Ka Nupepa Kuokoa, Volume II, Number 30, 25 July 1863 — Page 1

Page PDF (1.58 MB)

This text was transcribed by:  Laura Birse
This work is dedicated to:  Eddie Aikau

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

HONOLULU, IULAI 25, 1863.

BUKE II. HELU 30.

NA HELU A PAU 87.

Ka "Nupepa Kuokoa."

Hoopuka mau ia ma Honolulu

I kela Poaono keia Poaono.

$2.00 no ka makahiki,

Me Ka Hookaa Mua Mai.

NA OLELO II OLAHA - aole i oi maniua o 20 laina no ka hoopuka hookahi ana, $1.00; alua komo ana, he $1.50; hookahi malama, $2.00. E uku mua ia mai ke dala o na olelo he laha a pau e hoounala mai ana e pai.

KANIKAU - he hapalua dala ka uku alo ka aoao hookahi o ka papa leta. oia hoi 2 keneta no ka lalani hookahi - penei: he 25 lalani, §0.50; 50 lalani, $1 00; a pela'ku.

KA UKU NO NA OLELO HOOLAHA - ka uku pepa, a me ka uku o ka Kanikau, e        haawiia no ma ka lima o na Luna o ke Kuokua,  a i olela e hookomo mai no ma ka leta, a hoouna mai i ka Luna Pai.

O NA UKU PEPA A PAU E HOOKAA MUA MAI NO - aole e kauia ka moa o kekahi haole a kanaka maoli paha, ma ka inoa o ka poe lawe pepa ke ole e hookaa e mai mamua. E pono ke hiipoiia keia mau rula, no ka mea, he emi no ka auhau no keia nupepa.                                                                                                        H. M. Wini, (Luna Pal.)

KA "NUPEPA KUOKOA."

1st published in Honolulu

EVERY SATURDAY,

$2 00 per annum........ in advance.

ADVERTISEMENTS not exceeding 20 lines, inserted once for $1 00; twice for $1.50; and $2.00 for one month; all advertisements must be paid for in advance.

KANIKAUS will be charged 50 cents per page.

PAYMENTS FOR ADVERTISEMENTS, Subscriptions or Kanikaus, may be paid to       any of the Agents of the Kuokoa, or may be enclosed in a letter to the Publisher.

ALL SUBSCRIPTIONS must be PREPAID. No names, either of foreigners or natives, will be inserted on the subscription list, until paid for. This rule must be strictly adhered to, on  account of the low subscription price.

                                                                                                                        H. M. WHITNEY.

                                                                                                                        Publisher.

            Volume I of the KUOKOA, bound, for sale, $4.00 each.

            Persons having complete sets of the above, can have them exchanged for bound volumes, by paying $2.00.

He Wahi Mele

NO KAPUALEILAHAOLEINAPALI.

