Ka Nupepa Kuokoa, Volume II, Number 29, 18 July 1863 — MOLUHI, HE KAAO NO HAWAII NEI. [ARTICLE+ILLUSTRATION]

MOLUHI, HE KAAO NO HAWAII NEI.

[Uahakuia no ke "Kuokoa."]

MOKUXA I. : 1; KA \VA MAMOA. EHIA LA MAkahiki i hala aku nei? E nohonna kev ' kahi makuakane ma Puna, me na keiki elua, he keiki kane, a he kaikainahine & ' 1 hoi kekahi. O Mou in ka inoa o ua makuakane nei; aole ana wahine, no ka mea, ua make o Hai.ai kana wahine, mahope mai o ka hanau ana ia Loeau ke kaikamahine. O Kkkaha ka inoa o ke keiki kane ; ua umikumamaha (14) kona mau makahiki, ua hele i ke kula a ua naauao ma ke ano Hawaii ; aka. o Loeau, aole oia i hele i ke kula no ka minamina o kona makuakane ; nana no i ao aku ia ia ma ka pulapala ame ka helu, a hoolilo ia ia i punahele a i milimili a hiki i ka manawa a keia kaao i hoomaka ai, he mni (10) na makahiki o Loeau. a o kona ano e ikea auanei ma keia oielo ana. F?c wahi kanaka makaukau o Moluhi, he wahi waiwui hoi kona. Ua paa koua hale i ka papahele, eha (4) puka aniani no hoi : ua akoia i ka la-o. a ua kaupakuia ame na loha i ka ama'uma'u. Ua maheleia kahale i elima | i'}) keena ; oke keena waena, Helu 5, oia kahi e noho ai, a e hana ai no hoi, malaila e paina ai, a i ke kakahiaka nui ame keahi- ; alii, malaila e akoakoa ai keia makuakane a me kana mau keiki, wehe no hoi o Moluhi i ka Baibala, a heluhelu i kekalu mokuna a : Halelu paha, himeni no hoi lakou a pau, ku-J knli iho la, a pule aku la o Moluhi i ke j Akua mana, noloko mai o kona naau. O ko Moiuhi manao he pono i ke kanaka; ke noi aku ia lehova no na mea a pau a ka naau e makemake ai, me ka mihi i ka hewa ; ame ka hilinai ia lesu e ola ai ka uhane. j Penei ka mahele ana o ka hale o Moluhi, i

ma ka linui akuu o ka puka komo o ka hale; ko koona o Keknha. Helu 1. oia no kona wahi; e moe ai, malaila e waiho aikona kapa komo, | na palapala o ka hale kula.amena mea paani o ke ano kamalii, he pua ke-a, he wahi waa uuku ua kalaiia noloko mai o kekahi pauku uln, ua paa i ke ama ame ka pea; he lupe kekahi ua kapiliia i ka Hoku Pakipika, i ka ■ mea a Moluhi i haawi ai ia ia. aka, au-ao j Moluhi i ke Kuokoa, aole inake lawe ia. E . waiho ana ke Kuokoa maluna o ka papa a pau loa na helu walaila mai ka mua a ka hope, oia na niea nui iioko o kona keena. O $ ko Kekaha wahi moe nae, he hiki ee ololi,: he uluna pulu, a he mainaki ouholowui ka uhi : hookahi puka aniani ma leeia keena. j l ka nana aku ua maikai ioa keia keeoa i j ka liooponoponoia, a ua inaemae loa ma ke-

