Ka Nupepa Kuokoa, Volume II, Number 28, 11 July 1863 — He Kanikau Aloha no S. Kaluau. [ARTICLE]

He Kanikau Aloha no S. Kaluau.

H<: ,;sn.i;Bū 2.r.;.s ke:a nou e S. Kaiuao. K .. ; »;:%va nri'r.>po — H f - ;• • b ';.3 ; ke 3 < hr 4 o ke ka;;r- —a, i ri: o U'; kar.<\ ka hoa pnp-iu anu, ' 1 ika:n:ua h-»i o k<-h ania, H . . • n'; ke a' . : ka :r;akn*ii he '* - i ;* i' mai a kvi *>VAi o Malolei k . i hoop'». c* !okti ru;'i i kuu man-iwa. K ; ; i,.•.;;•• n.3; ka pen hu];!ua o ka Bc*at, 0 ki }. j : hi m.ii o ka ihij o ka Boat. i ke ...: v H'. • >no o k.i o - .vff a ke kai o Puaole. A• /•• paa ka waiiuaka. ke kuieana hoi a ke {'■ . « : .>>■ at.a i ka i'ilu o k*'.a ao, H * ; k • i \-t k.i uinne n»» 1 ka n)«»a Mana Loa. : i;: t hn'" o Maunakea, i ke kaiA . i ; <> kn Li-.». oia ku'a v.v-ii i ka la. ; i,:i .a.mi'- o Iloomauikealoha, 1 ■ .. i :;•*. k- k) ku!n hnole e ho-ohinna'i, !•- 1 «.'«• :i t»:i i ke a!vha, ao!e e na, I i-. i","'.,u r:} ; :n iuko i ke aloha, .\ i k i/j" »»:jj ka piha knnaka o Ka- !•. . if i i kn iioa pi!i he kan»*. • > i : iieu a Johu Aa. A l . i īi'» h"i kuu inakun. K ; . i;i !■.■ i'ik:i:i• l mai k<- kai l*-o iki la —e, A , i k'. i<*<i i k:i p'ui'- att:i mai. I. .» li.i n" no nu, n hoi mai no i keia !a, ' ' i 'i . ; :*.ku n- i uoie oe i hoi mai nei. ' ' -• » " 'i" k-i i'i. h»'!e loa, I ; v •• i t » i.'<!n o iuii'-'. pai«: ka ik<>. I ' i •• o. !a k<»■ i kmo. na hnla ka naui. '! '• ak'i i.i ka nliane i !,<• ao malain.niama. M-;ia;;rs )>>r t ; r i j k;j ukana a k<' aloiia. A: ; [m:. i ... ni' 1 k'' Kalahaia o k».' uo nei, K .'; !. !:;•• i:ia; k' kai i>: o tu)i o Haihala, II s t :>!.•' i i <••* i k f ' ala inanwe u!a a Kane, N"!." i.'i" ii' i au. i:ir kn u me ka minamina, < ' k \ 11 w»• heiu mai a Nakehawe, aloha kuu h.,n |'ii i, I <• kaun ka u.i, ka la, ame ka maknni, Ale ka mak.iui km'hu l»-po o ua aina nei In, H" u in»' ka minnmina, pau ole i kuu kane I'—'•>•l. Mks. M. Kiaana. - i • •'' .V lun* 0, IVC31 V C3 £it' Liiiiau o ka ii;i;iu;io aun. l\ >:,;< }.!i Iluhala t /<'x/jrj//iai\ui i ka Im'■ui lliu'iiu. K- ku liookahi i.ei ka lkiihala, me he hae i.t >• pule!o liookahi ana mn ua elieu o ua mnI» iiii kupikipiki-o o ka p«»uli. e iiooia mai ana m i k<>ria inau nno, me he la he oiaio mai k'* Akua mai. O ka mea no hoi keia i kipiia e k.'kahi poe, •• Ka hao ina«, r eneta e k ihikuhi ana i ka poe iiaipu!»' i ko lakou \vahi «• maha'i, &e." A inn keia mea hookahi no kn hookuiknhi ann o na iini o na mea Ak'-nkamai o na kau i iiala. Aole uao malaiia ka iini o ko'u manao e hai ak i :iku ai imua o oukou ; uka, i ke kohu p>'Mo aua o ka liailx\la e liooko i na imi o k-'ia l ihui ; n inn