Maikai Kawaikini maemae i ka makani,

Ka nani hemolele o Hauailiki,

I inikiia e ka noe eha Kalawakua,

I kini keaka ia e Kahalauaola,

Ola o Hanalei i ka ua nui,

Ka laau hooulu kino o Waialeale,

Ua noho aloha i Hihimanu,

I na hoa pakahuli o Kalehuamakanoe,

He noe maka uwahi lehua no Kawaikoi,

Ke pua mai la i ka haha o Kaunalewa,

Kainoa ua pau ka nani o Kikiopua,

Aole o ka maaoka mau ia o ka la o Halaihi,

O ka maawe o ke we no ia i ka laalaau,

O ke oki ia o ko Kalukalu o Kapaa,

O ka maopopo ia o ka lohe,

O ka puunaue a ka haawi like ka pono,

Ua pono Kalamaihiki, ua hala Kamahualele,

Paa kulana ka noho ana o Ainaike,

Ke ike aku i ka unu lau o Halalii,

Hele ke aka o ka liula maalo i Kealia,

Waiho i ke akea ka laula o Koholalele,

Hu'e ka mamaka wai lehua o Kupakoili,

Hooili i ke anu i ka noe leua o Aipo,

Aipo i ka mahele wai o Kukalakamanu,

Ke halaku mai la ke kai i ka haka o Nualolo,

Kau ka hoopai a ka ua iluna o ka laau,

Kaumaha iho la ka ula i ka eheu o ka manu,

Lai iho la e ano iluna o Leinoai,

Kipupu kela i ka ale wai o Namalokama,

Holo haalele ka auhau a Manuakepa,

O ke kauoha leo nui ana a Kekoolauahine,

E kii ae oe ia Hoakalei,

I hala ole ai oe i ka ua Kapaahoa,

I koa kaulua no ka wai o Makaweli,

I hoohoa ia i hoa no ka wai o Ahulu,

Ke kulepe mai la ka ua i ka limu o Mahamoku,

E hoonani ana i ka liko o ka Ohia,

I nui kaha kaha ka nahele o Haiaimalama,

Malama ka ula i ke kai o Lehua,

Kahu nana a ka manu i Kahalauaola,

Ola o Keawekikeeleihala, ke keiki nona ia inoa,

Ke ai i ka pua hala ai o Alakai,

O na keiki manu a Kuhaimoana,

Ke hoi ae la e hoolulu ilalo o Kaipoli,

Pumehana wale ka noho ana i Waahia,

Me na hoa hui aloha i Waialoha - e,

A he aloha - a, A he aloha no - e.

                                                                                                                        S. W. KAWAINUI.

Hoooipu, Kohala, Hawaii, Iulai 21, 1863.

            O na buke ano haumia a pau, he pono ke wahiia iloko o ka ili o ka poe nana ia mea i kakau, mamua o ka laha ana'e, i mea nana e hoowalewale, a e alakai hewa no hoi i ka lehulehu. Ma ka noho aha Karistano e hiki ai ia kakou ke mamalu ia kakou iho, mai ka wela hoomaloo, a me ke anu o ke koekoe, ma ia mea kakou i lilo ai i mamalu, a i la hoi no kakou iho. Iloko o ko kakou wa e halawai ai me na poino, o ko kakou po no ia; a iloko hoi o ka po, he nui wale na holoholona hae i hele i ke akea, ma ka noho iloko o ke kulanakauhale. Aohe kanaka i olioli, ke hawanawana oleia'e ia e kekahi manu iloko o kona puuwai.

(Ua hakuia no ke "Kuokoa.")

MOLUHI,

HE KAAO

NO HAWAII NEI.

MOKUNA 2.

            I ke kakahiaka ae, he la ua loa, aole pono ke hele mawaho i ka hana hoi o Kekaha iloko o kona keena e heluhelu i ka NUPEPA KUOKOA. Lawe o Moluhi ia Loeau iloko o kona keena, nana ae la i ka hemahema ame ka waiho helelei o na mea oloko, hoopuka aku la i keia olelo.

            "E kuu kaikamahine, akahi no a poina oe i ka'u olelo pinepine ia oe; no keaha la oe e waiho hemahema nei i kou keena."

            Pane mai o Loeau, "Ua nana pinepine no au, aka, aole emo ua helelei; no ka mea, ua pau pono ko'u keena i nehinei; ina oe i komo mai ia manawa, ina ua ike pono oe i ka maikai loa o ko'u hooponopono ana."

            Olelo o Kekaha. "Aole pela, ua ike au i na hulu lei, ma kela kihi i nehinei; a i kela aku no hoi, aole oe i ohi, aole i malama iki, a ke puhi mai nei ka makani, a ua nalowale paha kekahi hulu; i mea aha la kou huna ana imua o'u?"

            Pane mai o Loeau. "No ka nui loa o ka hana e ae, waiho no au i na hulu a kaawale alaila hana aku."

            "Aole pono oe ke olelo pela ia'u," wahi a Kekaha, "no ka mea, he ano huna ame ka hoopunipuni keia; ua hoike wahahee oe ia'u, i kou i ana mai, ua pau kou keena i ka hanaia i nehinei; mai noho a hana hou oe pela."

            Uwe iho la o Loeau, i mai la, "Ua hewa au, aole wau e hana hou, aole e wahahee hou aku."

            Ku mai la oia, a ohi i na hulu, a waiho pono iloko o ka welu wauke, kii i kona kapa, opeope maikai a hookomo iloko o ka ipu, ame na hulu kekahi, no ka mea, aole ona pahu. Uhi iho la oia i ka mamaki maluna o kahi moe kau pono i ka uluna maluna  iho, a waiho pono ka ipupoki ma kona wahi.

