Ka Nupepa Kuokoa, Volume II, Number 30, 25 July 1863 — Ke Koena o ka Leta a Patria. [ARTICLE]

Ke Koena o ka Leta a Patria.

Ao:j: kakou hc (>oe »• kaona nei, me l»*i i ila }}«.• htJoki.ni a !io po«; hoi 3 ik'.- i ka h' l'ih' lu a m»; ke k:ika?J lima ; aka, i:i° ka hiki <»!" i3o rmf/ ko ti3alama ponoi i mip»?pa iii k ī'uo;! iho. n.e ke kokua oio ia inai «• iiai ? () i.t niau ua»i a [«m i ioaa :nai ia kak'o'i. h" inea kupono ia e mahaloaku ī na .Mi-' in.'in o Am''ri!ia Huipuia, ka poe nana knkou i hoonanuno īiokoo ka iiianawa pokole loa*; a!.;i. aol»; no palm i liio ke ano o ko lakoii in īnao ana. i nua e iiuai pau ne ai i ka j»ono o ka uoho ana Aupuni ; uka, aoie no n.i»* ki uif:i i iiio i in' , -i naiia n keakea inai.a e iuiiiiop'.' ai o keia iaiiui. No ka mea, aoie paha e hiki i kekahi inea ke oieio mai he m«:a j»«.no oie ka ike ana i ka Heiukakau, ina p.iha ma k i paiau ana i ka aina. He mea pono o imiia ko ilaia ma o ka Ahaoi.-lo !a, a i ole iioi na kekahi poe mea e a<\ i hiki ai k«- kukuiuiu i poe wiliko, na ka poe kanu ko iiiiii, enai kela pea a keia pea o k" Aupuni. A o na wiiiko, a me ka poe Luna iiooponopono, g iilo ana lakou he mau kumu kupono no na oihana maliiai. A e iiiki io ana paha ia poe me kn poe pahana i inakaukiiu a me ka naau lioi e ake ana e iiuai pau ia inai na pono a pau o ka noho mahiai ana, n me ka hoiomua ana o ka naau* au, ko ao aku i na kanaka—e iike hoi me ka inki ana i na Kumu i ko lakou wa malihini, e oleio ana hoi i na olelo e, a e ao ana i na kanaka i na mea a iakou i ike mua oieai, a mo na mea malihini no hoi i ko lakou noiio ana, ine ka liuipu mai hoi o ua Kuniu ia a lakou ma ke ao ana mai, oiai hoi, aoie anei o ua mau .Mi*ionari la e noho ana maluna o lakou, he mea e hilinai ana no kona ola o ka noiio ana, mai ke aloliaia inai e kana mau Hknie.sia * () ka pomaikai ana o kona Ekalesia, o kona pomaikai no īa. O ke anoo na mea i hoikeia ae nei, aole ia i manaoia i mea e iianaia'i ma na wahi kakaikaiii o ko kakou Aupuni, e noiio pupupu nei i kalii hookuhi na kanaka ; no ka mea, he iiiki no in mau wahi ke inalama ia lakou iho. <• like me ka mea e hoikeia mai nei e Lahaiha, Waikapu, a mo Wailuku. Aka, o ke ano o na im-a i manaoia, no na Apana o ko kakou aina e waiho kikoola nei, me ka noho kaniiilii ia, kahi hoi o ka nui o na kanaka e noho ai. He ane kamolamola iki no k i !io:m i) ke Aupuni i loaa oi<* kahi koena ilaia ma ka waihona, ke hana i na mea e hiki pono ai i ua poe mea ilaia ke hooholo imua, īnu e hoolakoia mai i na mea e pono ai; aka, he kupono i ke Aupuni ke imi i ua maa mea la e hoiopono ai, a e iike hoi me ke ano o ke kulana o na kanaka o keia aupuni i keia wa, he pouo ke iiana wikiwikiia. lua aole ke tlala e ioaa mai ma ke awaawa kupoiio, alai!a, e l;u!i no ina \ci\\n e, a e hoomaka leoke no i ka hana auo. K olelo ana jx\lia kekahi mea i ike ia !la* w.ui nei, ma ke ano o Honoiuiu walo iho no, me ka ike ole i na me;i ma o aku o ia wahi, aoie e pono ke hapoiia ka hana i haiia, no ka mea, he poe paiaualeio na kanaka a pau. Aoie loa he oiaio oin inanao; he hiki i na )H»e a ]vui i noiio Luna Hana no na Aina Maiuko ke iiooiaio mai i ka hana inaikai o na knnaka Ha vaii, no na daia 55.00 o ka