ano kuonnono o ka Hawaii; na Kekalia ' nialama i kona keena. Ua like ke keena o Loeau, aia no nae ma ka lima akau, ma ke kua o ka hale, Heiu 2, e pili r ,u ana 'ne ke keena o Kekaha, aoie nae he puka mawaena o ko laua mau keena. O ko Loeau puka, ua weheia iloko o ke keena noho. a ua lako 1 ka laka ame ke ki, aka, o ka puka o ko Kekaha keena, ua weheia iioko o ka lanai, a i kona hele ana, ua maa oia i ke ki ana a paa, a e kau i ke ki ma kahi kui hao maloko o ke keena noho. I ka nana ana oloko o keia keena, he huikau loa, aole i waiho pono ia na mea lako o Loeau, ua kiolaia kona mau kapa iloko o kekahi kihi o ke keena, aia kona papale malalo o ka hiki-ee, o kona ipupoki humuhumu, he waiwai hooiiina mai kona makuahine mai, aia ia maluna o ka hiki-ee e hamama ana, aia ke poi maluna o ka noho, a o ke nniani nana, aia no ia maloko o ka ipupoki, ua nahaha kekahi aoao. Ma kekahi kihi o ke keena. ua helelei na hulu a ka makuakane i haawi ai ia ia e haku i lei nona. Olelo pinepine o Moluhi 1 kana kaikamahine e hooponopono i na mea a pau iloko o kona keena, a e maiama mau me ka maikai e like me ko Kekaha keena, no ka mea, oia ka hana kupono i ka wahine ; ae mai no o Loeau, aka, i ka nui o na la ua palaka no a me ka waiho wale. 0 ko Moluhi keena, aia ma ka lima hema, Helu 4, ma ke alo o ka haie. a ma ke kua aku . ke keena kahie waiho ai na paipu, Helu 3, noho lio ame na kaulawaha, ka upena, na pu-a | huli, ame kekahi ukana e ae. Na Moluhi e ma- ' lama i keia mau keena elua ; oia no maluna 0 ka hale a pau, no ka men, aole ana wahine, a o ieana kaikamahine, ua opiopio loa. I He lanai ma ke alo o ka hale, he pa pohaku a puni; ua hana o Moluhi i ka puka a maikai, Penei ka hana ana, ua kukuluia ka laau iloko o ka lepo, a pili pu kekahi laau me kekahi laau, a paa loa ka hamama o ka pa pohaku ; alaila, hoomoe maluna i pauku , niu, ua waihoia kekahi poo maluna o ka pa, a i kekahi hoi ma ka lepo, a pela no ma kela aoao. Ua kalai no o Moluhi i anuunuu maluna o keia mau laau niu, i hiki ai ia ia . ame kana mau keiki, ke pii maluna a iho malalo me ka maikai ; aka, o ka puaa ame i ka lio, aole e hiki ke hele inalaila. Ua paa ; ka nui oloko i ke kanuia, he uala ame kekahi mea kanu e ae. ! E u!u ana kekahi laau kukui ma ke alo o ka hale, ua kanuia e Halai i ko laua mare ana o Moluhi; a i keh manau*a e oleloia nei, ua ulu mai i laau malumalu maikai. Olelo o Moiuhi ia Halai, " E aha ana oe ?" 1 mai la o Halai, " He wahi hua kukui ka'u na Emelia mai; ke manao nei au, e kanu ma ke kihi o ka pa hale, i mea e inaluai ikaua ma na makahiki e hiki mai ana mahope o kaua." | Pane aku la o Moluhi, " Pono no, ua lohe au ina Hilo, he mea maikai ke kanu i laau malumalu maloko o ka pa hale; aka, ea ; 'inai kanu oe malaila : aia ka pono inawaena konu. Alia nae, e hana nuia wau i lua, a e kipulu hoi, no ka mea, oia ka hana e hiki wawe ai ka laau ke ulu." i ! Alaila, eli o Moluhi i lua nui, kiola iloko I ka puu opala ana i ohi ai i ka waele ana, i; ; na la mamua, o ka nanahu ame ka lehu ke- | kahi o ka umu, ame na iwi bipi, o ka hipi i kaluaia e kekahi poe no ka ahaaina makuhi- i i ki. A pau ia, hooiei oia īloko i ka lepo ma- : |olia piha ka lua; alaiia, kahea aku oia ia \ Loeau penei: " E lawe mai oe i ka hua, a ; je kanu maanei, a kii aku wau i wai." | Ae aku la o Loeau, u Ae. M A i ko Loeau kanu ana, kii aku o Moluhi 1 ke poi mai ka punawai mai ma ke kua! 0 ka hale a hiki mai, nioini ka wai maluna; 1 pulu ai ka lepo, no ka mea, aohe ua ia mau •la. Kupu inai ka hua, malama pono laua| : ia mea, a ninini i ka wai i ka manawa ma- ; :100 o ka lepo j haoa o Moiuhi i paie a puni,i i ka wa uuku o ka laau, a i keia manawa, ua nui ke kukui, ua malumalu na kamaaina, aka, o ka mea nana i kanu, ua hele aku oia: i ke ao pau ole. \ i He wahine haipule o HaUii» ua lana ka; |manao o Moluhi, ua pomaikai oia i kela ao, . i kona noho pu aoa io© I^u t aoie na aneia, \ ame ka poē haipule no na makahiki i hala ; he umi (10) aoie ioa nae e pau. I Kamaiiio pinepine o Moluhi me kana mau keiki no ko laua makuahine, i ka niea i make, hai aku no hoi oia ia laua i ka mooielo no ke kanu ana i ka hua kukui iloko o ka lepo, ua make ka hua ilalo, aka, noioko mai \ o ka inea i kanuia, ua kupu mai ka laau eie