            Ia wa, huli mai la oia imua o kona makuakane, a olelo mai, "Ua pono paha ea?"

            Olelo o Moluhi, "He wahi pono iki, aka, he mea nui i koe, o ka burumi."

            Kii aku la o Loeau i ka burumi, aia iloko o ke keena noho; o kela burumi, ua hanaia e Moluhi i ka niau; i ho-aia a paa ma ka laau, he burumi kupono, aole nae e like me ka burumi haole. Burumi iho la o Loeau i kona keena a pau, kiola ilalo i ka burumi ma ka papahele, aole oia i huhu, he palaka wale iho no, aole i manao ma ka maemae ame ke kuonoono.

            A ike mai o Moluhi, a ninau aku la ia ia, "Heaha ke kanawai no ka burumi?"

            Hai mai la o Loeau, "O ke kau ma ke kui."

            No ka mea, ua wiliia ka puka uuku ma ka welau o ka laau, komo ilaila kahi kaula, kahi e kau ai ma ke kui, a ua kakia o Moluhi i kui laau ma ka pou kihi o ke keena waena, no ke kau mau ana o ka burumi, malaila wale no, a ua ike pono o Loeau i keia kanawai o ka hale.

            Olelo o Moluhi ia Loeau, "E hele mai oe a e noho ma ko'u aoao, e kamailio pu kaua ma na mea kupono ia oe."

            Hele mai la oia a noho ilalo, olelo o Moluhi, "He kaikamahine uuku oe, ehia la ou makahiki?"

            "Aole au he uuku," wahi a Loeau, "ua umi (10) ko'u mau makahiki; a i hiki i ka la ekolu (3) o Feberuari, e umikumamakahi (11) o'u makahiki."

            "Ina oe he nui, e pono oe ke noonoo, ehia iwilei kalekoa e paa pono ai i kapa komo nou?"

            "Aole wau i ike."

            "Ehia iwilei iloko o ke anana hookahi?"

            "Elua."

            "Ehia la anana au i kuai ai ma Hilo?"

            "Ekolu."

            "E noonoo hoi oe i ka nui o na iwilei iloko o ia mau anana ekolu."

            Kulou iho la ke poo o Loeau a liuliu, ea ae la, i mai la, "Eono."

            "Mai poina hou oe, elua iwilei hookahi anana ia. Ehia kapuai iloko o na anana ekolu?" "Umikumamalua."

            "Ua ike ka oe i keia mea nui, aka, i ko'u ninau mua ana ia oe i ka nui o na iwilei e paa ai kou kapa, hoole mai oe, aole oe i ike; pehea la ia? Ua kula pinepine au ia oe ma ka Helunaau." "Ua palaka wale iho no wau, he poina."

            Olelo o Moluhi, "Aole poina, ua ike no oe; aka, he palaka io no paha, ua hoole oe, no kou makemake ole e noonoo, no kou maka'u i ka luhi, me he mea la, e aho ka hoole, i luhi ole oe, a na'u e hoopuka i ka haina, mai hana hou oe pela."

            Pela ko laua kamailio ana, nana ae la o Moluhi mawaho o ka hale, i mai la, "Ua malie ka ea!" kahea ia Kekaha, "e hele kaua i ka hana."

            "Ae," wahi a Kekaha, ku koke oia, opeope i ke Kuokoa, waiho pono ma ka papa aahu i kona kapa hana, puka mai la iloko o ke keena noho, lawe mai la i na oo elua, haawi i kekahi oo i kona makuakane, i aku la, "Ina hoi ha."

            Puka aku la laua mawaho o ka hale, a naue aku ma kahi o ka hana, noho mai la o Loeau maloko o kona keena, meneia kona ohumu ana, "He pilaka ka wau, he pono o e; aia ka mea mau, aka, o Kekaha, he maikai wale no. No keaha la e hookaumaha mau mai nei ko'u makua ia'u? Aole pono o Moluhi, ke hui pu nei laua e kue ia'u; pela mau no laua ia'u."