unhina, ua haua no na maiama a no na inakahiki—a ua ai no ia poe a lihaliha a nunui no na kiuo—aole lo;i e iiiki i na haolo ke iiana i na hana a ia poe i huna'i iloko o ko ajio o koonei noho ana, A o na kuia huita 0 Makawao. ame na poe kanu Uaiakahiki o Kawaihae, kekahi mau inea nana e i mai he hoopimipuni ka olelo ana iho i ka hana oleo ke kanaka Hawaii, K i hou mai no paha auanei ua poe nei—e aho no e hookuu aku i na knnaka maoli e hana iiuna o na nina nmhiko, a hikinui mai no na wiliko a k;\ poe mea dala. ulaila, lako no i ka hana ; no ka mea, ke naue mai nei hoi ka poe mea dala i o kakeu nei. Aole anei e lilo ana keknhi m»in»wa i ke kali ana ia manawa, a auhea la ka manawu e hiki ai 1 keknhi Aupuni ke hoou.auawanui iki aku, oiai lioi ke kahe nei kona koko, a ke aueane mai nei ka mauliawa o kona hopena, a me kona ola ? O ua mau aina mahiko wale la no auei ka mea e hoalaia mai ai ke ola o ke*ia Aupuni • Aii ka pomaikai o keūi Aupuni a me na Aupuni mahiai e ae no hoi, ma ka harui kuokoa a kona poe kauahi ponoi iAo, a e liiki anei ke mananaoia he makemake ko ko kakou Moi e noho inaluna o na kauwa hoo-] iimaiima a ka poe mea eiaia o kahi e mai ?, Aole ! A he mea hoino nohoi i na knnaka; o keia lahui ma ko lakou ano kuokoa. kn! umnao ana*e peln. kO na kauaka u pau o ua aina kua o Ha-{

wai;. ko :.oii•".= f • i r:; ; : ka lak-f; kūhi irjkj 2 i:k- n iio w?.iwai ok no hoi.a ma ko lakou ar.o kanak-i. ua eoho aloha r o b i ko lakou ir.au wibi iiio. I men •- hv ;a mea. jv>rs-> \ ka i»; i h<:U e kaapuni. a me ka poe hoi ī heiuheiu ke hoomaopopo iho i ko iakou kaaheie pnepio<* no ka no:.o o kekahi po» kanaka iloko o na pu« p»jpu hale iiilii loa. rr»a na aina e waiho koham ana—na aina hoi i oiu ole ia e ka mauu. o;a hoi na aina pahoehoe. He oiaio o k*ka. h: o :a po 1 ?, he poe iawai-a ; aka. ua p.oho no na» !a kou r»3 ia mau wahi kohana, me ka I•••'.!; a pinepineia no e ka piiikia i ka po! r «!i. I.'i in'-a hiki ke hoolakoia no 'akou iho. ina e h"t ana a noho ma na wahi maikai. ke kaumahaoie no hoi o ka hana ana i !i."a no !akrei e iakoai. O ke aioha no i ka i'!!'; nana ī koi i ko iakou mau raan makua, e noho nta īa mau wahi kohaim ; oia no ke nio.ha nana I koi iho ī ka lakou mau keiki e n«>!io rna ia mau wahi. lle kakaikahi waie no ka poe kanaka mnoii e haaieie ana i ko lakou aina paa, me ka a«a aku i kahi e e uoho ai Tna nn aina mahiai. O ka poe wale no e aea nei, o na kueiea, a me ka poe e lewa heie ana ma o a maanei oia wale no ka po«j e hele ana e hana i:.a ia nno. O ka poe e noiio kokoke ana ma na aina innhiko o ia ano. e ioaa ana no ia ia kahi e iie'e aku ai e imi i wnlii daln ma kahana; aka, ke kaii nei kakou i ka ike ! ana'ku i kekahi kanaka kuonoono o kuaaina, e hnaiele ani i kona wahi paa me ka heie aku i kaiii e liana'i ma ka aina inaiiiko o na haoie. A ao!e no hoi un po* 1 kuonoono ia i : hana iho pela ; aka, ua noiio no in maiuna o ! kona wahi l.ulea?ia, kaiii e hiki ai ia ke hoo- ; lako i ka ai kupono uo kona ohana iho, me ka'uuku o ka luiii. K ilihune ana no i;i me ka pilikia no hoi ; aka, e hoomanawanui ana no nae. E komo ana no ia iioko o na iuina a pati e ioaa mai ai kahi elaia e hookaa'i i : kona nuhan. n e kuai ai hoi i wahi