pel.n, alaila, e huli hou nku i ke kahua o ko kakou noonoo. Kia iho no i.t i.mlalo nei. l'a kohu poiu nnei ka Baibala e hoopomaikai i ka Lnhui Hawaii ? Eia kona hainn. " A' 1 , ua kohu io, n kohu maoli no ; M nka,i ko kakou uehewehe una i kei.n ninau, he pono k•■ law■•■ ne i innu kumu lioohele noonoo i el.oiu. Lia ka mua. Kohu pono ka Baibala e 'noopoinaikai i ka Laluii Hawaii, nui kona ūe. kaawale ana aku i keknhi mau inea e ko!lm> okoa aku ai keia lahui iloko o ka pilikia a l i- ka poino. Aia a kilohi aku kakou i ke kiu o na kupuna o kakou i hala'ku la i ke ai i Inki i'ie ke hoi hou inai; he nui a iehuiia wa!e na hana a lakou i hanu'i, a he hanu waie no e kauo ana i keia lahui i ki poiuKia kekahi innu hana a lakōu i ! . '. 1 :a a 1. b (>/,<• Kaua. Aia i ke kau o inkou la, ' ;i'll ke kaua mawaena o na'lii o keia Au- ," : ' ; aka. i ka nana'ku, o oukou no na kini ; . 1 lukanaka o keii» aina. N'olaila, ua ike, i) !t*!ie no hoi jmha oukou i ka ino o nei a it he kaua. E aho nae ke inwe n»ai i o na kaua a Kameiinmeha 1,, i kaua : :o kona Aupuni. mo ka hoopiii pu iho i •»a iie"r.oo. Eliia ka nui o ka poe i make i :ua ke kaua o Kauaawa ? Ehia hoi i hoehaia r.i ī ke kaua o Mokuohai ? Owai la hoi e hiki ke he!u i ka nui o na kannka i jxalemo a i iake mawalio inai o Kohala, Hawaii ? Aole : e h:ki, no ke aha la ? Eia, no ka nui loa ka ! e i;ke me ka la e kau aua ina ke kauwahi o j ka ilokulani. e kuupiiu mai ana i kona inau knkuna wela a pa i na inea kanu, i ulu a lipo.ipo, a kakou i makemake nui ai, a p*u loa ' ,:.o ln lakou i ka make ; peia no keia mea 0; ke kaun, e puahi wela nei i keola o kanaka, < no ka mea, hooleleia mai la na haolele a ka' i iake i w:\ena o na aoao a elua e hoouka kn- ■ a \ nnn, a pau ioa iho la lakou I ka make, a haaiele i ka la. i ka mea pumehana. Aloha ;no! Noiaiia, e o'u mau makamaka, aoie a:iei keia o kekahi © na hana e uine ana i kein Inhui a pohoio pu iloko o.ka pomo ? I ka nana iho, oia no. tl?) O i a Hoomana Kri. Kupilikii loa ka I manao o na kapuua o kakou, no keia mea o ka hoomana kii, me ka oie'o iho, •» He mea :: ake ke ai i na mea i hoomakaukauia iwna kū akua o iakou." He manao kuhihewa 100 ! !sae keia o lakou.aole no nae i pau loa keia | aiio kuhihewa, ke koio moowini mai ia no i!««ko o ka naau o na keiki a ka hoomaloka a ■ hiki ī keia wa. Nolaila, e na kupa hoolai o ■ Ika aina. e iiaalele ioa oukou i ka ka hodmaoa \ ku ; no ka mea, o ke kaikuaana no keia o? Auaana, hoapili o Hooipoipo, a me Hoounak Utu, nn hoa kuawili o Lapaaukuhihewa | < a pnu ai hoi na jnea mui i knmake ; a nolaiia