            Oia noho no o Loeau a liuliu, puka mai la ka waimaka, noho hou no a liuliu hou'ku, a pii ka inaina iloko o kona naau, lalau aku la oia i ke ki, wehe i ke keena o Kekaha, a hookahuli i na moe oloko, haehae i ka lupe a nahaehae loa, pani oia i ka puka, ki a paa kau i ke ki ma ke kui, a hele iwaho o hiki i ke kahawai, me ka manao e haha oopu. Ua wela ka la maluna o kona poo, no ka mea, aole ona papale; o ka hele aku no kona a loihi ka hele ana, aole loaa o ka i-a ia manawa, a mahope halawai me Moluhi laua o Kekaha, e hoi mai ana mai ka hana mai, no ka aina awakea.

            Hilahila o Loeau i ka nana aku ia laua, kupu mai la ka manao iloko ona e holo a e pee ma kahi malu, aole nae e hiki, no ka mea, ua ike pono ko laua maka ia ia, a ninau mai, "I hea oe?" Wahi a Kekaha.

            "Kakou e paina," wahi a Moluhi.

            Aole ekemu iki o Loeau, huli mai no a hele pu, he uuku no, alaila olelo, "O olua ke hele, aole o'u pololei."

            Hele aku la laua a komo iloko o ka hale, lalau o Kekaha i ke ki a wehe i ka puka o kona keena, komo iloko, nana i ka haukae wale, kahea ia Moluhi, "E hele mai oe ea." Komo o Moluhi, a ikemaka i ka ino.

            Pane mai o Kekaha, "Nawai la keia i kolohe mai nei i ka'u?" "Nawai la," wahi a Moluhi.

            Ku laua a liuliu, alaila, olelo o Moluhi, "Ke noonoo nei au i ke kumu o keia mea, ua kaumaha ko'u naau; aka, aole a'u olelo i keia wa, e paina kaua, a na'u no e imi i ka pono mahope;  e noho malie oe, mai olelo, a mai huhu oe."

            Ae mai la o Kekaha, "Ae," aka, ua piha kona naau i ka inaina.

            Ua nui loa ka maka'u o Loeau, a nolaila, holo aku la oia iloko o ka nahelehele e pee ai; moe malaila a po, huli wale o Kekaha ma, aole loaa iki; ua mai la ka ua ia po, o ka hoi mai la no ia o Loeau.

            Olelo o Moluhi ia ia, "O hoi oe e moe." Komo oia iloko o kona keena, aole nae e hiki ia ia ke hiamoe, o ka hiaa no ia a hala ka nui o ia po.

            I ke kakahiaka ae, komo o Moluhi iloko o ke heena o Loeau, a hookolokolo aku oia ia ia penei, "Ua kolohe kekahi iloko o ke keena o Kekaha i nehinei, a ke manao nei au nau no i kolohe."

            Hoole o Loeau, "Aole na'u, i ka lawai-a oopu wau i nehinei a po."

            Olelo o Moluhi, "Ua maopopo ia'u nau no, aole mea e ae maloko o ka hale, a i ka nana ana ia oe ua weliweli no oe, ua pee oe a o kou ano a pau, oia ke ano o ka hewa."

            "Aole wau i ike," wahi a Loeau, ku koke o Moluhi, hana a paa loa i ka puka aniani, huli mai la oia a olelo ia Loeau, "Eia iloko oÄu ka maopopo, o oe no ka hewa, aole e hiki ia hai, o oe wale no, a nolaila, e hoopaa ana wau ia oe ma kou keena a puka mai ka oiaio."

            Puka o Moluhi iwaho, ki i ka puka a paa, hahao i ke ki iloko o kona pakeke, a hele hou me Kekaha i ka hana.

            O ka noho no ia o Loeau iloko o kona keena, a hoi mai kona makuakane i ke awakea; ua pololi loa, no ka mea, aole ana mea ai mai kela kakahiaka mai, elua wale no mau wahi oopu liilii, ua ai maka ia no eia i nehinei.

            Nui wale kona ohumu ana, a penei no ia, "E make auanei au i ka pololi, ke manao nei laua e make au; ka! aole i ike pono o Moluhi i ka mea komo maloko o kela keena, a no kona ike ole, ua hewa kona hoopai ana ia'u kainoa a maopopo ka hewa, alaila, pono ka hoopai ana."