,ka maikai. Pela no ko iauu makuahineo Hai lai, ua kanuia iloko o ka iepo, aia no nae ; kona uhane ma ka lani me ka poe pono, he nani, he hemolele, a he pomaikai mau. ; Pela ka noho ana o keia ohana me ka maii kai, hele pu o Kekaha i ka hana loi ; waele ! pu laua i kekahi la a po, a i kekahi la ae. ' olelo aku o Moluhi ia Kekaha, '• O hele, a e i wawahi i ka auwai, i kahe mai ai ka wai | iloko o ka loi a kaua." | Ninau o Kekaha ia ia, uNo ke aha la e i hookomo ai i ka wai ? E ulu hou auanei ka • nahelehele." | Olelo mai o Moluhi ia ia, " Ina he wai j uuku, ulu hou no ; aka, i piha pono ka loi i | ka wai, a waihoia pela ka piha a hala kekahi | mau la, alaila, make ka nahelehele." i Hele aku la o Kekaha a wahi ika auwai, | a kahe mai la ka wai iloko o ka loi ; ku mai i . | laua a nana i ke kahe ana o ka wai. | Olelo hou mai o Kekaha, " Kainoa oka • wai ka mea e ulu ai ka nahelehele ?" j Olelo o Moluhi, "Meiano ke ano, aka, 'he mea maua i na kanaka ke hana pela i : make ai ka nahelehele, a i palupalu ai hoi ' ka lepo." | Olelo o Kekaha, «' He mea kupanaha keia, o ka wai ka mea e ulu ai, a o ka wai ka mea e make ai." " Pela no," wahi a Moluhi, " he kupanaha j no, ua ninau wau i kekahi haole i ke ano o | keia niea, a oielo mai oia, o ka makani kahi I mea nui e ulu ai ka nahelehele ame na mea | kanu ; a i ka wa e nui loa ai ka wai, uhi mai j la maluna o ka nahelehele, e like me ke pai ni paa loa, aole makani iki ke komo malalo f i kahi o ka nahalehele, a ina he loihi ka waj iho ana make loa ka inea ulu, " Pela no ke kanaka, ina ua komo loa ia a ilalo i ka wai, a kai paha. aole liuliu make no, no ka inakani ole e hanu ai ; aole e , hanu na mea ulu, aka, i ole ka makani maIke loa no. Eia na mea e ulu ai na mea ka-1 : nu, o ka lepo, o ka icai, o ka /a, o ka maAani, : ina ua nele i kekahi o keia mau mea, make | ; no, aohe mea e uiu ai." j Olelo o Kekaha, " Ua ike au i ke kohe-! kohe, ame ka makoloa e kupu ana iloko o| ka wai."

" Aieia aku \vau i ka hao'e." wahi a Moluhi, 44 i mai oia. ae, o na mea uiu o kein ano, ua hanaia e ke Akua a kupono ke ulu iloko o ka \vai, i ka hookumu ana, a kiekie ae iluna, loaa ika makani. O kekahi mea ulu, ua ulu iioko loa o ka wai, aoie puka iki mawaho, oia no ka limu anie na mea ulu e ae. Pela no hoi ka i-a, ua noho loa iloko o ka wai; ua hanu iloko oka wai, aole e hiki ke hanu i ka makam, a o kekahi, ua maa like iioko a mawaho oka wni. Manomano ke akamai o ke Akua i kana mau hana kupanaha a pau.'* Hoi no iaua iioko o ka haie, paīna a pau, & kokeke i ka manawa puie. Ma ke ahiahi, oielo o Moluhi i kana koiki ia Kekaha, 44 E hele oe, a e pani i ka wai, ua piha loa ka loi." Hele aku la o Kekaha e pani i ka wai, a | hoi mai ia, heluhelu o Moluhi i ka Halelu | 35, puie no hoi ota a pou, hoi lakoa iioko 0 ko iakoa keena moe, a liuliu, pauhia lakou 1 ka hiamoe. (■dole i fwn.) O ka ntea i oleloia iioko o ka wa pokole do ka inaina, e pono ke manaoia ia niau mea, he manao no ka wa pokoie no.