ia. f .i 3t». Ao.e keia o k&kah; o na mea ;:;o. e puliki j»a loa ; keia iana; n ho'ok;«ci akti iloko o ka ner.elu poho o ka make f Na oukoa ia e riC<oti'X'. Peh ak'i nr» ka ai-kapu. urr.i-kain*li'.. a rr.e kekahi rr.au hnna hauiaia e ae i hanau i ka manawa kumakena. i ka make ana o na 'lii aloha o lakou, a me kekah: n.au haoa ino e ae he nui waX Me ka lana niaikai no 0 ko'u manao. ua ike no oukou i ka peino o kmaka rra keia mau hana ; a ma p»;'!a. e:a kn ninau, " Auhea la hoi ia mau hana i keta wa ? " Aole, ua hala. No ka mea. aia i ka A. D- 1520. oi 1 i mai ia ka Baiba!a rne konn maiamaiama o;:r;• ino, i kaiknī iiun in mai e Bimmu ma, l"a iioomaknki ka iakou hana tua kahi naholelie!e o Kai!ua, iiawnii ; a kapaiili loa aku ia a i Honolulu, Oahu ; a hoohuelo l«ja aku !a n i na pr\'ii hauliuli o Kauai ; aoie ī loihi loa ma in hope iho. mao ae la ke ohu pouli maiuna o na k<-iki a ka hon'ohe oie. Alaila. pehea iho la ke kaua ? Pau ae la ia, ka mea nann e hoonaueu*- i k«. in mea In o ka lai o ke Aupuni. hoi kn hoomana kii a me na hana ino e a»' ? Emi hope aku la a koe iioko o nn puuwai lokoino o k»• kahi poe, a e kaohi ana i ko iakou mau lini mamuli o ua uoao kuiiihewa o na kupuna o kakou i alo ai. peia no ka hohe wale ana o na hana a pau a lakou i hana'i iinua o ka Baibala ; a nulaila, ua hala aku la keia innu mea e poino ai. Heaha la auanei ka hope ? E uhi mau mai ana ka olu koionahe o ka Baiba!a maluna o kaknu, e pulumi pau aku ana i kekahi mau ui' a e komo kino loa aku ai keia lahui iloko o ka poino. Pehea !n kooukou manao no keia ? Aka, i ka nana aku i ko oukou mau ouii, me he mea la e hoolai ana ka puuwai i kana hana, e i aua, •' Lai pono mnoli ka Baiba!a, e hoekaawale aku i ua mea e pomoai ka Lahui Hawaii.'' '2. () ke aoia ana o keia lahui ma na mea a na kupuna o iakou ī ike ole ai, a heaha la 1 ia mau mea ? (1) () ka ihe maka palapala. Hewahiino|mi inaknmae maikai ioa keia, i huipuia iloko • 0 keia kau, a i iaha ole ia hoi iioko o ke kau 0 lakou la i hala e aku ; no ka mea. aia ao no kona hoomaka ana i ka A. D. 1S~?0, aua ulu inaikai mai no a hiki i keia wa, a he kia gula no hoi ia e naueue ole ai ke Aupuni. (I?) O ha loan. ana o ha hoomann kuj>ono. 1 ka wa o na kupuna o kakou, e hou hewa nna no lakou iloko o ka pouli o ka hoomana kii, no ke aha la ? Ea ! no ka nele i ka Baihala, aohe mea nana e kaili ae ia lakou mai ka nolio ino n i ka maemae. Aka, i k* kau 0 ka Baihala, ua kukulu ia ka hooinana kupono; a e kuhikuhi ana i ke Kalahala oiaio, a e hoakaka lea ana i ke kawele kupono e maemae ai ka naau o kanaka. Kahaha! iNani ka nui a ka makolukolu o ka waiiwai a ka Baibala, e paki haalele mai nei no ka laiuii. E like me ka hau e pa kolonahe ana i ka