            Moe ilalo o Loeau maluna o ka hikiee, a hiamoe iho la oia: a i kona hiamoe ana loaa ia ia ka moeuhane, he maka nui, a olinolino loa e nana mai ana ia ia, aohe leo: aka, me he mea la ua pau loa oloko ona i ka ikeia e kela maka nui.

            Hikilele o Loeau, a ala ae la oia, ua pulu loa i ka hou, a e hulahula ana kona puuwai.

            "Ae," pela no o Loeau iloko ona iho, "ua ike ke Akua ia'u, oia wale no; weliweli ino kela maka nui. Ua hewa io no wau imua o Iehova, aia ka mea nui, aole e pono ia'u ke huna i keia hewa nui o'u."

            Kukuli iho la oia ilalo, a pule aku la i ke Akua; hai aku oia imua o ke Akua i kona hewa a pau, o ka huhu, o ka hana ino i ka hai; a o ka huna, ame ka hoole imua o kona makuakane. Oia ka hewa nui, o ka hoike wahahee, ame ka hoopunipuni i oleloia ma Hoikeana 21:8. Aole o kanamai o kona weliweli ame ka haalulu imua o ke Akua, a nonoi ikaika oia i ke Akua e makala mai i kona hala.

            Pela no kaua hana ana, a hoopau i ka pule, ala mai la iluna, holoholo i o ianei iloko o kona keena, aole i maha iki kona naau, "Ua hewa no wau?" Pela kona ohumu ana, "he nui loa kuu hewa, aole wahi e pono ai, ina aole wau i hana hewa, alailai, ua hiki i ke Akua ke lokomaikai ia'u."

            Pela iho la no oia a loihi loa ka uwe ana aia wale no oia iloko o ka hale, o ke Akua kona lua. A kokoke i ke awakea, kukuli o ia ilalo, a nonoi aku i ke Akua e kala mai i kona hala no ka pono o Iesu ke kalahala, a maha ae la kona naau; o kela kaumaha ua pau. Hauoli nui oia ia Iesu ke kalahala, e like me ka olelo a 1 Timoteo 1:15.

            Hoi mai o Moluhi ma i ka aina awakea, weheia ka puka o ko Loeau keena, holo mai la oia a apo ae la kona mau lima ma ka a-i o Moluhi, a olelo mai ia ia. "Ua hewa io no wau, na'u no i kolohe i ka waiwai o Kekaha, ke mihi nei no wau imua o Iehova, imua hoi o olua, e makala mai i pau ai ko'u hewa ame na hana ino a pau."

            Olelo o Moluhi, "Ua pau no ia?"

            Olelo hoi o Kekaha, "Ua pau hoi."

            Alaila, olelo o Moluhi, "Eia wale no ka mea i koe, e hana hou oe i ka lupe a maikai e like me mamua."

            Ae aku la o Loeau, "Ae, e hana no wau, a na ke Akua e malama ia'u o hewa hou."

            "E paina kakou," wahi a Moluhi, a i ka paina ana hoike aku oia i kana mau keiki i kona manao e hele nui lakou ma Hilo i ka noa ana ae o ka pule, e ike i na makamaka malaila.

            O ka moolelo o keia hele ana, e hoopanee ia a i kekahi manawa hou aku.

                                    (Aole i pau.)

 

HE Palapala no Kalifonia Mai.

E ka Nupepa Kuokoa e; Aloha kaua:

            Ia oe i maalo mai ai a komo ma ko'u hale, i keia aina a'u e noho malihini nei, a halalo iho la au e ike i ka waiwai i waihoia maloko o kou opu ahonui, a me ka ukana hoi au i lawe mai ai mai ke one hanau mai o kaua, a ike iho la au, a mahalo no hoi, a maona mai la ka maka ma ka nana ana, a me na pepeiao i ka piha i ka lohe.

            Ia kaua e halawai ana, lana mai la ka manao iloko o'u e waiho aku i keia mau mea malalo iho, i ukana nau e hoi ai i ka aina kupa o kaua, a nau no hoi ia e luai ae imua o ka lehulehu, o ka poe puni nu hou, ma ko Hawaii Pae Aina.

