko ia'.a nv.ui : a ua haia ak'.i ka n.oku ; ku aku !a k» i \ j nana a hiki i ka wa i nalowale aku ai ka nioku. j Ho: mai !a keia me ka manao kaumaha a hiki ; i ka mahinaai a Inua ; a i koua lolieana m:>i. I hookahi wale no ho'io ana a ka moku ī'.ai'.i i jka makahiki ; noiaila. kaumaha I.u\ ko ianei | manno, a hookahi ana mea minainina ioa, o i ka lilo hou nna o ka pohaku a ka wahine. j I keia wa hookahi no, ke mau r.ei no ka \ pi ana o ka makani maikai i ka moku. a ku : wale ka moku i ka mokupuni o Elvni; ame he i aha la no Ia kahi o ka pomaikai, no ka mea. ! e noiio ana o Badoura ma ka puka aniani, a I ike mai la oia i ke ku nna aku o ka moku. ; la wa, iele ae la kona hauli ia ike ana nku, a o kona he'.e koke aku ia no ia me na Kuhina a kahi o ka u oku e ku nnn, a nana aku ia ika hooieiia mai o ka ukana. O kona kauoha koke aku la no ia i k»* Knpena o ka : moku e he!e mai, a ninau aku i kann ukana j o ka lawe ana mai ; a liai inai !a kela t na ; waiwai a pau ana i Inwe mai ai ; a i ka hoo- : puka ana mai i ka Oliwi, makemake aku la i keia īa mea ; a ninau aku, " Pehea ka nui . o kau Oliva ?" A pane mai kela, Ile kaua- , liina ipu lepo i piha ; aka, ao!e nae i hiki ( mai ka haku nona ua waiwai la, aka, e iawe ' no ka Moi e like me kona makemake." j Ika weheia'ua ae o kekahi ipu lepo, o!e!o | aku oia, " E lawe au i na ipu a pau he kaj nalimn, n uku nku ia oe e hke me kou maj kemake." Olelo mai kela, '• He mea nui j loa ia ina ko lakou aina ; a 110 ka ilihune o Ika mea nona ka waiwai, nolaila, e laweia i | hookahi tau*ani apana dala." Pane aku ke- } ia, '• E lawe ana au, 110 ka hookahi tausani ! apnna dala." ! Ika po ana iho, laweia mai la kekaiii ipu, | o laua wale 110 nae ko loko o ka rumi me | Haiakalnnifa.>'a ; a i ka nmiui ana iho iluna j o ke pa, he haku gula ka mea i haule iho ; j nolaila. olelo aku la keia īa Haiakalanifasa, | " He gula wale no ka hoi keia ?" Noiaila, 1 naun keia i na ipu a pau. a he gula wale no |ko loko; aole nui o kn Oliva, aole e piha ke- | kahi ipu lepo, a huli iho la keia iwnena o ke j gula, a loaa iho la ua pohaku nei. Nana poj no iho la keia, a ike iho la o ka pohaku i ! nakiiia'i i ka hu-a o ka lole wawae, a Cama« ! lazainana i lawe ai. I I kona wi i ike pono iho ai ua pohaku nei, jo kona manawa ia i uwe ai a hina ilalo no i ka piha loa i ka olioli ; a i kona pohala nna | ae, olelo iho la oia iloko ona, i4 O keia pohaku ke kumu i kaawale ai o kuu mea aloha ; Camalazamana ; aka, he hoailona maikai nae ; ia i keia wa." Ia kakahiaka ana ae, kauoha aku la oia i ke Kapena o ka moku, a hele mai la keia ; : ninau aku kein, " Aia la i hea kahi a oukou i haalele aku nei i ka mea nap.a keia Oiiva ?" Pane mai kela, *• E ka Moi o ka manawa, ua haalele aku makou ia ia i ka aina o ka Magiana, a he mahiai kana hana." Oleio hou aku keia, " Ina ao'e oe e lawe mai. alai!a. nole oe e ike ana i ka poino nui e !