ioie uona ; iho, a me ka hooiako hoi i na buke kula ao j no kana mau keiki. Ina oia he kanaka e j noho kokoke ana ma kahi hana Pulu, aiaiia, e heie ana no ia e imi Pu/u iloko o ka piiikia nui, a i kekahi wa no hoi ine ka make—no ka mea, o ka aina ohi Puīu ma ke kuahiwi nni o Hawaii, a me na wahi pli no hoi, a iloko o ke anu huihui, oia no kekahi kumu i aiiai aku i kekahi poe i ka make, na kane no me ua wahine. A no ka mea hoi, ua hala e aku ka wa kuai nui rne Kalaponi—aohe wahi a ke kanaka maoii e kuai ai i kana mau akaakai, a me kana mau uaia,a ka poe hoi o Kohaia e kuai mau ai i na wa i hala'ku nei, ma ka piha inoku ke kuai'ana; a ī ka wa i auhee nku ai na moku, aia iioi, ua waiho iho ka iakou mau maia ua!a, a ua poho a popopo i ka iepo. A ano iioi, ke pau nei na Moku Okohoia i ka haalele ia kakou nei, kekahi o na auwaha e hiki ai ia ia ke kuai aku i kona mau mea kanu; ana i hooikaika ai e kanu, a i hua nui inai ai no hoi ma kona kihapai, a a ua mau kanaka la no hoi i lawe ai me ka hoomanawanui uo i na inoino kinikini o ke aianui, a iiiki aku i kahi ku moku, kniii e kuai'.a'i kana mau waiwai, a olii mai i ke da!a. A no keia haaleie ana mai o ua mau Moku Okohola nei ; aia hoi, ua waiho hou no ua mau men kanu nei a kanaka, a popopo no iiuna o kona kihapai. No ia haalele ana no hoi o na .Moku Okoiioia, noiaila, hoona ae na kanaki i ka imi Puīu i wahi e loaa'i ke daia, a aia hoi, aole no he kuai nuiia o ia mea, a ua emi loa ilalo ke kumukuai. Heaha la auanei ka hana e hiki ai ia ia ko iaweiawe i loaa ia ia ke dala i Hiki mai la ka Luna Auhau, a ua piiikia ioa ke kanaka. Aohe o hiki i ia i i ke kuai aku i kona lio; no ka mea, ua lokahi Aa uele me ka poe o kona wahi, hele aku la e imi i kahi o kona mukamaka, ka poe hoi, ina no he ilala ma ko lakou lima. e haawi ona no i ko lakou makamaka ipiiikia, me kn aua ole mni; aka nae, hiki ols no hoi | ia ia ke kokua mai; no ka mea, ua nele pu uo. A noiaiia, i ka loohia ana i ka neie ma j na wahi a pnu i manaoia e loaa inai, noiaiia, ■ o kahi hoj>e loa a ka pilikia e koi ai ia ia e hoona'ku. o ka iioouna aku i ka umhine ma. re. a i ke kai .amahim i Honoīuīu, e imi daia ' ai. ma na ano a pau e hiki ai ke loaa mai—a ; o ua mau ano ln e loaa niai ai ke dala i ua ■ loahine a me ua laikamahine la, ua knmaai- | na no ia kakou a pau, ma ia hope iho, ua i kaa iho la ka auhau, a ua pau ae la kn piii- | kia o ke kanaka kuaaina no ia makahiki. j Aole keia he kii i kaha wnle ia ma o aku'o ka oiaio ; aka, e hooia mai no na kanaka a | pau o na aina kuaaina o Hawaii nei i keia | mau mea. I Ke make nui nei na knnaka, ke'aneane | nei e papalua ka nui o na make, inamua o | na poe hanau. Ua kupono loa ia kakou ke ; kukulu i mau hale lapeiau ma na wahi a pau o keia mau mokupuni, aka, i mea e nui ai | ka pomaikni e ioaa ai ma ia mea, e pono ia kakou e knuo ae i na kanaka. a noho pu i . kahi hookahi, a he pono hoi ke hoolako ia ; mai kakou i ke <iala, i hiki ai ke hooko pono : ia ia mau mea. Ua hiki o!e ia kakou ke I komo iloko o ka aie nui no keia mau mea, ke ole e hana na kanaka, me ka uku hoi i ua aie nei. a i oie hoi o kahi uku hoopanee. Aole e hiki ana ia lakou ke hana ia mau' mea, i keia manawa. He mea ole wnle no ka olelo ana iho, he | kauliilii loa na kanaka.a aohe uo he nakuii , ka hana; oiai aia hoi o keknhi kanaka e no- i