            Penei no ia: Ekolu mea nui e oleloia nei ma Kalifonia nei i keia makahiki, aole nae au i manao e hai nui aku i ke ano o lakou a pau; aka, e hai aku no au i maopopo.

            1. O ka hele ana o na haole i kahi i loaa hou mai nei ke gula, i Boice River kekahi poe, a i Cariboo kekahi, a i Nez Perces kekahi, a pela aku.

            2. O ke kaua ma na mokuaina hikina o Amerika.

            3. O ke koho ana i na Luna Aupuni no Kalifonia nei, no na makahiki elua e hiki mai ana, M. H. 1864, 1865, mai ke Kiaaina, a i na Luna a pau malalo ona.

            A ma keia mea hope a'u e hoakaka nui aku ai, oiai au e noho ana ma keia aina, me ka ike pinepine i na mea o ia ano, a no ka liuliu no hoi o ko'u noho  ana ma keia aina, nolaila, ua hiki ia'u ke hoakaka aku a nui.

            Ua mahele ia ka lahui holookoa o Kalifonia nei, a me Amerika a pau i elua apana, Democrat kekahi, a he Union Republican kekahi, a iloko o keia mahele ana, ua hio ia he mea kue nui iwaena o lakou, ke hiki i ka wa e koho ai i na Luna o lakou, a he ano pili waiwai no hoi.

            O na mahele elua i oleloia maluna, ke halawai nei ko lakou mau Komite i kohoia, ma kela wahi keia wahi, e koho i na Luna o kela apana keia apana (Count) i ka lakou mea e makemake ai, a na lakou e koho i kekahi Komite hou aku mai kela apana keia apana, e hele i ko lakou halawai nui ma Sacramento, a malaila e kohoia ai na Luna Aupuni o ka aina holookoa o Kalifonia nei, mai ke Kiaaina a ilalo, e like me ke ano mau.

            I ka wa koho, a mamua paha o ia wa, he nui loa ko lakou hoopaapaa ana, e hoino ana kekahi i kekahi, me ke kue ana ia lakou iho, me he mea la he lahui okoa keia, a me kela, e hoouka ana i na huaolelo haumia mailoko mai o ko lakou mau naau noho kue, me ke kaohi ole i ke alelo ma ka koopuka ana i na olelo ino pelapela, a me ka pepehi maoli aku no, me ka pu, a i ole ia, me ka pahi paha, a hoehaia kekahi, a make loa kekahi.

            O ke kumu nui o ko lakou hoopaapaa ana, oia no ke koi ana o kekahi mahele e hoopau i ka hookauwa ana i na nika, a o kekahi mahele hoi, e koi ana e hoomauia ka hookauwa ana i na nika, a e lilo mai hoi ka aina hou i kapaia o Territory, i aina hookauwa i na nika, oia na aina o Amerika e waiho wale nei, aole i lilo i moku e  like me Kalifonia nei, a me Ohio paha.

            O ka poe Republican ka poe kokua nui i  ka hoopau ana i ka hookauwa ana i na nika ma na mokuaina a pau o Amerika Huipuia. Ua hoea mai keia apana i ka A. D. 1856, noloko mai o ka mahele i kapaia he Whig, ia wa nae, aole lakou i lanakila loa maluna o ka aoao Democrat. Aka, i ke koho ana i Alii Peresidena i ka A. D. 1860, ua lanakila loa lakou; no ka mea, ua ko ko lakou makemake, pela i lilo ai o Aberahama Linekona i Alii, a pela no a hiki i keia wa ka mau ana o ka lanakila.

            O Mr. Leland Stanford de Kiaaina o Kalifonia nei i keia wa, ua kohoia oia i A. D. 1861, a e pau ana ia i ka la hope o Dekemaba, o keia makahiki. Noloko mai no ia o ka aoao Republican, a pela no ka nui o na Luna malalo ona, pela no ka Hale Ahaolelo o keia aina, kakaikahi loa na Luna Aupuni i kohoia mai ka aoao Democrat mai.

            Ua kapaia ka aoao Democrat i keia wa he kipi; no ka mea, na ia aoao no i hoomaka i ke kaua kipi o na mokuaina Hema o Amerika, a hiki i keia la. Aole nae i pau loa na kanaka o ia aoao i ke kipi, aia no kekahi poe mahope o ke Aupuni kahiko, e malama ana i ke Kumukanawai mau.