<>aa ana iko moku, ame oe pu kekahi." Alaila, kauoha koke ae ia oia e hoopaaia ka waiwai o ka poe knlepa, a olelo aku la lakou, 4i O ka mea nana ka Ohva, ua Uwehaia ia'u. a ne aie hoi na'u ; a ina aol? oia e hiki mai, pau oukou ia'u i ka inake, a haoia me ko oukou mau waiwai." Nolaila, hoolimalima iho ia ua poe kaiepa nei i ka moku, alaiia, o ke kii no ia īa Camalazamana. O ka hoio aku la no hoi ia o ka moku a hiki iua aina nei; ika po nae ke ku ana aku. He po uluhua loa keia no Cama!azamana, a e kuko ana oia uo kana mea aioha, a kikeke ana ke Kapena o ka moku mawaho o ka puka, wehe aku la no hoi keia i.ka puka, a hele aku la e haiawai me lakou !a, a hopa kokeia mai la keia e na Keia o ka moku, a laweia aku la a kau iiuaa o ka moku, kuu na pea, ao ka ho'o aku ia no la. Holo lakou nei o ka po ame ke ao, aohe nae he ike iki o Camatazamana i kona hewa i hopuia'i; ninau aku keia i ke kumu o kona : hewa t a olelo mai iakou la, " Hc lawehala ; oe na ka Moi o ka aina Eboni, ke keiki a ka ■ Moi o Amanasa, a ua aihue oe i kona waiwat." Pane aku la keia, 4i Ma o Alahe, aole au i hele iki ma ia aina, a aole no hoi ; au i ike." [ Oko iakou nei holo aku la no ia a hiki i ua aīna ala, a laweia aku la keia imua o ka

Lt\!e l:u;rA. .1 1 ko ua 1 na;v.\ 1» 0 k'.T,a iKV u,.\; la ;m ;.i, a o:o!o ::.;\t. i. ■;.uuvi :iKit m \.ww\ 1 n.\ k.aaw:t. t :.»«• ; t x : iai vma o iivV\\i \vt." hoopau aU-.: . f;a i k.\ tr,ak:t';: o W:\ poo I:aav\ 1 ia : ka ioio hanohauo 1 ko K;\jvn.\ o k.\ ; k-.i. tno nook;t:,i :auvtni ;tjv\iu\ t:';l\. A tn;ih.>{v s:io, konu) aku l.i koia •• ix ka Loiio Haiakalanit:is.n, a oloio nka. I . liuna o* 1 k«MA raoA, 1 h.iki 1 k:\ \va o k,-. :. raako;nako. c hana ni\.t nu 1 tn«-a • kauta ai. a hoiuho'ma mai 0 n.i Moi tv ; mai o k:\ua." I ka wa i kenaia ai o C;tiuaUzAin;\n \ • woia o hoatiau. ua hanaia uo poi.i, a ii,v. ; it iko ka jv\ oka Moi. a i k,.;ia wa . mai ai tnai ka auau mai. ua hko oi.» n.o i:iia o ka Orionatata L'wilo, a 1 ulo ia. ua ko mo kokahi iioku, i koni wa i puka hiiahihi kn !a amo ka nnhina. A hoio aku la koia i 0 B;nion.".i ia. a 1 na ike ana mai. uumi iho ia oia i kona ha, a hiki i ka wa e ko ai koni in.iiv ;;;;i ■ Haawi mai la ke'.a ia ianoi tka waiw n. ; : moa no a pau, tno ka hookt.>ki.- rn;tn ;a : 1., a hiki ika wa i hooiiioia'i ia ia ka w.;::. •; \ oka waiwni. Ano ka maikai ioa o k .:. \ hana, a ua aloliaia oia e na moa a p.r.; : i no!' iia, ua hoohiki na moa a pau !oa ma !. ianoi inoa. I koia manawa a pau loa, ua hoo!iuot k. ■ no ka hauohano aka Lede Hailoun 1i \ ; mai īa ia ; noiaila, ole!o iho oia il».ko " Ma o Aiaiio, h»' kumu ko koia aioha. a ! ..i--lia [wha koia Moi e hoonani mai ana i.i'u i,f ka manao ino ; noiaiin, e noi akt» ana a ; 1.1 ia e hookuu mai ia'u 0 heie.'' O ko i.m. ; helo aku ia no ia i ke Kuini Badoura. a , ' • io aku, " K ka Moi, ua hooiit 111:11 (>•♦ m . 1na o'u i na hanohano lie nui, a e hoio<>\.M ana kou lianohano, kc liookuu mai o»> ia ; . hoio, a iawe aku oe i na tnea a pii au i fi a. wi ma» ai." ia wa, mino iho la na papai n 1 okc Kuini Badoura, a pane mai, " He.li. 1 kou mea e makemake nei e he!e, a ioaa m.u oe i ka pilikia, oiai e noho ana oe iloko o La hanohano ?" "E ka Moi," wahi a C.llll aazamana, " ina keia mau makana me kc kunui ole, aiaiia, he mea kupanaha io.i; 110 ka mea, ua iiaawi mai oc iu'u i na moa kup-;.<> 1 kanaka makua waie no, a owau he k« ;«i waie no i keia wa." Alaila, lawe aku la ke Kuini Ba«iount :a ia iloko 0 kekahi rumi mehameha, a ho:■,(• mai la ia ia iho imua o ianei ; a ike i!i" 1 keia o kana wahine in, ke Kuini Badoura. ke kaikamahine a ka Moi Gaioa, ka Haku n ..1 mokupuni, ame na Wai ; hai mai ia ko K>. i Bidoura i na mea i loohin ia ia mai ka mua a ka hope ; a peia no hoi keia.