'i ) 2ri rra Koha'a Hikina. c mihl i ktir;3 !oi a ha!a ka makihiki. alai!?.. hvi»? &kxi ia n-? n'.au mile ekoiu i !oaa ai ka -.vahi-?; hoai-T-'j iho b. a pakui iho h. a har.i pai iho la, a p«u ia aku h i!.ir.a o kA holoaolo* noi. a he ! e aiia -'a rra ke aknui '.n:n:ioie. a hiki i ke kaha o Puako. a kuai aku ia tna ka i-a a ma ke daia no hoi, e hiki aaa ka lozs ; ke 51.50. a i ka 52.00 p»ha, oiai hoi, i<-a o ka nui o kana rrr«u hana i haaa ai a i kn rnahi ko. ina ua looa papalima ka uku r»o kona Inhi. ma he Wi!iko. a he alanui maikai hoi keknhi e hele ana, i hiki ai ia-a ke 'awe i kana ko e kuai aku. He mea makehewa wale.no ka oielo iho. aoie e hana na kaaaka maoii no na Sō.(X) ma ke ko. ka no i inaa ia lakou.oiai hoi ke hana nei lakuu no ke uala hookahi ma ke kalo. Aoie no hoi e nele ana ka mahiai o na wahine o kunaina i mau wnhi kihapai ko ai r.a lakou iho, a me ka lana ana ae no hoi o ka «nanao e mahiai 1 mau wahi ko i loaa mai ke dala. a kuni aku a' i wahi hoioku nona; a mj< ia mea no hoi e ioaa ai ia iakou ka hana e hoopiha ai i ko lakou manawa hana oie, a na ia p;ia n;au o ka iima e aua ia lakou e noho i ka howe. e noho malama ai, ine i ka hoohanau nui mai i na keiki. A ina e puni hana ana na kanaka, alaila, e loaa ana no ia lakau ka noho maikai mau ana, a e nain'ku ana no hoi lakou i mau lia'e maikai 110 iakou. .Ma keia noho maikai mau ana, ame ka noho nna no hoi-iloko o na haie maikai. e oielo ia nni ai e na Kauka a pau, ua hapahia ke emi ana o ka mahe o ka lahui mamua ona wa i kaahope ae. Aku. pehea la e hiki ai ia lakou ke noho hana. oiai uoie he mea hoohoihoi i waiho i.i mai imua o la!;ou i mea ehana ai, a oiai no hoi aole he alanui maikai e lawe aku ai e kuai i ka lakou mau mea kuai i ka makeke e kuai ai: a aia wale no hoi kahi o ka makeke e kuai ai ma na aina e, a ina lakou e aoole ia aku. aoie no e ike ana i ke ano o ke kanu ana i na mea e holo pono ai ko lakou luhi. E pono ia kakou ke haawi aku i na kanaka a pau o kakou i aoia, i wahi e hiki ai ia lakou ke hoopomaikai ia iakou iho, i ke Aupuni, aine ko ke ao nei no a pau, ina ka hoolako ana'ku ia lakou i na mea a pau, e hana'i. i Inki ai ia lakou ke kukulu jxia i keia Aupuni..ma ke k.ihua a keia Aupuni i noho iho ai mc ka hauohano iwaena o na Aupuni o keia ao. Mai ae'kakon e hoikeia mai e na moolelo 0 ka inanawa he kanalima makahiki ma keia wa aku, ua ulu ae kekahi Aupuni mai ka . hohonu o ka noho ana hupo, a ua make aku no ka hoolako ole īa i na inea e pono ai o keia ola nna,c like hoi me ka noho ana naauao. Patkia. Hono.'uliJului 1 ! [Ko makoi* manao.—He uiea kupono loa 1 iia poe naauao a pau o keia Aupuni. ame ka poe hoi e manao «na c komo iioko o ke kau Ahaolelo hiki mai ana, ke heluhelu me ka noonoo pono, mne ke akahele no hoi i na ku.nu manao a pau i weheweheia ma ka palapala a Patria.—e heluhelu no mai ka mua a ka hope, no ka mea. he mau manao kupono no ke noonooia, a ke hiipoi ia no hoi e na poe a pau e manao aloha ana i keia lahni kanaka, a e noho ana me ka iini e hoomauia ka poe Hawaii nei. ma ka papalina o ka flonua.—Luna HooroNoroNo. ]