            A na keia hoopaapaa ana o na aoao elua, i hoonaueue i ke ana kau malie o ka noho maluhia ana o ke aupuni kaulana o Amerika Huipuia, e ahai ana i na tausani koa i ka make, a e hookahe ana i na galani koko he nui wale ma na kahua kaua, oia hoi, "O ka hale i mokuahana ia ia iho, aole loa ia e mau."

            Ma ka la 19 paha o keia mahina, e halawai nui ai lakou ma Sacramento, a mahope aku o ia wa e hoopuka ia mai ai ka poe e manaoia'na e lilo i mau Luna, a ia wa e hai aku ai au i na inoa o ka poe i kohoia o kela aoao a me keia aoao.

            Ke hooki nei au i ke kakau ana i keia wa, me ko'u manaolana e haawi i ke aloha no ka Nupepa Kuokoa, KE KILOHANA POOKELA O KA LAHUI HAWAII.

                        Owau no me ka mahalo,

                                                                                    HIRAM R. NALAU.

            Irish Creek, Kalifonia, Iune 5, 1863.

No William Tennoee Alias Kanui.

            Ua lohe mai makou ia Rev. S. C. Damon, ke Kahunapule o ka Halepule Betela ma Polelewa, Honolulu, ua loaa mai ia ia kekahi palapala mai Kapalakiko mai, e pili ana i ke kanaka Hawaii kahiko, e noho nei ma ia kulanakauhale, oia hoi ka mea nona ka inoa i haina maluna, a ke noho la oia malaila, me ka ilihune loa a me ka pilikia no hoi. He kahiko loa ko Kanui noho ana ma ka aina e, ua oi ae paha mamua o na makahiki he kanalima.

            O ka nui o ko lakou poe o ka auwana puana, o George Humehume Kaumoalii, keiki a ka Alii mua o Kauai, Thomas Hopu, a me Opukahaia. Eha ka nui o keia poe i auwana aku mai ko lakou one hanau aku, a hiki i Amerika Huipuia, i ko lakou hiki ana malaila, ua hookomoia lakou ma ke Kula Misionari ma Konowale, (Conwall,) Kenekute, a malaila lakou i aoia i a makaukau ma na mea o ka ike. Ua make no o Opukahaia ma Amerika, a o kona mau hoa, ua hoi mai no i Hawaii nei, me na Kumu mua loa i  @lo mai ai i ka M. H. 1820, a ua ao kula, maanei; a o Humehume hoi, ke keiki a Kaumoalii, ua ike kakou i kona moolelo, a me na mea ana i hana i ma Kauai, a me kena make ana.

            O ka mea nona keia mau wahi olelo, oia hoi o Kanui, he kanaka oia i kamaaina i na kanaka kahiko a pau o Hawaii nei. I ka wa ana i hoi mai ai me Binamu ma, ua noho oia ma ka oihana ao-kula, a o ka Moi Liholiho i make aku nei, a me kekahi no hoi o kona mau alii nui, kekahi o kana mau haumana kula o kana ao ana i ka wa kinohou i a o ka Mea Hanohano Ione Ii, kekeahi o kana mau haumana.

            I ka hoomaka ana mai o ke gula o Kalaponi, i ka M. H. 1849, o kona wa ia i haalele hou iho ai ia Hawaii nei, a holo aku i Kalaponi  e eli gula ai. Ua loaa no ia ia ka puka i kona wa i hoomaka'i, a ua loaa ia ia he Eono Tausani Dala, a ma ia wa haawi aku oia i kana mau dala ma ka lima o kekahi poe Hui e waiho ai: aia hoi, aole i @ iho, lilo ua poe nei ana i waiho aku ai i kana dala i poe aie kaa ole, a poho loa iho la na dala a pau a ua o Kanui. Ma ia hope mai, ua lawelawe wahi hana no oia ma Kapalakiko; a ua loaa mai ia ia kahi ai e ola ai ma ia hana ana. He ekalesia oia no ka Halepule Betela o Kapalakiko, a ua hoikeia mai kona ano kanaka noho pono, a pololei no hoi.