pili o ke ao, e hooina-u mia i na lau uliuli o ka nahelehele ; a emooio mai la ko lakou ulu ana, pela no ka Baibala. A pa ia mai na kuna hoomalamalaina o ka Baiba!a i ko ke kanaka naau, a ike lea lakou i ko lakou mau hewa, a mihi, a luili, a manaoio, a ua lilo ia : i mea e pomaikai ai ka lahui, a o kekahi keia o 'na momi makamae loa a lakou ia i milimili ole ai. l3) O he hauia aiui o na Kanawai hapom. 1 ke kau i iiala aku la, e noho ana no nae na keiki papa o ka aina, malalo iho o na kanawai honiuhi a na'lii o lakou, a i ole ke kanaka e ae aku, o ka make no ka hooilina, a pehea la i keia manawa ? Ua nalo.aua hala aku la ia, pela no ka mokio pu ana aku o na knnawai kohu ole o lakou. A i ke kau o ka Baibaia ea, ua kauia na kanawai ku i ka hoopomaikai i ka lehuiehu, a me ka hoomau ma ka pouo, a me ka maluhia o ke Aupuni. A ina pela, aole anei keia o ke kohu pono ana o ka Baibala e hoopomaikai i ka Lahui Hawaii ? Ma kona haawi wale ana mai i keia mau pono i haiia ae la maluna, na mea hoi a na kupuna o kakou i malama ote ui. ī ka hoomaopopo ana iho, kupono maoli i ke kau o 'na puukani Hawaii. Epau ka luana ana malaila, a e hoowalea kakou ma ke kolu o •! ka manao. j o. Ua kupono ka Baibaia e hapai i keia lahui ma na noho nna hanohuno o keia ola ;nna. Aia a huli aku i na Kaao a me na ; Mooieio kahiko o keia lahui, mamua aku o ku hiki ana mai o ka Baibnla ; ainila, e ikeia ; iho no nae ka ilihune maoli, a hahai pu inai ;no ka popiiikia a ine ka nele, haahaa loa, a janeanc hiki ole ke lanakila maiuna o na hoiohoiona e komo kino okoa ana iloko o na kiowai iepolepo o ka poino. Pehea la i keia manawa ? Aoie ia ano, ua hala aku la ia ; aka, pehea la kou manao ana e ka mea e ku ; mai ana a e kue i keia ? Nawai la i kauo ae ia oe a hoonoho iho ma kekahi o na oihana o ke Aupuni, e hooko ana i ou inau iini au e punihei nei ma keia ola ana l A ia ia nei iho hoi. Nawai la i hookau mai i ka maluhia ; maiuna o ka aina, i lai pono ai oe ke naue | iho me ko mau mea nani au i manao ai ua . kohu ? A ia lakou la ae hoi. Nawai ia i i ko naue ana me ko niau wahi \ wawne, e makuu lua ana maiuna o na lio ? ; I ka lana maikai ana o ko'u manao, a me ke ) kokua pu mai o kuu lunaikehaia, na ka | Baiba!a no. ' Ua ike ae nei kakou mamua, ua hala aku la na mea e poino ai o keia lahui, a ua hoo-

;aaa!a ka naauao. a ua loaa ki kupono ; kau ia na kanawai ku•;> ha;ai:a kakou a kikekie ; pihpiii ai: t a o'e iho i ke o iakoa i-ikou »a i r. iu-"- n-.:: .a. No.aii."i. •■ o'u mau kini makamaka. a.-.'.e ar.--i k»-ia o kē kohu p<ro ana o ka B.iiba!?. e h::>•:ka; i keia lahui ? I ka nana a:;a Oia no. Me kn mahaio, W. G. Ma::l;li.