            Iloko nae o kona mau la elemakule e noho mai nei ma ka aina malihini, ua nawaliwali loa ia, a ua makapo ia no hoi, a ua hiki ole ia ia ke hoolako a ke hanai no hoi ia ia iho. A o kona wahi ola e noho mai nei, ma ke kokua ia mai e na ekalesia o Kapalakiko. Aloha ino ia! Aole anei e hiki ia kakoa ke hana i kekahi mea e kokua aku ai ia ia! He kupono anei ka noho ana o kekahi o na poe nana i no i kekahi lala  o na pua a Kamehameha Nui, ke noho ma ka aina malihini, me ka malamaia mai hoi e ka lokomaikai anuanu o ka poe e, aole o na keiki o kona one hanau iho? Ke olelo nei makou no makou iho, aole! aole! aole loa no!

            Ke makaukau nei makou e haawi aku i ke kokua e like me ka hiki ia makou no ke kii ana'ku ia Kanui, e hoihoi mai i kona one hanau ponoi e malamaia ai - na ka lokomaikai Hawaii e malama i kona ola, a me na mea e oluolu ai ka noho ana, iloko o ke koona o kona mau la e noho ai ma keia aoao o ke awaawa o ka make; no ka mea, ua pili pono keia hana lokomaikai mau o na kanaka Hawaii, ka poe hoi o ke koko hookahi @ Kanui i oleloia. Aole paha o makou wale ma keia manao; aka, no ka manao lokomaikai holookoa no o na kanaka Hawaii mai o a o. Nolaila, e na kupa Hawaii mai ka la hiki, a ka la komo, e haliu mai kakou me ke aloha, a e hoouna aku i ko kakou hoahaa @@ e hoi kino mai no i kona aina hanau, i malama aku ai kakou ia ia iloko o kona mau ia nawaliwali.

E Liuliu, e na Keiki o ka lai o Lele.

E ka Nupepa Kuokoa e; Aloha oe:

            Ua kokoke loa mai ka la 31 o Iulai, oia hoi ka la i hoihoiia mai ai ka Ea o keia Aupuni, a kau hou ia ka Hae Hawaii. Nolaila, ma ia la e ikeia'i na puukani o Lele, e hookikakaha ana ma na alanui o Lahaina.

            No ka mea, ekolu mau Ahahui o Lahaina e malama ana i ahaaina ma ia la, e like me ka mea a J. W. Kaikainahaole e paipai mai nei, ma ka pepa o ka pule i hala aku nei, no ko lakou olioli i ka hoi hou ana mai o ke Aupuni o kakou a me na moopuna a Kamehameha, ke koa kaulana wiwo lua ole o Hawaii nei, i eha ai kona ili no kana mau pua, a me kana mau mamo.

            O ka Ahahui Aloha o ka malu Ulu o Lele, ma ka inoa o Mrs. Sarah Treadway, a me ka Ahahui Anuenue, ma ka inoa o Miss Emma Malo, a me ka Hui o na keiki a pau o ka Uapo. Nolaila, he hana kupono loa keia a kakou e hoomao ai ia la, me ka olioli kupono me ka maikai.

            Pela no ka hana a na haole Amerika e noho nei ma Hawaii nei, a ma na wahi a pau a lakou inoho ai, e hoomanao ana i ka la 4 o Iulai, oia ko lakou la i moku mai ai mai Beritania mai, a ua lilo ka la 4 o Iulai, i kela a me keia makahiki, i la olioli nui no na poe Amerika a pau.

            A pela no hoi kakou, ua lilo ko kakou Aupuni i Panalaau no Beritania, ia Lo Keoki Paulete, i ka la 25 o Feberuari, A. D. 1843, a ma ka la hope o Iulai, o ia makahiki no, hoopauia ia pilikia e Adimarala Thomas, ko ke Alii Wahine Luna Nui e noho ana ma Valeparaiso, no ka moana Pakifika; nolaila, e ala e na moku o kai lilo-e, mai moe mau ma ke kae o ka hoomaauea, e ku iluna, a e huki i ka Hae a me na pea iluna a holo aku, me he moku la i piha i ka olioli no ka lanakila.

            God bless the King and Queen, and the Royal Family.        

                                                                                                                                                            P. R. KALAIKINI,

            Lahaina, Maui, Iulai 17, 1863.